Kort filmprogramma ‘Licht’ – Docenten Doelgroep: groep 6/7/8 van het primair onderwijs
Voor u ligt de lesbrief die hoort bij een bezoek aan het wetenschapsfilmfestival InScience. Tijdens het festivalbezoek gaan uw leerlingen een aantal korte films met het thema licht bekijken. Met behulp van deze lesbrief kunt u de activiteit met uw leerlingen voorbereiden en na afloop de film bespreken. Ook staan er een aantal opdrachtsuggesties in de lesbrief waarbij uw leerlingen zelf aan de slag gaan. U
bepaalt
zelf
de
focus
van
het
festivalbezoek door een keuze te maken uit de aangeboden opdrachten.
Over het festival Dit jaar vindt de eerste editie plaats van het Nederlandse
filmfestival
voor
de
wetenschapsfilm: InScience. Het festival is een samenwerking van de Radboud Universiteit en filmtheater LUX. Het richt zich op nieuwsgierige mensen en wil ook kinderen en jongeren op een laagdrempelige wijze
Leerdoelen
kennis laten maken met de wereld van leerlijn
wetenschap en kunst. Tijdens InScience staat
mediawijsheid en sluit aan bij de kerndoelen
de wetenschapsfilm centraal (als kunstvorm,
van kunstzinnige oriëntatie, oriëntatie op
communicatiemiddel en als informatiebron)
jezelf en de wereld en Nederlands. Bovendien
en is het toegankelijk en begrijpelijk maken van wetenschap voor een breed publiek een
Deze
lesbrief
past
in
een
doet het lesmateriaal een beroep op vakoverstijgende vaardigheden, zoals discussiëren,
het
aannemen
van
een
onderzoekende houding en creatief denken.
belangrijk doel. Wetenschap
begint
bij
verwondering
en
nieuwsgierigheid naar onszelf en de wereld om ons heen. InScience maakt bewust de
Licht 2015 is door Unesco en de Verenigde Naties uitgeroepen tot het jaar van het licht. Dat juist 2015 het jaar van het licht is, heeft een aantal redenen. Het is, volgens de website van het internationaal jaar van het licht: -‐
koppeling tussen visueel/artistiek sterke films en wetenschappelijk interessante thema’s. Op deze manier wil InScience leerlingen boeien en betoveren, en bovendien stimuleren om zelf een onderzoekende houding aan te nemen.
1000 jaar geleden dat de Arabische pionier van de optica Ibn Al-Haytham zijn werken deed (1015);
Kort filmprogramma ‘Licht’ – Docenten -‐
200 jaar geleden dat Fresnel in Frankrijk de theorie van licht als golf introduceerde (1815);
-‐
150 jaar geleden dat Maxwell in Engeland de elektromagnetische theorie van licht beschreef (1865);
-‐
100 jaar geleden dat Albert Einstein zijn algemene relativiteitstheorie (E= mc2), waar licht een belangrijke rol in speelt, formuleerde (1915);
-‐
50 jaar geleden dat de kosmische achtergrondstraling werd ontdekt (1965).
Binnen het internationaal jaar van het licht wordt niet alleen aandacht besteed aan fysiek licht zoals wij dat bijvoorbeeld kennen van een schemerlamp of Tl-buis. Juist de rol van licht in verschillende facetten van het leven staat voorop, hiermee wordt bedoeld: “de oorsprong van het leven, gezondheidszorg, communicatie en GPS, het heelal, optische instrumenten, cultureel erfgoed, kunst en cultuur en natuurlijk de natuur,”. Het jaar zoomt dan ook in op wetenschap, kunst, cultuur, duurzaamheid en educatie. Dit sluit perfect aan bij de doelstellingen van InScience.
Het themaprogramma ‘Licht’ bestaat uit de volgende titels: Luminaris Juan Pablo Zaramella, Argentinië, 2011, 6 minuten, pixelation Luminaris vertelt met behulp van een bijzondere animatievorm een verhaal over het ontsnappen aan dagelijkse sleur. Een fabrieksmedewerker die lampjes maakt, verzint een plan om weg te komen bij zijn baan.
Le secret des glaces Loic Fontimpe, Frankrijk, 2015, 14 minuten, biografische animatie Le secret des glaces vertelt het verhaal van de wetenschapper Claude Lorius. Hij is op jonge leeftijd op expeditie gegaan naar de Zuidpool en hierdoor gefascineerd geraakt door de “geheimen” die schuil gaan in het poolijs. Tijdens zijn expedities is hij afhankelijk van het schaarse daglicht en is hij getuige van het noorderlicht. Zijn belangrijkste bevinding is dat sinds 1850 de C02 in de atmosfeer en de temperatuur onregelmatig gestegen zijn. Duurzaam omgaan
Kort filmprogramma ‘Licht’ – Docenten met licht, één van de onderwerpen van het jaar van het licht, kan een eerste stap zijn richting het normaliseren van deze waarden.
Briljant darkness: hotaru in the night Emily Driscoll, VS/Japan, 2015, 12 minuten, documentaire Hotaru in the night vertelt het verhaal van de verdwijnende populaties vuurvliegjes. Dankzij lichtvervuiling komen deze beestjes steeds minder voor, of maken ze in ieder geval steeds minder vaak hun lichtje aan. Dit heeft invloed op hun voortplanting en is daarmee een concreet voorbeeld van hoe lichtvervuiling het biologisch evenwicht verstoort.
1001 inventions and the library of secrets Alan Deakins, Verenigd koninkrijk, 2010, 14 minuten, Animatie en live-action Een mysterieuze bibliothecaris in een museum leert kinderen waarom de middeleeuwen niet zo barbaars waren als gedacht, met dank aan de vele belangrijke uitvindingen die toen in de moslimwereld gedaan werden.
Mr. Hublot Laurent Witz en Alexandre Espirages, Luxemburg/Frankrijk, 2013, 11 minuten, animatie Deze animatiefilm gaat over een hardwerkende hoofdpersoon Mr. Hublot die een dwangstoornis heeft. Hij leeft in een mechanische wereld en sluit een bijzondere vriendschap met een straathond, waardoor zijn dwangneurose minder belangrijk wordt. De film heeft in 2014 de Oscar gewonnen voor beste korte animatiefilm. De film maakt gebruik van bijzondere verlichting door bijvoorbeeld in de scènes die ’s avonds plaatsvinden voor een groene gloed te kiezen.
Kort filmprogramma ‘Licht’ – Docenten
DEEL 1: VOOR HET FESTIVALBEZOEK Voorbespreking Tijd: 10-30 minuten Benodigdheden: het lesmateriaal Als voorbereiding op het bioscoopbezoek met de klas en als introductie op de film kunnen (een aantal van de) onderstaande vragen besproken worden. Er is niet altijd een goed of fout antwoord op de vragen maar het is juist de bedoeling dat leerlingen worden gestimuleerd om vrij na te denken naar aanleiding van de vragen. •
Wat is een filmfestival en wie is er wel eens naar een filmfestival geweest?
• •
Wat wordt er bedoeld met een wetenschapsfilmfestival? Wie heeft er wel eens proefjes gedaan met licht?
•
Wat kan er allemaal bedoeld worden met “Licht”?
•
Hoe lang duurt een lange film meestal en hoe lang duurt dan een korte film?
•
Wat maakt korte films leuker? (meer variatie, sneller tot de clou, verschillende soorten films binnen 1 filmbezoek)
•
Er zitten een aantal films bij uit verre landen. Hebben jullie wel eens een film uit Argentinië of Japan gezien? Wat kun je je daar nog van herinneren?
Onderzoek doen! Tijd: 30 minuten Benodigdheden: het lesmateriaal Deze voorbereidende opdracht geeft leerlingen achtergrondinformatie en laat ze zelf antwoorden zoeken op onderzoeksvragen. Verdeel de leerlingen in groepjes en geef ze allemaal één van de onderstaande vragen om te beantwoorden. Zorg dat ze een korte presentatie voorbereiden (dit kan aan de hand van een powerpoint, prezi, poster of gewoon door informatie op te lezen) zodat ze het antwoord op de vraag duidelijk aan de klas uit kunnen leggen. -‐
Wat is lichtvervuiling en waar in Nederland komt dit het meeste voor?
-‐
Wat is de invloed van natuurlijk licht op jouw biologische klok?
-‐
Wie is een bekende lichtkunstenaar en wat is zijn/haar bekendste werk?
Kort filmprogramma ‘Licht’ – Docenten -‐
Wat is de invloed van licht op het dagelijks leven, wat kun je doen doordat we licht hebben?
-‐ -‐
Waarom wordt minder lang licht in de winter? Hoe wordt de hoeveelheid licht gemeten?
-‐
Op welke manieren kun je lampjes stroom geven?
DEEL 2: NA HET FESTIVALBEZOEK Nabespreking Tijd: 10-30 minuten Benodigdheden: Het lesmateriaal Bespreek de filmvertoning met de leerlingen aan de hand van (enkele van de) onderstaande vragen. De vragen stimuleren leerlingen om kritisch over de film en de onderwerpen na te denken. Door bepaalde vragen uit te kiezen kan de richting van het nagesprek gestuurd worden. Filmbezoek: • •
Wat vonden jullie van de film? Wat vond je van het bioscoopbezoek en het nagesprek?
•
Vond je het een wetenschappelijke film?
•
Wat heb je het beste onthouden?
•
Welke filmtechniek vond je het mooiste?
•
Welk onderwerp sprak je het meeste aan?
Licht: •
Waar wordt het nooit donker? Waar wordt het nooit licht?
•
Wat zou jij kunnen doen om lichtvervuiling te voorkomen?
•
Zou je het fijn vinden als het altijd licht zou zijn?
•
Wat was er aan de hand met de vuurvliegjes?
•
Hoe zorgt elektriciteit ervoor dat een gloeilamp gaat branden?
• •
Waarom hebben planten licht nodig? Welke kleur heeft licht eigenlijk?
Kort filmprogramma ‘Licht’ – Docenten •
Laten jullie het licht altijd overal branden thuis of doe je bewust het licht uit als je niet meer in een kamer bent?
•
Een zonnestraal lijkt altijd wit te zijn. Maar soms zie je in de tuinsproeier plotseling een regenboog ontstaan en blijkt die zonnestraal alle kleuren die we kennen te bevatten. Weet je hoe dit komt?
•
De ogen van de mens kunnen een bepaald spectrum van het licht zien, wat wij het ‘zichtbare licht’ noemen, zoals de kleuren rood, groen en paars. Sommige dieren zien minder of juist meer dan mensen. Kun jij voorbeelden noemen? Honden zijn bijvoorbeeld kleurenblind. Slangen kunnen ook infrarood waarnemen, waardoor ze makkelijker hun prooi kunnen vinden. Bijen zien juist ultraviolet, waardoor ze de juiste bloemen kunnen vinden.
•
Dieren reageren allemaal anders op licht. De vuurvliegjes uit de documentaire gebruiken het om een partner te vinden en bepalen aan de hand van omgevingslicht wanneer ze gaan “gloeien”. Veel dieren blijven liever uit het licht (mollen, vleermuizen, motten, etc.), terwijl andere het nodig hebben om te overleven. Kunnen jullie voorbeelden van beide soorten dieren noemen?
•
‘s ochtend is licht blauwig van kleur, dit geeft een seintje aan de biologische klok dat je wakker moet worden. ’s Avonds wordt licht buiten roder van kleur, hierdoor weet je biologische klok dat je moet gaan slapen. Op je telefoon spelen net voordat je gaat slapen is niet goed omdat dit blauw licht is en je biologische klok hierdoor denkt dat je wakker moet worden.
Opdracht na het bekijken van de films: Geef de leerlingen de opdracht om de zoeken naar alternatieve manieren om een lampje te laten branden. Iedereen kent stroom uit het stopcontact of uit een batterij. Maar wat zijn andere manieren om een lampje van stroom te voorzien? Denk bijvoorbeeld aan zonne- of waterenergie of bijvoorbeeld een lampje dat werkt met een aardappel als batterij. Welke alternatieven kunnen ze allemaal online vinden? Laat de leerlingen nu zelf hun duurzame lampje ontwerpen. Dit kan op papier, waarbij de leerlingen ook uitgebreid nadenken over esthetische aspecten, maar kan ook echt uitgevoerd worden. Dit betekent dat de leerlingen ook echt een werkend lampje moeten maken. Dit kan in meerdere lessen zodat ze de tijd hebben om bijvoorbeeld van thuis materialen mee te nemen.
Kort filmprogramma ‘Licht’ – Docenten Bespreek als ze klaar zijn de ontwerpen. Hebben ze duurzame oplossingen gebruikt? Wat zou echt kunnen werken?
TIPS -‐ -‐
-‐
Voor leuke proefjes met licht, kijk eens op http://www.proefjes.nl/categorie/licht Vanwege het jaar van het licht staan op de website van ruimtevaart in de klas ook interessante les ideeën over de werking van licht. http://www.ruimtevaartindeklas.nl/projecten/jaar-van-het-licht Op de website van het Internationaal jaar van het licht staat een landelijk scholenprogramma beschreven dat precies wordt uitgevoerd tijdens InScience. Dit project is eigenlijk bedoeld voor VO-klassen maar het kan leuk zijn om hier met de klas aan mee te doen. Zie voor meer informatie: http://www.iyl2015.nl/media/files/FlyerIYL2015.pdf
