Gezonde voeding voor 75-plussers

info voor de patiënt

metabole en cardiovasculaire aandoeningen

Gezonde voeding voor 75-plussers UZ Gent, Dienst Geriatrie

Gezonde voeding voor 75-plussers Inleiding De actieve voedingsdriehoek • Lichaamsbeweging • Water • Graanproducten en aardappelen

Inleiding Gezonde voeding is belangrijk op elke leeftijd, ook op gevorderde leeftijd. De algemene voedingsaanbevelingen voor gezonde ouderen verschillen niet veel van die voor gezonde volwassenen. Toch zijn er enkele belangrijke aandachtspunten zoals de energie-inname en de verhoogde behoefte aan bepaalde voedingsstoffen. Veel eten is vaak niet meer nodig, aandacht voor wat u eet is veel belangrijker.

• Groenten • Fruit • Melk, melkproducten en kaas • Vlees, vis en eieren • Smeer- en bereidingsvet • Restgroep Wat als voeding een probleem wordt? Tips bij een verminderde eetlust Tips bij ongewenst gewichtsverlies Wat als deze tips niet voldoende zijn?

Persoonlijke nota’s

2 Gezonde voeding voor 75-plussers

Gezonde voeding voor 75-plussers 3

De actieve voedingsdriehoek Met behulp van de actieve voedingsdriehoek kan u in één oogopslag zien wat een gezonde oudere nodig heeft (fig. 1). Kies elke dag voedingsmiddelen uit ieder vakje van de driehoek. De grootte van het vak geeft u een idee van de hoeveelheid die u ervan nodig heeft. De basisproducten staan onderaan in het grootste vak. Van producten uit de top, vetstoffen en zoetigheden, heeft u maar weinig nodig. Om een juiste keuze te kunnen maken tussen verschillende voedingsmiddelen wordt op de volgende pagina’s ieder vak van de actieve voedingsdriehoek uitvoerig besproken. Figuur 1: de actieve voedingsdriehoek.

Lichaamsbeweging Hoe ouder men wordt, hoe minder men beweegt. Toch is bewegen van vitaal belang voor het lichaam. U voorkomt ermee dat u stijf wordt, uw botten broos worden en uw algemene conditie terugloopt. Verder is bewegen goed voor de spijsvertering, de bloeddruk, … en geeft het een ontspannen gevoel. Dagelijkse taken, zoals te voet naar de bakker gaan en de krant halen, kunnen al bijdragen tot voldoende beweging. In groep werkt beweging stimulerend en op deze manier groeit ook uw vriendenkring. Informeer naar de activiteiten van de plaatselijke verenigingen of dienstencentra.

Water Bij het ouder worden vermindert het vermogen van de nieren om de urine te concentreren, zodat voldoende drinken heel belangrijk is. Ook het dorstgevoel neemt af, wat de kans op uitdroging vergroot als u niet op tijd en voldoende drinkt. We raden u aan om dagelijks minimum 1,5 l te drinken. De voorkeur gaat uit naar water. Verder kan u ook kiezen voor lichte thee en kruidenthee, vers en ongezoet fruitsap, vers groentesap, soep, bouillon en in beperkte mate koffie.

Graanproducten en aardappelen Deze groep omvat aardappelen, pasta, rijst en alle vormen van brood. Deze voedingsmiddelen bevatten hoofdzakelijk koolhydraten, B-vitamines en vezels. Probeer regelmatig af te wisselen tussen een wit en een lichtbruin brood of volkorenbrood om voldoende vezels in te nemen en zo o.a. constipatie te voorkomen. Aanbevelingen zijn 7 sneden brood per dag voor mannen en 5 sneden voor vrouwen. Voor aardappelen geldt 4 stuks per dag voor mannen en 3 tot 4 stuks voor vrouwen. Pasta en rijst kunnen een goed alternatief zijn voor aardappelbereidingen. Kies bij voorkeur volkorenpasta en bruine rijst.



Groenten

Smeer- en bereidingsvet

Zowel mannen als vrouwen moeten dagelijks minimum 300 g groenten eten. Dit is een zeer ruime portie. Om dit te halen, moet u bij de hoofdmaaltijd en de broodmaaltijd voldoende groenten voorzien. Dit kan dan onder de vorm van soep. Het gebruik van diepvriesgroenten zonder saus kan een goed alternatief zijn voor verse groenten. De porties zijn makkelijker te doseren waardoor het voordelig kan zijn voor alleenwonenden. Blikgroenten kunnen ook, maar hierbij moeten we opletten met het extra zout dat is toegevoegd. Daardoor zijn blikgroenten eerder af te raden bij een hoge bloeddruk.

Gebruik voor de boterham een zachte margarine of minarine. Die bevatten gezonde vetten voor hart en bloedvaten. Geef de voorkeur aan oliën en zachte margarines voor de warme maaltijd. Beperk de hoeveelheid tot dun smeren op de boterham en 1 eetlepel per persoon in de warme maaltijd.

Fruit Dagelijks eet u best 2 tot 3 stukken fruit. Fruit is een belangrijke bron van vitamines, mineralen en vezels. Fruit is ideaal als tussendoortje maar past ook bij elke maaltijd, bijvoorbeeld als dessert of als beleg (banaan op de boterham). Kies liever een stuk fruit dat goed rijp en zacht is, dat kauwt gemakkelijker.

Melk, melkproducten en kaas Dagelijks heeft u 4 glazen melk (600 ml) of melkproducten zoals karnemelk, yoghurt of platte kaas nodig en 1 à 2 sneetjes kaas. Geef de voorkeur aan halfvolle melkproducten. Deze groep is heel belangrijk voor de aanbreng van eiwitten en calcium. Eiwitten zijn de bouwstoffen van ons lichaam en calcium is o.a. belangrijk voor het behoud van gezonde botten.

Vlees, vis en eieren Geef hoofdzakelijk de voorkeur aan magere vleessoorten, zoals kip, kalkoen, rundsbiefstuk, paardevlees. Vervang vlees 1 tot 2 maal per week door vis, bij voorkeur vette vis, zoals zalm, haring, paling. Eet maximaal 3 eieren per week omdat de eidooier een grote bron van cholesterol is. Voor vlees is 100 g per dag voldoende, voor vis 125 g – 150 g.


Restgroep Geniet met mate van deze groep. Beperk het gebruik van snoep, zoetigheden, frisdranken en vetrijke snacks zoals bijvoorbeeld chips. Gebruik alcohol slechts met mate, max. 1 tot 2 alcoholbevattende dranken per dag. Een samenvattende tabel vindt u hieronder (tabel 1). Voedingsmiddel

Gezonde ouderen Vrouwen

Mannen

Vocht

Min. 1,5 l

Min. 1,5 l

Aardappelen (gekookt)

3 – 4 stuks (210 – 280 g)

3,5 – 4 stuks (250 – 280 g)

Brood (bruin)

5 – 7 sneden

7 – 9 sneden

Groenten

300 gr

300 gr

Fruit

2 – 3 stuks

2 – 3 stuks

Melkproducten (halfvolle)

4 glazen (600 ml) 1 – 2 sneden

4 glazen (600 ml) 1 – 2 sneden

Kaas

(20 – 40 g)

(20 – 40 g)

Vlees

100 g

100 g

Vis

125 – 150 g

125 – 150 g

Eieren

max. 3 eieren/week

max. 3 eieren/week

Smeervetten

5 g per snede brood

5 g per snede brood

Margarine voor bereiding

1 eetlepel (10 – 15 g)

1 eetlepel (10 – 15 g)

Restgroep

Niet noodzakelijk

Niet noodzakelijk

Tabel 1: praktische voedingsaanbevelingen voor gezonde ouderen


Wat als voeding een probleem wordt? Smaak- en geurvermindering, problemen met het gebit, ziekte, verlies van mobiliteit, maar ook vereenzaming of geldgebrek zijn maar enkele voorbeelden die kunnen leiden tot een minder goede eetlust. Doordat u minder goed eet, is er een gevaar voor ongewild gewichtsverlies. Dit gewichtsverlies kan leiden tot ondervoeding. De gevolgen van ondervoeding zijn groot, namelijk • Een hoger risico op infecties • Een hoger risico op doorligwonden • Daling van mobiliteit met een hoger risico op vallen tot gevolg • Verlies van interesses, gevaar voor depressie • … U regelmatig wegen en op tijd ingrijpen is dus de boodschap! Wij geven dan ook graag enkele tips mee bij voedingsproblemen. Aarzel niet om bij vragen of problemen uw arts en/of uw diëtist(e) te contacteren.

Tips bij een verminderde eetlust • Eet frequent kleine maaltijden. Het is aangewezen om elke 2 uur iets te eten en/of te drinken; • Schep niet teveel op een bord. Een bord vol eten kan de eetlust meteen doen verdwijnen;

• Zorg ervoor dat u kant-en-klaar eten en wat hapjes bij de hand heeft; • Eet de warme maaltijd op het moment waarop u zich het best voelt; • Wees voorzichtig met te zware maaltijden ‘s avonds, deze kunnen “zwaar op de maag” liggen.

Tips bij ongewenst gewichtsverlies Wanneer iemand afvalt zonder dat dit de bedoeling is, spreekt men van ongewenst gewichtsverlies. Dit heeft een negatieve invloed op het lichaam waardoor men snel ondervoed kan geraken. Kleine schommelingen in het gewicht zijn niet meteen een reden om u ongerust te maken. Als u in één maand tijd, zonder dat dit de bedoeling is, 5 kg of meer vermagert, wordt het tijd om hierover met de arts of diëtist(e) te praten. Probeer meer te eten dan u nu dagelijks eet. Gebruik extra vetten en suikers om zo meer calorieën binnen te krijgen als dat niet lukt. Op dat moment zijn vetten en suikers noodzakelijk om voldoende energie op te nemen en het afvallen te stoppen.

Tips bij ongewenst gewichtsverlies • Eet frequent kleine maaltijden. Het is beter om elke 2 uur iets te eten en/of te drinken dan u te beperken tot 3 grote maaltijden en deze dan niet te kunnen opeten; • Eet altijd iets bij de koffie of thee, bijvoorbeeld cake, gebak, koek, peperkoek;

• Zorg voor een aangename en rustige omgeving, bij voorkeur in gezelschap;

• Zowel hartige als zoete tussendoortjes leveren veel calorieën in een klein volume. Enkele voorbeelden zijn roomijs, gebak, cake, koek, blokjes kaas;

• Eetlustopwekkende voedingmiddelen zijn een aperitief (in beperkte mate), een lichte bouillon, sorbet, enkele schijfjes appel;

• Kies volle melkproducten in plaats van magere of halfvolle melk en melkproducten;

• Probeer veel variatie in het menu te brengen, verandering van spijs doet eten;

• Besmeer het brood dikker met vettere margarines ipv minarines, verkies eventueel boter;

• Kauw goed en vermijd het inslikken van veel lucht door bijvoorbeeld te veel te praten tijdens de maaltijd;

• Wissel af in beleg, gebruik naast de magere toespijs ook vettere soorten zoals bijvoorbeeld salami, (vette) kazen, volle platte kaas, vette vis (bv. haring);



• Gebruik een scheutje room of een klontje boter extra bij de soep, over de gekookte groenten, in puree;

Vragen - opmerkingen

• Neem kort voor de maaltijd geen stevige soep want dan bent u te snel verzadigd.

Wat als deze tips niet voldoende zijn? Het is mogelijk om het dagelijkse voedingspatroon verder aan te vullen met voedingssupplementen als deze tips niet het gewenste resultaat leveren. Dergelijke preparaten bestaan onder de vorm van eiwitrijk poeder en voedingssuiker. Voedingssuiker bevat evenveel calorieën als gewone suiker maar smaakt minder zoet en kan daarom in grote hoeveelheden aan de voeding worden toegevoegd, bijvoorbeeld aan volle melk, puddingen, koffie, thee, … Raadpleeg een diëtist(e) voor de merken en beschikbaarheid. U kan ook gebruik maken van bijvoedingen. Dit zijn energieverrijkte en/of eiwitverrijkte dranken of puddingen die uitsluitend verkrijgbaar zijn bij de apotheker. Welke en hoeveel bijvoedingen u nodig heeft, moet u overleggen met uw arts en/ of diëtiste. Overmatig of verkeerd gebruik van bijvoedingen kan de inname van de gewone maaltijden negatief beïnvloeden. Op de volgende pagina vindt u nog ruimte om uw persoonlijke vragen en/of opmerkingen te noteren die u mogelijk heeft na het lezen van deze brochure. Daarnaast kan deze ruimte ook gebruikt worden door de arts en/of diëtist(e) om bijvoorbeeld persoonlijke tips, merknamen en correct gebruik van bijvoedingen, … te noteren.



Zorgprogramma voor de geriatrische patiënt Tel. 09 332 02 08

v.u.: J. Peeters, afgevaardigd bestuurder UZ Gent, De Pintelaan 185, 9000 Gent

metabole en cardiovasculaire aandoeningen

Universitair Ziekenhuis Gent De Pintelaan 185 - 9000 Gent Tel. +32 (0)9 332 21 11 - Fax +32 (0)9 332 38 00 [email protected] - www.uzgent.be

MODULO.be 118646 - Februari 2011

Deze brochure werd enkel ontwikkeld voor gebruik binnen het UZ Gent. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het UZ Gent.

Gezonde voeding voor 75-plussers

Recommend Documents