Kookactiviteiten en vorming rond gezonde voeding voor kansarmen

Voorblad

Kookactiviteiten en vorming rond gezonde voeding voor kansarmen.

BRUGGE

Deze handleiding is een verzameling van alle concrete richtlijnen voor het organiseren van kookactiviteiten en het geven van voorlichting in verband met gezonde voeding. Het draaiboek is vooral bestemd voor organisaties die met kansarmen werken, maar het is zeker ook bruikbaar voor andere doelgroepen.

Draaiboek kookactiviteiten en vorming rond gezonde voeding voor kansarmen

Logo Brugge

Voorblad

Historie Dit draaiboek werd gemaakt aan de hand van het eindwerk van Stephanie Parmentier en Aline Lamblin. Beiden behaalden het diploma van gegradueerde Voedings- en Dieetkunde aan de Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende. Stephanie organiseerde in 2002 samen met Logo Brugge kookactiviteiten in de welzijnsschakel ‘Integraal vzw’, in samenwerking met CAW De Viersprong, CAW De Poort en het OCMW van Brugge. Aline gebruikte de aanzet tot draaiboek om een definitieve handleiding te schrijven en organiseerde in 2003 samen met logo Brugge kookactiviteiten in het Dienstencentrum De Varens in Zedelgem, in samenwerking met het OCMW van Zedelgem en de buurtdienst ‘De Wijkwatchers’. Dank In het draaiboek werd ook informatie verwerkt uit het Groeiboek ‘Lekker en Gezond kan… Ook bij ons!’ van Logo Stad Antwerpen, ‘Krok Gezond’ van Logo Waasland en de Handleiding: ‘Hoe evenwichtige voeding bevorderen?’ van Erika Vanhauwaert (VIG). Dank aan: Marleen Lemahieu (docent KHBO) Leen Van Zeir (diëtiste) Erika Vanhauwaert (VIG) Zuster Noëlla Lapon (Integraal) Rita Keirsbilck (De Varens) Miet Leliaert (De Wijkwatchers) Petra Schoonbaert (diëtiste) Logo Waasland Logo Stad Antwerpen


Logo Brugge

Inhoud

INHOUDSTAFEL

LUIK 1: Het draaiboek 1 2 3

Vormingswerkers Locatie Financieel 3.1 Kosten 3.1.1 Huur, water en elektriciteit 3.1.2 Aankoop van ingrediënten 3.1.3 Materiaal 3.1.4 Vormingswerkers 3.2 Opstellen van een contract 3.3 Subsidies 4 Sessies 5 Dag, tijdstip en frequentie 6 Bekendmaking 6.1 Vorm en wijzen van bekendmaking 6.2 Infomoment 7 Deelnemers 8 Inhoudelijk vastleggen van de kooksessies 8.1 Mogelijke structuur 8.2 Mogelijke inhoud 8.2.1 Onthaal (10 minuten) 8.2.2 Theoretisch luik (30 minuten) 8.2.3 Effectieve kookactiviteit (anderhalf uur) 8.2.4 Eetmoment (30 minuten) 8.2.5 Opruimen (15 minuten) 8.2.6 Prijsberekening en/ of evaluatie (10 minuten) 9 Materiaal 9.1 Didactisch materiaal 9.2 Receptenblaadjes en/of andere informatie 9.2.1 Folders 9.2.2 Voedingskorf 9.2.3 Diploma 9.2.4 Receptenblaadjes 9.2.5 Fiches 9.2.6 Ander materiaal 10 Evaluatie kookactiviteiten

LUIK 2: Theorie gezonde voeding en budget 1

Theorie vormingswerkers 1.1 De actieve voedingsdriehoek 1.2 10 tips voor een gezonde levensstijl 1.3 Goede hygiëne 2 Theorie deelnemers (fiches) 2.1 Fiche water 2.2 Fiche graanproducten en aardappelen 2.3 Fiche groenten 2.4 Fiche fruit 2.5 Fiche vlees, vis, eieren en vervangproducten 2.6 Vis algemeen


7 8 8 9 9 9 9 10 10 11 11 11 11 12 12 13 13 14 15 15 15 15 18 18 18 19 19 19 20 20 20 21 21 21 21 22

23 24 24 26 28 29 30 31 33 36 37 41

Logo Brugge

Inhoud

2.7 2.8 2.9 2.9 2.10 2.11 2.12 2.13 2.14

Eieren algemeen Fiche melkproducten en calciumverrijkte sojaproducten Fiche smeer- en bereidingsvet Fiche smeer- en bereidingsvet Fiche restgroep Fiche voeding en budget Fiche bewaar – en hygiënetips Fiche handhygiëne Tips gezonde voeding

LUIK 3: Recepten 1 2 3

Inleiding Overzicht recepten Recepten 3.1 Soepen 3.2 Salades 3.3 Recepten met brood 3.4 Eiergerechten 3.5 Pastagerechten 3.6 Aardappelgerechten 3.7 Visgerechten 3.8 Kipgerechten 3.9 Vleesgerechten 3.10 Nagerechten

LUIK 4: Bijlagen 1

Implementatie 1.1 Implementatie van kookactiviteiten 1.1.1 Wat is implementatie? 1.1.2 Model voor implementatie 1.1.3 Belemmerende en bevorderende factoren bij implementatie 1.2 Uitvoer van interventie en implementatie 1.2.1 Criteria 1.2.2 Basismodellen voor uitvoeren en implementeren 1.2.3 Belangrijke inzichten bij het implementeren van de innovatie 1.2.4 Principes van een succesvolle implementatie 1.2.5 Fasen voor succesvolle implementatie 1.2.6 Afstemmen van de inhoud op de doelgroep 1.3 Checklist voor een goede implementatie 1.4 Mogelijke samenwerkende structuren 2 Checklijst voorbereidende overlegmomenten 3 Voorbeelden van een inventaris 4 Voorbeeld van een boodschappenlijst 5 Voorbeelden van een affiche 6 Voorbeeld van een strooibriefje en herinneringsbriefje 6.1 Strooibriefje 6.2 Herinneringsbriefje 7 Voorbeelden van mogelijke afspraken met de deelnemers 8 Voorbeelden van quizvragen en de antwoorden 8.1 Quizvragen 8.2 Antwoorden en uitleg bij de quizvragen 9 Drie voorbeelden van opdrachten en opdracht winkeloefening 10 Voorbeeld van een controlelijst kookruimte


43 46 46 47 49 50 52 55 56

57 58 59 61 61 69 73 79 83 88 93 97 101 104

112 113 113 113 113 114 115 115 115 116 117 117 118 119 120 121 124 127 128 129 129 129 130 131 131 132 135 140

Logo Brugge

Inhoud

11 12 13 14 15

Voorbeeld van een diploma Evaluatieformulier deelnemers per sessie Eindevaluatie formulier deelnemers Evaluatie door vormingswerker(ster) Projectfiche kookactiviteiten in Zedelgem

Literatuurlijst


141 143 144 147 148

153

Logo Brugge

Luik 1: draaiboek

6 INLEIDING

Het voedingspatroon van mensen die behoren tot een lagere sociaal – economische klasse is veelal ongezond. De oorzaken zijn complex. Met traditionele strategieën en vormen van gezondheidspromotie zijn kansarmen moeilijk te bereiken. Opdat ook mensen in kansarme situaties bij gezondheidsbevorderende acties betrokken zouden worden, verzamelden we concrete richtlijnen in dit draaiboek: ‘Kookactiviteiten en vorming rond gezonde voeding voor kansarmen’. Door gebruik van het draaiboek kunnen op een eenvoudige en plezierige manier kookactiviteiten en vorming rond gezonde voeding gegeven worden. Er wordt dus gekozen om vorming met behulp van kookactiviteiten te geven. Waarom die keuze? Mensen krijgen niet graag louter theorie voorgeschoteld. Als je aan de voedingsgewoonten van mensen iets wilt veranderen moet je bovendien naast kennis over gezonde voeding ook aandacht besteden aan het aanleren van vaardigheden die je nodig hebt om gezond te koken. Op deze wijze wordt de theorie met de praktijk gecombineerd en leren de mensen niet enkel wat gezonde voeding inhoudt, maar ook hoe het bereid moet worden. Een bijkomend voordeel van kookactiviteiten is dat mensen kunnen vaststellen dat gezonde voeding lekker en niet duur hoeft te zijn. Bovendien is samen kokkerellen gezellig, het is een uitnodiging die ervoor zorgt dat kansarmen hun problemen even opzij leggen. Het is een mogelijkheid om ervaringen uit te wisselen, zo voelen kansarmen zich gewaardeerd. Het implementeren en de organisatie van kookactiviteiten voor kansarmen dient goed voorbereid te worden, overlegmomenten zijn noodzakelijk. Men moet met een aantal belangrijke aandachtspunten rekening houden. De aandachtspunten die behandeld moeten worden tijdens deze overlegmomenten kan je in dit draaiboek terug vinden. Een uitgebreide checklijst vind je terug in bijlage 2. Deze lijst kan gebruikt worden tijdens de voorbereidende overlegmomenten. In de bijlagen vind je ook alles over implementeren, inclusief een checklijst. Dit is een interessant theoretisch stukje, vooral voor logo-medewerkers bedoeld.

Het voor u liggende draaiboek is opgebouwd uit vier luiken al dan niet onderverdeeld. Luik 1: Het draaiboek Luik 2: Theorie gezonde voeding en budget (fiches) Luik 3: Recepten Luik 4: Bijlagen


Logo Brugge

Luik 1: draaiboek

7

LUIK 1: Het draaiboek


Logo Brugge

Luik 1: draaiboek

1

8

Vormingswerkers

De organisatie van kookactiviteiten kan door één of meerdere personen gebeuren. Het voordeel van met meerdere mensen, organisaties en instanties samen te werken is dat de taken en verantwoordelijkheden over de verschillende mensen kunnen verdeeld worden. Bovendien kan er meer creativiteit en diversiteit worden ingebouwd. Het is belangrijk dat de kookactiviteit gegeven wordt door iemand die kennis rond gezonde voeding en voedingsvoorlichting heeft. De groep bij uitstek zijn diëtisten, maar anderen zoals huishoudkundigen kunnen hiervoor in aanmerking komen, mits voldoende kennis over gezonde voeding en voedingsvoorlichting. Het is belangrijk dat je je taak als diëtist(e) en/of huishoudkundige goed beheerst. Let erop dat de kookactiviteit altijd door dezelfde persoon wordt gegeven. Kansarmen hebben al niet veel vertrouwen in andere mensen. De aandachtspunten kort samengevat: - wie zal de kookactiviteit geven? - wie stelt er een lijst op met namen van diëtisten of huishoudkundigen die in aanmerking komen om de kookactiviteit te geven? - wie contacteert die mensen? - kan dezelfde vormingswerker iedere sessie aanwezig zijn?

2

Locatie

Scholen, didactische keukens, lokalen met een keuken,… zijn plaatsen waar je kookactiviteiten kan inrichten. Dat wil zeggen waar de nodige ruimte, het nodige keukenmateriaal en eventueel een ruimte voor kinderopvang aanwezig is. Let erop dat men veilig en hygiënisch kan werken. Het is belangrijk dat je vooraf een bezoekje aan de locatie brengt, op die manier kan je zien of de locatie geschikt is of niet. Voldoende ruimte is noodzakelijk. De kookactiviteiten worden misschien bijgewoond door een groot aantal mensen. Wanneer er kinderopvang nodig is, moet men beschikken over een grote ruimte waar de kinderen niet onmiddellijk in de nabijheid van het kookfornuis komen. Het is ook handig te beschikken over meer dan 1 kookfornuis en oven, maar dit is niet altijd haalbaar. Het opmaken van een inventaris van het aanwezige keukenmateriaal is noodzakelijk. Dit doe je best tijdens het bezoek aan de locatie. Door het opmaken van een inventaris krijg je een duidelijk overzicht van het aanwezige keukenmateriaal en welk en hoeveel keukenmateriaal er nieuw moet aangeschaft worden. Het is belangrijk om na iedere les, met behulp van de opgestelde inventaris, na te gaan of al het keukenmateriaal werkt en alles nog aanwezig is. In bijlage 3 vind je een voorbeeld van een inventaris.


Logo Brugge

Luik 1: draaiboek

9

De aandachtspunten kort samengevat: - waar kunnen de sessies ingericht worden? - bezoek de locatie voorafgaand aan de kooksessies: spreek een datum af met de verantwoordelijke van de keuken ga na of de keuken voldoende ruim en praktisch is is er ruimte mogelijk voor kinderopvang? is de keuken veilig en kan er hygiënisch gewerkt worden? - maak een inventaris op en test alle elektrische toestellen! wie neemt de taak op zich? spreek een datum af met de verantwoordelijke van de keuken wie houdt na elke les de inventaris bij?

3 3.1

Financieel Kosten

Het organiseren van kookactiviteiten brengt (veel) kosten met zich mee: huur, water, elektriciteit, aankoop van ingrediënten, verzamelmapjes en plastic insteekhoesjes, kopieer en/ of afdrukkosten en vergoeding voor de vormingswerkers.

3.1.1

Huur, water en elektriciteit

Hou rekening met wie de kosten op zich neemt. Eventueel een prijs met de verantwoordelijke van de keuken afspreken. Misschien kan je de keuken gratis gebruiken. De aandachtspunten kort samengevat: - wie neemt de kosten op zich? - hoeveel moet er betaald worden, welke zijn de afspraken met de verantwoordelijke? - hoe wordt alles verrekend en moet water en elektriciteit betaald worden? .

3.1.2 Aankoop van ingrediënten Op basis van het aantal deelnemers wordt een schatting gemaakt van de hoeveelheden die aangekocht moeten worden. Dit is uiteraard afhankelijk van wat je wil doen: wordt er ter plaatse gegeten? Kan elke deelnemer een volledige portie nuttigen? Wordt er gekookt voor het hele gezin van de deelnemers? Het is niet altijd eenvoudig om een schatting te maken, probeer het zo goed mogelijk te doen. Het is mogelijk dat je de ene les te veel hebt klaargemaakt en de andere les te weinig. Wanneer er te veel is, wordt er dan voorzien dat de deelnemers de rest kunnen mee nemen naar huis? De nodige hoeveelheid ingrediënten wordt uit de recepten afgeleid. Men kan gemakkelijk een boodschappenlijstje opstellen met de nodige ingrediënten. Voorzie plaats op het boodschappenlijstje om naast elk ingrediënt de prijs te noteren. Op het einde kan er dan een totaal gemaakt worden. De boodschappenlijst van elke kooksessie wordt bijgehouden in een map. Draaiboek kookactiviteiten en vorming rond gezonde voeding voor kansarmen

Logo Brugge

Luik 1: draaiboek

10

Diegene die de kookactiviteit geeft, doet bij voorkeur de boodschappen. Zo is men zeker dat alle ingrediënten ter plaatse zijn. In bijlage 4 vind je een voorbeeld van een boodschappenlijst. Een volgend belangrijk punt is de plaats van aankopen. Dit gebeurt best op plaatsen waar de deelnemers zelf winkelen. Zo kunnen zij gemakkelijker de recepten thuis klaarmaken. De aandachtspunten kort samengevat: - wie doet de boodschappen? - wordt er enkel geproefd of wordt er een volledige portie gegeten? - worden er porties meegegeven voor het hele gezin? - indien restjes, kunnen ze verdeeld worden onder de deelnemers? - wie neemt de kosten op zich? - waar worden de boodschappen gedaan?

3.1.3

Materiaal

Men vindt het leuk om informatie mee te krijgen naar huis zoals: receptjes, fiches, product informatie, foldertjes, een diploma. Daarom is het handig dat de deelnemers de bekomen informatie kunnen opbergen. Voorzie hiervoor een verzamelmapje met plastic insteekhoesjes. Door de nodige informatie mee te geven, kunnen de deelnemers het thuis nog eens allemaal rustig doornemen, aan vrienden of familie tonen. Zo kunnen ze fier zijn over wat ze door deel te nemen aan de kookactiviteit allemaal krijgen en bijleren. Hou ook rekening met kopieer- en/of afdrukkosten voor het opmaken van affiches voor bekendmaking van het project, receptenblaadjes, fiches en/of andere informatie. De aandachtspunten kort samengevat: - wie neemt de kopieer- en/of afdrukkosten op zich? - wie zorgt voor het aanschaffen van verzamelmapjes en plastic insteekhoesjes?

3.1.4

Vormingswerkers

Hou er rekening mee dat de vormingswerker al of niet vergoed moeten worden. Er kan eventueel gezocht worden naar een vormingswerker die vrijwillig de kookactiviteiten wil geven. Misschien voelt een vormingswerker uit de organisatie zich geroepen om het te doen. Een andere mogelijkheid is dat een stagiair(e) de taken op zich neemt. De aandachtspunten kort samengevat: - wie neemt de kosten van de vormingswerker op zich?


Logo Brugge

Luik 1: draaiboek

3.2

11

Opstellen van een contract

Maak goede afspraken rond de financiering. Kijk hoeveel geld er ter beschikking is voor het geven van de activiteiten. Het is handig om een contract op te stellen met de financiële overeenkomst. Het contract kan dienen als bewijs bij problemen. Een contract is ook handig voor de boekhouding. De aandachtspunten kort samengevat: - wie stelt een contract op?

3.3

Subsidies

Er kunnen subsidies aangevraagd worden als bijdrage voor de kookactiviteiten. Indien je dit doet, hou er rekening mee dat er mogelijks bepaalde voorwaarden zijn om in aanmerking te komen zoals aantal deelnemers, leeftijd, … .

4

Sessies

Het is de bedoeling het voedingspatroon van de deelnemers gezonder te maken. We verwachten dus een gedragsverandering. Dit zal natuurlijk enige tijd vergen. Vermits je dit niet bereikt met een éénmalige activiteit is het sterk aan te raden minstens vijf bijeenkomsten te voorzien. Hou er rekening mee dat niet iedereen aanwezig zal zijn op elke activiteit: kansarmen hebben vaak geen duidelijke toekomst. Misschien hebben ze werk gevonden, hun kind kan ziek zijn, de deelnemer is verhuisd, heeft problemen en wil geen sociaal contact meer hebben… Kansarmen missen vaak structuur. Hou dit steeds in je achterhoofd. De aandachtspunten kort samengevat: - hoeveel sessies worden er georganiseerd?

5

Dag, tijdstip en frequentie

Plan tijdig en doordacht wanneer (dag + tijdstip) de sessies zullen plaatsvinden, met welke frequentie (data) en hoelang een sessies zal duren. Geen enkele dag of tijdstip is perfect voor iedereen, maar er moet overleg zijn. Hou bij de bepaling van het tijdstip rekening met de gewoonten van de deelnemers. Zijn ze ’s middags thuis? Halen ze de kinderen van school? Zorg ervoor dat kansarmen er meer voordelen dan nadelen bij hebben. Zorg voor kinderopvang of laat het kind mee tafelen, als het nodig blijkt. Laat de kooksessies bijvoorbeeld om de veertien dagen doorgaan. De kooksessie moet zeker vier uren duren. Hou liefst de kooksessie in de voormiddag. Men kan dan wat men heeft klaargemaakt als middagmaal nuttigen.


Logo Brugge

Luik 1: draaiboek

12

De aandachtspunten kort samengevat: - wanneer (dag + tijdstip) en met welke frequentie zullen de sessies plaatsvinden? - kinderopvang: waar kan de kinderopvang plaatsvinden? wie kan voor het speelgoed zorgen? wie zal op de kinderen passen? - eetmoment: is de etenstijd berekend in de duur van de sessie? tafelen er meer mensen dan deelnemers mee (kinderen, man…)?

6

Bekendmaking

Nadat het ontwerp van de actie in grote lijnen op punt staat, is het uiteraard nodig promotie te maken voor de kookactiviteiten om een groep deelnemers te kunnen vormen. Een infomoment kan interessant zijn.

6.1

Vorm en wijzen van bekendmaking

De bekendmaking van een project kan via affiches, folders, plaatselijke kranten, parochieblad, strooibriefjes, … gebeuren. Maak gebruik van een aantrekkelijke boodschap, best in kernzinnen en leg de nadruk op het aspect ‘samenzijn’. Verstuur naast affiches, folders, … een brief met uitgebreide informatie over het project naar verschillende organisaties waar de doelgroep komt: OCMW’s, welzijnschakels, Kind en Gezin, CAW’s, opvangtehuizen, Buurtwerking, CLV’s. In plaats van een brief kan je persoonlijk naar organisaties toestappen of ze contacteren. Je kan zelf naar mogelijke kandidaat-deelnemers toestappen of ze contacteren. Hier heb je een voordeel als je de kansarmen persoonlijk kent. Maar de grootste reclame gebeurt via de kansarmen zelf. Ze gaan hun tevredenheid over het project meedelen aan vrienden, kennissen, … De aandachtspunten kort samengevat: - welke organisaties krijgen een affiche? - welke organisaties krijgen een brief; wie neemt deze taak op zich? - welke organisaties en/of mensen worden telefonisch gecontacteerd of persoonlijk aangesproken; wie neemt deze taak op zich? - wie maakt en verstuurt de affiche, folder, …? - wie maakt en verstuurt de brief met uitgebreide informatie? In bijlage 5 en 6: voorbeeld van een affiche, strooibriefje/herinneringsbriefje


Logo Brugge

Luik 1: draaiboek

6.2

13

Infomoment

Een infomoment is bedoeld om geïnteresseerden die eventueel aan de kookactiviteit zouden deelnemen, wat uitleg te geven. Dit duurt ongeveer een uurtje. Er wordt uitleg gegeven over de kookactiviteiten, er is mogelijkheid tot inschrijving. Er kan worden gepolst naar timing van de kookactiviteit; is ze goed gekozen, is de kookactiviteit te combineren met het afhalen van kinderen op school? Is de dag een goeie keuze? Samen met de affiche kunnen strooibriefjes met een uitnodiging verstuurd worden naar de organisaties. Overhandig deze strooibriefjes persoonlijk aan de mensen die in aanmerking komen en spoor ze aan om zo snel mogelijk contact op te nemen. De aandachtspunten kort samengevat: - wie maakt en verstuurt uitnodigingen op strooibriefjes? - wie van de vormingswerkers zal op het info-uurtje aanwezig zijn? - leg de dag, datum en uur van het infomoment vast.

7

Deelnemers

Naargelang de beschikbare ruimte wordt een schatting gemaakt van het aantal deelnemers. Kleef er best geen cijfer op maar het is aan te raden om de groep niet te groot te maken. Dit om de begeleiding goed te laten verlopen, onderling contact en gezelligheid te bevorderen en elke deelnemer de kans te geven actief te participeren. Een homogene groep (jongeren, moeders, …) van niet meer dan een achttal mensen is aangenaam om mee te werken. Het vormen van een homogene groep is niet eenvoudig, dit zal niet altijd lukken. Iedereen is welkom op de kookactiviteiten, ook al is het geen homogene groep, probeer er het beste van te maken. Het is zeer moeilijk om een vaste groep kansarmen te vormen. Steeds komt het probleem van het missen van een structuur terug. Je moet het belang van structuur benadrukken. Kansarmen hebben er veel baat bij als ze een duwtje in de rug krijgen. Contacteer daarom alle deelnemers voorafgaand aan elke kookactiviteit om hen eraan te herinneren. Daarnaast kan je een deelnemerslijst opstellen waarop elke deelnemer in elke sessie zijn handtekening plaatst. Als men niet kan komen, moet men verwittigen. Dit wordt best de eerste les meegedeeld samen met de andere afspraken. Komt een deelnemer niet opdagen, vraag dan zelf de volgende les waarom hij niet is gekomen of neem contact op met de deelnemer en vraag naar de reden. De aandachtspunten kort samengevat: - wie contacteert alle deelnemers voorafgaande aan elke sessie? - wie stelt een deelnemerslijst op? - wie neemt bij afwezigheid contact op met de deelnemer?


Logo Brugge

Luik 1: draaiboek

8

14

Inhoudelijk vastleggen van de kooksessies

Verzamel zoveel mogelijk informatie over de deelnemers tijdens de kookactiviteit: hun financiële situatie, sociale situatie, huidige leef- en eetgewoonten, beschikbaarheid van keukenmateriaal en kookervaring. Probeer ook te achterhalen waar de deelnemers voornamelijk hun boodschappen doen. Het is belangrijk om herkenbare ingrediënten te kopen. Koop die daarom bij voorkeur daar waar de deelnemers hun boodschappen doen. Op die manier gaat men vlugger het recept thuis voor het gezin klaarmaken. Geef de deelnemers voldoende ruimte en gelegenheid voor vragen, problemen, standpunten en meningen van de deelnemers. Schenk aandacht aan iedereen! Als een deelnemer vragen heeft of een opmerking geeft, ga daar op in en richt je naar de hele groep. De vraag kan dezelfde dag nog beantwoord worden of in één van de volgende lessen. Het is handig om de vragen, uitspraken van de deelnemers in een schriftje te noteren. Als kansarmen je vertrouwen, gaan ze hun problemen vertellen. Ze hebben een klankbord gevonden. De kookactiviteit is slechts voor de helft de reden waarom men komt, het sociaal contact is ook van belang. Het is belangrijk dat je goed kan luisteren, aandacht toont voor hun problemen. Een mogelijkheid is een dossier bijhouden van elke deelnemer dat je na elke sessie aanvult met datgene wat de deelnemer je vertelde. Op die manier voelen ze aan dat je ermee bezig bent, voelen ze zich begrepen. Geef voldoende aandacht aan gezonde voeding. Er is een grote onwetendheid over wat gezonde voeding is. Kansarmen eten meestal ongezond, onregelmatig (weinig structuur) en te vet. Slechte eetgewoontes beginnen al op jonge leeftijd, daarom is het niet altijd eenvoudig om het ongezond gedrag om te bouwen naar een gezond gedrag. Dit vraagt tijd, heb daarom geduld. Er zijn zeker vijf lessen nodig om enige gedragsverandering op te merken. Vraag na over welke accommodatie ze beschikken. Veelal hebben ze onvoldoende accommodatie om een deftige maaltijd te bereiden. Naast het materiële is er bij kansarmen ook sprake van een geestelijke overlevingsstrijd. Men moet ‘iemand’ zijn of thans die indruk wekken. Statusaankopen zoals een GSM zijn dikwijls de enige manier om aansluiting te zoeken met de samenleving. De aandachtspunten kort samengevat: - wie houdt een dossier bij van elke deelnemer? - wie houdt het schriftje bij met de vragen en uitspraken die deelnemers doen? - waar kopen de deelnemers hun ingrediënten? - waar ga je de ingrediënten aankopen? - ga na over welke accommodatie de kansarmen beschikken. De inhoud van iedere kookactiviteit kan je dus nooit volledig op voorhand vastleggen. Toch kan je een mogelijke structuur en inhoud van de sessies vooropstellen. Dit zijn onderwerpen van overleg tijdens de voorbereidingsmomenten.


Logo Brugge

Luik 1: draaiboek

15

Hieronder volgt een mogelijke structuur en inhoud van een kooksessie.

8.1

Mogelijke structuur

Een sessie bestaande uit 6 delen: het onthaal, theoretisch luik, effectieve kookactiviteit, eetmoment, opruimen en evaluatie met prijsberekening. In 3 uur wordt de sessie, bestaande uit 6 delen, afgerond. Er zijn uiteraard nog verschillende structuren mogelijk. De aandachtspunten kort samengevat: - bepaal een mogelijke structuur van de sessies. - bepaal hoelang een sessie duurt, let op dat ieder onderdeel kan afgerond worden.

8.2

Mogelijke inhoud

Kansarmen kunnen zich moeilijk lang concentreren. Ze zijn vaak laaggeschoold wat leidt tot weinig kennis en vaardigheden. Hou hiermee rekening.

8.2.1

Onthaal (10 minuten)

Zorg voor een goede ontvangst. Bied de mensen eventueel een drankje aan. Geef ze tijd om kennis te maken met elkaar. Start de eerste sessie met een kennismakingsgesprek. Dit is niet nodig wanneer de hele deelnemersgroep elkaar kent. Stel je voor aan de groep en vraag de naam van elke deelnemer. Geef telkens een korte samenvatting van de les: vertel wat het theoretisch deel inhoudt, welke recepten er aan bod zullen komen.

8.2.2

Theoretisch luik (30 minuten)

Hoewel de effectieve kookactiviteit centraal staat, is het noodzakelijk om met een theoretisch luik rond gezonde voeding en de actieve voedingsdriehoek te beginnen. Hierin kunnen ook andere aspecten aan bod komen zoals voeding en budget, voeding en hygiëne. Het theoretisch luik mag niet te lang duren, 30 minuten is het maximum. Langer de aandacht vragen is te veel. Eventueel kan die 30 minuten opgesplitst worden in tweemaal 15 minuten, waarbij een tweede theoretisch luik gegeven wordt na het opruimen. Gebruik eenvoudige woorden, vermeld het meest essentiële. Ook is herhaling van de theorie belangrijk. Hanteer bij het theoretische luik steeds didactisch materiaal, op die manier kan men de les beter onthouden (zie 9, materiaal). Mogelijke inhoud theoretisch luik (1) bij 5 sessies:


Logo Brugge

Luik 1: draaiboek

16

Ofwel duurt het theoretisch luik 30 minuten en komt er geen tweede luik meer, ofwel duurt het eerste theoretisch luik 15 minuten en wordt er na de effectieve kookactiviteit nog 15 minuten theorie gegeven. Bespreek de groepen van de voedingsdriehoek die aansluiten met de recepten van de effectieve kookactiviteit. Zorg ervoor dat de voedingsdriehoek op het einde van de reeks kookactiviteiten volledig besproken is. Geef de voedingsdriehoek mee naar huis. Naast theorie over de voedingsdriehoek kan er ook informatie gegeven worden over voeding en budget, goede hygiëne, spelregels in de keuken en zuinig koken. (zie 9, materiaal) Sessie 1: Bespreek kort de actieve voedingsdriehoek. Bespreek de groep water en de groentegroep. Het is belangrijk om de eerste les duidelijk afspraken te maken, op die manier kan er goed samengewerkt worden. In bijlage 7: voorbeeld van een aantal afspraken. Sessie 2: Bespreek de groep graanproducten en de groep vlees, vis, eieren en vervangproducten. Geef kort uitleg over goede hygiëne en spelregels in de keuken. Sessie 3: Bespreek de groep fruit en de groep melkproducten en calciumverrijkte sojaproducten. Bespreek voeding en budget. Sessie 4: Bespreek de groep smeer- en bereidingsvetten. Bespreek het vervolg van de fiche voeding en budget. Sessie 5: Bespreek de restgroep in het kader van gezonde tussendoortjes. Bespreek hygiëne- en bewaartips voor koelkast en diepvries. Mogelijk inhoud theoretisch luik (2): Indien er twee theoretische luiken gegeven worden, kunnen alle andere onderwerpen hier besproken worden die niet bij de voedingsdriehoek horen. Zoals: goede hygiëne en spelregels in de keuken, voeding en budget, zuinig koken, hygiëne- en bewaartips koelkast en diepvries. Er kan ook informatie gegeven worden over de voedingskorf. (zie 9.2.2) In de voedingskorf zitten voorbeelden van basisproducten die in een gezonde voeding mogen gebruikt worden. Dit zijn allemaal merkproducten. Om aan te tonen dat gezonde voeding niet duur hoeft te zijn, kan je een voedingskorf met minder dure maar evenwaardige producten samenstellen. Bespreek deze producten van de aangepaste voedingskorf, die dus prijs/kwaliteit een verantwoorde keuze zijn. Elk product hoort thuis in een welbepaalde groep van de voedingsdriehoek.


Logo Brugge

Luik 1: draaiboek

17

Voedingsinformatie kan aangebracht worden met behulp van een quiz. Iedere quizvraag heeft rechtstreeks of onrechtstreeks met een voedingsmiddel uit een groep van de voedingsdriehoek te maken. De quizvragen staan op strookjes papier: één vraag per strookje. De vragen zijn eenvoudig te beantwoorden met juist of fout. Iedere deelnemer trekt een vraag. Het is mogelijk dat dezelfde vragen verschillende keren voorkomen.Het is afhankelijk van het aantal deelnemers. Eerst geeft ieder voor zich het antwoord op de vraag. Daarna worden de antwoorden per vraag besproken: iedereen krijgt de kans zijn eigen antwoord te verklaren. De bedoeling is dat er een discussie op gang komt door mogelijke verschillende antwoorden op dezelfde vragen. Voorbeeld: Na het trekken van een vraag, krijgt iedereen de tijd om de vraag te lezen en over het antwoord na te denken. Iemand uit de groep leest de vraag voor en vraagt wie dezelfde vraag heeft. Deze personen maken zich bekend, geven hun antwoord en ook een verklaring waarom zij denken dat hun antwoord juist is. De andere deelnemers worden bij de bespreking betrokken. Als het antwoord voor iedereen duidelijk is, wordt verder gegaan met de volgende vraag. De quizvragen en hun antwoorden met uitleg vind je terug in de bijlage 8. Theoretisch luik na vijf lessen: Wanneer er meer dan vijf sessies gegeven worden, kan men iedere groep van de voedingsdriehoek verder uitdiepen: bijvoorbeeld de groep vlees, vis eieren en vervangproducten. Uit die groep kan men het onderdeel vis uitgebreid bespreken: door het geven van kooktips, verschillende bereidingswijzen, bewaartips, vis en budget. De lessenreeks kan afgesloten worden met een gezond ontbijt gevolgd door een evaluatie van de kooklessen. Eventueel kan men er ook een winkeloefening in de supermarkt aan koppelen. Tijdens de overlegmomenten wordt de datum voor een eventuele winkeloefening afgesproken. Aandachtspunten kort samengevat: - wordt er een winkeloefening gehouden of niet. Zo ja, wie houdt er zich mee bezig? - spreek een datum af.

Opdracht: Het is interessant om na iedere kookactiviteit een opdracht aan de deelnemers mee te geven. Het is wel de bedoeling dat de opdracht handelt over het theoretisch luik. De opdracht moet leuk zijn, niet te moeilijk en beperkt van duur. Tijdens het theoretisch luik van de volgende les wordt de opdracht besproken. In bijlag 9: drie voorbeelden van opdrachten en opdracht winkeloefening.


Logo Brugge

Luik 1: draaiboek

8.2.3

18

Effectieve kookactiviteit (anderhalf uur)

Volg de bereidingswijze stap voor stap, overloop ieder recept afzonderlijk. Geef aandacht aan belangrijke punten. Vermijd het gebruik van alcohol in de recepten. Ook moet je er zeker van zijn dat elke deelnemer beschikt over het keukenmateriaal dat je gebruikt. Laat de deelnemers zelf alles uitproberen en stimuleer het goede. Geef tijdens de kookactiviteit tips rond mogelijke snijdtechnieken, bewaartips. Luister ook naar de ervaringen van de deelnemers. Alle info staat op de receptenblaadjes. (zie 9, materiaal en luik recepten.) Mogelijke recepten eerste sessie: Soepen: Bereid de eerste les bij voorkeur soepen. Mensen uit het werkveld (diëtisten) krijgen dikwijls de vraag naar soepen; ze zijn eenvoudig en passen in het kader van gezonde voeding. Probeer tijdens de bereiding te achterhalen over welk keukenmateriaal de deelnemers beschikken. Mogelijke recepten andere sessies: Laat de deelnemers zelf beslissen welke recepten opgenomen worden in de effectieve kookactiviteit. Tijdens overlegmomenten worden de recepten vastgelegd en of er gewerkt wordt met een menu waar de deelnemers zelf één of twee gerechten mogen kiezen.

8.2.4

Eetmoment (30 minuten)

Tijdens het eetmoment wordt er geproefd of kan er een volledige portie gegeten worden. Als jullie koken en eten in dezelfde ruimte, ruim dan eerst op vooraleer de maaltijd te serveren. Bespreek na de maaltijd de gerechten: de smaak, het volume, de presentatie en de toepasbaarheid binnen het gezin.

8.2.5

Opruimen (15 minuten)

De afwas en het opruimen wordt gezamenlijk gedaan. Het is belangrijk daaromtrent goede afspraken te maken van bij de eerste les. Geef tips rond hygiënisch werken. Indien er restjes zijn, verdeel ze onder de deelnemers. Voorzie lege dozen, potten met deksel. Overloop na het opruimen het keukenmateriaal met de checklijst. Tenslotte kan je receptenblaadjes en andere informatie meegeven met de deelnemers (zie 9, materiaal) In bijlage 10: Voorbeeld van een controlelijst kookruimte


Logo Brugge

Luik 1: draaiboek

8.2.6

19

Prijsberekening en/ of evaluatie (10 minuten)

Eventueel kan nog een bijkomend deel gegeven worden: prijsberekening van de klaargemaakte recepten. Dit hoeft geen item te zijn. De prijs van de recepten kan gerust tijdens het overlopen van de recepten vermeld worden. Doordat je de prijs vermeldt, wordt nogmaals de nadruk gelegd op het feit dat gezonde voeding niet duur hoeft te zijn. (zie 10, evaluatie) De aandachtspunten kort samengevat: - bepaal een mogelijke inhoud van de sessies: welke theorie? welke recepten? welke opdrachten er mee gegeven worden? - wordt er een evaluatie gehouden of niet, zo ja wie neemt de taak op zich? - wordt de prijs besproken, zo ja wie neemt de taak op zich?

Pas de vorming en recepten elke keer aan, aan de vraag en interesses van de deelnemers. Op die manier worden hun gevoelens van machteloosheid omgebogen naar besef dat ook zij invloed hebben op situaties. De aandachtspunten kort samengevat: - bepaal de definitieve inhoud van elke sessie.

9 9.1

Materiaal Didactisch materiaal

Kansarmen begrijpen en onthouden alles veel beter, als je datgene wat je in theorie vertelt, ook visueel voorstelt. Maak gebruik van didactisch materiaal om de theorie omtrent gezonde en evenwichtige voeding voor te stellen. Mogelijk materiaal zoals: de actieve voedingsdriehoek in affiche vorm of in hout, foto’s van voedingsmiddelen, verpakkingen van voedingsmiddelen, … De voedingsdriehoek in hout kan je opvullen met voedingsmiddelen in kunststof en lege verpakkingen. In een hondenwinkel of speelgoedwinkel kan je kleine voedingsmiddelen in kunststof aankopen. Een houten voedingsdriehoek kan gemakkelijk zelf gemaakt worden of eventueel geleend worden bij een organisatie. De aandachtspunten kort samengevat: - wie zorgt voor didactisch materiaal? - kan het didactisch materiaal ter plaatse blijven staan; dat wil zeggen daar waar de sessies plaatsvinden? Indien niet, wie neemt de taak op zich om het materiaal voor de sessie op te halen en terug mee te nemen? - wie zorgt voor de invulling van de voedingsdriehoek. - wie zou eventueel de voedingsdriehoek in hout maken? - wie gaat er rond vragen bij verschillende organisaties (vb. logo’s) waar we eventueel een voedingdriehoek in hout kunnen lenen? Draaiboek kookactiviteiten en vorming rond gezonde voeding voor kansarmen

Logo Brugge

Luik 1: draaiboek

9.2

20

Receptenblaadjes en/of andere informatie

Kansarmen stellen het sterk op prijs als ze receptenblaadjes en/of andere informatie meekrijgen …maar overdaad, schaadt! Teveel informatie wordt snel opzij gelegd of belandt in de vuilnisbak. Gebruik een voldoende groot lettertype indien je de tekst zelf opstelt. Kies voor folders met afbeeldingen die groot en kleurrijk zijn. Voorzie verzamelmapjes met plastic insteekhoesjes zodat de deelnemers de bekomen informatie erin opbergen!

9.2.1

Folders

Rond gezonde voeding bestaat heel wat foldermateriaal. Eventueel kan er zelf een folder gemaakt worden. Mogelijke onderwerpen: een gezond ontbijt, algemeen over gezonde voeding of over voeding en budget.

9.2.2

Voedingskorf

Om producten voor te stellen kan eventueel de voedingskorf gebruikt worden. FOOD FOR HEALTH stelt gratis voedingskorven ter beschikking aan diëtisten die voedingsadvies geven. De voedingskorven worden enkel gegeven aan diëtisten. Het pakket kan als hulp- en educatief middel gebruikt worden in het kader van de voedingsbegeleiding. Wat zit er allemaal in de voedingskorf: Het bevat een tekst over gezonde voeding. Ook zijn er voorbeelden van basisproducten die in een gezonde voeding mogen gebruikt worden. Voorbeelden daarvan zijn: - natuurlijk mineraalwater (Spa Reine); - halfvolle melk (Inex); - vezelbevattende koek (Sultana); - sperzieboontjes zeer fijn (Marie Thumas); - volkoren spirelli (Soubry) - volkoren rijst (Uncle Benz); - cornflakes (Kellog’s Original); - peperkoek (Vondelmolen) - zoetstof op basis van aspartaam (Canderel); - cuisine (Alpro Soja room) (Producten in deze voedingskorf, 2003) Naast deze producten kan men een mapje met productinformatie en kortingsbonnen terug vinden. Men kan gemakkelijk zelf een voedingskorf samenstellen met goedkopere en herkenbare producten voor de kansarmen en eventueel een prijsvergelijking maken.


Logo Brugge

Luik 1: draaiboek

9.2.3

21

Diploma

Kansarmen voelen zich er goed bij, dat ze iets goed kunnen. Niet alleen de deelnemers zelf maar ook andere gezinsleden kunnen waarderen dat er een cursus wordt gevolgd. Op het einde van de lessenreeks kan je een diploma meegeven. Dit is het bewijs dat ze deelnamen aan de kookactiviteit. In bijlage 11: voorbeeld van een mogelijk diploma.

9.2.4

Receptenblaadjes

Geef al de gerechten die je tijdens de activiteit bereidt mee met de deelnemers. Zo kan men het thuis klaarmaken. Je kan receptenblaadjes in combinatie met tips rond bewaren, hygiënisch werken en andere adviezen om voordeling en gezond te koken meegeven. De tips op de receptenblaadjes kan je tijdens de effectieve kookactiviteit bespreken. De recepten vind je terug in het luik recepten.

9.2.5

Fiches

Fiches met de nodige informatie over de verschillende groepen van de voedingsdriehoek kunnen meegegeven worden. Op die fiches staat beknopte theorie voor de vormingswerker(ster). Deze kan mondeling uitbreiden, de deelnemers kunnen dan zelf noteren wat zij nog belangrijk vinden. De fiches vind je terug in het luik fiches voor deelnemers.

9.2.6

Ander materiaal

Voedingsdriehoek op papier, voedingsdriehoekmagneetjes om op de koelkast te kleven, seizoenskalender (groenten en fruit) kunnen voorzien worden.

De aandachtspunten kort samengevat: - bepaal welke informatie en in welke sessie deze wordt meegegeven. - wie bestelt de folders of maakt de folders? - wie bestelt de voedingskorf en de voedingsdriehoekmagneetjes? - diploma Wie stelt het op, print het uit en maakt voldoende kopieën? - receptenblaadjes: wie stelt een receptenlijst op, print deze uit en maakt er voldoende kopieën van? - Andere: voedingsdriehoek op papier en seizoenskalender wie stelt het op, print het uit en maakt er voldoende kopieën van? wie maakt er voldoende kopieën van de in het draaiboek terug te vinden fiches?


Logo Brugge

Luik 1: draaiboek

22

10 Evaluatie kookactiviteiten Het luik evaluatie vormt een onmisbaar onderdeel van een geslaagde kookactiviteitenreeks. Door hieraan een 10 tal minuten per kooksessies te besteden, verkrijg je belangrijke informatie. Op basis van de informatie en bemerkingen van de deelnemers en organisatoren kunnen toekomstige sessies aangepast en verbeterd worden. Door te evalueren kan men binnen een bepaalde groep mensen ook een verandering vaststellen van kennis, attitudes en vaardigheden in verband met gezonde voeding en het bereiden van een gezonde en evenwichtige maaltijd. Evalueren kan op verschillende manieren, elk met zijn eigen voordelen. Door een evaluatie te houden na de lessenreeks kan nagegaan worden of de vooropgestelde doelstellingen bereikt zijn. Maar ook op het einde van kooksessiereeks kan een evaluatie gehouden worden. Maak een onderscheid tussen een evaluatie door de deelnemer en een evaluatie door de organisatie. Evaluatie door de deelnemer: Een gesprek met de deelnemer (of een observatie van gesprekken tussen deelnemers): Wat vonden ze ervan, moeten er dingen aangepast worden, hebben ze er iets aan gehad,…? Dit kunnen eventueel ook opmerkingen zijn die je na de kooksessies opvangt. Noteer deze opmerkingen op een aangepast evaluatieformulier. Een schriftelijke evaluatie met behulp van een evaluatieformulier. Op het einde van elke sessie (zie bijlage 12: evaluatieformulier deelnemers per sessie) worden enkele vragen gesteld over wat de deelnemers van de sessie vonden, over de praktische organisatie en over wat ze eventueel gaan toepassen in het dagelijkse leven. Wanneer er een schriftelijke evaluatie wordt gehouden, moet men er mee rekening houden dat er deelnemers aanwezig kunnen zijn, die niet kunnen schrijven. Een mogelijke oplossing hiervoor is, dat de vormingswerker het evaluatieformulier mondeling overloopt en zelf de belangrijkste punten aanduidt of noteert. Na de laatste les (zie bijlage 13: eindevaluatieformulier deelnemers) wordt er kort gepeild naar wat de deelnemers in het algemeen vonden over de kooksessies, wat men nu weet over gezonde voeding en hoe ze hier tegenover staan. Evaluatie door de organisatie: Naast een evaluatie door de deelnemers is een evaluatie door de vormingswerker(ster) onvermijdelijk (evaluatieformulier door organisaties, vormingswerker(ster)). Ga na of alle vooropgestelde doelstellingen aan bod kwamen. Wat kan er verbeterd worden, wat was er in orde? Hou met de opmerkingen rekening bij het uitwerken van nieuwe activiteiten rond gezonde voeding. In bijlage14 vind je een mogelijk schematisch overzicht van een evaluatie voor de vormingwerker(ster). De aandachtspunten kort samengevat: - gebeurt de evaluatie door de deelnemers mondeling of schriftelijk? Hou rekening met de mogelijkheid dat aanwezige deelnemers die niet kunnen schrijven. - wanneer de evaluatie mondeling gebeurt, wie neemt de taak op zich om het evaluatieformulier in te vullen. - wanneer de evaluatie schriftelijk gebeurt, wie zorgt voor de evaluatieformulieren? - wie zorg voor de evaluatie van de vormingswerker(ster)? Draaiboek kookactiviteiten en vorming rond gezonde voeding voor kansarmen

Logo Brugge

Luik 2: Theorie gezonde voeding en budget

23

LUIK 2: Theorie gezonde voeding en budget


Logo Brugge


1

24

Theorie vormingswerkers

1.1

De actieve voedingsdriehoek

Wat betekent gezonde voeding in de praktijk? •

De voedingsdriehoek

De voedingsdriehoek wil op een eenvoudige manier duidelijk maken waaruit een evenwichtige dagvoeding moet bestaan om voldoende voedingstoffen op te nemen. Het is een hulpmiddel om dagelijks gezond en gevarieerd te eten. De actieve voedingsdriehoek bestaat uit 9 vakken;: 7 noodzakelijke groepen en 1 restgroep in de groep voedingsmiddelen en 1 beweeglaag. De grootte van de vakken komt overeen met de hoeveelheid die per dag aanbevolen wordt. De restgroep is het kleinste vakje, de voedingsmiddelen die daar horen zijn niet echt nodig, het zijn extraatjes. Wanneer dagelijks onvoldoende gebruik gemaakt wordt van één van de zeven noodzakelijke groepen, en zeker bij het negeren ervan, kunnen er op lange termijn tekorten ontstaan. •

Een gezonde evenwichtige voeding steunt op drie basisprincipes -

Evenwicht: men moet uit elke groep iets gebruiken in de juiste verhouding (voorbeeld niet meer snoep gebruiken dan groenten). Meer uit de grote en minder uit de kleine groepen.


Logo Brugge


25

-

Variatie: Binnen elke groep moet gevarieerd gegeten worden. Alle voedingsmiddelen binnen 1 groep bevatten niet dezelfde soorten en hoeveelheden voedingstoffen. Elke dag uit iedere groep eten en variëren binnen elke groep is de boodschap.

-

Gematigdheid: Binnen 1 groep de aanbevelingen respecteren. Niet meer eten dan nodig uit kleinere groepen en wees spaarzaam met voedingsmiddelen uit de top (restgroep).Hou er rekening mee teveel is teveel, overdaad schaadt.

(Vanhauwaert, E. et al., 2001) •

Fysieke activiteit Fysieke activiteit heeft heel wat voordelen: ze vermindert de kans op hart- en vaatziekten, te hoge bloeddruk, osteoporose en diabetes type 2. Verder kan sporten de slaapgewoonten en de lichaamssamenstelling (minder lichaamsvet en meer spiermassa) verbeteren en positief werken bij stress. Regelmatig bewegen gecombineerd met een evenwichtige voeding draagt bij tot het behoud van gezondheid en een goede fitheid. Onder matig fysieke inspanning (waarbij je lichtjes buiten adem geraakt) wordt verstaan wandelen of flink doorstappen, zwemmen, fietsen, dansen, trappen lopen... .

•

ENERGIE - INNAME = ENERGIE - VERBRUIK De aanbevelingen zijn opgesteld voor de algemene bevolking die matig fysiek actief is. Er wordt aanbevolen om dagelijks 30 minuten fysiek actief te zijn indien op het werk... geen zware fysieke inspanning wordt geleverd. Deze 30 minuten mogen verspreid over de dag plaatsvinden. Kies voor activiteiten die passen in je dagelijkse bezigheden b.v. wandelen, fietsen of voor een sport die je graag doet. Wanneer je beslist jouw dagelijkse lichaamsbeweging te verhogen en je bent ouder dan 35 jaar, sinds lange tijd inactief, of je hebt gezondheidsproblemen, raadpleeg dan eerst je huisarts.

(Vanhauwaert, E. et al., 2005)


Logo Brugge


1.2

26

10 tips voor een gezonde levensstijl

Tip 1: Eet gevarieerd Een gezonde voeding vereist in de eerste plaats dat we alle voedingsstoffen die ons lichaam nodig heeft in voldoende mate tot ons nemen. Varieer binnen elk van de 7 noodzakelijke groepen van de voedingsdriehoek. Tip 2: Eet veel groenten, fruit, aardappelen en volle graanproducten Groenten en fruit zijn niet alleen rijk aan vitamine C, ze bevatten ook veel andere vitamines en mineralen die we nodig hebben om in conditie te blijven en onze natuurlijke weerstand te vergroten. Brood, aardappelen, maar ook bruine rijst, volkoren deegwaren en peulvruchten zijn rijk aan zetmeel en vezelstoffen. Ze leveren tevens eiwitten en B vitaminen. Aardappelen zorgen op hun beurt voor extra vitamine C. De vezels die aangebracht worden, zorgen voor een goede stoelgang. Vandaar is het gewenst volle graanproducten te gebruiken. Tip 3: Matig het gebruik van vlees, vet, suiker en zout Wees vooral matig met verzadigd vet. Dit is minder gezond dan onverzadigd vet. Vet is niet altijd zichtbaar: naast zichtbare vetten (smeer- en bereidingsvet) nemen we ook onzichtbare (verborgen) vetten in (vb in koekjes, gebak, chips, snacks…). Het is niet voldoende om halfvolle melk te drinken, of magere vleeswaren of minder vette kaas te eten. Het is ook nodig het gebruik van de restgroep (snoep, gebak, koekjes, snacks….) te matigen. Zo minderen we het gebruik van de onzichtbare vetten. Zonder zout kan ons lichaam niet. Maar het gaat dan om kleine hoeveelheden die we van nature al voldoende binnenkrijgen. Het zout dat we zelf aan ons eten toevoegen, is eigenlijk overbodig. Sterker nog: minder zout is beter voor onze nieren en zeker voor onze bloeddruk. Hetzelfde geldt voor suiker. Te veel is niet gezond en slecht voor onze tanden. Verminder het suikergehalte door geen frisdranken en weinig snoep te gebruiken. Tip 4: Drink voldoende water en melkproducten. Als we te weinig drinken, drogen we uit en gaat ons lichaam niet goed meer functioneren. Daarom moeten we per dag minstens 1.5 liter drinken. Drink voldoende melkproducten om botafbraak te vermijden.


Logo Brugge


27

Tip 5: Eet regelmatig en niet meer dan 5 maal per dag Drie hoofdmaaltijden:ontbijt middagmaal avondmaal en twee tussendoortjes: liefst geen snoep of andere snacks. Kies bij voorkeur een stuk fruit, yoghurt, pudding,…

Tip 6: Neem voldoende maal “tijd” Het is belangrijk voldoende tijd te nemen om te eten. Haastig eten is ongezond. Het is niet goed te eten bij een TV die aan staat, tijdens het lezen van een krant…. Neem tijd om te genieten van het eten!

Tip 7: Was steeds je handen voor je eet of eten bereidt Goede hygiëne is belangrijk in een keuken zowel tijdens het eten als tijdens het bereiden van voedsel. De handen wassen met water alleen is onvoldoende. Wanneer er een goede hygiëne is, is er minder kans op ziekte.

Tip 8: Lees de verpakking Steeds meer voedingsmiddelen zijn alleen verpakt verkrijgbaar. Als men wil weten wat men koopt, lees dan de verpakking. Op de verpakking staat heel wat belangrijk informatie, zoals de houdbaarheid, ingrediënten, …

Tip 9: Hou je gewicht op het juiste peil Niet omdat slank de mode is, maar wel omdat overgewicht kan leiden tot gezondheidsklachten, moeten we ervoor zorgen dat we niet te dik worden: eet verstandig en zorg voor voldoende beweging.

Tip 10: Neem regelmatig lichaamsbeweging Dit is nodig om ons lichaamsgewicht op peil te houden en niet te dik te worden. (Voorlichtingsbureau voor de voeding, brochure: goed van eten en drinken)


Logo Brugge


1.3

28

Goede hygiëne

Gezonde voeding heeft niet alleen te maken met wat we eten maar ook met hoe we met eten omgaan: hoe we het eten klaarmaken, hoe we eten. We spreken dan met een moeilijk woord over voedselhygiëne. Hoe we met eten omgaan: • We kijken naar de houdbaarheidsdatum van de producten, zijn de producten nog vers? Werden ze correct bewaard? •

Verse producten zijn van nature uit al besmet, daarom moeten groenten en fruit goed gewassen worden en moet vlees verhit worden.

•

Dingen die koud gegeten worden, koel je zo snel mogelijk af in koud water.

•

Zet etensresten zo vlug mogelijk in de koelkast of diepvries.

Hoe we eten klaarmaken: • Wanneer we met een vork, mes of lepel rauwe groenten of vlees aangeraakt hebben dan gebruiken we dit keukengerief niet meer opnieuw. •

Houten keukenmateriaal is niet hygiënisch.

•

Denk eraan dat een gebruikte vaatdoek vol bacteriën zit.

•

Proeven mag, maar gebruik steeds een andere lepel. Niet met de vingers proeven.

•

Was je handen na gebruik van het toilet.

•

Let ook goed op wanneer je verkouden of ziek bent: handen wassen na het snuiten of hoesten.

•

Zorg dat je keukengerief, werktafel of aanrecht proper is.

Hoe we eten: • Handen wassen voor het eten. •

Eet met het daarvoor bestemd keukengerief.

•

Eet niet voor TV of rechtstaand.

• Neem voldoende tijd om rustig te eten. (Voedingscentrum. Hygiënecode voor de privé-huishouding; Voorlichtingsbureau voor de voeding. Hoezo bacterie)


Logo Brugge


2

29

Theorie deelnemers (fiches)


Logo Brugge


2.1

30

Fiche water

Wat bevindt zich in de watergroep? •

Water, koffie, thee, ontvette ongebonden bouillon en light – frisdranken.

Waarom heb je de watergroep nodig? •

Water of vocht is onmisbaar voor ons lichaam.

Behoefte per dag?

•

De totale vochtbehoefte is minimum 2.5 liter. De vaste voedingsmiddelen (bijvoorbeeld groenten, fruit, brood, …) bevatten ongeveer 1 liter water Drink minimum 1.5 liter water of vocht.

•

Tip: bij sport, ziekte, zware arbeid, warm weer, heb je meer vocht nodig.

• •

Daarom is het aangeraden om dan ook meer te drinken.

Water en budget. Bronwater (Rocheval), Aldi: 0.27 euro/1.5 liter Bronwater Romy (Derby), Delhaize: 0.29 euro/1.5 liter Bronwater (Saint-leger), Colruyt: 0.27 euro/1.5 liter Mineraalwater (Amanda), Aldi: 0.42 euro/2 liter Natuurlijk mineraalwater (Spa Reine), Colruyt: 0.65 euro/1.5 liter Natuurlijk mineraalwater (Spa Reine), Delhaize: 0.66 euro/1.5 liter (November 2002) (Vanhauwaert, E. et al., 2001) • • • • • •


Logo Brugge


2.2

31

Fiche graanproducten en aardappelen

Wat bevindt zich in die groep? •

Aardappelen, brood, beschuit, deegwaren, rijst, ontbijtgranen ( bijvoorbeeld cornflakes) en andere granen (bijvoorbeeld havermout, gerst).

Waarom heb je deze groep nodig? •

Deze groep vormt onze basisvoeding: staat in voor de aanbreng van de helft van de aanbevolen energie: voornaamste bronnen van zetmeel en voedingsvezels.

Behoefte per dag? • 5 à 12 sneden (bruin) brood • 3 à 5 stuks gekookte aardappelen Volkorenproducten krijgen de voorkeur. • Tip: Kies voor vetarme bereidingen. • Frieten, kroketten, chips, koek,.. horen hier niet thuis in de groep.

Graanproducten, aardappelen en budget. •

Tips: -Aardappelen, deegwaren, rijst: Elke bewerking aan aardappelen moet je betalen. Zelf aardappelen schillen, zelf frietjes, puree en kroketten maken is goedkoper dan gebruiksklare producten kopen.

-Brood:

Gewoon brood is goedkoper dan speciaal speciaal brood (bijvoorbeeld krentenbrood). Luxe broodjes (boterkoeken, croissants,…) zijn duur. (Vanhauwaert, E. et al., 2001; brochure: klein, klein peutertje wat ligt er op je bord … ) Draaiboek kookactiviteiten en vorming rond gezonde voeding voor kansarmen

Logo Brugge


32

Donkere broodsoorten verzadigen sneller, zijn gezonder en bevatten meer stoffen die belangrijk zijn voor het lichaam. Oud brood kan geroosterd of verwerkt worden in een gerecht.

Broodvervangers:

Ontbijtgranen zijn een goed en goedkoop vervangmiddel voor brood als ze gegeten worden met melkproducten. Een voordeel van ontbijtgranen is dat ze lang houdbaar zijn.

• • • • •

Spaghetti (Econom), Colruyt: 0,20 euro/500g Spaghetti (pasta Mare), Aldi: 0,23 euro/500g Spaghetti (Derby), Delhaize: 0,59 euro/500g Spaghetti (Soubry), Colruyt: 0,70 euro/500g Spaghetti (Soubry), Delhaize: 0,88 euro/500g

• • • • •

Cornflakes (Frost cribbs), Colruyt: 1,71 euro/500g Cornflakes (Breakfast club), Delhaize: 0,63 euro/375g Cornflakes (Golden Bridge), Aldi: 0,85 euro/500g Cornflakes (Kellogg’s), Colruyt: 3,16 euro/750g Cornflakes (Kellogg’s), Delhaize: 2,09 euro/750g (November 2002)

(Vanhauwaert, E. et al., 2001; brochure: klein, klein peutertje wat ligt er op je bord … )


Logo Brugge


2.3

33

Fiche groenten

Wat bevindt zich in de groentegroep? •

Verse groenten, diepvriesgroenten, blikgroenten, groenten uit glas, groentesoep, groentesap.

Waarom heb je groenten nodig? •

Groenten zijn een belangrijke bron van vitamines, mineralen, voedingsvezels en vocht.

Behoefte per dag? Groenten eet je nooit genoeg. In totaal zouden we 300 gram groenten per dag moet eten. Bijvoorbeeld: elke dag 200 gram bereide groenten en 100 gram rauwkost. • Tip: Gebruik wat rauwe groenten op de boterham, zoals: tomaat, sla, wortel, komkommer. • Groentesoepen bevatten veel vocht maar kunnen geen groenten vervangen. • Kies bij voorkeur verse groenten of diepvriesgroenten. Blikgroenten en groenten uit glas bevatten veel zout. •

Groenten en budget. •

Tip: - Seizoengebonden groenten zijn het goedkoopst. - Verse groenten zijn meestal goedkoper op de markt dan in de supermarkt. - Kant-en-klaar gesneden groenten zijn duurder dan groenten dat je zelf versnijdt.


Logo Brugge


• •

34

Verse wortelen (Bakje), Colruyt: 0.49 euro/kg Verse wortelen (Bakje), Aldi: 0.49 euro/kg

• Wortelen + erwten zeer fijn (Econom, blik), Colruyt: 0.65 euro/660 g

Wortelen + erwten (King’s Crown glas), Aldi: 0.65 euro/420 g Wortelen + erwten extra fijn (Marie Thumas glas), Colruyt: 0.93 euro/400 g • Wortelen+erwten extra fijn (Marie Thumas blik), Colruyt: 1.27 euro/800 g (November 2002) (Vanhauwaert, E. et al., 2001; Brochure Logo Brugge: Klein, klein peutertje wat ligt er op je bord …) • •


Logo Brugge


35

Bewaar en hygiëne tips bij groenten.

•

Bewaar groenten altijd op een koele plaats: in de kelder of koelkast. Zo worden de vitaminen beter behouden.

•

Als groenten in de koelkast bewaard worden, leg ze dan onderaan. In de meeste koelkasten zit er onderaan een groentebak waar je de groenten kunt inleggen. Zo wordt vermeden dat vuil op andere voedingsmiddelen terecht komt.

•

Laat diepvriesproducten in de koelkast ontdooien. Haal diepvriesproducten de avond voor gebruik of bereiding uit de diepvries en laat ze in de koelkast ontdooien.

•

Was verse groenten steeds vóór gebruik.

(Parmentier, S. 2002)


Logo Brugge


2.4

36

Fiche fruit

Wat bevindt zich in de fruitgroep? •

Vers fruit, diepvriesfruit, gedroogd fruit, blikfruit, fruit uit glas, fruitmoes, fruitsap.

Waarom heb je de fruitgroep nodig? • •

Fruit is een belangrijke bron van vitaminen, mineralen en voedingsvezels. We moeten dagelijks zowel fruit als groenten eten: beide groepen bevatten immers verschillende hoeveelheden en soorten voedingsstoffen.

Behoefte per dag? • •

• • •

2 à 3 stuks. Tips: Fruit kan bij elke maaltijd gebruikt worden:

- bij het ontbijt - als tussendoortje - als dessert - als broodbeleg Afwisseling in fruitsoorten is belangrijk. Gebruik liever vers fruit dan blikfruit of gedroogd fruit. Bij blikfruit wordt meestal suiker toegevoegd, met als gevolg een hogere energie aanbreng.

Fruit en budget. Seizoengebonden fruit is het goedkoopst. Minder mooi en kleiner fruit is ook lekker en even rijk aan voedingstoffen. • Fruit op de markt kan soms goedkoper zijn dan in de supermarkt. (Vanhauwaert, E. et al., 2001; brochure Logo Brugge: Klein, klein peutertje wat ligt er op je bord…) • •


Logo Brugge


2.5

37

Fiche vlees, vis, eieren en vervangproducten

Wat bevindt zich in deze groep? • •

Vlees, vleeswaren, vis, eieren en vervangproducten. Vervangproducten zijn peulvruchten, sojaproducten, noten,…

Waarom heb je deze groep nodig? • •

Deze groep is een bron van eiwitten, vitaminen en mineralen zoals ijzer en zink. Ze zijn nodig voor de groei, opbouw en herstel van ons lichaam.

Behoefte per dag?

Per dag volstaat 100 gram vlees en/of vleeswaren. Voor vis, eieren en sojaproducten geldt dezelfde hoeveelheid: 100 gram. • Maak zoveel mogelijk gebruik van magere en halfvette producten, vermijd vette producten. • Je kan vlees ook volwaardig vervangen door verschillende plantaardige eiwitbronnen te combineren met granen of melkproducten. • Voorbeelden: Granen met peulvruchten Granen met zuivel Tarwe met ei Tarwe met kaas Haver met noten Granen met groenten • •


Logo Brugge


38

Vlees, vis, eieren en vervangproducten en budget. Vlees en gevogelte: - Er hoeft niet elke dag vlees gegeten worden. Vlees kan vervangen worden door vis, eieren en peulvruchten. - Vette vleessoorten zijn goedkoper dan mager vlees, maar bevatten veel slechte vetten. Wissel daarom regelmatig af. - Kip en kalkoen zijn goedkope alternatieven. Een hele braadkip is goedkoper dan hetzelfde gewicht in kipdelen. - Lever is goedkoop en voedzaam.

Vlees kan vervangen worden door vis, eieren en peulvruchten: Vis:

Ei:

De prijs van vis is afhankelijk van de aanvoer en de soort. Visfilets en diepvriesvis zijn duurder dan verse, niet gefileerde vis. Haring en makreel zijn gezonde vissoorten en zijn niet duur.

Scharreleieren of hoeve-eieren zijn duurder dan eieren uit legbatterijen. Peulvruchten: - Gedroogde peulvruchten zijn goedkoper dan peulvruchten uit blik. Broodbeleg: - Eet ‘brood met een beetje beleg’ en niet ‘beleg met een beetje brood’. -


Logo Brugge


2 1.1 Zeer mager 0 – 5 g vet Mager 5 – 10 g vet

Indeling

Rund

biefstuk, gebraad, lever, rosbief, tournedos entrecôte ribstuk

Halfvet hamburger, tong, gehakt 10 – 20 g vet braadworst Vet meer dan 20 g vet

39

Varken haas, ham,

Kalf

Paard

Gevogelte

Andere

gebraad, kalkoenborst, wild, alle fricandeau, fricandeau, soorten kippenborst, ree, mignonnette kippenbout, wild konijn, lever lever, worst struisvogel gehakt, kip tam konijn filetkotelet entrecôte, met en lever, nier, gehakt, zonder vel ribkotelet, kalfslapje, schoudergebraad rollade, tong, ribstuk gehakt, soepkip schapenbout karbonade, tong braadworst, ribbetjes, spek

Magere vleeswaren 5-15 gram vet per 100 gram product

Achterham, bacon, casselerib, filet d’ Anvers, filet de Saxe, gerookte ham, kalfsgebraad, kalkoenham, kippenham, rosbief, schouderham, paardenrookvlees Halfvette vleeswaren 15-25 gram vet per Corned beef, filet americain, vleesbrood 100 gram product Vette vleeswaren 25-35 gram vet per Boerenpâté, boterhamworst, leverpastei, 100 gram product ontbijtspek, salami, vleesworst Zeer vette vleeswaren meer dan 35 gram cervelaatworst vet per 100 gram product

Magere vissoorten 0-2 gram vet per 100 gram product

Halfvette vissoorten 2-10 gram vet per 100 gram product Vette vissoorten meer 10 gram vet per 100 gram product (Vanhauwaert, E. et al., 2001)

Grijze garnalen, inktvis, kabeljauw, koolvis, kikkerbil, krab, oester, rivierbaas, rog, snoek, tonijn, tong, wijting, schelpvis, tarbot, talapi Ansjovis, forel, heilbot, karper, sardine, victoriabaars, zalmforel, mosselen Haring, maatje, makreel, rivierpaling, sprot, zalm


Logo Brugge


40

Vlees in een gezonde keuken

3

Kooktips

•

Voor het bakken van een portie vlees volstaat in het algemeen 1 eetlepel bereidingsvet of olie. Zorg voor een pan “op maat”; in een te grote pan bakt de vetstof sneller aan en zal je geneigd zijn extra vetstof toe te voegen.

•

Zorg dat de vetstof voldoende heet is, alvorens het vlees in de pan te leggen. Zoniet schroeit het vlees niet snel genoeg dicht en neemt het extra vet op.

•

Gepaneerd vlees neemt meer vet op tijdens het bakken dan niet gepaneerd vlees.

•

Een pan met antiaanbaklaag laat je toe nog meer te besparen op bereidingsvet.

•

Overtollig vet snij je best weg. Verwijder bij voorkeur het vel van kip en kalkoen.

•

Gebruik je graag een schepje vleessaus? Door wat extra water toe te voegen maak je de saus minder vet. Afgewerkt met stukjes tomaat, tomatenpuree of een kruidentuiltje wordt ze extra lekker.

(Brochure Logo Brugge: Klein, klein peutertje wat ligt er op je bord…; Parmentier, S. 2002 ; http://www.nice-info.be/html/LIFE/life_weektip.asp?intArticelID=237)


Logo Brugge


2.6

41

Vis algemeen

Een visje gezond! -

Kiezen voor een gezonde voeding draagt bij tot een betere gezondheid, daar vindt ons visje ook zijn plaats. Visvlees is licht verteerbaar, niet rijk aan calorieën en heeft een laag vetgehalte. Het is aangeraden om 1 à 2 maal per week vis op het menu te zetten, dit wordt spijtig genoeg niet altijd gehaald.

Wist je dat van vette vis? -

Vette vis, zoals zalm, paling, makreel,… is rijk aan goede vetten (of zachte vetten, die onverzadigde vetten genoemd worden). Vette vis is gezonder dan vlees, omwille van die goede vetten. Vette vis is een aanrader omdat visvetten het cholesterolgehalte in gunstige zin beïnvloeden.

Weet je hoe je verse vis herkent? -

Aan een frisse geur. Indien vis sterk ruikt, is hij niet meer vers. Een glanzende huid, zonder verkleuring, de schubben zitten goed vast. De ogen moeten bol en helder zijn. De kieuwen moeten helder rood van kleur zijn, NOOIT grijsachtig van tint. Het vlees moet stevig, elastisch, glad en niet verkleurd zijn.

Een zee vol bereidingswijzen Praktische tip: spoel verse vis voor de bereiding altijd even onder de kraan en dep hem daarna droog met keukenpapier.

-

Vis bereiden vraagt weinig tijd omdat vis snel gaar is, soms is het minutenwerk.

-

Vis pocheren Tijdens het pocheren “zweeft” de vis in bijna kokend water of groentebouillon. In ieder geval mag de vis nooit koken. De goede temperatuur bij het pocheren ligt tussen 80 à 90° C. Reken 2 liter pocheervocht voor 1 kg vis. Kleine vissen zijn in 2 tot 4 minuten gaar. Vis stomen Is een gezonde bereidingswijze waarbij de vis zijn aroma bewaart. Stomen gebeurt boven hete waterdamp onder een deksel. Daarvoor kan een pot met stoommandje of stoomroosje of een stoomkoker gebruikt worden. Naargelang de dikte en grootte van de vis varieert de stoomtijd van 5 tot 15 minuten. Vis grillen of roosteren In de zomer op de barbecue. Afhankelijk van de dikte van de vis is de roostertijd 5 tot 15 minuten. Vis in folie: “in papillot”

-

-

-


Logo Brugge


-

42

De vis wordt ingepakt in aluminiumfolie samen met gesneden groenten en kruiden naar wens en eventueel overgoten met een scheutje witte wijn. Vis in folie kan zowel in de oven als op de barbecue. Vis bakken in de pan Is een van de meest eenvoudige bereidingen en wordt het meest toegepast.

Hoeveel vis per persoon? -

Gefileerde vis: 150 g Vismoten: 200 g Hele vis: 250 g Mosselen in de schelp: 1 kg

Enkele visvriendelijke tips -

Kies voor visfilets of moten zonder graten. Versier vis met een aantrekkelijk jasje, bijvoorbeeld met een lekkere saus, met fijne kruiden, … Hoe verser de vis, hoe lekkerder de vis is. Verse vis wordt het best bij een temperatuur rond de 4° C bewaard. Vis in de diepvries bewaren heeft verschillende voordelen o aantal maanden houdbaar o men kan altijd vis eten wanneer men er zin in heeft (Hoe vis ingevroren wordt zie fiche bewaar en hygiëne tips bij diepvries).

(Nutrinews, okt. 1999)

Vis en budget -

Aldi: -

Men is niet verplicht om naar de viswinkel te gaan. Vis kan bijna in iedere supermarkt gevonden worden, maar dan wel als diepvriesvis. Enkele prijzen:

Kabeljauwfilet: 6.89 euro/kg (in een verpakking van 1 kg) Pladijsfilet: 7.49 euro/kg (in een verpakking van 1 kg) Tonijnsteak: 9.5 euro/kg (2x 125 g voor 2.39 euro) Atlantische zalmfilet: 10.79 euro/kg (2x125 g voor2.69 euro) Alaska pollak filet: 3.7 euro/kg (400 g voor 1.49 euro) (nov. 2002)


Logo Brugge


2.7

43

Eieren algemeen

Kakelverse eieren gezond? -

In een gezonde voeding mogen er 2 à 3 eieren per week gegeten worden. Hou rekening met het feit dat eieren ook verwerkt worden zoals bvb. in gebak, puree, … Ook deze tellen mee. Een ei bevat vele voedingstoffen (zoals eiwitten, vetten, vitamines en mineralen) die het menselijk lichaam nodig heeft. Het grootste deel van de voedingstoffen, vooral vetten en vitamines, bevindt zich in de dooier. (vitamines E, B1, B2, B6 en A en mineralen Fosfor, calcium, kalium, natrium en ijzer).

Hoeveel eitjes koop jij? -

Vroeger werden eieren per stuk verkocht. Tegenwoordig worden eieren in veilige, aangepaste doosjes verkocht. De kleinste verpakking is voor 4 stuks en de grootste is een open kartonnen plaat voor 30 eieren. De verpakking bevat alle informatie die er moet opstaan. o De naam, de handelsnaam en adres van diegene die de eieren heeft verpakt. o Het registratienummer. o De kwaliteits- en de gewichtsklasse van de eieren. o Datum van minimale houdbaarheid. o Verpakkingsdatum.

Eitje bewaren -

-

Eieren zijn bederfelijke levensmiddelen en dienen daarom bij aankoop zo vers mogelijk te zijn. Controleer bij aankoop ieder ei afzonderlijk op barsten en vervuiling. Via barsten en vervuiling van de schaal kunnen bacteriën het ei binnendringen. Mits je een aantal basisregels respecteert, kan je een ei ongeveer zes weken bewaren: o Bewaar het op een koele (tussen 7° en 13°C) en donkere plaats. o Hou het ei uit de buurt van sterk geurende producten als vis, prei, azijn. Aangezien eieren een poreuze schaal hebben, nemen ze gemakkelijk vreemde geuren op. o Bewaar het ei met de punt naar beneden. Zo blijft de dooier centraal. o Pas op dat de eieren niet in contact komen met water. Opnieuw kunnen hierdoor bacteriën binnen dringen. Eieren voelen zich het meest thuis in hun doosje. Zo zijn ze beter beschermd tegen licht en temperatuurschommelingen. Eieren op kamertemperatuur zijn een tweetal weken houdbaar. Eieren worden vaak los in de koelkast bewaard, daardoor verliest men na verloop van tijd de bewaarduur uit het oog. Geen paniek, de versheid kan eenvoudig nagegaan worden met de drijf- of breek- of lichtproef. - De ‘drijfproef’: een vers ei in een kom met zout water zal plat op de bodem blijven liggen. Een oud ei blijft drijven. - De ‘breekproef’: een vers ei heeft een bolronde en stevige dooier. Het eiwit zal weinig uitlopen.


Logo Brugge


-

-

44

De ‘ lichtproef’: in de eihandel wordt de versheid nagegaan met behulp van licht. Een ei is vers als het licht erdoor schijnt, de dooier niet duidelijk zichtbaar en vrij onbeweeglijk is. De ‘rolproef’: een oud ei rolt lang en stabiel, een vers ei waggelt bij het rollen.

Een kip vol bereidingswijzen -

Gekookte eieren: Laat het ei in kokend water glijden. Het moet volledig door water bedekt zijn. Zacht gekookt ei; 3 à 3 ½ minuten Half - zacht gekookt ei: 4 à 5 minuten Hard gekookt ei: 10 minuten

-

Spiegeleieren: Verhit een klein beetje vetstof in een kookpan. Breek het ei en laat het voorzichtig in de pan glijden. De dooier mag niet kapot gaan. Bak het ei enkele minuten op een matig vuur.

-

Roereieren: Klop het gewenste aantal eieren los in een kom. Breng op smaak. Smelt een beetje vetstof in een kookpan. Voeg de eieren toe en laat ze op een matig vuur stollen. Roer de eieren af en tot even om.

-

Gepocheerde eieren: Breng water met een eetlepel azijn aan de kook. Verminder het vuur zodra het water kookt. Breek de eieren één voor één in een kopje en laat ze voorzichtig in het kokend water glijden. Laat de eieren in 4 minuten gaar worden en haal ze eruit met een schuimspaan.

Enkele weetjes -

-

Prik met een naaldje een gaatje in de stompe kant van het ei alvorens het ei te koken om te voorkomen dat de schaal barst. Na het koken van een ei, laat je het best onder koud water schrikken. Op die manier kan het ei gemakkelijker gepeld worden. Hoe verser, hoe beter? Dit geldt niet voor eieren. Want pas drie dagen na de leg ontwikkelen zij hun volledige smaak. Kippen leggen ongeveer 5 eieren per week, dus bijna elke dag een ei. De kleur van een ei heeft niets te maken met de kwaliteit, smaak of voedingswaarde. De schaalkleur gaat samen met de kleur van het verenkleed van de kip. Bruine kippen leggen bruine eieren, witte kippen witte eieren. Aan het oorlelletje van de kip kan je zien welke kleur ei zij gaat leggen. Een donkergele dooier is niet gezonder of ongezonder dan een lichtgele. De dooierkleur wordt bepaald door het voeder van de kip.


Logo Brugge


45

Tot welke klasse behoort het eitje? -

Klasse A: verse eieren met een indeling naar gewicht. (Deze worden meestal geconsumeerd) o XL: zeer groot zwaarder dan 73 g o L: groot tussen 63 en 73 g o M: middelgroot tussen 53 en 63 g o S: klein lichter dan 53 g o Gemiddelde gewicht 61 g

-

Klasse B: eieren van tweede kwaliteit

- Klasse C: gedeclasseerde eieren, geschikt voor bepaalde levensmiddelenverwerkende bedrijven. (http://www.ei.be; http://www.xquis.com/products/printfriendly/_nl/ei.htm)


Logo Brugge


2.8

Fiche melkproducten en calciumverrijkte sojaproducten

2.9

Wat bevindt zich in de groep melkproducten?

•

46

Melk, yoghurt, kaas, karnemelk, calciumverrijkte sojadrinks en sojadesserts.

Waarom heb die groep nodig? • •

Belangrijke bron van calcium, wat nodig is voor onze beenderen. Bron van eiwitten en vitaminen van de B-groep.

Behoefte per dag? •

Dagelijks 3 à 4 glazen melk

1 à 2 sneden kaas

• •

Halfvolle en magere producten krijgen de voorkeur. Tip: Lust je geen melk gebruik dan yoghurt, pudding,…

Melkproducten en budget. • Halfvolle en magere melkproducten zijn goedkoper dan volle. • Gebruiksklare fruityoghurt en plattekaas zijn duurder dan gewone yoghurt en plattekaas waar je zelf fruit aan toevoegt. • Gebruiksklare zuiveldesserts (pudding, flan, rijstpap, chocolademousse) zijn duurder dan zelfgemaakte. • Jonge kaas is goedkoper dan belegen en oude kaas. • Voorverpakte kaas is duurder dan kaas die per gewicht wordt gekocht. • Eenpersoonsverpakking is duurder dan een gezinsverpakking. • Halfvolle melk (econom), Colruyt: 0.46 euro/ liter • Halfvolle melk ( Milsa), Aldi: 0.47 euro/ liter • Hafvolle melk (Derby), Delhaize: 0.57 euro/ liter • Halfvolle melk (Stassano), Colruyt: 0.72 euro/ liter • Halfvolle melk (Stassano), Delhaize: 0.73 euro/ liter (nov 2002) (Vanhauwaert, E. et al., 2001; brochure Logo Brugge: Klein, klein peutertje wat ligt er op je bord …) Draaiboek kookactiviteiten en vorming rond gezonde voeding voor kansarmen

Logo Brugge


47

Fiche smeer- en bereidingsvet

Wat bevindt zich in deze groep? • •

Smeervet: met verlaagd vetgehalte, minarine, margarine (halfvolle) boter. Bereidingsvetten: olie, margarine, boter, frituurolie en frituurvet.

Waarom heb je deze groep nodig? • • •

Leveren in de eerste plaats energie Aanbreng van noodzakelijke vetzuren Aanbreng van vetoplosbare vitaminen (A, D, E)

Behoefte per dag? • • •

Een mespunt smeervet per snede brood 1 eetlepel bereidingsvet per persoon Gezien in andere groepen vaak veel verborgen vetten voorkomen, is het nodig deze groep te matigen.

Opgelet! • •

Olie en margarine of minarine rijk aan onverzadigde (= zachte) vetten en arm aan verzadigde (= harde) vetten hebben de voorkeur. Onverzadigde vetten: zijn meestal van plantaardige oorsprong en veelal zacht of vloeibaar. Deze zachte vetten werken preventief tegen hart- en vaatziekten. We vinden ze terug in oliesoorten: zonnebloem-, soja-, mais-, olijf-, arachide-, en saffloerolie. Er zijn ook margarines en minarines met een hoog gehalte aan onverzadigde vetzuren op de markt.


Logo Brugge


48

Verzadigde vetten: zijn meestal van dierlijke oorsprong en hebben als hoofdkenmerk dat ze vast zijn bij kamertemperatuur. We vinden ze vooral in boter en gewone margarines. • Hoe harder het smeer- of bereidingsvet, hoe meer verzadigde vetten en hoe ongezonder. • In de handel zijn producten met volgende vetgehaltes aanwezig: 25%, 35%, 40% = minarine 65%, 70%, 75 – 78%, 80% = margarine 95 – 98%, 100% = olie Het gehalte aan verzadigde vetten (harde) ten opzichte van het totale vetgehalte is sterk productafhankelijk. •

Smeer- en bereidingsvet en budget.

• • • • • •

Minarine, Aldi: 0.25 euro/250 g Soja minarine (Buttella), Aldi: 0.45 euro/250 g Minarine (Alpro soja), Colruyt: 0.70 euro/250 g Minarine (Becel), Colruyt: 0.75 euro/250 g Minarine (Alpro soja), Delhaize: 0.83 euro/250 g Minarine (Becel), Delhaize: 0.89 euro/250 g

•

Margarine (Buttella: plantaardige margarine om te smeren, bakken en braden), Aldi: 0.52 euro/500 g Margarine (Brattella olive), Aldi: 0.95 euro/500 g Margarine (Becel: bakken en braden), Colruyt: 1.69 euro/500 g Margarine (Alpro soja: bakken en braden), Colruyt: 1.51 euro/500 g Margarine (Fama: bakken en braden), Colruyt: 1.35 euro/kg Margarine (Becel: bakken en braden), Delhaize: 1.71 euro/500 g Margarine (Alpro soja: bakken en braden), Delhaize: 1.69 euro/500 g Margarine (Fama: bakken en braden), Delhaize: 2.38 euro/kg

• • • • • • •

Olijfolie extra vierge, Aldi: 2.05 euro/liter Olijfolie extra vierge (Econom), Colruyt: 2.05 euro/liter Olijfolie extra vierge (Derby), Delhaize: 2.15 euro/liter (november 2002) (Vanhauwaert, E. et al., 2001) • • •


Logo Brugge


49

2.10 Fiche restgroep

Wat bevindt zich in de restgroep? • • • •

Suikerrijke producten: frisdranken, confituur, suiker, energierijke dranken, … Vetrijke producten: chips, room, mayonaise, croissant, … Vetrijke en suikerrijke producten: choco, chocolade, koek en gebak, roomijs, … Producten met alcohol: bier, wijn, …

Behoefte per dag. • •

Met mate te gebruiken; niet nodig in een evenwichtige voeding. Ze leveren enkel energie (vet en suiker) zonder voedingsstoffen zoals vitaminen en mineralen aan te brengen.

Restgroep en budget. •

Koekjes, gebak, snoepgoed maar ook frisdranken, alcohol e.d. zijn duur en niet noodzakelijk voor een gezonde voeding!

(Vanhauwaert, E. et al., 2001)


Logo Brugge


50

2.11 Fiche voeding en budget Voeding & budget

Algemeen • • • • • •

Een groot deel van de uitgaven gaat naar voeding. Gezond koken en gezond eten hoeft niet duur te zijn. Maak altijd een boodschappenlijst. Splits het lijstje uit naar winkels, waar je wat haalt. Probeer voor meerdere dagen in de week boodschappen te doen. Kijk voordat je boodschappen gaat doen in de koelkast en de voorraadkast wat je nog in voorraad hebt. Ga niet winkelen met een lege maag. Want met een lege maag ben je geneigd om niet-essentiële voedingsmiddelen aan te kopen zoals snoep, koeken, chocolade. Prijs

• • • • • • • • • •

Houd een vast bedrag per week aan voor de boodschappen. Vergelijk de voedingswaarde van de verschillende voedingsmiddelen. Vergelijk regelmatig prijzen van verschillende winkels en winkelketens. Vergelijk prijzen volgens kwantiteit en raadpleeg daarom steeds het gewicht of een andere indicatie van hoeveelheid op de verpakking. Koop niet te snel aanbiedingen. Alleen als je zeker weet dat je het product van dat merk en in die hoeveelheid wil hebben. Vermijd kant-en-klare voeding: ook daarvoor betaal je extra en ze bevatten vaak veel zout. Koop voornamelijk seizoenproducten. Verpakte producten zijn altijd duurder dan producten die je los koopt. Koekjes, gebak, snoepgoed maar ook frisdranken, alcohol zijn duur. Ze zijn niet noodzakelijk voor een gezonde voeding. Controleer altijd de kassabon. Publiciteit

• •

Laat je niet beïnvloeden door mooie reclame. Lees promotiebladen om er ten volle gebruik van te maken en om een voorraad aan te leggen van langer houdbare producten.


Logo Brugge


•

51

Kortingsbonnen kunnen interessant zijn als het gaat om producten dat je gewoonlijk gebruikt. Deze uitwisselen met buren, vrienden kan als je niet dezelfde producten koopt. Zuinig Koken

•

Voordelig en gezond koken: - Schil de aardappelen dun, sommige groenten kunnen zelfs met schil gegeten worden. (komkommers, courgettes, aubergines) - Aardappelen en groenten koken vlugger in weinig kokend water. - Breng het eten vlug aan de kook en pas daarna de warmtebron aan. - Eenpansgerechten zoals hutsepot zijn vaak voordelig, besparen gas of elektriciteit en geven bovendien weinig afwas. Een eenpansgerecht kan voor meerdere malen ingevroren worden. - Gebruik kookpotten die aangepast zijn aan de grootte van de kookplaten. Een klein pannetje op een groot vuur is niet aangeraden, er gaat heel wat warmte verloren. - Verwarm de oven vóór als dit wordt aangeraden.

(Brochure Logo Brugge: Kleine, klein peutertje wat ligt er op je bord…; Parmentier, S. 2002 ; http://www.nd.nl/zij/artikelen/artikel35.htm; http://www.nibud.nl/consum/consum_inh/Besparen.php?sub=Bezuinigen)


Logo Brugge


52

2.12 Fiche bewaar – en hygiënetips

Bewaar- en hygiënetips

4

Koelkas

•

Om voeding goed te bewaren en de groei van bacteriën af te remmen, moet ervoor gezorgd worden dat de temperatuur van de koelkast laag genoeg is. Een goede temperatuur ligt tussen de 4° en 7° C.

•

Voorzie de koelkast steeds van een thermometer, dan heb je controle op de temperatuur.

•

Reinig de koelkast regelmatig (éénmaal per maand). Verwijder direct zichtbaar vuil en vocht.

•

Zet producten (zoals melk, boter) na gebruik steeds zo snel mogelijk terug in de koelkast en laat ze niet openstaan.

•

Plaats de warme producten die moeten afkoelen op een koele plaats of in koud water maar niet in de koelkast. Want warme producten zorgen voor een temperatuursverhoging in de koelkast. Dit geeft een grotere kans op besmetting met micro-organismen (bacteriën en schimmels).

•

Hoe lang kan je rauw vlees in de koelkast bewaren? - rundvlees: 2 dagen - varkens-, lams- en kalfsvlees: 2 dagen - gehakt: 1 dag - gemarineerd vlees: 1 dag - bereid vlees: 1 dag


Logo Brugge


53

Diepvries •

Door voedingsmiddelen in te vriezen, kan je ze langer bewaren. De kou verhindert de ontwikkeling van allerlei micro-organismen (bacteriën en schimmels).

•

Ingevroren producten behouden hun voedingswaarde, toch gaat diepvriezen vaak gepaard met enig kwaliteitsverlies.

•

Voor huishoudelijk gebruik wordt een temperatuur van - 18° C aangeraden. Elke temperatuurschommeling heeft een ongunstige invloed op de kwaliteit en de houdbaarheid.

•

Hoe voedingsmiddelen invriezen? - Ga hygiënisch te werk. Was steeds je handen voor je begint. - Koel warme gerechten zo snel mogelijk af voor je ze in de vriezer plaatst. - Verpak alle voedingsmiddelen in kleine, platte pakjes (luchtdicht en waterdicht). Gebruik hiervoor stevige diepvrieszakjes of vriesdozen. - Zet de vriezer tijdig op invriezen (raadpleeg de gebruiksaanwijzing). - Vries zo snel mogelijk in. Daardoor worden minder ijskristallen gevormd, die bij het ontdooien zorgen voor veel vochtverlies. - Hoe sneller je invriest, hoe beter de kwaliteit en hoe langer de houdbaarheid. - Vries niet teveel tegelijk in. De hoeveelheid die je in een keer kan invriezen, hangt af van de grootte van je vriezer.

•

Hoe voedingsmiddelen ontdooien? - Ontdooien dient langzaam en zonder verpakking op een koele plaats (koelkast) te gebeuren, zodat er zo weinig mogelijk vocht verloren gaat. - Liever niet ontdooien op kamertemperatuur, om een te snelle groei van micro-organismen te voorkomen. - Ontdooide producten mogen geen tweede maal ingevroren worden omdat de kwaliteit achteruit gaat.


Logo Brugge


54

•

Hoe lang kan je vlees in de diepvries bewaren? - Als vuistregel geldt dat vet vlees minder lang bewaart dan mager vlees. - Rundvlees: 6 maanden - Varkens-, lams-, kalfsvlees: 3 maanden - Gehakt: 1 maand - Gaar vlees: 3 maanden

•

Hoe groenten en fruit in de diepvries bewaren? - Als u groenten langer dan een paar dagen in de diepvries wilt bewaren, kun je ze best eerst blancheren. - Alles zo snel mogelijk afkoelen, verpak de groenten en plaats ze vlug in de vriezer. - Ook fruit wordt ingevroren.

•

Hoe vis in de diepvries bewaren? - Gebruik alleen verse vis om in te vriezen. - Verdeel de vis in moten of in filets en verpak in gebruiksklare porties. Grote vissen kunnen in hun geheel worden ingevroren. - Dompel de vis even in koud water en vries hem in. Zo wordt een beschermend ijslaagje rond de vis verkregen. - Vette vis wordt minder lang bewaard dan magere vis.

(Voedingscentrum:Hygiënecode voor de privé)


Logo Brugge


55

2.13 Fiche handhygiëne

Handhygiëne Propere handen zijn de beste waarborg voor een goede hygiëne in de keuken. Wanneer handen wassen? • • • • • •

Voor we beginnen te koken en na het koken. Na het wassen van groenten. Na het verwerken van rauw vlees, vis of gevogelte. Na het snuiten van de neus. Na elk gebruik van het toilet. Na aanraking van de vuilnisemmer, afval, deurknoppen, telefoon en na een handdruk.

Een goede handhygiëne in de keuken is zeer belangrijk om voedselbesmetting te vermijden

Hoe goed handen wassen?

De handen gewoon afspoelen met water is niet voldoende om de gevaarlijke bacteriën te verwijderen.


Logo Brugge


56

2.14 Tips gezonde voeding 5 voedingstips -

Eet gevarieerd. Eet veel groenten, fruit, aardappelen en volle graanproducten. Matig het gebruik van vlees, vet, suiker en zout. Drink voldoende water en melkproducten. Eet regelmatig en niet meer dan 5 maal per dag.

5 gezondheidstips -

Neem voldoende maal “tijd.” Was steeds je handen voor je eet of eten bereidt. Lees de verpakkingen. Hou je gewicht op het juiste peil. Neem regelmatig lichaamsbeweging.

(Voorlichtingsbureau voor de voeding, brochure: goed van eten en drinken)


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

57

LUIK 3: Recepten


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

1

58

Inleiding

Tijdens de kookactiviteiten worden verschillende recepten uitgewerkt. Deze vind je op de volgende bladzijden terug. De recepten zijn afkomstig uit verschillende kookboeken, bij ieder gerecht staat de bron vermeld. Bij het opstellen van de recepten werden de volgende principes in achtgenomen: Voedingsdriehoek Er werd geprobeerd zoveel mogelijk te voldoen aan de principes van de voedingsdriehoek. De klaargemaakte recepten sluiten aan bij een evenwichtige voeding. Eenvoudig De recepten zijn gemakkelijk en haalbaar klaar te maken. Budgetvriendelijk De recepten zijn budgetvriendelijk. De basisprijs per sessie ligt gemiddeld bij de 2 euro. Een aantal basisingrediënten werden eenmalig aangekocht zoals: zout, peper, vetstof, kruiden,… Bovendien werd de prijs berekend. De prijzen dateren van het najaar 2002 bij de goedkopere winkels zoals Colruyt en Aldi. Voor vier personen De ingrediënten werden berekend voor de bereiding van het recept voor vier personen.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

2

59

Overzicht recepten

Soepen Wortelsoep Slasoep Smeerkaassoep Appelsoep Heldere groentesoep Bloemkoolsoep Ajuinsoep Tomatensoep met balletjes

Salades Maaltijdsalade Sinaas-witloofsla Rijstsalade Salade Niçoise

Belegde broodjes Kaastoast ‘Belgrado’ Toast ‘Belle Helene’ Zwitserse tartelletten Gevuld stokbrood Boterham met platte kaas Pitta met tonijn en appel

Eigerechten Madrileense omelet Omelet met champignons Roereieren met curry en grijze garnalen Omelet met paprika en rauwe ham

Pastagerechten Spaghetti met tonijn Macaronischotel met prei en hesp Macaroni kippenschotel Spaghetti bolognese Tagliatelli met gerookte zalm


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

60

Aardappelgerechten Lentehutsepot Winterhutsepot Aardappel – gehaktschotel in de oven Aardappelpuree Aardappelsalade

Visgerechten Fries eigerecht met mosselen Kabeljauwragout Visgratin met pasta Vis in de stoofpan Kipgerechten Kip – Hawaï met rijst Paëlla Kip curry met appelen Kip met look

Vleesgerechten Hespenrolletjes Kalfsragout Gehakt in bladerdeeg

Nagerechten Tiramisu Berijmde sinaasappel Vanillevla Plattekaaspudding met fruit Fruityoghurt Chocolademousse Droge wafeltjes Yoghurtcake


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

3

61

Recepten

3.1

Soepen

Wortelsoep

(4 personen)

Bron: Kookboek voor mensen met diabetes C. Provoost (aangepast recept) •

Ingrediënten:

6 grote wortelen 1 grote ui 1 kleine prei 1 grote aardappel 1 eetlepel vetstof 1 takje tijm 1 blaadje laurier 1 eetlepel fijngehakte bieslook 1 liter ontvette vleesbouillon of 1vleesbouillonblokje in1 liter water peper ( en zout) •

Werkwijze:

“Hoe maak je een bouillon”?

•

Omwille van het hoge zoutgehalte lossen we 1 bouillonblokje op in 1 liter water (in plaats van in een ½ liter zoals vermeld op de verpakking).

Snijd 5 schoongemaakte wortelen in rondjes. Stoof de fijn gesnipperde ui samen met de fijngesneden prei en de gesnipperde aardappel in een beetje vetstof. Leg er de wortelen op met tijm, laurier, peper en giet er de bouillon over. Laat 20 minuten koken onder een gesloten deksel. Snijd ondertussen de overige wortel in luciferstokjes en stoof deze apart. Haal de tijm en laurier uit de soep en mix. Voeg tenslotte de wortelstukjes bij de warme soep. Afwerking:

Versier met fijngehakte bieslook. TIP: Indien je deze soep voor een bijzondere gelegenheid wilt opdienen: klop 1 dl geconcentreerde halfvolle koffiemelk met 1 eidooier en meng bij de soep. Let wel: de soep mag dan niet meer koken !!


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Slasoep

62

(4 personen)

Bron: Kookboek voor mensen met diabetes C. Provoost (aangepast recept) •

Ingrediënten:

200 gram slablaadjes (ongeveer een halve krop) 1 ui 1 eetlepel vetstof 4 dl ontvette kippenbouillon 4 dl halfvolle melk (zwarte) peper, muskaatnoot (en zout) •

Werkwijze:

-

Was de slablaadjes. Druk het vocht eruit. Snijd de ui fijn en stoof 2 minuten in de vetstof. Voeg de sla en de kippenbouillon toe. Laat 5 minuten koken. Laat de soep iets afkoelen. Mix de soep. Voeg de melk toe en breng de soep terug aan de kook. Kruid met (zwarte) peper, nootmuskaat (en zout)


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Smeerkaassoep

63 (4 personen)

Bron: eigen creatie vormingswerker •

Ingrediënten:

3 uien 3 aardappelen 3 tomaten 1 liter groentebouillon of 1 groentebouillon blokje in 1 liter water 200 g magere smeerkaas Peper (en zout) •

Werkwijze:

-

Snijd de uien, tomaten en aardappelen grof en leg ze in de kookpot. Voeg de groentebouillon toe. Laat een 20-tal minuten gaarkoken. Voeg de smeerkaas toe. Mix de soep. Breng op smaak met peper (en zout).

TIP: De verse tomaten kunnen vervangen worden door een blik gepelde tomaten. Indien de kleur van de soep te bleek is, kan er een beetje tomatenpuree aan toegevoegd worden. Het is de bedoeling dat de soep zacht roze van kleur is


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Appelsoep

64

(4 personen)


Ingrediënten:

3 uien 1 eetlepel vetstof 3 appelen 1 koffielepel kerriepoeder 1 klein blikje tomatenpuree 2 liter ontvette kippenbouillon of 2 kippenbouillon blokjes 2 kipfilets 2 x 1.5 eetlepel rijst (witte of bruine) 1 tomaat 1 flesje halfvolle geconcentreerde koffiemelk Peper, bieslook of peterselie (en zout) •

Werkwijze:

-

Snijd de uien fijn en stoof in 1 eetlepel vetstof. Voeg de geschilde en fijngesneden appeltjes erbij en laat even meestoven. Kruid met de kerriepoeder Voeg de tomatenpuree, kippenbouillon, kipfilet en 1.5 eetlepel rijst toe. Laat gaar koken. Kook ondertussen de rest van de rijst afzonderlijk. Haal de kip eruit, snijd ze fijn. Mix de soep. Ontpit de tomaat en snijd ze in stukjes. Voeg vervolgens de fijngesneden kip, gekookte rijst, de tomatenstukjes en de halfvolle geconcentreerde koffiemelk toe. Breng op smaak met peper (en zout)

•

Afwerking:

Versier met fijngehakte bieslook of peterselie.

TIP: De kooktijd van de rijst is afhankelijk van de soort rijst die je gebruikt. Kijk voor de kooktijd op de verpakking, bruine rijst heeft een langere kooktijd dan witte rijst. Bruine rijst is gezonder dan witte rijst.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Heldere groentesoep

65 (4 personen)

Bron: Kook ook Het Nederlands Zuivelbureau 1999 •

Ingrediënten: 1 liter bruine vleesbouillon 250 g gesneden soepgroenten (gebruik naar keuze verse zelf gesneden seizoensgroenten of kanten- klaar gesneden soepgroenten (vers of diepvries)). Bijvoorbeeld: 1 preistaaf 1 wortel 2 selderstaven 1 ui of 15 eetlepels kant en klaar gesneden soepgroenten (vers of diepvries) peper

•

Werkwijze:

-

Breng de bouillon op een groot vuur aan de kook en voeg de groenten toe. Draai vervolgens het vuur wat lager en kook de groenten zachtjes gaar in de bouillon (in ongeveer 10 – 15 minuten, afhankelijk van de soort en de grootte van de stukjes).

•

Afwerking:

-

gare vermicelli, gare macaroni, gare gehaktballetjes of ander gaar vlees in kleine stukjes gesneden. Fijngehakte tuinkruiden bijvoorbeeld peterselie, kervel, bieslook. Broodkorstjes (= eventueel oud brood roosteren in een broodrooster, in de pan met zo weinig mogelijk vetstof).

-


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Bloemkoolsoep

66 (4 personen)


Ingrediënten: 1 ui een halve bloemkool 2 eetlepels vetstof 1 liter bouillon naar keuze een scheutje halfvolle melk peper

•

Werkwijze:

-

Pel en snipper de ui. Maak de bloemkool schoon, verdeel hem in roosjes en snijd de stronk in stukjes. Smelt de vetstof in een pan en bak de uisnippers ongeveer 2 minuten op een laag vuur (ze mogen niet bruin kleuren). Voeg de bloemkool toe en laat de groente 1 minuut zachtjes meestoven. Giet de bouillon erbij en breng de soep aan de kook. Draai vervolgens het vuur wat lager en kook de bloemkool - met het deksel op de pan – in ongeveer 10 minuten gaar. Mix de soep met behulp van een mixer, voeg er de melk aan toe. Breng de soep op smaak met peper.

-


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Ajuinsoep

67

(4 personen)


Ingrediënten:

4 grote uien 2 eetlepels vetstof 2 aardappelen 1,5 liter kippenbouillon 100 g gemalen kaas peper •

Werkwijze:

-

-

Pel de uien en snijd 2 uien in ringen en stoof deze gaar (let op dat ze niet bruin kleuren) in wat vetstof. Leg opzij totdat de soep klaar is. Snijd de 2 andere uien in stukjes. Schil de aardappelen, was ze en snijd ze in stukken. Kook de in stukken gesneden uien en aardappelen in de bouillon gedurende ongeveer 15 minuten. Mix de soep. Breng op smaak met wat peper.

•

Afwerking:

-

Doe er de ui ringen bij. Dien op met wat gemalen kaas.

-


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Tomatensoep met balletjes

68 (4 personen)


Ingrediënten:

1 ui 1 aardappel 1 selderstronk 1 preisteel 1 wortel 1 eetlepel vetstof 1 liter bouillon naar keuze 4 tomaten of 2 eetlepels tomatenpuree 100 g kalfsgehakt peper peterselie •

Werkwijze:

-

-

Maak de ui en de groenten schoon. Schil de aardappel en was ze. Snijd de groenten in blokjes. Smelt de vetstof in de pan en stoof de ui er goudgeel in. Voeg er de aardappel en de groenten bij en laat alles enkele minuten stoven. Voeg na enkele minuten de bouillon toe. Breng het geheel aan de kook, zet het vuur lager en laat zachtjes gaar koken (ongeveer 20 minuten). Mix de soep fijn en voeg de ontvelde tomaten of de 2 eetlepels tomatenpuree erbij. Laat nog even doorkoken. Rol ondertussen kleine balletjes van het gehakt en laat in kokend water gaar worden (de balletjes zijn gaar als ze boven komen drijven). Giet de balletjes af en voeg ze bij de soep. Breng op smaak met een snuifje peper.

•

Afwerking

-

- Versnipper wat peterselie en strooi boven de soep.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

3.2

69

Salades

Maaltijdsalade

(4 personen)

Bron: Libelle Feb. 2003 (aangepast recept) •

Ingrediënten: 3 tomaten 500 g struikjes broccoli 250 g champignons 1 blik tonijn op eigen nat 200 g volkoren macaroni 3 eetlepels magere mayonaise (zie tip) 1 eetlepel citroensap 3 eetlepels tomatenketchup 1 ui 1 eetlepel fijngehakte peterselie 1 eetlepel fijngeknipte bieslook

•

Werkwijze:

-

Was de groenten en maak de champignons schoon. Laat de tonijn uitlekken. Zet de macaroni en de broccoli, in afzonderlijke kookpannen op in heet water en kook beetgaar. Giet het kookvocht af en spoel onmiddellijk met koud water. Snijd de tomaten in stukjes en de champignons in dunne plakjes. Besprenkel de champignons met citroensap. Verdeel de broccoli in roosjes en de tonijn in stukjes. Hak de ui fijn. Maak een sausje met magere mayonaise, tomatenketchup en de versnipperde ui. Meng de macaroni, de groenten en de tonijn in een grote slakom en schep er de saus door.

•

Afwerking:

-

Verdeel de maaltijdsalade in 4 borden en versier met fijngehakte peterselie en fijngeknipte bieslook.

TIP: Hoe maak ik magere mayonaise? Per eetlepel mayonaise, doe je er een eetlepel magere yoghurt bij.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Sinaas – witloofsla

70 (4 personen)

Bron: Groeiboek: lekker en gezond kan … ook bij ons! Logo stad Antwerpen •

Ingrediënten: 2 stronken witloof 1 sinaasappel 1.5 eetlepel magere yoghurt 1 eetlepel dressing mayonaise 1 eetlepel citroensap mespunt mosterd 1 eetlepel rozijnen

•

Werkwijze:

-

Snijd het witloof in reepjes. Schil de sinaasappel en verwijder alle witte vliesjes. Snijd hem in partjes. Meng de yoghurt met de dressing, het citroensap en een beetje mosterd. Vermeng het witloof, rozijnen en sinaasappel met elkaar en giet er de saus over.

TIP: In plaats van een sinaasappel kan men ook een ander fruitsoort nemen zoals een appel, pompelmoes, mandarijn. Een dressing is een vetarme variatie op mayonaise. Door toevoegen van magere yoghurt wordt de saus nog magerder en vloeibaarder waardoor je minder dressing nodig hebt. Zeker in een slaatje waar de saus lopend moet zijn, is dit een goed alternatief.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Rijstsalade

71 (4personen)

Bron: Libelle: 14-dagen dieet Jan. 2003 •

Ingrediënten 360 g gekookte volle rijst 400 g komkommerschijfjes 300 g magere ham 3 clementijnen 6 koffielepels magere mayonaise (zie tip vorig gerecht) citroensap peper fijngehakte bieslook fijngesnipperde peterselie

•

Werkwijze:

-

Kook de volle rijst en laat afkoelen. Was en snijd de komkommer in dunne schijfjes. Snijd de ham in dunne reepjes. Pel de clementijnen, verwijder de vliesjes en snijd in blokjes. Doe alles in een grote slakom, meng er de magere mayonaise door. Breng op smaak met citroensap en een snuifje peper.

•

Afwerking:

-

Werk af met fijngehakte bieslook en peterselie. TIP: Volle rijst = bruine rijst = volwaardige rijst. Deze is rijker aan vitaminen, mineralen, vezels en levert minder calorieën.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Salade Niçoise

72 (4 personen)

Bron : Lekker en gezond Becel •

Ingrediënten : 2 krop-, frisée-, ijsberg- of Romeinse sla 400 g gekookte prinsessenboontjes 500 g tonijn in eigen nat 100 g zwarte olijven 2 rode paprika’s 8 tomaten 100 g gevulde groene olijven 8 verse opgelegde ansjovisfilets Voor de vinaigrette 12 eetlepels sla-olie 4 eetlepels azijn 1 koffielepel mosterd 4 geraspte teentjes knoflook in totaal 4 eetlepels verse peterselie, bieslook, dragon en kervel peper (en zout)

•

Werkwijze:

-

Maak de vinaigrette: roer de slaolie stevig door de azijn en de mosterd. Voeg de geraspte teentjes knoflook en de fijngehakte kruiden toe. Breng op smaak met peper. Verdeel de gewassen slabladeren in kleine stukken. Snijd de boontjes in stukjes, laat de tonijn uitlekken en ontpit de zwarte olijven. Snijd de paprika in fijne reepjes. Snijd de tomaten in vieren. Meng alle groenten met de tonijn en overgiet met de vinaigrette.

•

Afwerking:

-

Werk af met de groene olijven en de ansjovisfilets.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

3.3

73

Recepten met brood

Kaastoast ‘Belgrado’

(4 personen)


Ingrediënten: 1 rode paprika 2 uien 1 groene paprika 1 tomaat 2 sneetjes jonge kaas 4 sneden bruin brood 1 eetlepel vetstof peper bosje peterselie

•

Werkwijze:

-

Maak de groenten schoon. Snijd de uien en de paprika’s in fijne reepjes. Stoof deze in weinig vetstof. Voeg er als laatste de in 4 gesneden tomaten bij en laat alles samen enkele minuten stoven Breng op smaak met wat peper. Beleg de broodsneetjes met de groenten, overdek met een half plakje kaas en schuif de toasten in een voorverwarmde oven.

•

Afwerking:

-

Versier elke toast met een takje peterselie.

TIP: De toast kan tevens belegd worden met een sneetje ham, een spiegelei met hierop gestoofde groenten en kaas.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Toast ‘Belle Helene’

74 (4 personen)


Ingrediënten: 4 sneden bruin brood 2 sneden magere ham 1 blik peren 2 sneden jonge kaas bosje peterselie

•

Werkwijze:

-

Rooster de broodsneden. Leg op elke toast een halve snede ham, daarop een halve peer en daarop een snede kaas. Plaats onder een hete grill in de oven.

•

Afwerking:

-

Versier met versnipperde peterselie. Dien goed warm op.

TIP: Er kunnen ook andere vruchten in plaats van peren gebruikt worden. Afhankelijk van het seizoen kunnen bijvoorbeeld: perziken, abrikozen, vijgen, gepelde druiven of ananas gebruikt worden.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Zwitserse tartelletten

75 (4 personen)


Ingrediënten: 4 sneden geroosterd brood 2 hard gekookte eieren 2 eetlepels vetstof 250 ml halfvolle melk 25 g bloem 100 g gemalen gruyère peper muskaatnoot peterselie

•

Werkwijze:

-

Bereid een dikke kaassaus met de vetstof, bloem, melk en kaas Breng op smaak met wat peper en nootmuskaat Halveer de hard gekookte eieren, verdeel die over de broodsneden. Overgiet die met de kaassaus Laat gratineren in de oven.

•

Afwerking:

-

Werk af met een takje peterselie.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Gevuld stokbrood

76 (4 personen)


Ingrediënten: 1 stokbrood (bruin of wit) 1 kropsla 2 tomaten 3 hardgekookte eieren augurken 100 g gekookte of gerookte ham

•

Werkwijze:

-

Snijd het stokbrood middendoor. Schik de gewassen sla op de onderste kant van het brood. Leg op de sla, de in schijfjes gesneden tomaat, eieren, augurken en de ham. Sluit het brood.

•

Afwerking:

-

Leg het brood op een bord en verdeel in vier gelijke porties.

TIP: De ham kan vervangen worden door vis, kip, garnalen,… .


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Boterham met platte kaas

77 (4 personen)


Ingrediënten: 1 sjalot 1 takje selder bosje radijzen peper nootmuskaat 4 sneden brood (bruin of wit) 100 g magere platte kaas peterselie

•

Werkwijze:

-

Maak de groenten schoon. Snijd die in dunne reepjes en meng die onder de platte kaas. Breng op smaak met wat peper en nootmuskaat. Besmeer de boterhammen met de bereide platte kaas.

•

Afwerking:

-

Leg wat versnipperde peterselie boven op de boterham als versiering.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Pitta met tonijn en appel

78 (4 personen)

Bron: Groeiboek: lekker en gezond kan… ook bij ons! Logo stad Antwerpen •

Ingrediënten:

1 grote ui 2 appelen 2 eetlepels dressing 1 eetlepel halfvolle melk currypoeder peterselie 4 bruine pittabroodjes 200 g sla 2 blikjes tonijn op eigen nat peper •

Werkwijze:

-

Snijd de ui in ringen en schil de appelen. Snijd de appelen in blokjes. Meng de dressing met melk, curry en fijngesneden peterselie. Snijd een pitta broodje half open en stop het in de broodrooster tot het goudbruin getoast is. Vul het broodje met een beetje sla, een paar uiringen, appelblokjes, tonijn en dressing. Kruid naar smaak met peper

•

Afwerking:

-

Garneer met peterselie

TIP: Bruine pittabroodjes bevatten meer vezels dan witte. Ze zijn verkrijgbaar in de supermarkt.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

3.4

79

Eiergerechten

Madrileense omelet

(4 personen)

Bron: Keukenrecepten.be de site voor alle lekkerbekken (supermarkt GB) •

Ingrediënten: 4 tomaten 1 teentje knoflook 4 muntblaadjes 1 takje dragon olijfolie peper (en zout) 8 eieren 2 dl light room of koffiemelk 1 eetlepel vetstof peterselie

•

Werkwijze:

-

Dompel de tomaten 5 seconden in kokend water, pel en ontpit ze. Snijd het vruchtvlees in stukjes. Hak de look, muntblaadjes en dragon fijn. Bak de stukjes tomaat en kruiden in hete olijfolie. Breng op smaak met een snuifje peper. Maak de omelet klaar: klop de eieren 2 per 2 met wat room, kruiden met peper. Bak de omelet in een beetje vetstof. Overgiet de omelet wanneer ze gaar is met de tomatensaus en plooi ze in twee.

•

Afwerking:

-

Schik de omelet op een bord en versier met wat peterselie.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Omelet met champignons

80 (4 personen)


Ingrediënten: 250 g champignons 12 eieren 2 tomaten 4 eetlepels geraspte kaas 2 eetlepels gehakte peterselie peper (en zout) 1 eetlepel vetstof

•

Werkwijze:

-

Was en snijd de champignons in schijfjes. Breek de eieren en doorroer ze stevig. Schil en ontpit de tomaten en snijd ze in stukjes. Meng de eieren met de champignons, de tomaten, de geraspte kaas en de peterselie. Breng op smaak met een snuifje peper. Bak de omelet in een pan met een beetje vetstof.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Roereieren met curry en grijze garnalen

81 (4 personen)


Ingrediënten: 1 tomaat 6 eieren 1 koffielepel mosterd 1 koffielepel curry 2 eetlepels vetstof 100 g grijze garnalen 1 bruin stokbrood

•

Werkwijze:

-

Was en ontpit de tomaten en snijd ze in blokjes. Breek de eieren in een pan die op een ZACHT VUUR staat en voeg de mosterd en de curry toe. Voeg al roerend geleidelijk de zachte vetstof toe. (de mengeling wordt romig) Voeg nadien de garnalen en de tomatenblokjes toe.

•

Afwerking:

-

Dien stokbrood op bij de roereieren met garnalen. TIP: Dit gerecht is ideaal voor een brunch of een lichte lunch.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Omelet met paprika en rauwe ham

82 (4 personen)


Ingrediënten: 2 paprika’s (groene, gele of rode) 3 kleine uien 8 eieren 4 eetlepels halfvolle melk peper (en zout) 150 g magere ham olijfolie bieslook peterselie

•

Werkwijze:

-

Verwarm de oven voor op 200 °C. Maak de paprika’s schoon en ontpit ze. Snijd het vruchtvlees in stukjes. Hak de uitjes. Klop de eieren met de melk en een snuifje peper. Snijd de ham in grove stukken. Bak de ham in een pan. Haal de ham eruit wanneer hij knapperig is. Bak in dezelfde pan op een MATIG VUUR, de paprika’s en de uien in wat olie, zonder ze te laten kleuren. Voeg dan op een ZACHT VUUR de ham en de eieren toe. Leg het omelet wanneer het bijna gaar is op een ovenschotel en zet het enkele minuten in de oven.

•

Afwerking:

-

Werk af met fijngehakte bieslook en peterselie.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

3.5

83

Pastagerechten

Spaghetti met tonijn

(4 personen)

Bron: Kookboek voor mensen met diabetes C. Provoost •

Ingrediënten: 4 grote tomaten ( 600 g) 2 teentjes knoflook marjolein of oregano 1 koffielepel tomatenpuree 4 eetlepels olie 320 g tonijn natuur in blik (in eigen nat) 180 g spaghetti (witte of bruine) peterselie peper (en zout)

•

Werkwijze:

-

Stoof de gepelde, ontpitte en in stukjes gesneden tomaten in de olie. Voeg tevens de look, marjolein of oregano en tomatenpuree toe. Plet de tonijn. Voeg de geplette tonijn, samen met de peterselie, aan de tomaten toe. Laat op een zacht vuurtje eventjes inkoken en breng op smaak. Kook intussen de spaghetti in kokend water gaar. Laat de spaghetti goed uitlekken en dien op met de tonijnsaus.

TIP: Als olie kan olijfolie gebruikt worden. Voor de kooktijd van de deegwaren kijken op de verpakking.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Macaronischotel met prei en hesp

84 (4 personen)


Ingrediënten: 4 preien (300 g) 2 eetlepels vetstof 4 tomaten (400 g) 180 g macaroni (witte of bruine) 360 g magere ham 4 eetlepels gemalen kaas peper (en zout) oregano cayennepeper

•

Werkwijze:

-

Snipper de prei en stoof hem in de vetstof. Verwijder het vel van de tomaten. Snijd de tomaten in blokjes en voeg ze bij de prei. Voeg de kruiden en specerijen toe en laat op een laag vuurtje gaar worden. Kook intussen de macaroni gaar in kokend water. Snijd de hesp in reepjes. Breng de macaroni over in een ovenschoteltje, verdeel hierop de groenten en de ham. Strooi de kaas erover. Zet gedurende ongeveer 15 minuten in een hete oven. (180° C)


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Macaroni kippenschotel

85 (4 personen)


Ingrediënten: 2 uien 6 tomaten 2 courgettes 200 g champignons 400 g kippenfilet 4 eetlepels vetstof 240 g macaroni (witte of bruine) gemalen kaas peper (en zout)

•

Werkwijze:

-

Maak de groenten schoon. Snipper de uien en snijd de tomaten, de courgettes en de champignons in schijfjes. Snijd het vlees in blokjes, fruit in de vetstof, samen met de gesnipperde uien. Kruid met peper (en zout). Giet er een beetje water bij en laat gaar smoren. Kook de macaroni gaar in ruim kokend water. Vet de vuurvaste schotel in. Leg afwisselend een laag vlees, een laag macaroni en een laag met de groenten. Strooi er de kaas over. Laat ongeveer een half uur bakken in een warme oven bij 180° C.

TIP: Er kan eventueel een kaassaus toegevoegd worden. Het is niet noodzakelijk. Voor de kooktijd van de deegwaren kijken op de verpakking.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Spaghetti bolognese

86 (4 personen)


Ingrediënten: 200g spaghetti (witte of bruine) Saus: 2 preien 2 uien 2 grote wortelen 1 courgette 2 eetlepels vetstof 3 tomaten of 2 eetlepels tomatenpuree oregano, tijm, basilicum paprika, cayennepeper 300 g kalfsgehakt gemalen kaas

•

Werkwijze:

-

Kook de spaghetti in kokend water. Maak de groenten schoon en snijd ze in blokjes. Stoof de groenten in 1 eetlepel vetstof. Voeg er een klein beetje water bij. (50 ml) Pel de tomaten en snijd ze in stukken. Voeg de tomaten bij de groenten. Kruid de saus en laat alles samen sudderen. Bak ondertussen het gehakt in een eetlepel vetstof. Voeg de saus bij het gehakt. Giet de spaghetti af, schik de spaghetti op een bord en giet de saus erover.

•

Afwerking:

-

Strooi wat gemalen kaas over het gerecht en versier met bieslook. TIP: Om de tomaten gemakkelijk te pellen: Steek de tomaten op een vork en dompel ze even onder in heet water. Zo komt de pel los en kan je ze gemakkelijk pellen. Dit noemen we blancheren. Naast spaghetti kan er ook tagliatelle gebruikt worden. Beide kunnen in de volkoren vorm gebruikt worden. Deze zijn rijker aan vitaminen, mineralen en vezels en bevatten minder calorieën. Voor de kooktijd kijken op de verpakking.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Tagliatelli met gerookte zalm

87 (4 personen)

Bron: Mediterrane voeding, Belgische cardiologische LIGA •

Ingrediënten: 400 g tagliatelli 2 teentjes knoflook 1 ui 2 eetlepels vetstof 2 eetlepels bloem 1 eetlepel citroensap 500 ml melk peper 150 g gerookte zalm 1 eetlepel peterselie

•

Werkwijze:

-

Kook de tagliatelli beetgaar. Snipper de ui en de knoflookteentjes Stoof de ui en de knoflook teentjes in wat vetstof. Doe er de bloem bij. Meng het citroensap onder de melk. Doe de melk voorzichtig en al roerend bij de ui. Laat de saus even doorkoken. Breng op smaak met een snuifje peper. Snijd de zalm in kleine reepjes.

•

Afwerking:

-

Neem een diep bord en vul dit met de tagliatelli, meng er de reepjes zalm onder en overgiet met de saus. Garneer met fijn gesnipperde peterselie.

-


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

3.6

88

Aardappelgerechten

Lentehutsepot

(4 personen)


Ingrediënten: 4 uien 2 stoofpreien 4 wortelen 10 geschilde aardappelen 2 eetlepels vetstof 4 kalfsworsten of 4 magere koteletten 2 dl magere kippenbouillon (1/2 kippenbouillonblokje) tijm laurier peper peterselie mosterd

•

Werkwijze:

-

-

Snipper de ui grof, snijd de prei in ringen en de wortelen in schijfjes. Verdeel elke aardappel in vier. Laat twee eetlepels vetstof heet worden in een stoofpot en kleur hierin het vlees aan alle kanten mooi goudgeel (ongeveer 5 à 10 minuten). Haal het vlees uit de stoofpot en hou apart in een bord. Breng de ui in de stoofpot en laat deze fruiten in de vleesjus. Roer de ui regelmatig om met een spatel (ongeveer 3 minuten). Voeg er vervolgens de aardappelen aan toe en laat ze eveneens 3 minuten stoven. Voeg na de 3 minuten de prei en wortelen toe. Snijd elke worst in 3 à 4 stukken of de koteletten in blokjes en leg het vlees over de groenten en de aardappelen. Giet de bouillon over het geheel en voeg er de kruiden en specerijen bij. Leg het deksel op de pot en laat alles ongeveer een half uurtje zachtjes sudderen. (om de 5 minuten omroeren). Verwijder de laurier na een half uur sudderen.

•

Afwerking:

-

Strooi peterselie over het gerecht. Serveer hierbij afzonderlijk een potje mosterd.

-

TIP: Deze heerlijke hutsepot smaakt het best na een nachtje rusten in de koelkast.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Winterhutsepot

89 (4 personen)

Bron: Ippa’s streekgerechtengids voor België •

Ingrediënten: 4 uien 2 stoofpreien in ringen 2 wortelen in schijfjes 1 stengel selder in blokjes 20 spruiten, elke spruit in vier verdeeld ¼ savooikool in stukjes 2 rapen in stukjes 10 geschilde aardappelen, elke aardappel in vier verdeeld 2 eetlepels vetstof 4 kalfworsten of 4 magere koteletten 2 dl magere kippenbouillon (1/2 kippenbouillonblokje) tijm laurier peper

•

Werkwijze:

-

zie lentehutsepot

•

Afwerking:

-

zie lente hutsepot


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Aardappel – gehaktschotel in de oven

90 (4 personen)

Bron: Slanklijners •

Ingrediënten: 800 g aardappelen 3 eetlepels vetstof 500 g kalfsgehakt 500 g bloemkool 2 eetlepels bloem of maïzena 500 ml halfvolle melk 100 g gemalen kaas nootmuskaat peper

•

Werkwijze:

-

-

Schil de aardappelen, was ze en snijd ze in schijfjes. Kook de aardappelen bijna gaar in kokend water (Let op: de aardappelen mogen nog een klein beetje hard zijn.) Verhit de vetstof en bak hierin het gehakt gaar. Was de bloemkool, verdeel in roosjes en kook gaar in kokend water (ongeveer 15 à 20 minuten) Neem een ovenschotel en smeer hem met een beetje vetsof in. Leg eerst een laag aardappelen in de ovenschotel, een laagje gehakt en dan een laagje met de bloemkool roosjes. Laat een eetlepel vetstof smelten in een pan, doe er een eetlepel bloem bij en voeg al roerend de melk toe en laat indikken. Doe de kaas erbij. (kaassaus) Kruid de kaassaus met peper en nootmuskaat. Giet de kaassaus over de bloemkool Zet de ovenschotel nog 10 minuten onder de grill.

•

Afwerking:

-

Strooi wat peterselie bovenop.

-

TIP: Je kan gerust andere groenten gebruiken zoals prei, broccoli, courgettes, tomaten, wortelen,…. De aardappelschijfjes kunnen vervangen worden door aardappelpuree.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Aardappelpuree

91 (4 personen)

Bron: KAV: aardappelen even anders 1998 •

Ingrediënten: 800 g aardappelen 1 eidooier 1 koffielepel vetstof 1 dl magere of halfvolle melk nootmuskaat peper

•

Werkwijze:

-

schil en was de aardappelen. Snijd ze in kleine stukken. Laat water koken en doe er de aardappelen in. Laat ze ongeveer 20 minuten koken. Giet de aardappelen af. Doe de eidooier, de vetstof en de melk bij de aardappelen en maak alles fijn met de pureestamper. Breng op smaak met nootmuskaat en peper.

-

TIP: De melk kan vervangen worden door een magere bouillon zoals kippenbouillon. De vetstof en de eidooier hoeven er niet bij, het maakt de aardappelpuree energierijker.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Aardappelsalade

92 (4 personen)

Bron: Libelle: 14-dagen dieet Jan. 2003 (aangepast recept) •

Ingrediënten: 4 aardappelen (400 g) 400 gr prinsessenboontjes 2 eieren 2 rode appelen ½ citroen 1 ui 150 g gekookte ham Voor de saus 2 eetlepels fijngehakte peterselie en bieslook 1 koffielepel yoghurt 1.5 koffielepel mosterd peper

•

Werkwijze:

-

-

Schil de aardappelen, was ze en snijd ze in grote stukken. Doe ze in een pot met kokend water, laat ze gaar worden (ongeveer 20 minuten). Maak de prinsessenbonen schoon en zet op in een pot met kokend water. Laat 20 minuten koken. Giet de aardappelen en prinsessenbonen af en laat afkoelen. Kook de eieren tot ze hard zijn (ongeveer 7 minuten). Snijd ondertussen de appelen in vier en verwijder het klokhuis, snijd ze verder in kleine blokjes. Besprenkel de appelen met citroensap om niet bruin te worden. Snipper de ui fijn. Pel de hardgekookte eieren en snijd elk ei in twee. Doe het eiwit en eigeel apart. Snijd het eiwit in blokjes en plet het eigeel fijn. (Hou een paar schijfjes ei over voor garnering) Snijd de afgekoelde aardappelen in schijfjes en doe ze in een slakom. Snijd de ham in reepjes en doe het bij de aardappelen. Breng vervolgens de appelen en prinsessenbonen in de slakom, de fijn gesneden ui en de eiwitblokjes. Maak nu het sausje klaar. Hakt de peterselie en bieslook fijn. Doe de yoghurt, de mosterd, de peterselie en bieslook in het potje met het eigeel. Meng alles goed door elkaar. Breng op smaak met peper. Meng de saus onder in de slakom.

•

Afwerking:

-

Garneer met schijfjes ei en fijn gehakte peterselie en bieslook.

-


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

3.7

93

Visgerechten

Fries eigerecht met mosselen

(4 personen)

Bron: De zwarte koningin M. Hahn •

Ingrediënten: 1 kg verse mosselen 2 uien 4 stronken selder 1 koffielepel kruiden 50 g gerookt spek in blokjes 1 eetlepel vetstof 3 tomaten 6 eieren peper 1 eetlepel bloem 1 kopje melk bosje bieslook, peterselie

•

Werkwijze:

-

Kook de schoongemaakte mosselen op een hoog vuur met wat gesneden ui, selder en kruiden tot de schelpen open staan. Laat de mosselen afkoelen en neem ze uit de schelpen. Bak het spek knapperig in de pan. Snijd de ontvelde tomaten in dikke plakken en leg ze op het spek. Klop de eieren met een garde. Voeg de peper, kruiden, bloem en melk toe en giet de massa in de pan. Leg de afgekoelde mosselen op het eimengsel. Doe een deksel op de pan en laat het gerecht op een zacht vuur stollen.

•

Afwerking:

-

Leg het gebakken ei in een bord en werk af door fijngehakte bieslook en peterselie erover te strooien. TIP: Het is een lekker gerechtje dat rap klaar is. Het kan gemakkelijk bereid worden in het seizoen van de mosselen. De mosselen zijn na ongeveer 20 – 30 minuten klaar.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Kabeljauwragout

94 (4 personen)

Bron: Weight Watchers •

Ingrediënten: pureeaardappelen 100 g champignons (steeltjes en hoedjes afzonderlijk) 200 g fijngesneden soepgroenten (prei, selder, wortel) 1 koffielepel citroensap tijm, laurier, peper 125 ml witte wijn ½ liter water 350 g kabeljauwfilets 1 eetlepel vetstof 3 eetlepels bloem 90 g gepelde garnalen fijngesneden peterselie

•

Werkwijze:

-

Verwarm de oven voor op 200°C. Maak de groenten schoon en schil de aardappelen. Breng de champignonsteeltjes, de soepgroente, citroen, kruiden, wijn en water aan de kook. Laat 30 minuten trekken op een zacht vuur. Indien de aardappelen gaar zijn, pureer die. Zeef de bouillon. Pocheer de visfilets 10 minuten in het kooknat. Haal de filets eruit en laat de bouillon nog 5 minuten inkoken. Smelt ondertussen de vetstof en roer bloem erdoor. Voeg al roerend bouillon toe en laat de saus indikken. Verdeel de visfilets in porties en voeg ze samen met de garnalen en de champignonhoedjes toe aan de saus. Giet de ragout in een vuurvaste schotel. Dek af met puree. Laat 10 minuten door en door heet worden in de oven.

TIP: Men kan gerust de witte wijn weglaten.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Visgratin met pasta

95 (4 personen)

Bron: Tip Culinair Mei 1997 •

Ingrediënten: 250 g pasta (strikjes, spirelli,...) 2 sjalotjes 2 teentjes knoflook 1-2 eetlepels vetstof 4 porties victoriabaars of andere witte vis (100 g per persoon) peper 2 dl visfond 2 dl droge witte wijn 4 dl koffieroom 1 visbouillonblokje 200 g krabsticks 6 theelepels fijngesneden verse kruiden (bieslook, dille en peterselie) 2 ½ dl light room of koffiemelk 100g gepelde garnalen 100g gemalen kaas

•

Werkwijze:

-

Kook de pasta beetgaar. Snijd ondertussen de sjalotten in dunne ringen en de knoflook in kleine blokjes. Stoof die in een beetje vetstof. Kruid de victoriabaars met wat peper en laat hem samen met de sjalotten en knoflook gaar stomen. Breng de visfond samen met de wijn, de koffieroom en visbouillon aan de kook. Voeg de krabsticks toe en laat 2 minuten zachtjes meekoken. Voeg er nadien de kruiden en de room toe en breng op smaak met wat peper. Verdeel de pasta over 4 ovenschaaltjes. Bedek de pasta met de victoriabaars en de garnalen, schenk er de saus over en bestrooi met gemalen kaas. Laat het gerecht even gratineren onder de grill.

NOTA: Victoriabaars of Nijlbaars is een heel gezonde vis met een fijne, beetje zoete smaak. Oorspronkelijk komt hij uit het Victoriameer in het hartje van Afrika. Later werd hij ook in de Nijl gevonden en nu wordt hij ook elders uitgezet.Victoriabaars kan tot 230 kg wegen, maar bij ons worden vooral kleinere exemplaren in filets, zonder graten en zonder vel aangeboden. Door zijn stevige Smakelijk structuur is het een ideale vis om te stomen en te bakken.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Vis in de stoofpan

96 (4 personen)

Bron: Kook Ook Nederlands Zuivelbureau 1999 (aangepast recept) •

Ingrediënten: 1 ui 200 g wortelen 2 eetlepels vetstof 800 g witte vis 100 ml witte wijn 200 g erwten tijm cayennepeper 1 teentje knoflook peterselie

•

Werkwijze:

-

pel en snipper de ui. Maak de wortelen schoon en snijd ze in kleine blokjes. Stoof de uisnippers even in de vetstof tot ze doorzichtig worden. Doe de vis bij de ui en laat enkele minuten stoven. Doe er vervolgens de blokjes wortel en de witte wijn bij. Laat weer even stoven. Doe er tenslotte de erwtjes bij en breng op smaak met tijm, cayennepeper en de uitgeperste look. Laat alles ongeveer 20 minuten stoven op een zacht vuurtje.

•

Afwerking:

-

Versier de vis voor het opdienen met peterselie.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

3.8

97

Kipgerechten

Kip – Hawaï met rijst

(4 personen)

Bron: Libelle: 30 x kip lekker! Mei 2001 (aangepast recept) •

Ingrediënten: 1 braadkip 1 eetlepel vetstof peper paprika 2 uien 1 blik ananas op eigen sap 1 blik abrikozen op eigen sap 1 eetlepel citroensap 3 eetlepels ketchup 1 mespuntje tabasco 1 eetlepel maïzena 300 g volle rijst

•

Werkwijze:

-

Deel de kip in vier en bak ze gedurende 10 minuten, breng op smaak met snuifje peper en paprika. Schik de gebakken kipdelen in een vuurvaste schotel. Snijd de uien in ringen en stoof ze in het vocht van de kip. Schik vervolgens de uiringen, ananas en abrikozen op de kip. Laat het sap van de ananas en de abrikozen samen met de eetlepel citroensap inkoken. Voeg de ketchup, samen met een snuifje peper en een beetje tabasco toe. Bind de saus in en giet de saus over de kip. Zet 15 minuten in een voorverwarmde oven op 180 °C. Kook de rijst volgens de aanwijzingen op de verpakking.

•

Afwerking:

-

Werk af met fijngehakte peterselie.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Paëlla

98

(4 personen)

Bron: Kook ook Nederlands Zuivelbureau 1999 (aangepast recept) •

Ingrediënten: 1 kg mosselen 400 g kipfilets 200 g gerookte ham 1 pakje saffraandraadjes 1.5 l warme kippenbouillon 2 rode paprika’s 2 uien 2 teentjes knoflook 5 eetlepels olijfolie 600 g volle rijst 150 g verse of diepvrieserwtjes 2 citroenen

•

Werkwijze:

-

-

Was en onthaar de mosselen en laat ze op een fel vuur openkomen. Verwijder de lege schelpen en bewaar de andere. Snijd de kipfilets, en de gerookte ham in dobbelsteentjes. Laat de saffraandraadjes weken in een beetje warme bouillon. Maak de paprika ‘s schoon en snijd ze in reepjes, snijd de uien en de look fijn. Verhit een beetje olijfolie in een grote pan en bak de vleestukjes in 10 minuten goudgeel. Verwijder ze en voeg nog een beetje olie toe, bak vervolgens de gehakte uien, look en voeg de rijst toe. Roerbak tot de rijst doorschijnend wordt. Voeg het vlees, de paprika’s, de doperwtjes, de kippenbouillon, de saffraan toe en breng op smaak met een snuifje peper. Laat 25 minuten sudderen. Voeg er na 25 minuten de mosselen bij. Laat nog 5 minuten sudderen.

•

Afwerking:

-

Versier de grote pan met de lege mosselschelpen.

-

-


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Kip met curry en appelen

99 (4 personen)

Bron: Keukenrecepten.be de site voor lekkerbekken (supermarkt GB) •

Ingrediënten: 1 kip 4 eetlepels vetstof 1 stronkje knolselder 1 stronkje groene selder 1 jonagold appel 4 tomaten 4 koffielepel curry 2 eetlepels bloem 1.5 liter kippenfond laurier tijm peper (en zout) 300 g volle rijst kervel

•

Werkwijze:

-

Snijd de kip in 8 stukken en bak ze langs beide kanten goudbruin in een ruime pan. Snijd intussen de knolselder, de groene selder en de appel in blokjes. Ontpit de tomaten en snijd ze ook in blokjes. Laat de selder en de appel met de kip meestoven en bestrooi met de curry en de bloem. Roer flink zodat alles mooi rond de kip en de groenten hangt. Bevochtig met de kippenfond en laat nog 45 minuten sudderen. Breng op smaak met de kruiden en een snuifje peper. Voeg op het laatste moment de stukjes tomaat erbij en roer ze door het geheel.

•

Afwerking:

-

Dien op met volle rijst en versier met plukjes kervel.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Kip met look

100 (4 personen)


Ingrediënten: 1 kip 6 knoflookteentjes zwarte peper 1 groene citroen (limoen) 1 citroen 1 bosje verse koriander 300 g volle rijst groenten naar keuze (komkommer, tomaten, kerstomaatjes, wortelen, …)

•

Werkwijze:

-

Snijd de kip in stukken. Plet de look, voeg er de gemalen peper bij. Pers de citroen en de groene citroen en mix alles samen met de korianderblaadjes. Wrijf de kip stukken in met het mengsel en laat alles 1 tot 12 uur trekken. (naar gelang de smaak dat je wenst) Leg de kip stukken onder de grill en rooster de kip stukken. Laat bakken en draai ze regelmatig om. (het vlees van de kip moet mals zijn en het vel knapperig)

•

Afwerking:

-

Dien op met een koude rijst salade en groenten naar keuze. TIP: Dit gerecht past goed tijdens de zomermaanden. In plaats van de grill kan gebruik gemaakt worden van de barbecue. Vooraleer het vlees op het rooster te leggen moet gezorgd worden dat de houtskool volledig wit is. Breng het rooster op 15 cm van de houtskool.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

3.9

101

Vleesgerechten

Hespenrolletjes

(4 personen)

Bron: Slanklijners •

Ingrediënten: 8 stronkjes witloof 5 eetlepels vetstof 100 g bloem 500 ml halfvolle melk peper muskaatnoot 8 plakken magere ham

•

Werkwijze:

-

-

Was het witloof, snijd in twee en verwijder het harde middenstukje. Breng wat water aan de kook en voeg er de witloof stronkjes toe. Kook het witloof ongeveer 10 minuten en proef of de stronkjes gaar zijn. Laat het witloof uitlekken en afkoelen in een vergiet. ( opgelet vocht niet weggieten!) Smelt de vetstof op een zacht vuurtje, doe er de bloem bij. Giet er al roerend beetje bij beetje de melk toe. (je kan ook het witloof vocht gebruiken.) Laat even koken tot je een dikke saus hebt: een roux. Doe er de helft van de gemalen kaas bij en kruid met peper en nootmuskaat. Verdeel het witloof over de plakken gekookte ham en maak er rolletjes van. Leg de rolletjes naast elkaar in een vuurvaste schotel. Giet er de kaassaus over en strooi er nog wat gemalen kaas bovenop Zet de hespenrolletjes ongeveer 20 minuten in een voorverwarmde oven op 200 °C. Plaats de laatste 5 minuten de hespenrolletjes onder de grill.

•

Afwerking:

-

-

Dien op met aardappelpuree, gekookte aardappelen of bruin brood.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Kalfsragout

102 (4 personen)


Ingrediënten: 100 g gerookte spekblokjes 1 ui 1 kg kalfsfricassee 2 eetlepels vetstof 1 eetlepel bloem peper (en zout) 500 ml droge witte wijn 1 blokje bouillon van groenten 1 bouquet garni (kruidentuiltje) 4 wortelen 1 bosje jonge uien

•

Werkwijze:

-

Bak de spekblokjes in een kookpan. Voeg er de fijngehakte ui en de stukjes vlees aan toe. Laat even goudbruin worden. Bestrooi met bloem, voeg peper toe, daarna de wijn, het bouillonblokje en het kruidentuiltje. Voeg water toe tot het geheel is bedekt. Laat 20 minuten sudderen. Was de wortelen en de jonge uien en snijd ze in blokjes.Voeg ze bij het vlees en laat nog 15 minuten koken.

•

Afwerking:

-

Dien op met gestoomde aardappeltjes.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Gehakt in bladerdeeg

103 (4personen)


Ingrediënten: 1 ui 1 knoflookteentje 2 eetlepels verse kruiden (rozemarijn, bieslook, peterselie, tijm, …) 600 g kalfsgehakt 2 eieren 50 g geraspte parmezaan 1 rol bladerdeeg olie 2 glazen water garnituur: sla en vinaigrette

•

Werkwijze:

-

-

Verwarm de oven op 180° C. Hak de ui, de look en de kruiden en meng ze onder het gehakt. Voeg er een ei en de geraspte parmezaan bij. Meng goed. Rol het deeg uit op een geoliede ovenschotel, leg de vulling erop en sluit het deeg. Maak de randen vochtig met wat water en druk ze aan. Klop het eigeel van het overblijvende ei met een eetlepel water op en strijk daarmee de buitenkant van het deeg in. Maak een paar inkepingen in het deeg en zet het geheel 40 minuten in de oven.

•

Afwerking:

-

Dien warm of koud op, met sla en vinaigrette als garnituur.

-


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

104

3.10 Nagerechten Tiramisu

(4 personen)

Bron: Ons kookboek KVLV 1999 •

Ingrediënten: 2 eieren 4 eetlepels kristalsuiker 170 g mascarponekaas 170 g magere platte kaas 10 koffielepels likeur (Amaretto of cognac) 200 g lange vingers (boudoirkoekjes) of maderakoekjes ½ kop koffie 2 eetlepels cacaopoeder 1 eetlepel chocoladeschilfers

•

Werkwijze:

-

Klop de eierdooiers met de suiker tot een schuimig mengsel. Parfumeer het mengsel met 2 koffielepels likeur. Voeg de kaas toe. Klop eiwitten stijf en schep voorzichtig onder het mengsel. Dompel de koekjes even in de koffie + likeur en schik ze op de bodem van een diepe vorm (bijvoorbeeld cake- of broodvorm). Doe er een deel van het kaasmengsel bovenop en breng een tweede laag koekjes aan. Doe de rest van het kaasmengsel erop en werk af met een volgende laag koekjes. Laat opstijven in de koelkast. Zet desnoods even in de diepvries. Ontvorm (is niet gemakkelijk).

•

Afwerking:

-

Versier net voor het opdienen met cacaopoeder en chocoladeschilfers.

TIP: In sommige Italiaanse winkels of supermarkten zijn er speciale fijne koekjes (savoyardes) te koop voor het maken van tiramisu. Maar die zijn niet echt goedkoop.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Berijmde sinaasappel

105 (4 personen)

Bron: Uw medisch dieet: lekker en gevarieerd Prof. Dr. R. Rottiers, A. Motte – De Ruyter •

Ingrediënten: 4 sinaasappelen 1 eetlepel citroensap 120 g magere witte kaas (platte kaas) eventueel enkele muntblaadjes 3 eetlepels kristalsuiker

•

Werkwijze:

-

Snijd de sinaasappelen in 2 stukken en hol ze uit. Verdeel het vruchtvlees in stukjes en meng met het citroensap, de witte kaas, de gehakte munt en de suiker. Vul hiermee de sinaasappelen en zet ongeveer 30 minuten in de diepvries.

•

Afwerking:

-

Leg op iedere sinaasappel een muntblaadje als versiering.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Vanillevla

106

(4 personen)


Ingrediënten: 6 dl magere of halfvolle melk 4 afgestreken eetlepels vanillepuddingpoeder 3 eetlepels kristalsuiker

•

Werkwijze:

-

Neem een scheutje melk afzonderlijk en los hierin het puddingpoeder op. Breng de rest van de melk aan de kook. Roer met een klopper geleidelijk aan de opgeloste puddingpoeder door de kokende melk. Laat even doorkoken. Voeg van het vuur de kristalsuiker toe.

•

Afwerking:

-

Giet de vla in vier schaaltjes en laat afkoelen. Versier met wat chocolade schilfers.

TIP: Naast chocolade als afwerking kan er ook nog: walnoot, fruit, muntblaadje, koekje, … gebruikt worden.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Plattekaaspudding met fruit

107 (4 personen)


Ingrediënten: 3 dl vanillevla (zie vorig recept) 125 g magere platte kaas 1 ½ eetlepel kristalsuiker 125 g ingeblikt fruit op sap (uitgelekt gewicht) of vers fruit (appel, peer, sinaasappel, kiwi, mandarijn, …)

•

Werkwijze:

-

Bereid de vanillevla en laat hem half koud worden. Breng de plattekaas op smaak met de suiker. Roer de kaas goed onder de vla. Snijd het fruit in stukjes en meng het onder de vla. Verdeel over vier porties en dien koel op.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Fruityoghurt

108 (4 personen)


Ingrediënten: 250 g seizoenfruit (peer, sinaasappel, mandarijn, appel) 3 dl magere yoghurt 1 eetlepel kristalsuiker

•

Werkwijze:

-

Snijd het fruit in kleine stukjes. Vermeng het met de yoghurt. Voeg de suiker toe. Dien koel op.

•

Afwerking

-

Schenk de fruityoghurt in hoge glazen. Versier met een muntblaadje. TIP: Indien gewenst kan het mengsel gemixt worden. Dit receptje toont aan dat je ook zelf fruityoghurt kan maken.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Chocolademousse

109 (4 personen)

Bron: Kook Ook Nederlands Zuivelbureau 1999 (aangepast recept) •

Ingrediënten: 200 g fondant chocolade 1 ei 3 eetlepels kristalsuiker 150 g magere platte kaas

•

Werkwijze:

-

Breek de chocolade in stukjes en doe ze in een kom. Zet het geheel op een laag vuur en laat de chocolade al roerend smelten. (= au bain-marie) Neem de kom van het waterbad. Laat even afkoelen en voeg de eierdooier toe. Klop ondertussen het eiwit stijf samen met de suiker. Voeg lepel per lepel het eiwit bij de gesmolten chocolade. Voeg er als laatste de magere platte kaas toe. Vermeng het geheel. Schep de chocolademousse in coupes of dessertschaaltjes. Bewaar de mousse tot gebruik in de koelkast.

•

Afwerking:

-

Garneer de mousse eventueel met een beetje stijfgeklopte slagroom.

TIP: Au bain - marie Het verwarmen en/ of gaar laten worden van ingrediënten in een kom of pan die op of in een pan met heet of zachtjes kokend water wordt gezet. Wordt toegepast bij ingrediënten en mengsels die geen hoge temperaturen kunnen verdragen en bij rechtstreekse verhitting zouden schiften.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

110

Droge wafeltjes

(15 stuks)


Ingrediënten: 100 g vetstof 2 eieren 2 dl magere of halfvolle melk 2 tot 3 eetlepels kristalsuiker 250 g zelfrijzende bloem

•

Werkwijze:

-

Smelt de vetstof en voeg de eieren, melk en suiker toe. Zeef de bloem. Roer het vetstof – eimengsel geleidelijk onder de gezeefde boem en klop het deeg tot een homogene massa (of meng alles samen met een mixer). Breng met behulp van 2 koffielepels een hoopje deeg op een goed ingevet wafelijzer. Bak de wafeltjes goudbruin.

-

TIP:

Bewaar de wafeltjes in een goed gesloten doos.


Logo Brugge

Luik 3: Recepten

Yoghurtcake

111 (4 personen)

Bron: slanklijners •

Ingrediënten: 2 eieren 125 g magere yoghurt 200 g zelfrijzende bloem 1 eetlepel kristalsuiker 2 koffielepels vetstof

•

Werkwijze:

-

Klop de eieren op met de magere yoghurt. Zeef de zelfrijzende bloem. Voeg het mengsel bij de bloem. Klop alles samen goed op (eventueel de mixer gebruiken). Breng op smaak met de suiker. Wrijf een bakvorm in met de vetstof. Giet het deeg in de vorm. Zet 20 min in een voorverwarmde oven van 210° C. Laat de cake afkoelen. Doe de cake uit de vorm en verdeel in porties.

TIP: Om te zien of de cake goed gebakken is, gewoon even prikken met een lang stokje (brochette stokjes, saté prik). Wanneer er nog deeg aanhangt, is de cake nog onvoldoende gebakken.


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

112

LUIK 4: Bijlagen


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

1

113

Implementatie

Aangezien u dit draaiboek nu in de hand hebt, bent u al min of meer van plan kookactiviteiten te organiseren. Om tot een succesvolle uitvoering te komen, is het nuttig een stukje theorie over implementatie te doorworstelen.

1.1

Implementatie van kookactiviteiten

1.1.1

Wat is implementatie?

Implementatie is een procesmatige en planmatige invoering van vernieuwingen en/of veranderingen van bewezen waarde met als doel dat deze een structurele plaats krijgen in het handelen, het functioneren van organisaties of in de structuur van de gezondheidszorg. En niet meer als nieuw worden ervaren. (Hulscher, M. et al., 2000; Lotterman, L., 2002) Procesmatige en planmatige invoering Bij implementatie is sprake van een procesmatige aanpak: achtereenvolgens worden bepaalde stappen genomen om implementatie van een bepaalde vernieuwing te bereiken. Hierbij wordt verondersteld dat een bepaalde fase moet zijn doorlopen vooraleer aan een volgende kan begonnen worden. Algemeen worden er verschillende stappen of fasen gehanteerd in het implementatieproces: - ontwikkel een concreet voorstel voor verandering - maak een diagnose van de situatie - relateer interventies aan belemmerende factoren - ontwikkel een plan - voer het plan uit en evalueer Bij implementatie is tevens sprake van een planmatige aanpak: er worden strategieën gekozen en uitgevoerd om implementatie van een bepaalde vernieuwing te bereiken. Dergelijke strategieën kunnen zich richten op de hulpverlener (bv. zelfstudie), de patiënt en/of cliënt (bv. educatie) of organisatorische en structurele voorwaarden. De strategieën worden verder besproken. Bij invoering denken wij aan verandering in het handelen van individuen of het verloop van processen. (Hulscher, M. et al., 2000) 1.1.2

Model voor implementatie

Het model is te karakteriseren als een voorbeeld van een rationele benadering, waarin elementen van de participiële benadering zoveel mogelijk zijn verwerkt. Het implementatiemodel volgens Grol: -

-

Ontwikkel een concreet voorstel voor verandering: bij voorkeur gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en ervaringskennis van hulpverlener en doelgroep; hier begint de aandacht voor implementatie al, omdat kenmerken van het veranderingsplan de kans op succesvolle implementatie kunnen beïnvloeden Maak een diagnose van de situatie: a) bepaal wie bij de implementatie betrokken zijn: bepaal wie welke rol heeft bij de vernieuwing, stel vast welke doelen zij nastreven;


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

114

b) breng de huidige stand van zaken in kaart: bepaal hoe de huidige gang van zaken is en wat de verschillen zijn tussen de personen van de doelgroep, hulpverleners. Bepaal tevens bij welke punten van de implementatie al overeenkomsten zijn en waar nog niet. c) identificeer de belemmeringen voor verandering: vooraleer een implementatie strategie wordt bepaald, dienen eerst de belemmerende en bevorderende factoren bepaald te worden - Relateer interventies aan de belemmerende factoren. - Ontwikkel een plan: maak concrete taakverdelingen en tijdsplanningen voor het uitvoeren van de vernieuwing. - Voer het plan in en evalueer de vooruitgang: het plan moet aangepast worden indien de resultaten van de evaluatie dat vereisen. (Grol, R., 1997) 1.1.3

Belemmerende en bevorderende factoren bij implementatie

Allerlei factoren kunnen de implementatie van een bepaalde verandering bevorderen of belemmeren. Deze factoren kunnen ingedeeld worden als individugebonden (kennis, vaardigheden, attitude), contextgebonden (gedrag en opvattingen van anderen in de situatie) en structuurgebonden (organisatorische en financiële voorwaarden). Belemmerende en bevorderende factoren zijn: - determinanten van het handelen - factoren die het veranderingsproces beïnvloeden Determinanten van het handelen. Voorbeelden hiervan kunnen onder andere het gedrag van de doelgroep, hulpverlener zijn ten opzichte van de vernieuwing. Hoe ze er tegenover staan, het aanvaarden of niet, het inderdaad kunnen toepassen of niet, enz. Dergelijke factoren kunnen beschouwd worden als belemmerende of bevorderende factoren voor de verandering. Factoren die het veranderingsproces beïnvloeden. Een ander type factoren heeft invloed op het veranderingsproces. Voorbeelden kunnen hier zijn of er al dan niet een scholing moet zijn voor de hulpverleners of medewerkers, hoe hoog het niveau ligt van de doelgroep, het organiseren. Dergelijke factoren kunnen het veranderingsproces belemmeren Het veranderingsproces kan ook aantrekkelijke kanten hebben voor de betrokkenen. (Hulscher, M. et al., 2000)


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

1.2 1.2.1

115

Uitvoer van interventie en implementatie Criteria

Veelal worden vernieuwingen geïnitieerd en ontwikkeld door anderen dan de mensen die ermee moeten werken. Bijvoorbeeld medewerkers van een of andere instelling. Concreet voor dit draaiboek zijn het vooral mensen die werken met kansarmen. De betrokkenheid van de uitvoerder speelt een belangrijke rol. Iedere ontwikkelaar probeert een programma te maken dat optimaal werkzaam is voor de uiteindelijke doelgroep. Het komt zelfs veel voor dat de ontwikkelaar veronderstelt dat het programma zo goed, effectief, creatief en origineel is voor de uiteindelijke doelgroep dat de intermediair (hulpverlener, leraar) het vanzelf wel zal gaan gebruiken. In de praktijk blijkt dit zelden het geval te zijn. Men stelt vast dat de intermediair, dus de persoon die het programma moet gaan toepassen voor de uiteindelijke doelgroep, zijn eigen overwegingen heeft om het al dan niet toe te passen. Of hij de interventie ook daadwerkelijk gaat gebruiken hangt af van het feit of hij het kent, er voordelen van ziet, ermee kan werken en inschat dat zijn doelgroep het aantrekkelijk vindt. Kortom alle overwegingen die een belangrijke rol spelen bij de doelgroep om gedrag te veranderen spelen ook op het intermediaire niveau een rol. Het toepassen van een nieuwigheid is voor de intermediair een vorm van nieuw gedrag. Daaruit volgt dat het noodzakelijk is te kijken welke de determinanten zijn van dat gedrag, hoe deze beïnvloed kunnen worden en welke interventies daar het beste bij passen. (Hommels, L., 2001) 1.2.2

Basismodellen voor uitvoeren en implementeren

In plaats van het simpele verspreiden en uitzetten van een nieuw programma is het implementeren dus een geheel eigen onderdeel van een project. Schematisch wordt dit aan gegeven met het Cascademodel, want implementatie speelt zich af op verschillende niveaus. - het microniveau (het primaire proces, de vernieuwing zelf) - het mesoniveau (functioneren van organisaties) - het macroniveau (structuur van zorg en preventie, weten regelgeving). Dit model geeft aan welke stappen er doorlopen worden bij het implementeren van een vernieuwing. Het geeft eveneens weer dat zowel op meso- als op het microniveau zelfde processen van belang zijn. Het verschil is dat ze gericht zijn op een andere doelgroep: bij het microniveau op de eindgroep en bij mesoniveau op de intermediaire groep. Bijvoorbeeld worden kookactiviteiten ontwikkeld naar kansarmen toe. Men heeft een bepaalde bedoeling met deze kookactiviteiten: bedoeld programma. Dit programma wordt bekend gemaakt aan de intermediairen, in dit geval de kok, diëtiste, hulpverlener. Deze volgen een opleiding om de kookactiviteiten op een goede manier te kunnen gebruiken. Zij gaan ermee aan de slag bij de doelgroep. De ontwikkelaar van het programma heeft geen invloed op de manier waarop deze het programma gebruiken, de kans is groot dat ze het aanpassen aan hun persoonlijke situatie. Er zit nog een stap tussen het bedoeld programma en het programma zoals het uiteindelijk gerealiseerd wordt, namelijk het geïmplementeerde programma. Het geïmplementeerde programma komt uiteindelijk op een bepaalde manier over bij de doelgroep, het gerealiseerde programma. Zoals het cascade-model laat zien is


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

116

een intermediair geen doorgeefkanaal waar het product ingestopt wordt en waarna het er automatisch op de juiste manier uitkomt! (Hommels, L., 2001)

Macro niveau

Meso niveau

Micro niveau

Initiator

Bedoeld programma

Intermediair

Geïmplementeerd programma

Doelgroep

Gerealiseerd programma

Figuur 1: wordt de multiniveaubenadering, het Cascade-model aangegeven. (Hommels, L., 2001) 1.2.3

Belangrijke inzichten bij het implementeren van de innovatie

Een aantal inzichten zijn belangrijk. Deze worden hier toegelicht. - De betrokkenheid van de intermediair speelt een grote, belangrijke rol bij de uiteindelijke kwaliteit. - De vorm van de activiteit is van belang om intermediairen te motiveren. - Een activiteit is iets dat samen met intermediaire en andere partners kan uitgewerkt wordt. Het gaat bij een implementatieproces om degene bij wie een activiteit wordt ingevoerd. Hij dient zichzelf betrokken te voelen bij de te implementeren interventie. Het moet iets van hemzelf worden. Participatie van de doelgroep is daarom van groot belang, zowel in de ontwerpfase van een interventie als in de implementatiefase zelf. De interventie zal periodiek aangepast worden aan de omstandigheden die van belang zijn. Dat betekent dat de hoofdingrediënten van een interventie moeten bekend zijn, dat duidelijk is waarom een interventie effectief is, maar dat er binnen de mogelijkheden gekeken kan worden hoe de interventie aangepast kan worden aan de gebruikersgroep. (Hommels, L., 2001)


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

1.2.4

117

Principes van een succesvolle implementatie

Het succes van het invoeren van een vernieuwing -implementatie- hangt af van verschillende factoren. Maar tevens is succes de belangrijkste motivator voor de gebruiker. De volgende factoren zijn belangrijk voor een succesvolle implementatie: - haalbare doelen stellen; - op korte termijn de voordelen zichtbaar maken; - een goede samenwerking van het team (hulpverleners); - bovendien heb je zeker een enthousiast team nodig; - voldoende budget is van groot belang om de vernieuwing uit te voeren; - als laatste is er ook een goede ondersteuning nodig, voor zowel de hulpverleners als de doelgroep waar de vernieuwing wordt ingevoerd; - de doelgroep moet de vernieuwing gaan gebruiken zoals het hoort gebruikt te worden. Voor een succesvolle implementatie is het ook belangrijk dat: - men zich afstemt op de doelgroep en hen in alle stappen van het plan (vernieuwing) betrekt. - implementatie als een continue activiteit gezien wordt, dat er cyclische verbeteringsprocessen zijn. - een implementatie ingebouwd wordt in normale activiteiten. - men zelf naar de doelgroep stapt en ze de vernieuwing uitlegt. (Congres: Kennis beter delen, 2001; Hommels, L., 2001) 1.2.5

Fasen voor succesvolle implementatie

a) Bekendheid geven aan bestaan van de vernieuwing Een eerste voorwaarde voor een succesvolle implementatie is het bekend maken van de interventie bij de mogelijke doelgroep. Hoe groter de bekendheid, hoe groter de kans dat men overweegt de vernieuwing werkelijk toe te passen en aan te leren. b) Voor-en nadelen bespreken De interventie die men wil implementeren moet passen binnen de mogelijkheden en de capaciteiten van zowel de implementator als diegenen bij wie de implementatie plaatsvindt. Dit betekent rekening houden met de diverse niveaus die bij de uiteindelijke implementatie een belangrijke rol spelen. c) Beschikbaarheid van een gebruiksvriendelijk draaiboek Dat er een goed draaiboek beschikbaar is, laat toe dat iedere hulpverlener die de vernieuwing wilt invoeren, precies weet wat er moet gebeuren. In het draaiboek staat meestal stapsgewijs aangegeven wat de belangrijke punten zijn en waar men de aandacht moet op vestigen. d) Aanleren van de vernieuwing waarbij de uitvoerders de interventie uitvoeren. De interventie wordt door middel van het draaiboek uitgevoerd.


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

118

e) Organiseren van evaluaties. Nadat men de interventie heeft ingevoerd, is het belangrijk om evaluatiemomenten in te voeren. Op deze evaluatiemomenten kan geëvalueerd worden of interventie goed is verlopen, als de doelgroep daadwerkelijk weet hoe hij de vernieuwing moet toepassen in het dagelijks leven en wat er eventueel nog kan aan veranderd worden zodat het invoeren van een vernieuwing nog beter wordt. f) Beschikbaarheid van vraagbaak/begeleiding voor de uitvoeders. Begeleiding van de intermediairen stimuleert hen om de vernieuwing toe te passen. Men moet kunnen oefenen en daarop een feedback krijgen. g) Mogelijkheden om de interventie aan te passen aan de lokale omstandigheden. Deze fase is afhankelijk waar de interventie wordt uitgevoerd en wie de doelgroep is. h) Structurele verankering van de interventie. Het aspect van de structurele verankering is één van de moeilijkste onderdelen van het implementeren. Hoe dit uitgewerkt wordt, verschilt van situatie tot situatie. Het is telkens opnieuw zoeken naar manieren om datgene dat ontwikkeld is onderdeel te maken van een groter geheel, zoals een lessensessie. Het is van belang dat anderen de interventie gaan overnemen als deel van hun dagdagelijkse taken: de vernieuwing dient daarop afgestemd te zijn. 1.2.6

Afstemmen van de inhoud op de doelgroep

Het afstemmen van de inhoud op de doelgroep is van levensbelang voor een succesvolle implementatie. Het is belangrijk om de inhoud van de verandering, bijvoorbeeld kookactiviteiten rond gezonde voeding, aan te passen aan de doelgroep. Via de vernieuwing worden een aantal vaardigheden aangeleerd. Het is de bedoeling deze vaardigheden ook in het dagdagelijkse leven te bestendigen, zoniet mist de interventie haar doel. Als de inhoud van de vernieuwing (lessen) niet herkenbaar is of niet ingevoerd kan worden in de dagelijkse situatie van de mensen is er onderweg iets verkeerd gelopen. Daarom is het belangrijk informatie te verzamelen over de doelgroep. Op basis van die informatie kan de hulpverlener de inhoud van de vernieuwing vertalen naar de doelgroep. -

Kennisniveau (opleiding, scholing): de hulpverlener moet kunnen inschatten over welk kennisniveau de doelgroep reeds beschikt, hoeveel bijkomende theoretische informatie kan worden overgebracht en op welk niveau dit moet gebeuren.

-

Financiële situatie: dit is vooral belangrijk naar bevestiging toe. Het heeft geen zin, in het voorbeeld van kooksessies, gerechten te bereiden waarvan de ingrediënten voor de doelgroep te duur zijn. Het is dus heel belangrijk om bij het implementeren van een vernieuwing na te gaan wat de financiële toestand is van de doelgroep.

-

Sociale situatie: groepen zoals alleenstaanden, bejaarden en kansarmen leven anders dan mensen die in een normale gezinssituatie leven. Het is heel belangrijk dat men daar kan op inspelen.


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

-

119

Ervaring: belangrijk is om te weten wat de gewoonten zijn van de doelgroep. Zijn de mensen gewoon van koken, gaan ze buitenshuis eten of maken ze gebruik van kanten klare gerechten? Kennen ze de verschillende kooktechnieken die er bestaan, hoeveel tijd kunnen de mensen besteden aan de bereiding van een maaltijd…? (Groeiboek: “Lekker en gezond kan ook bij ons!”, Logo stad Antwerpen)

1.3

Checklist voor een goede implementatie

Het doel van deze checklist is een aantal vragen te beantwoorden, die de kwaliteit van de implementatie nagaat. De vragen hebben allemaal betrekking op het implementeren van een vernieuwing. Door het beantwoorden van deze vragen met ja of nee wordt het zichtbaar of de vernieuwing gericht is op implementatie. Hoe meer ja geantwoord wordt, hoe meer de vernieuwing gericht is op implementatie. Tabel 1: Checklist voor een goede implementatie De checklist ziet er als volgt uit: 1

2 3 4

5 6

7 8

9 10 11 12 13

14

Is in het kader van uw project ook een plan voor de implementatie opgenomen? (duidelijke implementatie doelstelling/ beoogde verandering in de praktijk/ hulpverlener, doelgroep/ middelen en budget) Zijn de toekomstige gebruikers (hulpverleners) betrokken bij de ontwikkeling van de vernieuwing. Is de doelgroep betrokken bij deze vernieuwing. Zijn de gebruikers/intermediairs (hulpverleners) actief betrokken bij de wijze waarop de implementatie van de projectresultaten wordt vormgegeven? Is de doelgroep betrokken bij de wijze waarop de implementatie van de projectresultaten wordt vormgegeven? Is bekend of de toekomstige gebruikers (hulpverleners) en de doelgroep over voldoende kennis beschikken om de vernieuwing toe te passen in praktijk? Zijn er interventies ontwikkeld om in de eventuele ontbrekende kennis bij de gebruikers/doelgroep te voorzien? Is bekend of de hulpverleners en de doelgroep over voldoende vaardigheden beschikken om de vernieuwing in de praktijk toe te passen? Zijn er interventies ontwikkeld om in de eventuele ontbrekende vaardigheden te voorzien? Is er duidelijkheid over wie na afronding van het project verder gaat met de projectresultaten? (wie neemt het stokje over) Zijn deze personen en/ of organisaties hiervan op de hoogte? Willen deze personen/ organisaties deze taak op zich nemen? Kunnen deze personen/ organisaties deze taak ook uitvoeren (beschikken zij over voldoende kennis en vaardigheden, tijd en geld)? Is er zicht op wat deze personen/ organisaties nodig hebben om deze taak uit te voeren?


JA

NEE

JA

NEE

JA JA

NEE NEE

JA

NEE

JA

NEE

JA

NEE

JA

NEE

JA

NEE

JA

NEE

JA JA JA

NEE NEE NEE

JA

NEE

Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

Voorziet het project in deze ondersteuning? Voorziet uw projectplan in antwoorden op al deze bovenstaande vragen? Totaal aantal keren JA of NEE (NIGZ.2001) 15 16

1.4

120 JA JA

NEE NEE

Mogelijke samenwerkende structuren

OCMW: www.vvsg.be Gemeente/stad Verenigingen waar armen het woord nemen www.armoede.be Buurt- en opbouwwerk RISO Straathoekwerk www.straathoekwerk.be Kind en Gezin www.kindengezin.be Wijkgezondheidscentra Algemeen Welzijnswerk (CAW’s) www.steunpunt.be Integratiecentra www.vmc.be Tewerkstellingsinitiatieven Basiseducatie Centra voor Levensvorming (VCVL) Voedselbanken www.voedselbanken.be Andere mogelijke partners zijn op de sociale kaart te vinden.


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

2

121

Checklijst voorbereidende overlegmomenten VOORBEREIDING

OK

TAAKAFSPRAKEN - OPVOLGING

Beschik ik over de gevraagde gegevens?

Vormingswerkers •

Wie zal de kookactiviteiten geven?

•

Kan de vormingswerker elke sessie aanwezig zijn?

Locatie •

Waar kunnen sessies ingericht worden?

•

Bezoek locatie (leg datum vast)

•

Is er voldoende kookruimte, ruimte voor kinderopvang?

•

Is er voldoende kookmateriaal aanwezig?

•

Wie maakt er een inventaris op? (leg datum vast)

Beschikbaar budget • Huur, water, elektriciteit Wie neemt de taak op zich? • Aankoop ingrediënten Wie koopt de ingrediënten? - organisatie - diëtiste - vormingswerker - deelnemers zelf Wie neemt de kosten op zich? Waar worden de aankopen gedaan? •

Verzamelmapjes, plastic insteekhoesjes Wie neemt de kost op zich?


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

122

• Kopieer – en afdruk kosten Wie neemt de kosten op zich? • Vormingswerkers Wie neemt de kost op zich?

Planning sessies • Hoeveel sessies organiseren? (minimaal 3 sessies) • Dag, tijdstip en frequentie Wanneer: Tijdstip en duur: - voormiddag - namiddag - ineten/meenemen Frequentie: - opeenvolgende dagen - wekelijks - om de 14 – dagen - maandelijks •

Aantal personen

•

Taalgebruik

Bekendmaking • affiches/folder/strooibriefjes Wie maakt en verstuurt de affiche, folder, …? Welke organisatie krijgt een affiche, folder en strooibriefje? • Infomoment Wie is aanwezig op het infomoment? (leg een datum en uur vast) •

Aanspreken – spilfiguur


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

123

Deelnemers •

Wie contacteert de deelnemers voor elke sessie?

•

Wie stelt een deelnemerslijst op?

•

Leeftijdsklasse deelnemers - jong volwassenen - volwassenen - senioren - verschillende leeftijden samen

Inhoudelijk vast leggen sessies •

Bepaal mogelijke structuur en inhoud sessies

•

Keuze recepten - basisrecepten - seizoensgebonden - speciale gerechten - keuze deelnemers

Materiaal • Didactisch materiaal Wie neemt de taak op zich? • Diploma Wie maakt het? • Folders/gadgets Wie bestelt? • Receptenblaadjes Wie stelt die op?

Evaluatie •

Methode - vragenlijst - gesprekken - observatie

•

Wanneer - voor - na - tijdens - na enkele maanden


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

3

124

Voorbeelden van een inventaris

Keukenmateriaal Voorzieningen: • Water • Elektriciteit Elektrische keukenapparaten: • Microgolf • Mixer • Klopper • Keukenrobot • Wafelijzer • Broodrooster • Frituurpot • Vaatwas • Koffiezetapparaat Fornuis en oven • Elektrisch fornuis • Gasfornuis • Heteluchtoven • conventionele oven Kookpannen en –potten: • Kleine pan • Grote pan • Grilpan • Wokpan • Pannenkoekpan • Snelkookpan • Kleine kookpot • Grote kookpot • Passende deksels • Potten voor de microgolf • Plastiekpotten Ovenschotels en ander bakgerei: • Grote ovenschotel • Kleine ovenschotel • Bakvorm • Kleine papieren bakvormpjes • Bakpapier • Bakplaat (aantal) Weegapparatuur

Ter plaatse

Ontbreekt

Aanschaffen

Keukenhulpjes: • Dunschiller


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

125

• Aardappelmesje • Chefmes • Fileermes • Spatel • Klopper • Pollepel • Schuimspaan • Snijplank • Lookperser • Schaar • Blikopener • Flesjesopener • Keukenpapier • Maatbeker • Fruitpers • Deegrol • Zeef • Vergiet • Koffiekan • Priknaald Servies, bestek en glasservies: • Grote borden • Kleine borden • Diepe borden • Dienborden • Vorken • Messen • Steak messen • Soeplepels • Koffielepels • Sla bestek • Hoge bekerglazen • Lage bekerglazen • Waterglazen • Bierglazen • Wijnglazen • Kopjes • Theekopjes • Soepkommetjes Basisingrediënten: • Bloem/maïzena • Olie/azijn • Vetstof • Suiker • Koffie/thee • Peper • Andere kruiden


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

126

Reinigingsmateriaal: • Vaatdoek • Spons • Borsteltje • Afwasproduct • Keukenhanddoeken • Reinigingsproduct fornuis • Zeep Afvalmateriaal: • Vuilniszakken • PMD zakken • Vuilnisbakken • Vuilnisbak voor glas


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

4

127

Voorbeeld van een boodschappenlijst

Nodige ingrediënten voor kooksessie: … Ingrediënten Melkproducten: • Melk (magere/ halfvolle • Yoghurt (magere/ halfvolle) • Platte kaas • Kaassoorten (gemalen kaas, mascarpone, …)

Hoeveelheden

Waar kan ik het aankopen?

Eieren: Vlees/vis/gevogelte: • … • … Groenten: • … • … Fruit: • … • … Kruiden: • tijm • laurier • bieslook • peterselie • peper • rozemarijn • basilicum • … Vetstof: Bloem: • gewone • zelfrijzende • maïzena • Suiker: • kristalsuiker • klontjessuiker • bruine suiker • … Andere:


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

5

128

Voorbeelden van een affiche

VOOR JONGE MANNEN EN VROUWEN DIE GRAAG KOKKERELLEN START IN DIENSTENCENTRUM “DE VARENS” HET PROJECT

SAMEN IN DE KEUKEN

Hoe maak je lekker eten klaar op een goedkope, gemakkelijke en gezonde manier? Een reeks van 12 maaltijden,van oktober 2002 tot juni 2003: samen winkelen, proeven, koken en praten. Op donderdagvoormiddag van 9u tot 12u. Er is kinderopvang mogelijk. Geïnteresseerden geven een seintje en we komen samen in oktober om kennis te maken met dit nieuw project

De kooklessen gaan door in “De Varens” Rusthuislaan 11 te 8210 Zedelgem. Info : 050.24.16.07 of E-Mail: [email protected]

In samenwerking met de gemeente Zedelgem en Logo Brugge V.U. Luc Hongenaert


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

6 6.1

129

Voorbeeld van een strooibriefje en herinneringsbriefje Strooibriefje

SAMEN IN DE KEUKEN HOE MAAK JE LEKKER ETEN OP EEN GOEDKOPE, GEMAKKELIJKE EN GEZONDE MANIER.

Een reeks van … maal samen koken, proeven, praten, winkelen, … . Is dit iets voor jou, kom dan af. Dit gaat door telkens op een … in de keuken van … te …, van …u tot …u. Er is kinderopvang mogelijk. Voor uitleg en inschrijving kan je terecht bij … .

6.2

Herinneringsbriefje

Dag (naam), Je hebt je ingeschreven voor de kooksessies in … . Graag willen we je eraan herinneren dat de eerste of volgende kooksessie doorgaat op … van …u tot …u. We hopen dat je er zeker bent. Ben je belet of heb je een probleem om te komen, geef dan een seintje. Tel:. Naam: (naar wie men moet telefoneren).


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

7

130

Voorbeelden van mogelijke afspraken met de deelnemers

Het is belangrijk de eerste les een aantal afspraken te maken samen met de deelnemers. Op die manier kunnen de activiteiten vlot verlopen. Benadruk deze afspraken, dan is de kans groter dat ze nageleefd worden. Geef aan elke deelnemer de afspraken mee. Hieronder staat een mogelijk voorbeeld.

AFSPRAKEN -

De samenkomsten starten stipt om 9 u en eindigen om 12 u.

-

We komen op tijd en volgen de samenkomst tot het einde.

-

We brengen ons mapje en balpen mee naar iedere kookactiviteit.

-

We koken samen, eten samen en ruimen samen op.

-

Tijdens de kookactiviteit wordt de GSM afgezet.

-

De lessen gaan telkens door in (naam en adres van de plaats en data van de kooklessen)

-

Bij eventuele vragen kan je terecht bij (de persoon die de taak op zich neemt).

-

We verwittigen bij afwezigheid ( telefoonnummer vormingswerker(ster))

Eventueel kunnen nog een aantal afspraken aangevuld worden.


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

8 8.1

131

Voorbeelden van quizvragen en de antwoorden Quizvragen

De quizvragen moeten ingevuld worden met juist of fout. Denk na over je antwoord, zeg waarom je voor juist of fout koos. Alle vragen hebben te maken met de gegeven theorie. Bij moeilijkheden kunnen de fiches geraadpleegd worden. (VEKA: Voedingsactiviteiten in het kader van buurtwerking, kookquiz) 1. Als je dagelijks één glas melk drinkt of een boterham met kaas eet, neem je voldoende calcium op. 2. Wit brood is gezonder dan bruin brood. 3. Fruit kan vervangen worden door groenten. 4. Dagelijks nemen we twee gezonde tussendoortjes in. 5. Per dag moet je anderhalve liter water drinken 6. Wat je moet eten is afhankelijk van hoeveel je beweegt. 7. Je moet elke dag vlees of vis eten. 8. Het is beter volle melkproducten te kiezen dan halfvolle. 9. Ik ga boodschappen doen met een lege maag. 10. Als je niet goed meer kunt kauwen mag je voedingsmiddelen die problemen geven gewoon weglaten. 11. Volwassen mensen hebben minder vitaminen nodig dan jongeren. 12. Seizoen gebonden producten zijn goedkoper. 13. Als ik geen honger heb mag ik een maaltijd overslaan. 14. Ik kook mijn aardappelen in weinig water, op die manier verlies ik minder vitaminen 15. Vette vissoorten zijn even goed als magere vissoorten.


Juist Fout Juist Fout Juist fout Juist Fout Juist Fout Juist Fout Juist Fout Juist Fout Juist Fout Juist fout Juist Fout Juist Fout Juist Fout Juist Fout Juist Fout

Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

8.2

132

Antwoorden en uitleg bij de quizvragen

1. Als je dagelijks één glas melk drinkt of een boterham met kaas eet, neem je voldoende calcium op. FOUT Melk en kaas zijn producten die calcium leveren. Het is niet voldoende om dagelijks 1 sneetje kaas of een glas melk in te nemen. Er moet dagelijks ongeveer 600 ml aan melkproducten ingenomen worden. Van jongs af aan moet er voldoende melk en melkproducten gedronken of gegeten worden, in het kader van preventie tegen osteoporose. Ook bij het ouder worden speelt de inname van calcium een belangrijke rol. Melk kan ook vervangen worden door yoghurt en kaas. 2. Wit brood is gezonder dan bruin brood. FOUT Wit brood bevat minder voedingsvezels en minder vitaminen en mineralen. De voorkeur gaat dus altijd uit naar bruine broodsoorten. 3. Fruit kan groenten vervangen. FOUT Groenten kunnen niet worden vervangen door fruit omdat ze andere vitaminen en mineralen leveren. Daarom moeten we zowel groenten als fruit eten. Als je dus bij je warme maaltijd vruchtenmoes eet in plaats van groenten mag je niet vergeten die dag bij een andere maaltijd groenten te eten. 4. Dagelijks nemen we twee gezonde tussendoortjes in. JUIST Het is belangrijk om naast de drie hoofdmaaltijden: ontbijt, middagmaal, avondmaal, 2 gezonde tussendoortjes te eten zoals een stuk fruit, yoghurt, pudding, muesli, boterham met kaas, plattekaas met fruit, … 5. Per dag moet je anderhalve liter drinken JUIST Je moet dagelijks minimum 1.5 liter drinken. Dit kan in de vorm van verschillende dranken maar de voorkeur gaat uit naar water. Koffie, thee, bouillon of een lichte soep zijn andere goede vochtbronnen, maar van koffie en thee drink je beter niet meer dan een halve liter per dag.


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

133

6. Wat je moet eten is afhankelijk van hoeveel je beweegt. JUIST Wat je aan energie inneemt via voedsel en drank moet je ook verbruiken om je lichaamsgewicht op peil te houden. Door aan lichaamsbeweging te doen heb je meer energie nodig. Daarnaast is lichaamsbeweging ook van belang in de preventie tegen hart- en vaatziekten en zorgt voor het versterken van bot- en spierweefsel. Het helpt je lichaamsgewicht op peil te houden. Hiervoor hoef je je niet kapot te rennen. Als je bijvoorbeeld elke dag ongeveer 30 minuten rustig wandelt, fietst of zwemt, ben je goed bezig! 7. Je moet elke dag vlees of vis eten. FOUT Er wordt tegenwoordig aangeraden om op weekbasis een viertal dagen vlees te eten, een tweetal dagen vis en eventueel één dag gevogelte. Als er geen vlees gegeten wordt, is het belangrijk dat het op een volwaardige manier wordt vervangen. Vis is de gemakkelijkste oplossing. 8. Het is beter volle melkproducten te kiezen dan halfvolle. FOUT Een volwassen persoon kiest het best voor magere of halfvolle melkproducten. We eten in het algemeen veel te veel vetten. 9. Ik ga boodschappen doen met een lege maag. FOUT Als je boodschappen gaat doen met een lege maag krijg je honger wanneer je de rekken met voedingsmiddelen in de supermarkt passeert. Op z’n moment zou je alles kunnen opeten. Het is best te winkelen met een volle maag, het is bovendien ook budget vriendelijker. 10. Als je niet goed meer kunt kauwen mag je voedingsmiddelen die problemen geven, gewoon weglaten. FOUT Bij kauwproblemen worden groenten, fruit en vlees vaak weggelaten. Deze voedingsmiddelen kunnen echter onder een andere vorm of consistentie genuttigd worden. Zo kan vlees gemalen worden, aardappelen kunnen onder de vorm van puree ingenomen worden, de groenten onder een vorm van een soepje of puree. Als fruit wordt gekozen voor zachte fruitsoorten, vruchtenmoes of fruit uit blik (bij voorkeur op eigen sap). 11. Volwassen mensen hebben minder vitaminen nodig dan jongeren. FOUT De behoefte aan vitaminen en mineralen blijft hetzelfde. Enkel de behoefte aan energie daalt bij het ouder worden. Om voldoende vitaminen binnen te krijgen is het belangrijk te zorgen voor een gezonde en afwisselende voeding.


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

134

12. Seizoengebonden producten zijn goedkoper. JUIST Het is beter om seizoengebonden producten te kopen, die zijn goedkoper dan voedingsmiddelen die moeten ingevoerd zijn. Koop bijvoorbeeld geen aardbeien in de winter. 13. Als ik geen honger heb, mag ik een maaltijd overslaan. FOUT Het is heel ongezond een maaltijd over te slaan. Heel wat mensen nemen geen ontbijt. Deze mensen krijgen in de loop van de morgen honger en gaan ongezonde voedingsmiddelen eten of eten grote hoeveelheden als middagmaal. De beste oplossing is nooit een maaltijd over te slaan. 14. Ik kook mijn aardappelen in weinig water, op die manier verlies ik minder vitaminen JUIST Om volop van de vitamientjes te genieten, kook je aardappelen in zo weinig mogelijk water. Zo zullen er minder vitaminen via het kookvocht verloren gaan.

15. Vette vissoorten zijn even goed als magere vissoorten. JUIST Zowel vette als magere vis is gezond, zelfs gezonder dan vlees. Vis bevat namelijk betere vetten dan vlees, zelfs de vette vis zoals zalm.


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

9

135

Drie voorbeelden van opdrachten en opdracht winkeloefening

Opdracht les …

Wanneer heb je één van de recepten thuis klaargemaakt? Duid ook aan indien je een variatie op één van deze gerechten hebt gemaakt. Wat vonden ze thuis ervan?

Welk gerecht?

Variatie?

Wat vonden ze er thuis van?

Maandag ( …/… )

Dinsdag ( …/ … )

Woensdag ( …/… )

Donderdag ( …/…)

Vrijdag

( …/… )

Zaterdag

( …/… )

Zondag

( …/… )


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

136

Opdracht les …

Noteer drie tips die je in deze kookactiviteit gehoord of gezien hebt en die je graag wil opschrijven om niet te vergeten.

Ieder van ons heeft enkele goede ideeën en tips over koken met een beperkt budget. Schrijf hieronder jouw 2 beste tips. Volgende les praten we er even over en krijg je de kans om interessante tips van anderen te noteren. Lukt het niet, dan helpen we je graag.

Mijn 2 tips:


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

137

Opdracht les …

Noteer gedurende één week wat je eet als ontbijt. Maak hiervoor de gepaste blokjes zwart. Ma Di

Wo Do

Vr

Za

Zo Ik heb niet ontbeten.

Ik heb bruin of volkorenbrood of andere bruine broodsoorten gegeten.

Ik heb wit brood gegeten.

Ik heb ontbijtgranen (of andere) gegeten.

Ik heb ontbijtkoeken gegeten zoals boterkoek, croissant, sandwich, … Ik heb melk of een andere melkdrank (karnemelk, chocolademelk, yoghurt) gedronken of bij cornflakes gevoegd.

Ik heb koffie of thee of water gedronken.

Ik heb mijn boterhammen belegd met zoete beleg zoals choco, stroop, honing, confituur...

Ik heb mijn boterham belegd met hartig beleg zoals kaas of vleeswaren.

Ik heb een stuk fruit gegeten of een glas fruitsap gedronken.


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

138

Opdracht winkeloefening

Duid uit de rekken een product aan dat je gewoonlijk bij het ontbijt eet. (vraag dit aan twee deelnemers) - Is dit een vezelrijk product?

-

Is dit een gezond product?

-

Waarom denk je dat dit product een vezelrijk of gezond product is?

Neem uit de rekken zowel een zoet als een hartig broodbeleg dat je gewoonlijk eet. - Zoet:

-

Hartig:

Duid enkele alternatieven voor gekookte aardappelen aan. - Bespreek of die passen in een gezonde voeding of niet?

Vergelijk de prijs van een merkproduct, hetzelfde product maar witproduct of het merk van de supermarkt zelf. - Welk merk is het goedkoopst?

Noem verschillende soorten kazen op.

Neem uit het koelvak een voorverpakte magere, een 20 +, een 40+, en een 60 + kaas en vergelijk het etiket op vetgehalte.


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

139

Schat het gewicht van drie verschillende fruitsoorten, weeg nadien de verschillende fruitsoorten. - Geschat gewicht

-

Afgewogen gewicht

Schat het gewicht van drie verschillende groentesoorten, weeg nadien de verschillende groentesoorten. - Geschat gewicht

-

Afgewogen gewicht

Duid 4 magere alternatieven aan voor mayonaise. 1)

2)

3)

4)

Vergelijk het etiket van mayonaise met die van de gevonden magere alternatieven:

Wat vind je allemaal op een etiket van een voedingsmiddel terug? - Benoem:

(Vanhauwaert, E. 2000)


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

140

10 Voorbeeld van een controlelijst kookruimte Controlelijst Kookruimte (orde, netheid) Datum: ......................... Naam verantwoordelijken:…................................ ………………………

Controlepunten

ja

nee

1. Zijn de tafels in de eethoek afgewassen?

…….

…….

2. Staan de stoelen netjes gerangschikt rond de tafels?

…….

…….

3. Is het schrijfbord afgewassen?

…….

…….

…….

…….

6. Zijn de gootstenen proper?

…….

…….

7. Zijn de werkbladen gereinigd?

…….

…….

8. Zijn de elektrische fornuizen proper?

…….

…….

9. Zijn de elektrische ovens uitgeschakeld?

…….

….....

10. Ligt het klein keukengerei gerangschikt in de laden?

…….

…….

11. Is het keukengerei in de kasten netjes gerangschikt?

…….

…….

…….

…….

…….

…….

…….

…….

15. Diepvriezer: is de temperatuur - 18°C of minder?

…….

…….

16. Is het afval gesorteerd RA , GFT, PMD, glas en weggebracht?

…….

…….

17. Zijn de vuilnisbakken geledigd en uitgewassen?

…….

…….

18. Steekt er een nieuwe zak in de vuilnisbak: RA (restafval)?

…….

…….

19. Zijn de vensters dicht?

…….

…….

…….

…….

…….

…….

4. Is de lavabo proper? 5. Is de vuilnisbak geledigd?

12. Is de microgolfoven gereinigd? 13. Is de stekker van de microgolfoven uitgetrokken? 14. Koelkast: is de temperatuur 7 °C of minder? is ze net en ordelijk?

20. Zijn de producten uit de koelkast en diepvries nagekeken? 21. Zijn de basisproducten netjes in de doos opgeborgen? 22. Andere controle punten.


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

141

11 Voorbeeld van een diploma Zie volgende pagina


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

142

DIPLOMA Voor de gezonde kokkereller uitgereikt aan: ……………………………………………………………

Lekker eten is speciaal iets voor jou, maar lekker eten klaarmaken…, dat kan niemand beter.

Plaats: ……………………………………………………………. Datum: ……………………………………………………………..

Handtekening 1.1.1 112 Draaiboek kookactiviteiten en vorming rond gezonde voeding voor kansarmen

Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

143

12 Evaluatieformulier deelnemers per sessie Ja

Nee

Weet het niet

Vond je de kooksessie interessant? Vond je de kooksessie aangenaam? Was de theorie moeilijk? Was het praktisch deel: het klaarmaken van de gerechten, moeilijk? Heb je tijdens de activiteit bijgeleerd? Ben je van plan om deze recepten nog eens te maken ? Vond je het lekker en was de presentatie van de maaltijd in orde? Denk je dat anderen (gezin, familie, vrienden, …) deze maaltijden lekker zullen vinden? Was het gemakkelijk om vandaag naar de kooksessie te komen? Heb je één van de recepten van de vorige kookactiviteiten al klaargemaakt? (Groeiboek, Logo stad Antwerpen)


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

144

13 Eindevaluatie formulier deelnemers Wat vond je van de theorie ( = fiches): 0 0

Te kort Te lang

0 Te gemakkelijk 0 Goed 0 Te moeilijk

0 Interessant 0 Niet interessant

Wat vond je van de praktijk ( = de kooksessies zelf):

0 0

Voldoende tijd Niet voldoende tijd

0 0

Voldoende zelf kunnen doen Meer zelf willen doen

Wat vond je van de klaargemaakte recepten: Lekker

Niet lekker

Gemakkelijk

Wortelsoep Romige slasoep Feestelijke appelsoep Smeerkaassoep Spaghetti bolognese Spaghetti met tonijn Macaronischotel met prei en ham Macaronischotel met kipfilet Chocolademousse Tiramisu Berijmde sinaasappel Vanille vla Plattekaaspudding met fruit Platte kaas cake Droge wafeltjes Kaastoast


Moeilijk

Ga je het nog klaar maken? Ja/Nee Ja/Nee Ja/Nee Ja/Nee Ja/Nee Ja/Nee Ja/Nee Ja/Nee Ja/Nee Ja/Nee Ja/Nee Ja/Nee Ja/Nee Ja/Nee Ja/Nee Ja/Nee

Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

145

Wat vond je van de informatie die je mee kreeg naar huis: 0 0

Duidelijk Onduidelijk

Bekijk je die wel eens? 0 Ja 0 Nee

Wat vond je van de gegeven opdrachten: 0 0 0

Te moeilijk Te gemakkelijk Goed

Vind je de opdrachten interessant? 0 Ja 0 Nee

Zijn er dingen die je nu anders doet dan voor deze lessenreeks?

Wat heb je bijgeleerd? Wat doe je nu anders dan vroeger? Waar let je nu op? Ontbijt

Aardappelen

Graanproducten en deegwaren Groenten

Fruit

Vlees

Vis

Eieren

Melkproducten en calciumverrijkte sojaproducten Smeer - en bereidingsvetten Water


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

146

Restgroep

Hygiëne (keuken, handen, koelkast, diepvries, … )

Meegekregen tips


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

147

14 Evaluatie door vormingswerker(ster) Voorbereiding lessen • vastleggen mogelijke structuur • inhoud sessies vastleggen • uitschrijven sessies • inventaris materiaal • aankoop materiaal • aankoop ingrediënten • kennis van de doelgroep Verzamelmapjes deelnemers • lay-out • de recepten (voor 4 personen) • de fiches • andere informatie • wat moet er nog bij, wat ontbreekt? Kookactiviteiten • verdeling theorie, praktijk, nabespreking • timing • taakverdeling • inbreng deelnemers • creativiteit, originaliteit • locatie • financieel: deelnemers maaltijden laten betalen • sfeer • thema • aantal lessen Evaluatie vooropgestelde doelstelling per sessie • thema • theorie • praktijk • nabespreking • opdracht • prijs Observatie deelnemers • kennisniveau • financiële situatie • sociale situatie • beschikbaar kookmateriaal • kookervaring • waar boodschappen doen Evaluatie van de deelnemers bekijken


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

148

15 Projectfiche kookactiviteiten in Zedelgem PROJECT: “Samen in de keuken” Projecttitel: “Samen in de keuken” “Hoe maak je lekker eten op een goedkope, gemakkelijke en gezonde manier?” samen koken, proeven, praten, winkelen.

Projectuitvoerder: Dienstencentrum De Varens Rusthuislaan 11, 8210 Zedelgem tel: 050/24 16 07 e-mail: [email protected] Betrokken partners: • • • • • • •

OCMW Zedelgem: Dienstencentrum De Varens Kinderdagverblijf sociale dienst Gemeente Zedelgem Logo Brugge Buurtprojectwerking (Koning Boudewijn stichting) Kind en Gezin RISO (buurtcomité) CAW De Viersprong Torhout

Motivering/empirische basis: Vlaamse Gezondheidsdoelstelling: In het jaar 2002 moet de consumptie van vetrijke voeding, zowel bij mannen als bij vrouwen op een significante wijze gedaald zijn ten voordele van vetarme en vezelrijke voeding. 1/ epidemiologische diagnose: wat is de aard en de ernst van het probleem? Bij rondvraag door begeleiders van kansarmen in de regio van Brugge (CAW De Viersprong, K&G), blijkt dat de kansarme populatie zich niet bewust is van het probleem: ongezond eetgedrag. Er moet dus gepolst worden naar de probleemervaring bij de doelgroep; hoe sterker een probleem als relevant wordt bevonden, hoe hoger de kansen op actieve betrokkenheid van de doelgroep.


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

149

Ervaren knelpunten: - Er werd vastgesteld dat er een grote onwetendheid is. - Kansarmen komen vaak met het argument dat gezonde voeding duur is. Er is een financiële belemmering om gezonde voeding te eten. - De voeding van kansarmen is vaak te vet, te éénzijdig. - Slechte eetgewoontes installeren zich al op jonge leeftijd. Besluit: Hoe jonger goede eetgewoontes worden aangeleerd, hoe gemakkelijker deze te bestendigen zijn. Indien er al kinderen zijn: hoe jonger het kind, hoe meer de ouders er zich verantwoordelijk voor voelen. Het is dus aangewezen daar naar toe te werken bij de kansarme bevolking om tot een gezonder gedrag te komen. 2/ gedrags- en omgevingsdiagnose : in hoever wordt het probleem veroorzaakt door menselijk gedrag of door veranderbare omgevingsfactoren. Gedragsdiagnose: Ongezond eten is vaak een gemakkelijkheidsgedrag: het is makkelijker potjes voeding te kopen of in het frietkraam het avondmaal te bestellen. Het wordt na een tijd een gewoonte niet meer zelf te koken. Er is wel enig besef, maar de kennis ontbreekt om te koken. Omgevingsdiagnose: Dikwijls is er onvoldoende accommodatie om een deftige maaltijd te bereiden. De infrastructuur speelt dan ook een belangrijke rol in het bereiden van gezond eten.

3/ analyse van gedragsdeterminanten : waarom stellen mensen die gedragingen? Waarom ziet de omgeving er op een bepaalde manier uit ? Persoonsgebonden determinanten: Het ongezond eetpatroon is gemakkelijker, het vergt minder tijd klaargemaakt eten te kopen, dan zelf groenten te bereiden. Na verloop van tijd kan men ook niet meer of moeilijk zelf koken. De kinderen zien de ouders niet meer bezig, zo is er ook geen overdracht meer van de kennis van het klaarmaken van een maaltijd. De onzekerheid speelt ook een rol: kansarmen worden voortdurend gewezen op de dingen die ze niet kunnen, zodat ze bijvoorbeeld liever klaargemaakte potjes kopen waarvan ze zeker weten dat het goed is voor het kind; ze achten zichzelf niet in staat iets goed klaar te maken. Dus hebben we ook nog het probleem van een laag zelfbeeld.

Omgevingsgebonden determinanten: De weinige financiële middelen die kansarmen ter beschikking hebben, worden liever gebruikt om statussymbolen aan te kopen (gsm, video…). Uit wetenschappelijk onderzoek is vastgesteld dat de betekenis van gezondheid verschillend is naar gelang de sociale klasse. Zo is gezondheid voor de sociaal lage klasse een functionele meerwaarde om in staat te zijn te gaan werken. Waardoor er geld kan verdiend worden om met dat geld dan gezonde voeding te kopen. De hogere sociale klasse daarentegen wil gezond zijn om zijn recreatieve bezigheden te kunnen behouden.


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

150

Doelstellingen: Van uit de gedragsanalyse kunnen we besluiten dat er op verschillende punten gewerkt kan worden: 1/ Kansarmen kennis bijbrengen over gezonde voeding volgens de voedingsdriehoek. 2/ Vaardigheden aanleren om zelf gezonde voeding aan te kopen en te bereiden. Zo kan de eigen effectiviteit verhoogd worden: hoe groter het vertrouwen in hun eigen kunnen (in staat zijn om gezond te eten), hoe groter de kans dat men ook in de toekomst blijft kiezen voor een gezonde voeding. 3/ Oplossen van specifieke vragen (ook rond randaspecten van de leefsituatie van de kansarmen) van de doelgroep. 4/ Drempel verlagen naar het dienstencentrum om de toegang naar andere activiteiten te vergemakkelijken (ontspanningsactiviteiten: hobbyclub, cultuuruitstapjes en vormingsactiviteiten). De activiteiten bevorderen sociale contacten. Het is de bedoeling het algemeen welzijn, de kwaliteit van het leven te verhogen. Doelgroep: Iedereen die zich aangesproken voelt door de titel van het project. De partners spreken gericht de kansarme groep aan. We streven er ook naar door nevenactiviteiten, zoals verspreiding van recepten, artikeltjes of folders, een breder doelpubliek te bereiken dan de deelnemers van de kooksessies (zoals familie, buren, vrienden). Voor de kooksessie wordt er gestreefd naar een groepje van min 6 en max 11 deelnemers. Methode: In het dienstencentrum De Varens worden kooksessies van 3u georganiseerd met de klemtoon op het financiële aspect: hoe bereid ik lekker en gezond eten voor weinig geld ? De deelnemers leren we boodschappen doen, laten we koken en proeven. Vragen worden beantwoord door een paramedische begeleider. Voorstel van inhoud van een vormingsreeks van 12 halve dagen met een frequentie van 1 bijeenkomst per 14 dagen: De vorming wordt telkens aangepast aan de vraag en interesse van de deelnemers. 1/ kennismaking en kookdemonstratie (dessert) 2/ theorie over de voedingsdriehoek door diëtiste gegeven 3/ kookdemonstratie ( soep) 4/ gastspreker diëtiste: voedingskorf en diëten 5/ kookdemonstratie (hoofdschotel) 6/ budgetteren ( aankoop eten – vergelijken prijzen en producten) 7/ kookdemonstratie (babyvoeding) met eventueel de kinderen erbij 8/ veiligheid in de keuken 9/ beweging – sportieve vorming – zinvolle vrijetijdsbesteding 10/ voedingshygiëne 11/ kookdemonstratie (eenpansgerechten) door diëtisten 12/ afsluiter en beloning


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

151

Bij de kooksessies wordt de nadruk gelegd op gezonde maaltijden en goedkope ingrediënten. De bekendmaking van het project gebeurt via mondelinge contacten, huisbezoeken door de meewerkende partners en via affiches die worden uitgehangen in centra en organisaties waar het doelpubliek komt in de regio van Zedelgem. De verantwoordelijken van deze centra zullen uitgebreide informatie ontvangen over het project.

Kostprijs: Per deelnemers zou er een kost zijn van 3,70 à 5 €. Het honorarium van een eventuele gastdiëtiste komt op 75 €. (2002)

Nevenactiviteiten: We voorzien deze activiteiten om een bredere doelgroep te bereiken. Bij elke sessie krijgt de deelnemer een receptenblaadje en informatie (oa over prijs, gezondheid) rond bepaalde voeding mee in een mapje. Tips rond goedkoop en gezond koken worden in een foldertje verwerkt. In het buurtbriefje kunnen artikeltjes over voeding verschijnen. Initiatieven van uit de doelgroep kunnen uitgewerkt worden in de loop van het jaar om een breder publiek te informeren over goedkope en gezonde voeding.

Tijdpad: Van juni 2002 tot oktober 2002: voorbereiding. September 2002: - Mondelinge voorstelling aan organisaties die kansarmen zouden kunnen aansporen deel te nemen. - Verspreiden affiches kooksessies. - Opstellen inventaris aanwezig materiaal in de kookruimte. Begin oktober 2002: informatiemoment voor geïnteresseerde deelnemers. Van oktober 2002 tot juni 2003: geven van de sessies.

Evaluatie: Er is een evaluatie gepland na elke sessie om het programma van de volgende sessie samen te stellen. Om de 2 maanden is er een tussenevaluatie en na de laatste sessie een eindevaluatie.


Logo Brugge

Luik 4: Bijlagen

152

Voorstel begeleidende personen en coördinatie: Rita Keirsbilck en Miet Leliaert zouden de trekkers van het project kunnen zijn. Rita Keirsbilck is sociaal verpleegkundige. Zij is tewerkgesteld in het dienstencentrum De Varens. Vanuit haar opleiding en interesse besteedt ze veel aandacht aan de gezondheidszorg. Rita heeft ervaring met werken rond gezonde voeding, oa in het kader van een vorig werk bij de Vlaamse Liga tegen Kanker. Miet Leliaert is ergotherapeut en heeft een kokopleiding. Zij heeft ervaring met koken (runde 10 jaar een restaurant) en werkt nu met kansarmen via de buurtprojectwerking. Zij heeft toegang tot gezinnen uit de buurt die kansarm zijn. Vanuit hun opleiding en ervaring zijn deze personen complementair en maken een optimale samenwerking mogelijk. Indien er 2 personen als aanspreekpunt en vertrouwenspersoon kunnen fungeren, is er steeds een opvang van de deelnemer bij een eventuele afwezigheid van de andere medewerker.

Ondersteuning: Dit project is geschreven op basis van een proefproject van Logo Brugge. Er is een draaiboek geschreven dat tijdens dit project wordt gebruikt en verfijnd.


Logo Brugge

Literatuurlijst

153

Literatuurlijst Kromhout, D.et al. (1999) Vis en gezonde voeding. Tijdschrift Nutrinews special. Life: tip van de week (2001): On- linebestand, Internet. Beschikbaar: www.nice-info.be Logo Brugge. Brochure: Klein, klein peutertje, wat ligt er op je bord… (2002) Logo stad Antwerpen. Groeiboek: “Lekker en gezond kan ook bij ons!” Parmentier, S. (2002) Kookactiviteiten en vorming rond gezonde voeding voor kansarmen. Een eerste stap in het opzetten van een draaiboek. Eindwerk aangeboden tot het behalen van het diploma van gegradueerde Voedings- en Dieetkunde. Tips om te bezuinigen: On-linebestand, Internet. Beschikbaar: www.nibud.nl Tips voor kopen en koken op maat: On-linebestand, Internet. Beschikbaar: http://www.nd.nl/zij/artikelen/artikel35.htm Vanhauwaert, E. et al. (2001) Handleiding: hoe een evenwichtige voeding bevorderen? Brussel: Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie Vanhauwaert, E (2000) Handleiding voor diëtisten: supermarkt/winkeloefening. Brussel: Vlaams Instituut voor gezondheidspromotie VEKA. Voedingsactiviteiten in het kader van buurtwerking. Voedingscentrum. Hygiënecode voor de privé-huishouding. Den Haag Voedingscentrum. Brochure: Goed van eten en drinken. Den Haag Voorlichtingsbureau voor de voeding. Brochure: Hoezo bacterie. Den Haag


Logo Brugge

Kookactiviteiten en vorming rond gezonde voeding voor kansarmen

Recommend Documents