INLEIDING gezonde voeding projectweek

INLEIDING Slechte eetgewoonten nemen niet alleen bij volwassenen maar ook bij kinderen steeds grotere vormen aan. De gevolgen hiervan zijn nu reeds te merken aan het opvallend aantal zwaarlijvigen, ook bij de jeugd, en het toenemend aantal personen met hart- en vaatziekten. Het voedingspatroon tijdens de kinderfase is mede bepalend voor het voedingspatroon op latere leeftijd en bijgevolg ook voor de preventie van voedingsgerelateerde aandoeningen zoals hart- en vaatziekten, kanker, diabetes en osteoporose. Los van wat men eet, is regelmaat eveneens noodzakelijk om van een gezonde voeding te kunnen spreken. Met dit draaiboek wil LOGO Regio Aalst vzw de directies en leerkrachten uit het basisonderwijs een handig instrument bieden om het thema ‘gezonde voeding’ tijdens een projectweek extra in de kijker te zetten. Het spreekt vanzelf dat ‘gezonde voedingsgewoonten’ niet enkel tijdens deze ene week belangrijk zijn, maar dat kinderen blijvend gestimuleerd moeten worden. Een projectweek kan een aanzet geven om tot een gezond voedingsbeleid op school te komen. In bijlage vindt u een weekplanning (p. 62). Teneinde een beter overzicht te krijgen van de activiteiten die georganiseerd worden in de verschillende scholen, willen wij vragen het ingevulde document terug te sturen naar LOGO Regio Aalst vzw, t.a.v. Marianne Van Den Steen, p/a ASZ, 7de verd., Merestraat 80, 9300 Aalst en dit uiterlijk 1 week voor de aanvang van de projectweek. Dit laat ons ook toe het draaiboek in de toekomst aan te vullen en de pers te informeren over lopende activiteiten in de scholen van onze regio.

LOGO Regio Aalst vzw – ASZ, 7de verd., Merestraat 80, 9300 Aalst Tel: 053/76.47.47 – [email protected] laatste update: april 2007

1

INHOUDSOPGAVE

INLEIDING..........................................................................................................................................................................1 INHOUDSOPGAVE.........................................................................................................................................................2 DOELSTELLINGEN........................................................................................................................................................6 MOTIVERING....................................................................................................................................................................7 EINDTERMEN / ONTWIKKELINGSDOELEN EN SCHOOL-PRESTATIES..............................8 ENKELE VOEDINGSTIPS VOOR KLEUTERS..............................................................................................12 ENKELE VOEDINGSTIPS VOOR KINDEREN.............................................................................................14 TIPS VOOR TUSSENDOORTJES......................................................................................................................16 EEN BELEID? ...................................................................................................................................................................17 HOE BEREID JE EEN PROJECTWEEK VOOR?..........................................................................................18 MOGELIJKE ACTIES EN INTERVENTIES .................................................................................................19 1. H OE KUN JE DE LEERLINGEN BETREKKEN ?...................................................................................................19 WAAROM?...............................................................................................................................................................19 HOE? ...........................................................................................................................................................................19 1. PROJECTEN.................................................................................................................................................19 Gezond ontbijt op school...........................................................................................................................19 2. TENTOONSTELLINGEN EN UITSTAPPEN..........................................................................20 Bezoek veiling Brava, Zellik ....................................................................................................................20 Tentoonstelling ‘Sla je slag’.....................................................................................................................21 Smaakklassen....................................................................................................................................................21 Bezoek bio-boerderij...................................................................................................................................21 Bezoek ’t Grom................................................................................................................................................22 Tentoonstelling ‘Drinkwater’ + educatief pakket ‘Wim en Wis drinken water’.......23 Tentoonstelling ‘Resto Resto’ (Socialistische Mutualiteit) .................................................23 Bezoek ‘t Zuivelcentrum...........................................................................................................................24 Bezoek voedingswinkels in de buurt..................................................................................................24 3. DIDACTISCHE PAKKETTEN...........................................................................................................25 Pakket ‘123 aan tafel’..................................................................................................................................25 Pakket ‘Sientjes Sapmap’..........................................................................................................................25 Gezond tussendoor.......................................................................................................................................26 Pakket ‘Voeding’ en Water’......................................................................................................................26 Pakket ‘Voedingskit’ (Spa Foundation).............................................................................................27 4. SPELEN EN CD-ROMS .........................................................................................................................27 Spel ‘land van Calcimus’ (NICE) ............................................................................................................27 Educatieve Cd-rom ‘Land van Calcimus 2. De melkweg in gevaar’ (NICE) ..................28 Spel ‘De invasie van de Kjoeties’..........................................................................................................28 Spel ‘Mimi in de buik van de reus’........................................................................................................28 Spel ‘De Broodbaronnen’ ...........................................................................................................................29 LOGO Regio Aalst vzw – ASZ, 7de verd., Merestraat 80, 9300 Aalst Tel: 053/76.47.47 – [email protected] laatste update: april 2007

2

Voedingsspel ‘Smakelijk en Gezond’ (Danone) .............................................................................29 Voedingsspel ‘5x eten’................................................................................................................................30 Spel ‘Snapje hapje’ .......................................................................................................................................30 Kwartetspel ‘Zet je tanden in de driehoek’ (Onafhankelijke Ziekenfondsen)........30 Spel ‘Eet je fit’ (Kellogg’s) ........................................................................................................................31 Spel ‘Fruit, een lekkere buit’ (Zespri) ...............................................................................................31 Het koelbox spel’ (Socialistische Mutualiteit).............................................................................31 5. VOORDRACHTEN....................................................................................................................................32 Voordracht ecologische voeding..........................................................................................................32 Voordracht door diëtiste.........................................................................................................................32 6. BOEKEN.........................................................................................................................................................33 ‘Lekker en gezond’.........................................................................................................................................33 ‘Lekker eten’ .....................................................................................................................................................33 ‘Van cake tot shake’ .....................................................................................................................................34 De hierna beschreven interventies zijn lesactiviteiten.............................................................34 Het eetdagboekje.........................................................................................................................................34 De groenten- en fruitquiz........................................................................................................................35 Smaken verschillen.......................................................................................................................................35 De smaakproef................................................................................................................................................35 De voelproef.....................................................................................................................................................35 De fruitkok........................................................................................................................................................35 De groentekok .................................................................................................................................................37 Feest je gezond..............................................................................................................................................37 Zaaien en planten...........................................................................................................................................37 Werken met de ‘actieve voedingsdriehoek’...................................................................................38 Het geheim van het etiket.......................................................................................................................39 Drankjes..............................................................................................................................................................40 Reclame................................................................................................................................................................40 Nederlands: taalschat.................................................................................................................................41 Nederlands: drama ........................................................................................................................................41 Nederlands: vaardigheden........................................................................................................................41 Wereldoriëntatie: aardrijkskunde......................................................................................................41 Wereldoriëntatie: andere culturen en voedingsgewoonten................................................42 Wereldoriëntatie: chemie ‘de vitamine C-proef’ .......................................................................42 Wereldoriëntatie: geschiedenis...........................................................................................................42 Wiskunde............................................................................................................................................................42 Knutselen............................................................................................................................................................43 2. H OE KUN JE DE LEERKRACHTEN BETREKKEN?...........................................................................................44 WAAROM?..............................................................................................................................................................44 LOGO Regio Aalst vzw – ASZ, 7de verd., Merestraat 80, 9300 Aalst Tel: 053/76.47.47 – [email protected] laatste update: april 2007

3

HOE? ..........................................................................................................................................................................44 Werkgroep.........................................................................................................................................................44 Opleiding voedingsbeleid op school....................................................................................................44 Voorbeeldfunctie...........................................................................................................................................44 3. H OE KUN JE DE OUDERS BETREKKEN?..........................................................................................................45 WAAROM?..............................................................................................................................................................45 HOE? ..........................................................................................................................................................................45 Nieuwsbrief ......................................................................................................................................................45 Fruitdag, brooddag.......................................................................................................................................45 Tentoonstelling ...............................................................................................................................................45 Gezond buffet.................................................................................................................................................46 Leuke brooddozen.........................................................................................................................................46 Gezonde quiz....................................................................................................................................................46 Het groente- en fruitinterview............................................................................................................46 Gezond ontbijt................................................................................................................................................46 Bladwijzer ‘de 10 tafelgeboden’...........................................................................................................47 Project ‘Voor elke hap een stap’ (VCOV)........................................................................................47 Kookboekje als moederdaggeschenk.................................................................................................47 HOE KAN EEN PROJECTWEEK ERUIT ZIEN?........................................................................................48 ZELFANALYSE VOEDINGSBELEID ................................................................................................................49 WAT KAN JE BIJ LOGO REGIO AALST VZW UITLENEN?..........................................................50 WAT KAN JE BIJ HET CLB UITLENEN? ....................................................................................................55 CLB GO A ALST ............................................................................................................................................................55 CLB GO GERAARDSBERGEN....................................................................................................................................55 AANBOD MUTUALITEITEN................................................................................................................................56 CHRISTELIJKE MUTUALITEIT...............................................................................................................................56 LIBERALE MUTUALITEIT.........................................................................................................................................57 BOND MOYSON ............................................................................................................................................................57 ONAFHANKELIJKE ZIEKENFONDSEN .................................................................................................................58 NEUTRALE Z IEKENFONDSEN .................................................................................................................................58 BIJLAGEN.........................................................................................................................................................................60 WEEKPLANNING............................................................................................................................................................61 DE GROENTEN - EN FRUITQUIZ.............................................................................................................................63 DE GROENTEN - EN FRUITQUIZ : ANTWOORDEN ...........................................................................................66 EETDAGBOEKJE ............................................................................................................................................................68 LEGE VOEDINGSDRIEHOEK......................................................................................................................................72 Z EG HET MET ETEN ! SPREEKWOORDEN EN GEZEGDEN ...............................................................................73 GEDICHTEN EN VERSJES..........................................................................................................................................75 GEZONDE QUIZVRAGEN............................................................................................................................................78 LOGO Regio Aalst vzw – ASZ, 7de verd., Merestraat 80, 9300 Aalst Tel: 053/76.47.47 – [email protected] laatste update: april 2007

4

GEZONDE QUIZANTWOORDEN..............................................................................................................................79 H ET GROENTE - EN FRUITINTERVIEW.................................................................................................................81 BLADWIJZER ‘DE 10 TAFELGEBODEN’.................................................................................................................82 Z ELFANALYSE VOEDINGSBELEID .........................................................................................................................83 BRONNEN..........................................................................................................................................................................87


5

DOELSTELLINGEN

-

De consumptie van vetrijke voeding bij kinderen doen dalen ten voordele van vezelrijke voeding. Verhogen van de kennis over gezonde voeding bij kinderen. Verhogen van de vaardigheden om gezond te eten. Een positief effect op het voedingsgedrag en gedragsintentie bekomen door te werken rond gezonde voeding in klasverband. Een concreet instrument aanbieden aan de basisscholen om gemakkelijker rond gezonde voeding te werken of om hen aan te zetten rond dit thema te werken.


6

MOTIVERING De relatie tussen voeding en gezondheid wordt de laatste jaren steeds duidelijker. Steeds meer onderzoeken tonen aan dat een aantal chronische en niet overdraagbare ziekten te maken hebben met onze leefwijze, waaronder het voedingspatroon. De voedingsgewoonten spelen namelijk een belangrijke rol in het ontstaan en de opgang van welvaartsziekten zoals obesitas, hart- en vaatziekten, hypertensie, diabetes, tandcariës, … Bovendien stijgt het aantal kinderen met overgewicht enorm. Het aantal Vlaamse kinderen dat lijdt aan overgewicht is de laatste 20 jaar verdubbeld, wat ernstige gezondheidsproblemen tot gevolg heeft. Uit onderzoek blijkt dat één op tien kinderen tegenwoordig te dik is, bij jongeren is dat één op vijf. En bij volwassenen stijgt dit zelfs tot één op twee.1 Het is van groot belang dat er al op jonge leeftijd voldoende aandacht besteed wordt aan gezonde voeding. Kinderen die van jongs af aan geleerd hebben om gezond te eten, zullen er op latere leeftijd ook gezondere eetgewoontes op na houden.

1

Gezondheidsenquête 2001 LOGO Regio Aalst vzw – ASZ, 7de verd., Merestraat 80, 9300 Aalst Tel: 053/76.47.47 – [email protected] laatste update: april 2007

7

EINDTERMEN / ONTWIKKELINGSDOELEN EN SCHOOLPRESTATIES De eindtermen en ontwikkelingsdoelen De eindtermen en ontwikkelingsdoelen bieden een geschikt kader om rond gezonde voeding te werken. Hieronder volgen enkele relevante eindtermen en ontwikkelingsdoelen. De volledige lijst is te raadplegen op www.ond.vlaanderen.be. 1.

Ontwikkelingsdoelen kleuteronderwijs

Muzische vorming – drama: de kleuters kunnen zich inleven in personages en dingen uit de omgeving en deze uitbeelden (vb. een appel, peer, … uitbeelden). Muzische vorming – attitudes: de kleuters kunnen openstaan voor nieuwe dingen uit hun omgeving (vb. nieuwe fruit- of groentesoorten proeven, …). Nederlands – luisteren: de kleuters kunnen een beluisterd verhaal, bestemd voor hun leeftijdsgroep, begrijpen. Nederlands – spreken: de kleuters kunnen iemand of iets beschrijven volgens kleur, vorm, grootte of een specifieke eigenschap (vb. het is geel, smaakt zuur, wat is het?). Nederlands – spreken: de kleuters kunnen zelf vragen stellen aan anderen die de door hen gewenste informatie leveren (vb. een stuk fruit of groente raden a.d.h.v. vraagjes). Algemene vaardigheden - natuur: de kleuters kunnen de verschillen in de vorm, de geur, de smaak, het geluid, de kleur en in aanvoelen onderscheiden. 2.

Eindtermen lager onderwijs

Wereldoriëntatie: de leerlingen kunnen illustreren dat de mens de aanwezigheid van planten en dieren in zijn omgeving beïnvloedt. Wereldoriëntatie: de leerlingen kunnen de functie van belangrijke organen die betrokken zijn bij de levensprocessen van de mens en de functie van de zintuigen, het skelet en de spieren op een eenvoudige manier verwoorden. Gezondheidseducatie: de leerlingen kunnen gezonde levensgewoonten in verband brengen met wat ze weten over het functioneren van het eigen lichaam en ze weten dat bepaalde ziekteverschijnselen of handicaps niet altijd vermeden kunnen worden. Milieueducatie: de leerlingen kunnen bij de verzorging van dieren en planten uit hun omgeving zelfstandig basishandelingen uitvoeren (vb. aanleggen klastuintje).


8

Milieueducatie: de leerlingen tonen zich in hun gedrag bereid om in de eigen klas en school zorgvuldig om te gaan met papier, water, afval en energie. Milieueducatie: de leerlingen kunnen met concrete voorbeelden uit hun eigen omgeving illustreren hoe mensen op negatieve maar ook op positieve wijze omgaan met het milieu en dat aan een milieuprobleem vaak tegengestelde belangen ten grondslag liggen (vb. biologische landbouw). Sociaal-economische verschijnselen: de leerlingen kunnen met een zelf gekozen voorbeeld illustreren hoe de prijs van een product tot stand komt (vb. fruitveiling). Sociaal-economische verschijnselen: de leerlingen beseffen dat hun gedrag beïnvloed wordt door de reclame en de media (vb. verkoopsstrategie eetwaren in de supermarkt). Sociaal-culturele verschijnselen: de leerlingen kunnen illustreren dat verschillende sociale en culturele groepen verschillende waarden en normen bezitten (vb. verschil in eetgewoonten, eten en religieuze feesten, …). Ruimtelijke ordening/bepaaldheid: de leerlingen kunnen hun eigen streek en twee andere streken in België situeren op een kaart en de relatie beschrijven tussen de omgeving en aspecten van het dagelijks leven van de mensen (vb. streekgebonden teelt). Algemene vaardigheden - ruimte: de leerlingen kunnen een atlas raadplegen en kunnen enkele soorten kaarten hanteren en gebruik makend van de legende, windrichting en schaal (vb. land van herkomst fruit situeren op wereldmap). 3.

Ontwikkelingsdoelen buitengewoon basisonderwijs – type 1

Muzische vorming - beeld: de leerling doet impressies op door betasten en voelen (tactiel), door kijken en zien (visueel), hij verwerkt deze impressies en praat erover (hoe voelt een perzik aan, een pruim, …). Muzische vorming - drama: de leerling luistert geconcentreerd naar een gesproken tekst (verteld of voorgelezen) en geeft die mondeling, schriftelijk, beeldend of dramatisch weer. Nederlands - spreken: de leerling verwoordt zijn mening (vb. waarom lust ik geen spruitjes?). Wereldoriëntatie natuur - levende natuur: de leerling illustreert dat mens en dier dankzij de zintuigen zien, horen, ruiken, voelen, proeven. Wereldoriëntatie natuur - gezondheidseducatie: de leerling kent de basisregels voor een gezonde voeding en begrijpt het belang van gewichtscontrole. Wereldoriëntatie maatschappij - sociaal-economische verschijnselen: de leerling kan met een zelfgekozen voorbeeld illustreren hoe de prijs van een product tot stand komt.


9

Wereldoriëntatie maatschappij - sociaal-economische verschijnselen: de leerling herkent reclame als middel om verkoop te stimuleren. Wereldoriëntatie maatschappij - sociaal-economische verschijnselen: de leerling beseft dat zijn gedrag beïnvloed wordt door de reclame en de media. 4.


Wereldoriëntatie mens en natuur - gezondheidseducatie: de leerling maakt zelf gezonde keuzes. Wereldoriëntatie - mens en natuur, mens: de leerling exploreert, herkent, vergelijkt en legt relaties m.b.t. smaken. Wereldoriëntatie - redzaamheid, maatschappelijke redzaamheid: de leerling onderscheidt verschillende waren en weet waar ze te koop zijn. 5.


Muzische vorming: De leerling kijkt geconcentreerd naar een vertelde tekst en geeft die in gebarentaal, schriftelijk, beeldend of dramatisch weer. Sociale competentie/relatiewijzen: De leerling brengt zorg op voor iets of iemand anders. 6.


Sociaal-emotionele ontwikkeling - affectieve ontwikkeling (motivatie): de leerling neemt verantwoordelijkheid op voor zijn gedrag (vb. voor eigen eetgedrag). Sociaal-emotionele ontwikkeling - sociale vaardigheden en competentie (ik en de anderen: relatiewijzen): De leerling neemt het woord in een groepsgesprek. Sociaal-emotionele ontwikkeling - sociale vaardigheden en competentie (ik en de anderen: relatiewijzen): de leerling denkt kritisch na over bepaalde maatschappelijke toestanden. Leren leren - informatieverwerking en probleemoplossing (informatiewerving): de leerling raadpleegt gepaste informatiebronnen. Wiskunde, domein getallen (getalbegrip): de leerling vergelijkt hoeveelheden. Wiskunde, domein getallen (bewerkingen): de leerling beheerst optellingen en aftrekkingen. Wiskunde - meten (inhoudsmaten vanuit een realistische context) : de leerling leest de inhoud af op verpakkingen en in reclamefolders en geeft er betekenis aan.


10

Schoolprestaties Dat een school onderricht kan geven over gezonde voeding is evident, maar dat ze ook directe winst heeft bij een evenwichtig voedingspatroon is misschien iets minder evident. Toch is er een duidelijk verband tussen voeding en leerprestaties. Uit onderzoek blijkt dat kinderen beter leren op een school die aandacht heeft voor gezonde voeding en een aanbod doet van gezonde voeding. Een goede gezondheid vormt voor de leerling een essentiële voorwaarde voor goede leerprestaties. Ook de gezondheid van leerk rachten is een belangrijke factor. Gezonde leerkrachten hebben meer plezier in hun werk en dragen zo bij tot een positieve leeromgeving. Opmerkelijk is ook de invloed van het ontbijt op de cognitieve prestaties. Vooral bij kinderen en jongvolwassenen die in een slechte voedingstoestand verkeren en over weinig of geen nutritionele reserves beschikken (door te weinig of onevenwichtige voeding) kan niet ontbijten nefast zijn voor de hersenactiviteit. Uit onderzoek blijkt dat het ontbijt invloed kan hebben op het korte termijngeheugen, de nauwkeurigheid, de visuele en verbale capaciteiten en het declaratieve geheugen (oproepen van gestockeerde gegevens en reproduceren). Gezonde voeding en een gezond voedingspatroon dragen bij tot het welbevinden van kinderen en jongeren. Kinderen die volwaardig ontbijten hebben een betere algemene inname van voedingsstoffen en een regelmatiger eetpatroon.


11

ENKELE VOEDINGSTIPS VOOR KLEUTERS Een kleuter is tussen 3 jaar en 6 jaar oud.

Inleiding De eetlust van een kind wordt bepaald door zijn groei en door zijn activiteit. Zo kan het dus zijn dat een kind de ene dag meer en de andere dag wat minder eet. Kinderen tussen 1 en 6 jaar groeien snel en zijn erg actief. Voor een goede energieverdeling en ter preventie van tandbederf is het best om de maaltijden te spreiden over 3 hoofdmaaltijden en maximum 3 tussendoortjes. Beperk het volume van de tussendoortjes. De eetmomenten moeten duidelijk afgebakend worden: vaste tijdstippen en liefst ook vaste plaatsen. Geef voor de tussendoortjes de voorkeur aan: fruit, yoghurt, pudding, brood, ontbijtgranen, groenten,… want zij vullen de maaltijden aan. Wees matig met vet, maar hou er rekening mee dat de kinderen tot 4 jaar relatief meer vet nodig hebben dan volwassenen.


12

Praktische voedingsaanbevelingen: richtlijnen voor inname per dag voor kleuters (www.nice-info.be en www.vig.be )

Voedingsmiddel Water:

Kleuter (3 – 6 jaar) 1,5 liter

vocht

Graanproducten en aardappelen: Brood (bruin) Aardappelen (gekookt)

Groenten:

3 – 5 sneden 1 – 4 stuks (50 – 200g)

Vervang gekookte groenten af en toe door rauwe groenten.

2 – 3 groentelepels (100 – 150g)

Fruit:

1 – 2 stuks (100 – 200g

Melkproducten en calciumverrijkte sojaproducten: Melk (volle melk tot 4 jaar) Kaas

Vlees, vis en vervangproducten:

Vleeswaren Vlees, gevogelte, vis (rauw gewogen) Vlees, gevogelte, vis (gaar gewogen) OF Vleesvervanger OF Ei OF Peulvruchten (droog gewogen) Peulvruchten (gaar gewogen)

4 bekertjes (500 ml) 1 sneetje (10 – 20g) 1 sneetje (10 – 15 g) 65 - 100 g 50 – 75 g OF 50 - 75 g OF 1 per week OF 3 eetlepels 3 –5 eetlepels

Smeer- en bereidingsvetten: Zachte margarine op brood Zachte margarine of olie voor bereiding

5 g per sneetje 15 g

Restgroep:

Niet nodig

Beweging:

Minstens 60 minuten


13

ENKELE VOEDINGSTIPS VOOR KINDEREN Leeftijd tussen 6 jaar en 12 jaar.

Inleiding De eetlust van een kind wordt bepaald door zijn groei en door zijn activiteit. Zo kan het dus zijn dat een kind de ene dag meer en de andere dag minder eet. Voor een goede energieverdeling en ter preventie van tandbederf is het best om de maaltijden te spreiden over 3 hoofdmaaltijden en maximum 3 tussendoortjes. Beperk het volume van de tussendoortjes. De eetmomenten moeten duidelijk afgebakend worden: vaste tijdstippen en liefst ook vaste plaatsen. Geef voor de tussendoortjes de voorkeur aan: fruit, yoghurt, pudding, brood, ontbijtgranen, groenten,… want zij vullen de maaltijden aan. Wees matig met vet.


14

Praktische voedingsaanbevelingen: richtlijnen voor inname per dag www.vig.be)

Voedingsmiddel Water: vocht

6 – 12 jaar 1,5 liter

Graanproducten en aardappelen: Brood Aardappelen

Groenten:

5 – 9 sneden 3 – 4 stuks (200 – 300g)

(www.nice-info.be en

Aandachtspunten Bij voorkeur water, afwisselen met melk en af en toe vruchtensap (groenten). Bij voorkeur bruin brood. Beperk de frequentie van gefrituurde gerechten tot 1x per week. Als aardappelen vervangen worden door rijst of deegwaren voorzie dan zeker een groente of fruit rijk aan vitamine C.

Vervang gekookte groenten af en toe door rauwe groenten.

250 – 300 g

Gewoonte aannemen om dagelijks groenten te eten.

Fruit:

2–3 stuks (250–300 g)

Gewoonte aannemen om dagelijks fruit te eten. Ideaal als tussendoortje.

Melkproducten en calciumverrijkte sojaproducten: Melk Kaas

Vlees, vis en vervangproducten:

3 glazen (450 ml) Bij voorkeur halfvolle melkproducten. 1 –2 sneetjes (20- 40 g) Ideaal als tussendoortje. 75- 100 g

Vette vleessoorten beperken. Het is aan te raden om minimaal 1x per week vlees door vis te vervangen of door plantaardige vervangproducten. Neem 1 tot 2 keer vis per week.

Zachte margarine op brood Zachte margarine of olie voor bereiding

5g per sneetje max. 15 g

Matig het gebruik van smeer- en bereidingsvetten.

Restgroep:

Niet nodig.

Matig het gebruik van producten uit de restgroep.

Beweging:

Minstens 60 minuten

Beweging is belangrijk! Onder beweging verstaan we als men er van moe wordt en de benen in beweging zijn.

Vleeswaren Vlees, gevogelte, vis OF Vleesvervanger OF Ei OF Peulvruchten

Smeer- en bereidingsvetten:


15

TIPS VOOR TUSSENDOORTJES Bij voorkeur Tussendoortjes Bruine boterham (met groenten en beleg) Beschuit Cracker Rijstwafel Vers fruit Granenkoek Droge kinderkoek Peperkoek Yoghurt Ongesuikerde volkoren ontbijtgranen

Dranken Water (vrij te gebruiken) Halfvolle melk (verse) Soep

Met mate gebruiken Tussendoortjes Cake Gedroogd fruit en noten Gesuikerde melkproducten Gesuikerde ontbijtgranen Studentenhaver

Dranken Chocomelk Gesuikerde melkdranken (zoals fruit-, yoghurt- en melkdranken) Groente- en tomatensap Vruchtensap Soep uit blik Light frisdranken Te kiezen als uitzondering

Tussendoortjes Wafels Snoep Boterkoeken, koffiekoeken, en croissants Chips Alle koeken (behalve deze die vermeld staan in andere kolommen) Chocolade Popcorn Worstjes, salami

Dranken Energiedranken Frisdranken


16

EEN BELEID? In een school zijn er 3 niveaus waarop een thema aangepakt dient te worden: schoolniveau, klasniveau en omgevingsniveau. Op SCHOOLNIVEAU is er aandacht voor de uitbouw van een beleid (coördinatie, faciliteiten, aanbod van de school,…). De school en het volledige team moeten de boodschap “dragen”. De communicatie wordt erg onduidelijk als er in de klas wordt gesproken over gezonde voeding en de leerkrachten tijdens de pauzes snoepen op de speelplaats. Het is dan ook zinvol om een werkgroep op te richten die zich kan bezighouden met de gezondheidsthema’s. In de werkgroep is het interessant dat zoveel mogelijk partijen vertegenwoordigd zijn: directie, personeel, leerkrachten, CLB, ouders,… Ook het LOGO kan deze werkgroep ondersteunen in een opstartfase of op momenten van impasse. Op KLASNIVEAU staat overbrengen van kennis, inzichten, vaardigheden en attitudes centraal. Het thema gezondheid komt binnen verschillende lessen aan bod en kan in vakoverschrijdende projecten ingepast worden. De SCHOOLOMGEVING en de externe partners hebben ook een invloed op het schoolgebeuren. Het is dus belangrijk om ook verder te denken dan de schoolpoorten!


17

HOE BEREID JE EEN PROJECTWEEK VOOR? • • •

•

Kom samen met de directie, leerkrachten en oudercomité en bespreek hoe de projectweek eruit moet zien. Geef een brief mee aan de ouders om hen van de projectweek op de hoogte te brengen en vraag of er ouders, grootouders zijn die een handje willen toesteken. Zoek mensen die hun steentje kunnen bijdragen: vb. een ouder die diëtist(e) is en uitleg wil komen geven over gezonde voeding, een allochtone ouder die iets wil komen vertellen over eetgewoonten uit andere culturen, ouders-bakkers die de kinderen in de winkel willen ontvangen, … Houd rekening met het kostenplaatje en zoek eventueel sponsors die vb. het gezond ontbijt willen sponsoren. Dit kan in overleg met LOGO Regio Aalst vzw en eventueel met de gemeente- en stadsbesturen.


18

MOGELIJKE ACTIES EN INTERVENTIES 1. Hoe kun je de leerlingen betrekken? WAAROM? De leerlingen zijn de eigenlijke doelgroep van de projectweek. Hoe nauwer de activiteiten aansluiten bij hun leefwereld, hoe meer kans dat ze gezonde eetgewoonten zullen integreren in hun eigen dagdagelijkse leven.

HOE? 1. PROJECTEN Gezond ontbijt op school Waarom: dikwijls wordt het ontbijt wegens tijdsgebrek overgeslagen (ook van de ouders) hoewel bewezen is dat goed ontbijten van groot belang is om de dag goed te starten. Een andere veel voorkomende reden is ‘geen honger’. De kinderen kunnen op school leren waarom het belangrijk is de dag te starten met een gezond ontbijt, waaruit een gezond ontbijt moet bestaan en hoe te ontbijten ondanks weinig tijd en honger (bv. boterhammen 's avonds klaar maken en meenemen naar school en daar ontbijten, thuis al iets kleins eten (yoghurt + fruit of één boterham) en de rest van het ontbijt op school eten). Doelgroep: de leerlingen. Waar: in de school zelf of na afspraak met de gemeente/stad op een andere locatie. Door wie: onderwijspersoneel. Benodigdheden: halfvolle melk (bij kleuters tot 4 jaar: volle melk), chocomelk, ongezoet fruitsap, thee (licht)bruin brood magere (ongezoete) yoghurt margarine beleg: confituur, stroop, magere kaas (20+ of 30+kaas), ham, kipfilet, platte kaas, smeerkaas, gekookt ei Tip: raad de kinderen aan om half zoet en half hartig te beleggen, d.w.z. 1 boterham met zoet beleg, 1 boterham met hartig beleg, enz. -


19

-

-

-

volkorenontbijtgranen, ontbijtgranen zonder toevoeging van suiker of chocolade fruit Praktische ondersteuning: • vraag medewerking van ouders: dit om de werkdruk voor de leerkrachten te verminderen. Materiële/financiële ondersteuning: • Ouders: vb. bakkers, slagers, … die het brood, beleg, … aan voordelige prijzen willen leveren. • Olympic Health Foundation: het doel van de Foundation is het stimuleren van een gezonde levensstijl door o.a. fysieke activiteit en gezonde eetgewoonten. In het kader daarvan heeft de Foundation de actie ‘Gek op gezond’ opgestart, een educatief project voor leerlingen van de 2de en 3de graad basisonderwijs. Deelnemende klassen krijgen een educatief pakket en bonnetjes voor gratis producten voor een gezond ontbijt en/of tussendoortjes. Meer info is te vinden op de website www.olympic.be. Aanvragen moeten schriftelijk gebeuren. Achtergrondinformatie: www.gezondontbijt.be www.gekopgezond.be: pedagogisch dossier en oefenboeken voor 2de en 3de graad kunnen gedownload worden.

2. TENTOONSTELLINGEN EN UITSTAPPEN Bezoek veiling Brava, Zellik Waar: veiling Brava, Brusselsesteenweg 383 te 1731 Zellik, tel. 02/481 08 88. contactpersoon: Isabel Deblaiser, mail: [email protected], website: www.brava.be. Doelgroep: enkel voor 3de graad basisonderwijs. Wat: rondleiding: +/- 1uur met info over klokverkoop en over groenten en fruit. Kosten: gratis (excl. busvervoer). Vervoer: door de school zelf te voorzien. -

-


20

Tentoonstelling ‘Sla je slag’

Waar: veiling Brava, Brusselsesteenweg 383 te 1731 Zellik, tel. 02/481 08 88. Contactpersoon: info en reservatie bij LAVA, Annemieke De Bruyne, tel 015/50 42 50, [email protected]. Doelgroep: enkel voor de 3de graad basisonderwijs. Wat: Interactieve kindertentoonstelling over groenten en fruit. De tentoonstelling behandelt items zoals: Wat zijn groenten en fruit van bij ons? Wat zijn de verschillende soorten groenten en fruit? Hoe gezond zijn ze? Het verhaal van tuin tot tafel,… De bedoeling is dat kinderen actief bezig zijn met deze tentoonstelling en op leuke wijze informatie krijgen. Kosten: gratis (excl. vervoer). Vervoer: door de school zelf te voorzien. -

-

-

Smaakklassen Waar: optie 1: op locatie ( zoals zeeklassen, bosklassen) optie 2: de smaakmobiel, die ter plaatse komt (max 18 lln/groep). Doelgroep: 4de, 5de en 6de leerjaar. Contactpersoon: www.smaakklassen.be, coördinatie project: Jan Maene, GSM 0495/21 98 18, [email protected]. Reservatie: Via Sok-Gepos of VOK OVSG (Onderwijssecretariaat voor Steden en gemeenten). Sok-Gepos VZW (Sport en Openluchtklassen van het Gemeentelijk en Provinciaal Onderwijs) Coördinator: Rik Bekkers, tel 02/502 13 14. VOK (Vereniging Openlucht Klassen) tel 02/511 82 01. Kosten: Nog niet bepaald. Opmerking: het project is in wording! -

-

-

Bezoek bio-boerderij

Waar: bio-boerderij De Loods, Dendermondsesteenweg 37, 9300 Aalst, 053/77.65.72. Contactpersoon: Patrick De Sw aef. Wanneer: op aanvraag, uitgezonderd april, mei, juni. Wat: rondleiding + biosapje voor elke leerling. Kosten: € 2 per leerling. Vervoer: door de school zelf te voorzien. -

-


Oude tel:

21

Bezoek ’t Grom Waar: Groentenmuseum Midzeelhoeve, kortweg ’t Grom, Midzelen 25A, 2860 Sint-Katelijne-Waver, tel 015/31 50 55, fax 015/31 50 54, [email protected], www.tgrom.be. Doelgroep: lager onderwijs. Wat:er zijn 3 verschillende formules: 1. Klassieke rondleiding: naast een permanente tentoonstelling, mogen de kinderen een kijkje nemen in de authentieke serres. Ze maken kennis met het oude tuinbouwerfgoed, het leven onder en boven de grond en ontdekken zelf wat gezonde voeding betekent. In de serres mogen ze zelf hun zaadje planten. Deze interactieve rondleiding duurt circa 1u30. 2. Themarondleidingen: Na een korte inleiding over ’t Grom wordt er in deze themarondleidingen gefocust op één aspect binnen de collectie. In functie van het leerpakket of –plan van de klas worden er gedurende anderhalf uur linken gelegd tussen het deelonderwerp/ thema en de eigen leefwereld van de kinderen. A. Het wonen op een hoeve. De leerlingen maken kennis met het interieur van een echte 18e-eeuwse pachthoeve. Ze leren de functie kennen van het kaaskot, de graanzolder en nemen een kijkje in de bakoven. B. Gezond eten smaakt naar meer! Niet alle kinderen eten even gezond. Vertrekkend van de vitaminerijke groenten zetten we ze aan het denken over gezonde en ongezonde tussendoortjes. Maar eten doen we met al onze zintuigen. Aan de hand van proefjes leren ze aan onze smaaktafel de verschillend smaken herkennen en detecteren. C. Wat zit daar onder de grond? Een duistere gang leidt de leerlingen naar het geheimzinnige binnenste van de aarde. Ze ontmoeten er vieze, gemene beestjes, maar ook insecten die niet altijd even slecht zijn. 3. Rondleiding + kooksessie: Na een klassieke of een themarondleiding gaat de klas aan de slag in de keuken van ’t Grom. Niet alleen het bereiden van de gerechten krijgt hier aandacht, maar ook het proeven zelf. Deze formule waarbij de leerlingen een volwaardige middagmaaltijd aangeboden krijgen, duurt 4u tot 4u30. Voorbereiding: er bestaan educatieve pakketten om het bezoek aan ’t Grom voor te bereiden. Kosten: rondleiding: € 3, rondleiding + kooksessie: € 5. -

-

-


22

Tentoonstelling ‘Drinkwater’ + educatief pakket ‘Wim en Wis drinken water’

Wat: tentoonstelling over het thema ‘drinkwatervoorziening’. Het tentoonstellingsmateriaal bestaat uit tentoonstellingspanelen met foto’s en tekst en uit maquettes van grond- en oppervlaktewaterbehandeling en van de watertoren. VMW heeft tevens een educatief pakket ‘Wim en Wis drinken water’ met een handleiding voor de leerkracht en een ‘Waterwaaier’, proefjes om thuis te doen. Doelgroep: lager onderwijs. Waar: in de school zelf. Waar uitleenbaar: bij de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening, de heer Carlos Mollaer, Belliardstraat 73 te 1040 Brussel, tel: 02/238.94.11 toestel 425, fax: 02/230.97.98, mail: [email protected]. Kosten: gratis. Het materiaal wordt door medewerkers van de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening ter plaatse geleverd en de tentoonstellingsstand opgebouwd. Er dient wel een verzekering te worden afgesloten. Bemerking: Aan te vragen minstens 6 weken op voorhand. -

-

-

-

-

Tentoonstelling ‘Resto Resto’ (Socialistische Mutualiteit) Wat: totaalproject rond gezonde voeding dat kinderen spelenderwijs vertrouwd doet raken met de principes van een gezonde voeding en hen laat nadenken over hun voedingsgewoonten. Het project bestaat uit: • prentenboekje ‘Wat een picknick’ + koelboxspel ‘De grote Picknick’ voor 5 tot 8-jarigen. • doeboekje + interactieve tentoonstelling Resto Resto voor 8 tot 12jarigen. • kookboekje ‘Klaar’ voor ouders. Doelgroep:.basisonderwijs. Hoe aanvragen:.op het nummer 02/51.50319 of per mail: [email protected]. Kosten: € 200. In deze prijs is inbegrepen: 1 week ‘Resto Resto’ en het koelboxspel ‘De Grote Picknick’, levering en plaatsing, 75 exemplaren van het prentenboekje ‘Wat een picknick’ en 75 exemplaren van het doeboekje. Voor 1 week extra huur wordt 50% van de verhuurprijs bijgerekend. Het prentenboekje ‘Wat een picknick’, het doeboekje en het kookboekje ‘Klaar’ kunnen ook afzonderlijk gekocht worden aan € 0,40 per stuk. -

-

-


23

Bezoek ‘t Zuivelcentrum -

-

-

-

Waar: ’t Zuivelcentrum, 09/2824796. Doelgroep: basisonderwijs.

Baarledorpstraat

90,

9031

Drongen,

Wat: voor kleuters: de Kleuters-Koetjes-Klas • educatieve rondleiding. • kleuterkeuken. • bezoek aan een boerderij in de buurt (transport door de school te voorzien!). voor het lager onderwijs: de mmmMelktoer • educatieve rondleiding. • kinderkeuken. • bezoek aan een boerderij in de buurt (transport door te school te voorzien!). • les zuivelverwerking (enkel voor 2de en 3de graad). Kostprijs: prijzen gelden vanaf schooljaar 2007-2008: € 2 voor 1 workshop, € 2,5 voor 2 workshops, € 3,5 voor 3 workshops en € 4 voor 4 workshops. Praktisch: • elke bezoeker krijgt gratis melkdrankje, • min. 15, max. 50 personen, • mogelijkheid tot nuttigen lunchpakket ter plaatse. Vervoer: door de school zelf te voorzien. Meer info: www.tzuivelcentrum.be.

Bezoek voedingswinkels in de buurt

Ga na of er in de buurt van de school een bakker, melkboer, fruitwinkel, groentewinkel, … is en vraag of de kinderen eens op bezoek mogen komen. Tijdens hun bezoek kunnen ze vragen stellen en eventueel dingen proeven. (Ter info: bezoeken aan winkels zijn ook goede momenten om het aspect hygiëne en bewaring aan te koppelen.)


24

3. DIDACTISCHE PAKKETTEN Pakket ‘123 aan tafel’ -

-

Wat: pakket ontwikkeld door de Vlaamse Liga tegen Kanker. Het pakket bevat lesmateriaal om het thema ‘gezonde voeding’ op een leuke manier aan kleuters over te brengen met o.a. een affiche van de voedingsdriehoek voor kleuters, melkkaartje, fruitkaartje, boekje met recepten, … Doelgroep: kleuters en hun ouders. Hoe aanvragen: Downloaden via de website www.123aantafel.be. of schrijf naar NICE, Koning AlbertII laan 35, bus 50, 1030 Brussel, tel 02/552 80. Kosten: gratis. Het weetjesboek 123 aan tafel kost € 1,20/boekje of is gratis te downloaden op de site.

Pakket ‘Sientjes Sapmap’

Wat: lesmap over fruitsap en eerlijke handel. Per graad zijn er 2 uitgewerkte lesvoorstellen: een proefspel, een stripverhaal, een boodschappenspel, een project rond verpakkingen, een CD met 3 liedjes, werkbladen, … Doelgroep: lager onderwijs. Hoe aanvragen: te bestellen via mail: [email protected] of in de Wereldwinkel, bestelnummer 780. Kosten: € 7,50. -

-

Lespakketten VLAM -

-

-

Wat: VLAM maakt lessenpakketten voor leerlingen uit het lager onderwijs en kleuters. Elk trimester worden er nieuwe pakketten toegevoegd. Deze gaan oa. over aardappelen, groenten en fruit, zuivel, varkens- en rundvlees, kip, vis, ei,… Voor 2008 staan pakketten over brood, bio-, hoeve- en streekproducten geprogrammeerd. Doelgroep: Kleuteronderwijs en lager onderwijs. Per leerjaar is er een aangepast pakket. Dit bevat zowel lesvoorbereidingen voor de leerkracht, als werkblaadjes voor de leerlingen. Hoe aanvragen: Via de website www.consument.vlam.be . Kosten: Het materiaal is, tenzij uitdrukkelijk vermeld, enkel digitaal beschikbaar (pdf-files). Dit kan volledig gratis.


25

Lespakket ‘Biobox’ (Velt VZW) Wat: De biobox bestaat uit een 24 geïllustreerde fiches die verschillende thema's behandelen, gekoppeld aan doeopdrachten. Dit betekent actief hoekenwerk met ruimte voor de mening van de kinderen. Een handleiding begeleidt de onderwijzer. Een toegewijd Velt-lid (een 'Bioschakel') kan voor extra ondersteuning in de klas zorgen. Doelgroep: 10 tot 12 jarigen. Hoe aanvragen: rekeningnummer 001-0990550-62 bij Velt, Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem, 03 281 74 75, [email protected]. Kosten: € 25. Info: www.velt.be.

Gezond tussendoor

Wat: Didactische map met suggesties voor een gezondheidsbevorderende school, tips om de ouders te betrekken bij voedingsactiviteiten op school en om activiteiten rond gezonde tussendoortjes voor de leerlingen op te zetten. Er zijn fiches voor de leerkracht en werkbladen voor de leerlingen omtrent verschillende thema’s. Doelgroep : 5 – 7 jaar, kleuters 3de kleuterklas en het 1ste leerjaar van het basisonderwijs. Contact: Landsbond der Christelijke Mutualiteiten, Dienst GVO of Infocentrum gezondheid CM, Haachtsesteenweg 579 PB 40, 1031 Brussel, tel 02/246 48 64, [email protected], www.cm.be. Kosten: € 30 (inclusief CD-rom 'Mimi in de buik van de reus'). Opmerkingen: Het LOGO beschikt over een exemplaar van de CD-rom dat uitgeleend kan worden. OPGELET: Het materiaal werd gemaakt voor de komst van de actieve voedingsdriehoek. De beweeg-laag zal dus niet weer te vinden zijn op de driehoek. -

-

-

Pakket ‘Voeding’ en Water’

Wat: Educatieve pakketten gerealiseerd in opdracht van de administratie Wetenschap en Innovatie van de Vlaamse Gemeenschap. In het educatief pakket ‘Voeding’ vindt de leerkracht proefjes met als thema je dagelijkse maaltijden en de samenstelling van een gezond "dieet". Het educatief pakket "Water" bevat allerlei proefjes met als leidraad het Eureka!-verhaal van Archimedes. -


26

-

Doelgroep: 1ste en 3 de graad lager onderwijs. Hoe aanvragen: Via de website www.technopolis.be downloaden. Kosten: gratis.

Pakket ‘Voedingskit’ (Spa Foundation)

Wat: Spa Informatiecentrum voor Water heeft een didactisch initiatiepakket voor scholen ontwikkeld. Dit pakket bestaat uit een affiche van de actieve voedingsdriehoek, een pedagogisch dossier, oefenbladen en stickers. Doelgroep: lager onderwijs. Hoe aanvragen: Al je gegevens mailen naar [email protected] of gratis aan te vragen bij SPADEL, dhr. Bontemps, Colonel Bourgstraat 103 te 1030 Brussel, fax: 02/702.38.12. Kosten: gratis. -

-

-

4. SPELEN EN CD-ROMS Spel ‘land van Calcimus’ (NICE)

Wat: ‘het land van Calcimus’ is een educatief spel met achtergrondinformatie over calcium en gezonde voeding. Het draagt rechtstreeks bij tot de realisatie van een aantal eindtermen van het basisonderwijs. Het spel is een soort ganzenbord. Er moet met dobbelstenen gegooid worden en naargelang het vakje waarop men komt, wordt een kaartje met een vraag getrokken. Is het antwoord juist, dan mag er nogmaals gegooid worden. Is het antwoord fout, is de volgende aan de beurt. Er zijn kaartjes met een verschillende moeilijkheidsgraad (1ste, 2de en 3de graad). Bij het spel hoort ook een handleiding voor de leerkracht. Doelgroep: 1ste, 2de en 3 de graad. Waar uitleenbaar: - Impressant, tel. 09/223 04 36 of via de website www.nice-info.be . - Project+ bvba, Hanswijkdries 84, 2800 Mechelen Kosten: gratis, enkel terugzendkosten. Bemerking: het is belangrijk om genoeg spelkoffers te voorzien zodat de groepjes niet te groot zijn. -

-

-


27

Educatieve Cd-rom ‘Land van Calcimus 2. De melkweg in gevaar’ (NICE)

Wat: educatieve Cd-rom over calcium en gezonde voeding, vervolgproject op het spel ‘Land van Calcimus’. De Cd-rom bevat niet alleen een klasspel en een actiespel, maar is tegelijkertijd een bron van informatie voor zowel de leerkracht en de kinderen als voor de ouders. Doelgroep: 1ste, 2de en 3 de graad. Hoe aanvragen: bij Vlam Infoshop, Koning AlbertII laan 35, bus 50, 1030 Brussel tel: 02/552 80 11, fax: 02/510.62.84 of via de website www.nice-info.be. Kosten: € 4,96 (incl. verzendingskosten). Per 25 exemplaren: € 1,86 per exemplaar + € 7,44 verzendings- en administratiekosten. Per 50 exemplaren: € 1,86 per exemplaar zonder verdere kosten. Bemerking: Bij reservatie van de spelkoffer ‘Land van Calcimus’ ontva ngt u 1 gratis exemplaar van de Cd-rom. De Cd-rom kan ook uitgeleend worden bij LOGO Regio Aalst vzw. -

-

-

Spel ‘De invasie van de Kjoeties’

Wat: spel op Cd-rom over groenten en fruit. Bevat ook een audiovisueel naslagwerk en didactische slides. Doelgroep: 1ste, 2de en 3 de graad. Hoe aanvragen: bij de Vereniging van Belgische Tuinbouwveilingen (VBT) op het nummer 016/20.12.71. Kosten: werd gratis verspreid naar alle basisscholen. Bemerking: de Cd-rom kan ook uitgeleend worden bij LOGO Regio Aalst vzw. -

-

Spel ‘Mimi in de buik van de reus’

Wat: deze Cd-rom bevat een leerzaam avontuur over spijsvertering en gezonde voeding. De kinderen kunnen een spel spelen waarin Mimi op zoek gaat naar de delen van de gouden driehoek in het lichaam van de reus en leren zo het belang van gezonde voeding. Doelgroep: Van 4 tot 10 jaar. Hoe aanvragen: bij Landsbond der Christelijke Mutualiteiten, Haachtsesteenweg 579, PB 40 te 1031 Brussel, tel: 02/246.48.64, fax: 02/246.48.57, mail: [email protected]. Kosten: € 14,95. Bemerking: de Cd-rom maakt deel uit van het didactisch pakket ’Gezond tussendoor’. Het pakket kan ook uitgeleend worden bij LOGO Regio Aalst vzw. -

-

-


28

Spel ‘De Broodbaronnen’

Wat: Educatieve spelkoffer waarbij de nadruk ligt op het feit dat brood een cruciaal onderdeel van een gezonde en evenwichtige basisvoeding is. Het is een spannend spel dat eveneens beroep doet op de kinderen hun tactische vaardigheden. Dit alles gebeurt onder begeleiding van de leerkracht. Doelgroep: kinderen van 8 tot 10 jaar en van 10 tot 12 jaar ( er bestaan verschillende moeilijkheidsgraden in de vragen. Waar: in de school zelf. Waar ontleenbaar: Project+, Hanswijkdries 84, 2800 Mechelen, [email protected], tel: 015/43 56 96, fax: 015/43 56 97. Vragen naar Jan Rutgeerts. Kosten: Ontlenen kan gratis mits reservatie. De koffer wordt voor 1 week uitgeleend. Meer info: VLAM Koning AlbertII laan 35, bus 50, 1030 Brussel, 02/552 80 11, vragen naar Hilde Peeters, [email protected]. -

-

-

-

Voedingsspel ‘Smakelijk en Gezond’ (Danone) Wat: spel dat op een didactische, ludieke en interactieve wijze de principes van een gezonde en evenwichtige voeding aanleert. Het bestaat uit 4 ‘tijdslijnen’, 6 ‘winkeltjes’ en 176 voedings- en drankkaarten. Doelgroep: kleuters. Hoe aanvragen: via de website www.smakelijkengezond.be of op het nummer 0800/13457. Kosten: gratis (mogelijk is het spel reeds uitgeput). Bemerking: Het spel kan ook uitgeleend worden bij LOGO Regio Aalst vzw. -

-


29

Voedingsspel ‘5x eten’

Wat: dit spel is een hulpmiddel voor leerkrachten om de kinderen tussen 5 en 8 jaar bewust te maken van gezonde voeding: wat is gezond, wat is ongezond, welke voedingsmiddelen moet je elke dag eten en hoeveel mag je ervan eten, waar komt ons voedsel vandaan,...? Bij de speluitleg hoort ook achtergrondinfo voor de leerkracht en tips om rond het thema te werken in de klas, op school of thuis. Doelgroep: kinderen tussen 5 en 8 jaar. Hoe aanvragen: bij Centrum Informatieve Spelen, Naamsesteenweg 130 te 3001 Leuven, tel. 016/22.25.17, fax. 016/29.50.99, afdeling Gent: Smidsestraat 130 te 9000 Gent, tel. 0496/16.88.92, mail: [email protected] of via de website www.spelinfo.be. Kosten: € 40,53. -

-

-

Spel ‘Snapje hapje’

Wat: informatief spel met mes en vork en voorstellingsmodel van de voedingsdriehoek (de oude versie" zonder beweeglaag). Dit gezelschapsspel over gezonde voeding kan op drie niveaus worden gespeeld (kinderen, jongeren en volwassenen) en zorgt ervoor dat de voedingsdriehoek zich op een speelse manier in het geheugen van de spelers kan nestelen. Doelgroep: basisonderwijs. Hoe aanvragen: • Nutri-Care vzw, Beerveldedorp 11, 9080 Beervelde, tel: 09/356.79.94, fax: 09/355.63.01, [email protected]. • Centrum Informatieve Spelen, Naamsesteenweg 164, 3001 Leuven, tel: 016/22.25.17, fax: 016/29.50.99, [email protected]. Kosten: € 61,97. -

-

-

Kwartetspel ‘Zet je tanden in de driehoek’ (Onafhankelijke Ziekenfondsen)

Wat: educatief spel om kinderen te motiveren tot een gezondere levenswijze. Het kwartetspel is gebaseerd om de actieve voedingsdriehoek, zodat naast gezonde voeding ook lichaamsbeweging de nodige aandacht krijgt. Doelgroep: lager onderwijs vanaf 8 jaar. Hoe aanvragen: bij de Dienst Gezondheidspromotie van de Onafhankelijke Ziekenfondsen, Sint-Huibrechtsstraat 19 te 1050 Brussel, tel: 02/778.92.11, fax: 02/778.94.04, mail: [email protected] of via de website www.mloz.be. Kosten: gratis. -

-

-


30

Spel ‘Eet je fit’ (Kellogg’s) Wat: educatief bordspel met concrete vragen en antwoorden rond eten en beweging. Doelgroep: lager onderwijs. Hoe aanvragen: K’X – eet je fit, Peter De Voght, Hoogstraat 35A te 3360 Bierbeek, tel: 016/46.18.47, fax: 016/46.18.63, mail: [email protected] of via de website www.eetjefit.be. Kosten: gratis. Bemerking: Het spel kan ook uitgeleend worden bij LOGO Regio Aalst vzw. -

-

Spel ‘Fruit, een lekkere buit’ (Zespri)

Wat: een educatief spel voor leerlingen van 8 tot 12 jaar. Het spel wordt gespeeld in evenredige teams van 4. Het begint met een klassikaal introductiespel waarbij een aantal weetjesvragen over fruit moeten worden opgelost. Daarna gaan de teams aan de slag volgens het principe van het hoekenwerk spel. Het spel maakt deel uit van het project ‘Slimme boekentas’ waartoe ook een bewegingsspel ‘Klasconditie’ hoort. Doelgroep: van 8 tot 12 jaar. Hoe aanvragen: het volledige pakket kan aangevraagd worden via de website www.fruiteenlekkerebuit.be. Kosten: gratis. -

-

Het koelbox spel’ (Socialistische Mutualiteit) -

-

Wat: De kinderen zitten met z’n allen rond een spelbord, dromen luidop over hun favoriete voedingsmiddelen en leren heel wat bij over dingen die ze nog niet kennen. Ook de zintuigen worden geprikkeld met spelletjes zoals: Er zit muziek in je eten!, Neuzeneuze!,…

Inhoud spel: § § § § §

een koelbox met daarin: een handleiding voor de leerkracht, grote afwasbare picknickmat (1m80 x 1m80), 30 bordjes waarop voedingsmiddelen staan afgebeeld, 31 exemplaren van het prentenboekje “Wat een picknick!”, 12 gelamineerde prenten om de stappen van het verhaal te illustreren, § attributen voor het zintuigspel (3 rammelvaatjes, 1 voelzakje, 8 kijkpaneeltjes, 4 geurvaatjes). LOGO Regio Aalst vzw – ASZ, 7de verd., Merestraat 80, 9300 Aalst Tel: 053/76.47.47 – [email protected] laatste update: april 2007

31

-

Doelgroep: kinderen van 5 tot 8 jaar. Contact: jeugddienst FSMB; Mussenstraat 17/19, 1000 Brussel; tel 02/5461568; [email protected]; www.gezondmail.be. Kosten: gratis uit te lenen. Opmerkingen: Bij de huur van de tentoonstelling Resto Resto, wordt dit spel mee verhuurd.

5. VOORDRACHTEN Voordracht ecologische voeding

Door wie: De Loods, Oude Dendermondsesteenweg 37, 9300 Aalst, tel: 053/77.65.72. Contactpersoon: Patrick De Swaef. Waar: in de school zelf. Wanneer: op aanvraag, uitgezonderd april, mei, juni. Kosten: € 50. -

-

Voordracht door diëtiste -

-

Doelgroep: de leerlingen. Waar: in de school zelf. Door wie: diëtiste: • zelfstandige diëtiste die samenwerkt met LOGO Regio Aalst vzw. • diëtiste verbonden aan een mutualiteit. • ouder met als beroep diëtiste. • verpleegkundige of arts van het CLB. Thema: af te spreken met de diëtiste en aangepast volgens de leeftijdsgroep, vb. gezonde tussendoortjes, gezond ontbijten, eetstoornissen, … Prijs: zelfstandige diëtiste: € 75 /uur + verplaatsingskosten. Achtergrondinformatie: www.vig.be (thema voeding, de praktische voedingsgids).


32

6. BOEKEN ‘Lekker en gezond’

Wat: Groenten en fruit, je eet ze elke dag. Maar hoeveel weet je precies over die dagelijkse portie vitaminen? In dit boek vind je antwoorden én een heleboel lekkere, knotsgekke recepten om van te watertanden. Of wat dacht je van foppaddestoeltjes, bloemkoolsnoet en welterustenwitloof? Snel aan de slag! Doelgroep: Basisonderwijs. Contact: Uitgeverij Mozaiek; uitgegeven in 1999; ISBN 90-6822-673-8. Kosten: Niet meer te verkrijgen in de boekhandel, maar kan uitgeleend worden bij het LOGO. Opmerkingen: OPGELET, het boekje werd geschreven vooraleer er sprake was van de voedingsdriehoek mét beweeglaag. Deze is dus niet terug te vinden in het boekje. -

-

‘Lekker eten’

Wat: Gezond eten is lekker. Dat bewijst dit boek. Het vertelt je wat er met het eten dat je inslikt gebeurt, hoe je je bord vult met een gezonde maaltijd en waarom verschillende soorten voedsel goed of slecht voor je zijn. ‘Lekker eten’ is niet alleen een boek om te lezen, maar vooral om van te smullen. Je vindt lekkere en gemakkelijke recepten om je familie en vrienden te verrassen met een heerlijke, gezonde maaltijd! Doelgroep: Basisschool. Contact: uitgeverij Mozaiek; uitgegeven in 1998; ISBN 90-6822-557-X. Kosten: Nog in de handel te verkrijgen. Opmerkingen: OPGELET, het boekje werd geschreven vooraleer er sprake was van de voedingsdriehoek mét beweeglaag. Deze is dus niet terug te vinden in het boekje. -

-


33

‘Van cake tot shake’

Wat: De hele dag door heb je voedingsstoffen en energie nodig. Daarom geniet je per dag best van 3 hoofdmaaltijden en twee tot drie tussendoortjes. Dit boek vertelt je alles over lekkere en gezonde tienuurtjes, vieruurtjes en avondsnacks. Je ontdekt het keukengeheim van Appeltje Propvol, de Dwergherberg en Lolrol. Stuk voor stuk overgoten met een sausje van leuke doe-tips en rare maar ware weetjes. Veel plezier en smakelijk! Bij het boekje hoort ook een handleiding voor de leerkracht. Doelgroep: Basisonderwijs. Contact: uitgeverij Standaard; uitgegeven in 2001; ISBN 90-0221-123-6. Kosten: Niet meer te verkrijgen in de boekhandel, maar kan uitgeleend worden bij het LOGO. Opmerkingen: OPGELET, het boekje werd geschreven vooraleer er sprake was van de voedingsdriehoek mét beweeglaag. Deze is dus niet terug te vinden in het boekje. -

-

De hierna beschreven interventies zijn lesactiviteiten. Het eetdagboekje

Elk kind noteert tijdens de projectweek wat hij/zij bij de maaltijden eet en drinkt en welke tussendoortjes hij/zij eet. Op het einde van de week wordt dit samen met de leerkracht besproken: • Wie at groente en fruit bij het ontbijt? Welke? • Wie at er groente of fruit bij het middagmaal? Welke? Hoeveel? • Wie at er groente of fruit bij het avondmaal? Welke? Hoeveel? • Wie at er tussendoor nog groente of fruit? Welke? Hoeveel? • Eet iedereen hetzelfde? • Hoe komt dat? Dit kan geïntegreerd worden in de rekenles: reken uit hoeveel groenten en fruit de klas elke week zou moeten eten? Reken uit hoeveel zij volgens het eetdagboekje hebben gegeten en vergelijk. Dit kan ook individueel per kind uitgerekend worden. Variant: enkel de tussendoortjes worden genoteerd en besproken. Een voorbeeldboekje vindt u in bijlage p. 69.


34

De groenten- en fruitquiz

Ieder kind vult de quiz individueel in. De antwoorden worden in groep besproken. Hoeveel antwoorden hadden de kinderen goed? Wat hebben de kinderen hieruit geleerd? Deze en andere testen kunnen gedownload worden op: http://www.vig.be/content.asp?nav=themas_voeding&selnav=426# . De groenten- en fruitquiz vind je op p. 64.

Smaken verschillen De kinderen noteren welk fruit ze het lekkerst vinden. Ze schrijven er enkele kenmerken over op en waarom ze het lekker vinden. Ze laten hun antwoorden niet aan een ander zien. Daarna mogen ze proberen elkaars lievelingsfruit te raden. De andere kinderen mogen alleen vragen stellen waarop ja of nee geantwoord kan worden. Variant: vraag aan de kinderen wat hun lievelingseten is. Daarna kun je dit in de klas bespreken en vergelijken.

De smaakproef

Verschillende voedingsmiddelen hebben verschillende smaken. Dat proef je met je tong. Je kunt 4 smaken onderscheiden: zoet, zout, zuur en bitter. Maar om goed te proeven heb je ook je neus nodig. Dat kun je bewijzen met de smaakproef: doe enkele leerlingen een blinddoek om. Zet 3 potjes yoghurt met verschillende smaken klaar, bv. aardbeien, abrikozen en kersen. Laat de leerlingen hun neus dichtknijpen en laat hen proeven van de potjes yoghurt. Vraag hen wat ze proeven. Bij de smaakproef gaan de leerlingen hun zintuigen gebruiken om zoet-zout-zuur en de smaak waar te nemen en ook om de plaats te bepalen op de tong waar men dit waarneemt.

De voelproef

Hiervoor heb je een blinddoek nodig. Geef het geblinddoekte kind een voedingsmiddel in de handen. Dit kan een stukje sinaasappel, appel, peer, een ei, een stukje kaas, een stukje brood, een klontje boter, een tomaat, een blaadje sla, … zijn. Door het te betasten en eraan te ruiken probeert het kind te raden wat het is.

De fruitkok Vraag ouders om hun kind een stuk fruit mee te geven. Fruit kan op verschillende manieren verwerkt worden: • Fruitsalade: schil de verschillende soorten fruit en snij het in kleine stukjes. Banaan, appel, peer en kiwi besprenkel je best met wat citroensap zodat het fruit niet verkleurt. Meng alles. Het sap dat vrijkomt door het snijden kan je ook gebruiken. Een beetje honing maakt de fruitsalade nog lekkerder. LOGO Regio Aalst vzw – ASZ, 7de verd., Merestraat 80, 9300 Aalst Tel: 053/76.47.47 – [email protected] laatste update: april 2007

35

Fruitbrochettes: snij het fruit in blokjes en steek verschillende soorten op een satéstokje. • Fruitegeltjes: hiervoor heb je zeker een meloen nodig. Snij de meloen doormidden en haal de pitjes weg. Snij het andere fruit in blokjes en steek ze op satéstokjes. Steek de fruitstokjes in de meloen. Zorg dat er een stevig stukje fruit aan de voor- en achterkant zit zodat het fruit er niet allemaal afschuift als een kind het stokje uit de meloen haalt. Zet 2 kersen met een kleine prikker aan de meloen vast zodat de egel oogjes krijgt. • Yoghurt met fruit: hiervoor heb je verschillende soorten fruit nodig en magere yoghurt of platte kaas. Snij het fruit in blokjes en meng het met de magere yoghurt of platte kaas. • Vitaminebommetje: hiervoor heb je 4 kiwi’s, 3 dl appelsap en 3 dl sinaasappelsap nodig. Doe alles in een mengbeker en mix het mengsel. • Sapblokjes: hiervoor heb je druiven, kersen, aardbeien, … nodig, evenals een ijsklontjeshouder en vruchtensap. Leg in elk plekje voor een ijsklontje een druif, kers, … en giet er vruchtensap bij. Een paar uur in de vriezer en de sapblokjes zijn klaar. Erg lekker in een koud glas water. • Alcoholvrije sangria: je snijdt verschillende soorten fruit in kleine stukjes, vb. kiwi, appel, banaan, druiven, mandarijn, enz. Daarna doe je ze in een kan en voegt er ongezoet blauwdruivensap toe. Nog lekkerder als het gekoeld is. • Fruitig soepje: dit heb je nodig voor 4 personen: 2 kiwi’s en een halve banaan, 20 cl ananassap zonder suiker, 2 zakjes vanillesuiker, 50 gr krokante ontbijtgranen, 200 gr kwark (platte kaas). Meng de kwark met de ontbijtgranen en doe er ook een zakje vanillesuiker bij. Zet dit mengsel in de diepvries tot het half bevroren is. Schil daarna de kiwi’s en snijd ze in stukjes. Doe ze in een hoge mengpot of maatbeker. Voeg 1 zakje vanillesuiker toe en giet er ook het ananassap bij. Mix daarna alles fijn met een staafmixer. Giet het soepje in diepe borden en schep er daarna een lepeltje half bevroren kwark in. Versier je soep ten slotte met een plakje kiwi. En dan smullen maar. • Frambozenshake: voor 4 grote glazen heb je nodig: ½ l halfvolle melk of magere yoghurt, klein bakje frambozen. Mix de ingrediënten en zet alles in de koelkast. Dien op met een rietje. Je kan natuurlijk ook ander fruit gebruiken zoals aardbeien, banaan, peer, … Receptjes speciaal voor kleuters zijn terug te vinden in het boekje ‘123 aan tafel’ dat gratis te downloaden is via de website www.123aantafel.be. Of tegen betaling per post voor € 1,20/boekje. •


36

De groentekok

Je kan natuurlijk ook hapjes op basis van groenten maken: • Groentekrans met dipsausjes: je kunt verschillende soorten groenten gebruiken, vb. wortels, bloemkool, komkommer, radijsjes, paprika, kerstomaatjes, … Je snijdt de groenten in reepjes, roosjes, … zodat ze hapklaar zijn. Daarna maak je dipsausjes. Voor een kerriedipsausje meng je 2 gelijke hoeveelheden mayonaise en yoghurt die je kruidt met peper en kerriepoeder. Op dezelfde manier kan je lookdipsaus maken, maar je vervangt de kerrie door look (vers geperst of in poedervorm). Een ander dipsausje: meng 2 eetlepels platte kaas of yoghurt met 1 eetlepel dressing (halfvette mayonaise), 1 eetlepel fijngehakte uitjes. Voeg tuinkruiden en peper toe (eventueel ook nog wat mosterd). • Kaasegel: je snijdt een stuk kaas (jong of half belegen) in kleine dobbelsteentjes. Op satéstokjes prik je een blokje kaas, een zilveruitje, een plakje komkommer, een stukje appel, een radijsje. Je steekt daarna alle stokjes op een halve pompelmoes of watermeloen. Dit is een variant van het fruitegeltje.

Feest je gezond

Laat de kinderen creatief zijn met groenten en fruit en maak een gezond buffet. De ouders worden op het einde van de projectweek uitgenodigd om te komen zien en proeven wat hun kinderen gemaakt hebben en waar hun kinderen die week mee bezig geweest zijn. Niet alleen de receptjes van de fruitkok en de groentekok kunnen klaargemaakt worden, je kan hier volop je fantasie gebruiken. Er kan ook gewerkt worden vanuit een bepaald thema: een bepaald land, een bepaalde cultuur, vegetarisch, …

Zaaien en planten

Dit heb je nodig: potgrond, potjes (vb. lege botervlootjes), een zakje zaad. Laat de kinderen een zaadje planten. Laat ze voorspellen hoe snel de plant uit de grond zal komen, hoe ze eruit zal zien, hoe groot ze wordt, … In dit kader helpt de vzw Plattelandsklassen elk jaar 30 scholen gratis met het realiseren van een schooltuintje. Zij geven technische informatie (hoe leg je een zaaibedje klaar, wanneer zaai en oogst je, …) en didactische informatie. Verder krijgt de school ook een startpakket met bollen, planten, zaaigoed, potjes, … Info via de website www.plattelandsklassen.be of op het nummer 09/379 74 77. Op de website staat ook een overzicht van didactisch materiaal. Leerkrachten kunnen eveneens een aantal handleidingen downloaden.


37

De leerlingen kunnen ook groenten of fruitsoorten planten die vb. in mei of juni kunnen geoogst worden. Hiervoor heb je een grote bloempot nodig, aarde uit de tuin of potgrond. Doe de aarde in de pot en maak in het midden een kuil die ongeveer 10 cm diep is. Leg daarin de zaadjes. Doe daarna de kuil weer dicht. Zet de pot op een lichte plaats en geef af en toe water.

Werken met de ‘actieve voedingsdriehoek’

De actieve voedingsdriehoek geeft een idee wat je dagelijks zou moeten eten en hoeveel je moet bewegen. De kinderen krijgen een lege voedingsdriehoek en moeten verschillende voedingsmiddelen op de juiste plaats zetten. De leerkracht kan op voorhand een korte uitleg over de voedingsdriehoek geven: 8 groepen van voedingsmiddelen (water, graanproducten en aardappelen, groenten, fruit, melkproducten en calciumverrijkte sojaproducten, vlees/vis, eieren en vervangproducten, smeer- en bereidingsvet, en de restgroep) en de 3 principes van een evenwichtige voeding uitleggen: evenwicht, variatie en matigheid. Naast een goede voeding is ook bewegen een belangrijk onderdeel van de actieve voedingsdriehoek. Daarna krijgen de leerlingen een lijstje van voedingsmiddelen die ze in de blanco voedingsdriehoek moeten plaatsen. Dit kan ook met de voedingsmiddelen die ze de dag ervoor gegeten hebben. Enkele bijkomende vragen kunnen zijn: LOGO Regio Aalst vzw – ASZ, 7de verd., Merestraat 80, 9300 Aalst Tel: 053/76.47.47 – [email protected] laatste update: april 2007

38

• Heb je die dag uit alle groepen van de voedingsdriehoek gegeten? • Wat ontbrak er in jouw voeding? • Van welke groep heb je teveel gegeten? • Wat had je kunnen weglaten? • … Een lege voedingsdriehoek vindt u in de bijlagen op p. 73.

Het geheim van het etiket

Laat de kinderen etiketten meebrengen van fruitsap, yoghurt, fruitconserven, … en laat ze de verschillende etiketten vergelijken: • Hoeveel is de inhoud? • Hoe lang is het houdbaar? • Welke ingrediënten zitten er in? • Waar dient het blokje met de zwarte streepjes voor? • Welke informatie staat verder nog op het etiket? • … Doe-opdracht: neem een verpakking en verwijder het etiket. Laat de kinderen zelf een etiket ontwerpen en vergelijk dat daarna met het originele etiket. Wat is er anders? Hoe komt dat? Bij het lezen van het etiket ga je de leerlingen leren bewuster een voedingskeuze te maken, leren vergelijken en de informatie op een etiket leren interpreteren (vb. ingrediëntenlijst, voedingswaarde, enz.). Binnen dit alles kan je dan nog eens extra aandachtspunten leggen, vb. vezelrijke voedingsmiddelen, herkennen van producten met een lager vetgehalte, hoe een magere kaas herkennen , ... Je kan ook per groep van de voedingsdriehoek werken. Enkele voorbeelden: voor de groep water: laat de kinderen een fles water en een fles zoete frisdrank vergelijken. Haal er ook een fles lightdrank bij. Wijs op de verschillen in het gehalte aan suiker en energie. Let op: frisdranken horen thuis in de restgroep. voor de groep graanproducten en aardappelen: laat de kinderen het vezelgehalte van (voorverpakte) witte en bruine broden vergelijken. Er kunnen ook enkele soorten ontbijtgranen onder de loep genomen worden waarbij extra aandacht kan gegeven worden aan het gehalte aan toegevoegde suikers. voor de groentegroep: de leerlingen vergelijken groenten in blik met diepvriesgroenten. Hier zijn de aandachtspunten het gehalte aan voedingsvezels en zout. voor de groep melkproducten: laat de leerlingen vb. yoghurt, kaas en melk vergelijken op het gehalte aan calcium. Magere, halfvolle en volle melk kunnen vergeleken worden op vetgehalte. Dit is ook zo voor kaas. LOGO Regio Aalst vzw – ASZ, 7de verd., Merestraat 80, 9300 Aalst Tel: 053/76.47.47 – [email protected] laatste update: april 2007

39

-

-

-

voor de groep vlees, vis, eieren en vervangproducten: laat de leerlingen soorten vlees en vis opnoemen. De opgenoemde soorten worden in een rangorde geplaatst van vetarm naar vetrijk. voor de groep smeer- en bereidingsvet: laat de leerlingen soorten vet opsommen en vraag welke soort hun voorkeur krijgt en waarom. De leerlingen kunnen ook op zoek gaan naar verborgen vetten in producten die ze bijna dagelijks gebruiken (vb. choco, chips, gebak, …). voor de restgroep: laat de leerlingen een voedingsmiddel kiezen dat duidelijk in de restgroep thuishoort. Aan de hand van het etiket moet hij/zij kunnen uitleggen waarom het in de restgroep hoort.

Drankjes

Kinderen leren het onderscheid maken tussen vers geperst fruitsap, ongezoet fruitsap, vruchtenlimonade en limonade. De kinderen brengen drankverpakkingen mee (vruchtensappen, melkdranken, frisdranken, …), ze vergelijken de etiketten en verdelen de dranken over de groepen van de voedingsdriehoek. Meer over fruitsap vind je in het lespakket ‘Sientjes sapmap’ (zie p. 25). In het kader van verpakkingen en recyclage heeft Tetrapak een educatief totaalpakket met een tentoonstelling, workshop en ludieke spelmodule voor de 2e en 3de graad basisonderwijs en de 1ste graad secundair onderwijs. Er wordt geen financiële bijdrage gevraagd. Meer info hierover is te verkrijgen bij Tetra Pak, mevr. Magda Buelens tel: 02/467.68.43, fax: 02/467.68.04, mail: [email protected].

Reclame

Laat een video-opname van een reclameblok op televisie over een voedingsmiddel aan de kinderen zien. Bespreek daarna de reclame: • Wat wil de reclamemaker bereiken? • Voor wie is deze reclame bestemd? • Waar zie je dat aan? • Wat probeert de reclamemaker met deze reclame te zeggen? (dat het gezond is, lekker is, niet slecht is voor je, …) • Is dit een goede reclame? • Zijn er nog andere soorten reclame? • … De kinderen brengen advertenties mee en bespreken welke argumenten het meest gebruikt worden, vergelijken de verschillende reclameboodschappen, gaan na welke taal gebruikt wordt, … Laat de kinderen in groepjes zelf een reclameboodschap bedenken voor een bepaald product. De reclames worden aan elkaar getoond en besproken. LOGO Regio Aalst vzw – ASZ, 7de verd., Merestraat 80, 9300 Aalst Tel: 053/76.47.47 – [email protected] laatste update: april 2007

40

Nederlands: taalschat

Laat de kinderen spreekwoorden zoeken met een voedingsmiddel. De betekenis kan eventueel opgezocht worden in het woordenboek. Enkele voorbeelden zijn te vinden in de bijlagen p. 74. Er kunnen ook andere woordspelletjes gedaan worden, vb. kruiswoordraadsel, rebussen, gedichten maken, … Meer info is o.a. te vinden op de volgende website: www.kids.groentenenfruit.nl. Ook in de educatieve map die LOGO Regio Aalst vzw verdeelde onder de scholen die deelnamen aan het fruitproject 2003-2004 vindt u spelletjes. Een andere mogelijkheid bestaat erin de leerlingen een toneelstukje te laten schrijven met vb. als onderwerp het fruitkraam, de bakker, …

Nederlands: drama

De leerkracht leest gedichtjes of versjes voor die te maken hebben met voeding. De kinderen kunnen zelf een gedichtje of versje maken. Voorbeeldgedichtjes en -versjes staan in de bijlagen p. 76.

Nederlands: vaardigheden

Laat de kinderen hun ouders interviewen over hun eetgedrag. Ze kunnen ook andere familieleden, leerkrachten, vrienden, … interviewen. De antwoorden kunnen nadien in de klas besproken worden. Een voorbeeldinterview vindt u in de bijlagen p. 82.

Wereldoriëntatie: aardrijkskunde

De kinderen zoeken naar de herkomst van fruit en zoeken het op de wereldkaart. Op de volgende websites vind je meer info: www.vlam.be, www.kids.groentenenfruit.nl, www.zesprikids.com. Kinderen kunnen ook fruitsoorten zoeken die in Vlaanderen geteeld worden. Met de Cdrom ‘de invasie van de Kjoeties’ leert men over de eigen teelten en kan men zijn kennis toetsen. Dit onderdeel geeft ook de mogelijkheid om transportw ijzen te bespreken: hoe geraakt de banaan van teler tot klant. De Cd-rom kan uitgeleend worden bij LOGO Regio Aalst vzw. Ook het lespakket ‘Sla je slag’ kan nuttig zijn en kan uitgeleend worden bij LOGO Regio Aalst vzw.


41

Wereldoriëntatie: andere culturen en voedingsgewoonten

Mensen uit andere culturen hebben andere eetgewoonten. Kennen de kinderen iemand uit een andere cultuur? Wat eet die dan? Wat vinden zij daarvan? Het is mogelijk dat er in de klas kinderen van een andere cultuur zitten. Ga na of de ouders iets kunnen komen vertellen over hun eetgewoonten of eventueel iets kunnen klaarmaken dat de kinderen kunnen proeven. Misschien zijn sommige kinderen (en hun ouders) vegetariër. Wat is dit precies? Moeten we geen vlees eten? Meer info over vegetarisme is te vinden op www.vegetarisme.be, www.vig.be en op de Cd-rom ‘Weet je alles’ (uitleenbaar bij LOGO Regio Aalst vzw).

Wereldoriëntatie: chemie ‘de vitamine C-proef’

Ontdek hoe je kunt zien dat er in groenten en fruit veel vitamine C zit. Hoe ga je te werk: snij een citroen doormidden en pers hem uit. Schil een appel en snij hem doormidden. Giet citroensap over 1 appelhelft. Laat de appelhelften een halfuurtje staan en kijk dan naar het verschil. De appelhelft zonder citroen kleurt bruin, de andere helft blijft mooi wit. De vitamine C in het citroensap zorgt ervoor dat de appel niet verkleurt. Bekijk ook eens de website www.kids.groentenenfruit.nl.

Wereldoriëntatie: geschiedenis

De kinderen kunnen aan oma of opa vraagjes stellen over het eten vroeger en nu: • Wat aten mensen vroeger? • Wat deden de mensen toen er nog geen koelkasten waren? • Aten de mensen veel vlees? • Welke snoepjes aten de kinderen? • Eten de mensen nu gezonder dan vroeger, of juist niet? • … Je kan eventueel een oma of opa uitnodigen om voor de klas te komen spreken.

Wiskunde

Opdracht: je koopt voor 3 dagen fruit. Het gezin bestaat uit 4 mensen: vader, moeder en 2 kinderen die elke dag 2 stukken fruit eten. Hoeveel fruit moet je kopen? Opdracht: hoeveel fruitsap moet je kopen voor een hele week als je elke dag één glas sap drinkt (1 glas = 150 ml)? Je kan de kinderen tal van andere opdrachten laten oplossen. Gebruik je verbeelding.


42

Knutselen •

•

Laat de kinderen per klas een collage, een schilderij, een reclamepaneel, een voedingsdriehoek, … maken. Dit kan ook individueel of in groepjes. Op het einde van de projectweek worden alle werkjes tentoongesteld en kunnen de ouders de tentoonstelling komen bekijken. Maak met materiaal verzameld in bos, park of tuin (takken, bladeren, nootjes, …) een nepbuffet dat de ouders op het einde van de projectweek kunnen komen bekijken.

Uitgewerkte lessuggesties zijn ook te vinden op: www.bits2.be/didmat/gvo www.grasspriet.be www.inex.be www.plattelandsklassen.be www.zesprikids.com Bovendien besteden de weekbladen van Uitgeverij Averbode (Zonnekind, Zonnestraal, Zonneland, …) regelmatig aandacht aan het thema gezonde voeding.


43

2. Hoe kun je de leerkrachten betrekken? WAAROM? De leerkrachten hebben een belangrijke rol in het organiseren van een projectweek. Ze kunnen allerlei activiteiten organiseren zowel op klasniveau als op schoolniveau. Hiervoor is het misschien handig een werkgroep op te richten waar leerkrachten kunnen bespreken wat er in de klas kan gebeuren en hoe het gebeurt. Is dit niet haalbaar, dan kan het onderwerp als vast agendapunt op het teamoverleg besproken worden.

HOE? Werkgroep De leerkrachten van de klassen die rond gezonde voeding zullen werken, komen samen in een werkgroep en bespreken welke activiteiten ze met de kinderen kunnen doen. Het kan nuttig zijn om hierbij het oudercomité te betrekken dat in de week zelf dan een handje kan toesteken.

Opleiding voedingsbeleid op school

Het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie (VIG) organiseert regelmatig een cursus ‘voedingsbeleid op school’ voor leerlingenbegeleiders, leerkrachten en directies. Het volledige opleidingsaanbod vindt u terug op de website www.vig.be.

Voorbeeldfunctie

Leerlingen kijken op naar de leerkrachten. Het is dus belangrijk dat deze het goede voorbeeld geven en vooral gedurende de projectweek ook eens een appeltje eten i.p.v. een snoepreep, water drinken i.p.v. frisdrank, … en participeren aan de activiteiten.


44

3. Hoe kun je de ouders betrekken? WAAROM? Uit onderzoek blijkt dat het voedingsgedrag bij kinderen vooral beïnvloed wordt door het thuismilieu. Zo blijkt dat kinderen die thuis geleerd hebben om gezond te eten er ook op latere leeftijd gezondere eetgewoonten op na houden. Het is dus belangrijk dat ouders bij het project betrokken worden. De ouders hebben dé voorbeeldfunctie voor de kinderen. De voedingsgewoonten van kinderen zijn erg afhankelijk van de invloed van de ouders. Vooral bij jonge kinderen bepalen de ouders nog quasi volledig wat kinderen eten en wat zij bijvoorbeeld mee naar school nemen. De ouders doen meestal de aankopen voor het eten, zij worden daarbij wel steeds meer beïnvloed door de kinderen, wat niet altijd tot de meest gezonde aankopen leidt. Wanneer er weinig of geen gezonde voedingsmiddelen in huis zijn, kan het kind ook niet voor een gezond alternatief kiezen. Om ervoor te zorgen dat leerlingen bewust worden van het belang van gezonde voeding en gezondere voedingsgewoonten aanleren is het belangrijk dat zij de steun krijgen van hun ouders. Het is belangrijk dat de ouders op de hoogte worden gesteld van het project op school. Op die manier voelen ze zich meer betrokken bij hun kinderen en bij de school.

HOE? Nieuwsbrief

De school kan aan de leerlingen een nieuwsbrief voor de ouders meegeven waarin het project wordt uitgelegd. Tegelijkertijd wordt gevraagd wie geïnteresseerd is om zijn of haar steentje bij te dragen.

Fruitdag, brooddag

Vraag aan de ouders om vb. op maandag bruine boterhammetjes mee te geven, op dinsdag een stuk fruit, op donderdag een zuivelproduct, … en leg uit dat de kinderen op die dag in de klas rond brood, fruit, zuivelproducten zullen werken. Voor wie niets mee heeft, voorziet de leerkracht enkele stuks op overschot. Belangrijk is dat de ouders enkele dagen op voorhand verwittigd worden zodat ze tijdig inkopen kunnen doen. De dag voordien kan er nog een vermelding in de klasagenda genoteerd worden.

Tentoonstelling Nodig de ouders uit om op het einde van de projectweek de werkjes van de kinderen te komen bekijken. Dit kan eventueel gecombineerd worden met een gezond buffet. LOGO Regio Aalst vzw – ASZ, 7de verd., Merestraat 80, 9300 Aalst Tel: 053/76.47.47 – [email protected] laatste update: april 2007

45

Gezond buffet

De ouders worden uitgenodigd om samen met de kinderen de projectweek af te sluiten met een gezond buffet (al dan niet gecombineerd met een tentoonstelling van eigen knutselwerkjes). Op die manier zien de ouders waarmee de kinderen die week bezig geweest zijn en voelen ze zich meer betrokken bij de school.

Leuke brooddozen

Vraag aan de ouders om de brooddozen van de kinderen aantrekkelijker te maken door er vb. een leuk briefje in te steken, een kleine ‘gezonde’ traktatie (fruit, yoghurt, …). De kinderen zullen blij verrast zijn en de ouders worden betrokken bij het project.

Gezonde quiz

Geef de kinderen aan het begin van de projectweek een blad met quizvragen en een begeleidend briefje mee naar huis. Quizvragen en antwoorden vindt u in bijlage op p. 79. Vraag aan de ouders om de quiz samen met de kinderen op te lossen. Op die manier kun je de interesse van de ouders opwekken en weten ze waarmee de kinderen die week bezig zijn. Vraag om de antwoorden tegen de week erna aan het kind terug mee te geven. Uit alle goede antwoorden wordt er per leerjaar of per graad 1 winnaar geloot. De winnaars krijgen een eervolle vermelding in het schoolkrantje en hun namen worden uitgehangen in de school zelf. De school kan ook voorzien in een kleine attentie voor de winnaars.

Het groente- en fruitinterview De kinderen krijgen tijdens de projectweek de opdracht hun huisgenoten te interviewen over het eten van groenten en fruit. Een voorbeeldinterview vindt u in de bijlagen op p. 82. Het interview kan uiteraard ook veel uitgebreider. Een dergelijk interview kan de ouders er toe aanzetten hun eigen eetgedrag onder de loep te nemen. Bovendien voelen ze zich ook betrokken bij de schoolactiviteiten van hun kinderen.

Gezond ontbijt

Geef de kinderen vóór de start van de projectweek een briefje mee om te vragen of er ouders zijn die willen helpen bij het gezond ontbijt. Belangrijk is om dit voldoende op voorhand te doen zodat ouders dit in hun agenda kunnen inlassen. De geïnteresseerde ouders kunnen dan helpen om alles klaar te zetten, om de kinderen te helpen die hulp nodig hebben, om af te ruimen, …


46

Bladwijzer ‘de 10 tafelgeboden’

De ouders krijgen via hun kinderen een zelfgemaakte bladwijzer met ‘de 10 tafelgeboden. Een voorbeeld vindt u in de bijlagen p. 83.

Project ‘Voor elke hap een stap’ (VCOV) De Vlaamse Confederatie van Ouders en Ouderverenigingen organiseert in samenwerking met de Bewegingsschool Achilles en de Vlaamse Vereniging van Voedingsdeskundigen en Diëtisten de actie ‘Voor elke hap een stap’ en richt zich hierbij tot kinderen van 2,5 tot 12 jaar en hun ouders. Ouders en kinderen genieten eerst van een lekker en evenwichtig ontbijt waarbij een diëtiste het belang van een evenwichtige en gevarieerde voeding toelicht. Daarna is er een actief speel-, klim- en doe-gebeuren. De activiteit vindt plaats tijdens het weekend op aanvraag van het oudercomité. De prijs hangt af van het feit of het oudercomité al dan niet aangesloten is bij het VCOV. Meer info is te verkrijgen bij het VCOV, Interleuvenlaan 15A te 3001 Leuven, tel: 016/38.81.00, mail: [email protected] of op de website www.vcov.be.

Kookboekje als moederdaggeschenk

Laat de kinderen nadenken over hetgeen ze het liefst eten. Bundel hun favoriete gerechtjes, laat de kinderen er grappige tekeningetjes bij maken en verras mama op moederdag met een leuk, zelfgemaakt kookboekje.


47

HOE KAN EEN PROJECTWEEK ERUIT ZIEN? 3de graad Maandag Gezond ontbijt + voordracht diëtiste Eetdagboekjes verdelen en uitleggen Quizvragen + Quizvragen + brief aan de brief aan de ouders uitdelen ouders uitdelen Dinsdag Voedingsspel, Tentoonstelling (‘Smakelijk en of spel ‘land van gezond’, ‘5x Calcimus’ of eten’…) ‘Snapje hapje’ Woensdag Knutselen voor de Knutselen voor de Knutselen voor de Knutselen voor de oudertentoonoudertentoonoudertentoonoudertentoonstelling stelling stelling stelling Donderdag Bezoek Schooluitstap Schooluitstap Schooluitstap voedingswinkel in vb. bezoek aan vb. bezoek aan vb. bezoek aan de buurt bio-boerderij zuivelcentrum veiling Vrijdag Bespreken Bespreken Bespreken eetdagboekjes eetdagboekjes eetdagboekjes Klaarmaken Klaarmaken Klaarmaken Klaarmaken gezond buffet gezond buffet gezond buffet gezond buffet Overhandiging Overhandiging Overhandiging Overhandiging gezondheidsdiplo- gezondheidsdiplo- gezondheidsdiplo- gezondheidsdiploma’s door ma’s door schepen ma’s door schepen ma’s door schepen schepen Kleuters Gezond ontbijt

1ste graad Gezond ontbijt + voordracht diëtiste Eetdagboekjes verdelen en uitleggen Quizvragen + brief aan de ouders uitdelen Tentoonstelling of spel ‘land van Calcimus’

2de graad Gezond ontbijt + voordracht diëtiste Eetdagboekjes verdelen en uitleggen Quizvragen + brief aan de ouders uitdelen Tentoonstelling of spel ‘land van Calcimus’


48

ZELFANALYSE VOEDINGSBELEID Het spreekt vanzelf dat het belangrijk is om uiteindelijk tot een heus voedingsbeleid op school te komen. In bijlage (p. 84) vindt u een vragenlijst die gebruikt kan worden om na te gaan hoe het in de school staat met het voedingsbeleid. Dezelfde vragenlijst werd bij het opstarten van LOGO Regio Aalst vzw – in het voorjaar 2002 – opgestuurd aan alle scholen. Scholen die toen de vragenlijst hebben ingevuld en teruggestuurd, hebben de mogelijkheid een vergelijking maken tussen de situatie 2 jaar geleden en de situatie nu indien zij de vragenlijst nogmaals invullen. Scholen die de vragenlijst toen niet hebben ingevuld en teruggestuurd, kunnen dit alsnog doen en na een jaar de vergelijking maken. LOGO Regio Aalst vzw is steeds bereid de verwerking te doen. Ook de indicatorenmeting die het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie via LOGO Regio Aalst vzw in het najaar van 2006 aan alle scholen heeft verstuurd, wordt verwerkt. De algemene resultaten hiervan kunnen bij LOGO Regio Aalst vzw opgevraagd worden vanaf het najaar 2007. Ook kan LOGO Regio Aalst vzw een gepersonaliseerd advies op schoolniveau geven met sterkte- en zwaktepunten.


49

WAT KAN JE BIJ LOGO REGIO AALST VZW UITLENEN? LOGO Regio Aalst vzw heeft een kleine infotheek uitgebouwd en wil leerkrachten de mogelijkheid bieden educatief materiaal gratis uit te lenen in het kader van de lessen rond gezonde voeding. Ook het CLB waar uw school mee verbonden is, beschikt over materiaal rond gezonde voeding (zie volgend hoofdstuk). Hieronder vindt u een overzicht van het materiaal dat momenteel uitgeleend kan worden. Gelieve het materiaal tijdig aan te vragen. Al het materiaal is af te halen en terug te bezorgen bij LOGO Regio Aalst vzw in het ASZ, 7de verd., Merestraat 80 te Aalst.

CD-ROM ‘(W)EET JE ALLES’ In dit educatieve pakket wordt naast de biologische functie van voeding ook met de sociale, psychologische, culturele en medische functies rekening gehouden. Het beoordelen van maaltijden thuis, op school en tussendoor, de voedingsgewoonten in het gezin, de invloed van vrienden en het ideale lichaamsgewicht komen aan bod. Er wordt stilgestaan bij jongeren en trends, anders eten, biologische voeding, stijl, imago en (voor)oordelen. De educatieve activiteiten zijn opgebouwd rond de voedingsdriehoek. Vanuit het concept van de gezonde school wordt niet enkel aandacht besteed aan lessuggesties en klasactiviteiten maar ook aan het werken op het niveau van de school en de schoolomgeving. Hetgeen geleerd wordt in de klas dient immers ondersteund te worden door het schoolbeleid en doorgegeven te worden naar thuis. Daarvoor bevat de Cd-rom een handleiding om stapsgewijs een schoolwerking rond evenwichtige voeding op te zetten. Een afzonderlijk deel met achtergrondinformatie geeft op een snelle en toegankelijke wijze de kennis en principes rond evenwichtige voeding mee. De info bevat ook een groot aantal links naar websites en online-documentatie. (VIG)

CD-ROM ‘DE INVASIE VAN DE KJOETIES’ De Cd-rom is in de eerste plaats een spel met tal van verwijzingen naar een didactisch luik. Dat luik bevat een presentatiepakket (met de mogelijkheid om de transparanten aan te passen) en een zelfstudiepakket. (VBT-VLAM)


50

CD-ROM ‘HET LAND VAN CALCIMUS 2, DE MELKWEG IN GEVAAR’

Educatieve Cd-rom over calcium en gezonde voeding voor kinderen vanaf 8 jaar. De Cd-rom bevat niet alleen een klasspel en een actiespel maar is tegelijkertijd ook een belangrijke bron van informatie voor zowel de leerkracht, de kinderen als voor de ouders. Bij de Cd-rom hoort ook een handleiding voor leerkrachten. (NICE)

CD-ROM ‘KYS GAMES’ Cd-rom met spelletjes rond tandverzorging en tandhygiëne voor kinderen uit het lager onderwijs. De spelletjes kunnen ook gespeeld worden op www.kys.be

MAPPENREEKS ‘GEZONDHEID, JE KUNT ER ZELF IETS AAN DOEN’

8 mappen voor het basisonderwijs over volgende onderwerpen: fitheid hygiëne veiligheid zelfconcept sociale vaardigheden gezondheidsrisico’s voeding Deze mappen werden samengesteld door het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en bevatten naast achtergrondinformatie ook mogelijke lesactiviteiten voor kleuter en lager onderwijs (1 ste-3de graad). (VIG)

MAP ‘GEZOND AAN TAFEL’ Dit didactisch pakket voor leerkrachten TSO, BSO, BuSO en vormingswerkers in organisaties voor volwassenen houdt rekening met de eindtermen gezondheidseducatie en met de doelen sociale kennis en vaardigheden. Je vindt hierin een reeks verschillende thema’s in verband met gezonde voeding met telkens een waaier aan interactieve werkvormen. Uitgebreide informatie over de verschillende thema’s lees je in de achtergrondinformatie. Wil je het thema op een speelse, creatieve manier aanpakken, dan beschik je over een affiche van de voedingsdriehoek, een ganzenbordspel en een reeks gezondheidsfolders. (CM)


51

MAP ‘GEZOND TUSSENDOOR’ MET CD-ROM ‘MIMI IN DE BUIK VAN DE REUS’.

Dit pakket gaat over gezonde voeding, met suggesties rond gezondheidsbevordering op school, suggesties om ouders te betrekken bij voedingsactiviteiten op school en activiteiten rond gezonde tussendoortjes. (CM) Doelgroep: directies en leerkrachten 3de kleuterklas en 1ste leerjaar.

BOEK ‘LEKKER EN GEZOND’

Groenten en fruit, je eet ze elke dag. Maar hoeveel weet je precies over die dagelijkse portie vitaminen? Waar komen ze vandaan, hoe worden ze geteeld en wat maakt ze zo gezond? In dit boek vind je het antwoord én een heleboel lekkere, knotsgekke recepten om van te watertanden. Of wat dacht je van foppaddestoeltjes, bloemkoolsnoet en welterustenwitloof? Snel aan de slag! (VBT-VLAM)

BOEK ‘EERLIJK IS HEERLIJK, kleine gids over natuurvoeding’

Een uniek kinder(kook)boek met hilarische tekeningen, leuke gerechten en een schat aan vlotte informatie over biologische voeding. (Velt)

BOEK ‘VAN CAKE TOT SHAKE, alles over tussendoortjes’

De hele dag door heb je voedingsstoffen en energie nodig. Daarom geniet je per dag best van drie hoofdmaaltijden en twee tot drie tussendoortjes. Dit boek vertelt je alles over lekkere en gezonde tienuurtjes, vieruurtjes en avondsnacks. (Olympic Health Foundation)

BOEK ‘JAAP DE KROKODIL’ Een spannend boek over tandverzorging en –hygiëne. Doelgroep: kleuters. Bij het boek hoort ook een werkboekje boordevol leuke spelletjes, raadsels en weetjes over tanden. (LOGO Hageland)


52

WEET- EN DOEPAKKET ‘STERKE BOTTEN, ALLES OKE’

Een weet- en doepakket over calcium en gezonde voeding. (NICE)

LESPAKKET ‘WEES WIJS MET WATER’

In dit pakket, samengesteld uit een brochure voor de leerlingen en een brochure voor de leerkrachten, wordt het fenomeen “water” behandeld. Het begrip “water” is ruim opgevat. Dit pakket handelt niet alleen over het water dat uit de kraan komt, maar ook over de betekenis van het water in de vrije natuur. Er wordt ook bijzondere aandacht besteed aan de watervervuiling. (TMVW)

LESPAKKET ‘SLA JE SLAG’

In dit lespakket staat heel wat informatie over groenten en fruit. (LAVA)

SPELDOOS ‘SMAKELIJK EN GEZOND’ ‘Smakelijk en gezond’ heeft tot doel kinderen te sensibiliseren en te informeren over een gezonde en evenwichtige voeding. Het is een spel voor kinderen, dat op een didactische maar ook leuke, ludieke en interactieve wijze de principes van een gezonde en evenwichtige voeding aanleert. Doelgroep: kleuters. (Belgische Vereniging voor Kindergeneeskunde en Danone)

SPELDOOS ‘EET JE FIT’

‘Eet je fit’ is een educatief bordspel ontwikkeld door leerkrachten voor kinderen van de basisschool. Via het spel met de bijhorende vragen en opdrachten kunnen kinderen meer leren over gezonde voeding, eetgewoontes en beweging. De vragen en opdrachten zijn afgestemd op het kennisniveau van de kinderen. Er zijn weet- en denkvragen en daarnaast voeren de kinderen ook fitopdrachten uit.

KWARTETSPEL ‘ZET JE TANDEN IN DE DRIEHOEK’

‘Zet je tanden in de driehoek leert kinderen op ludieke wijze bewust te maken van het belang van gezonde voedingsgewoonten en regelmatige lichaamsbeweging. Via een leuk kwartetspel kunnen leerlingen uit het LOGO Regio Aalst vzw – ASZ, 7de verd., Merestraat 80, 9300 Aalst Tel: 053/76.47.47 – [email protected] laatste update: april 2007

53

basisonderwijs kennis maken met de principes van de actieve voedingsdriehoek. Naast het kwartetspel bevat het educatief pakket een pedagogisch dossier voor de leerkracht, een affiche van de actieve voedingsdriehoek en brochures voor de ouders.

VIDEO ‘KRI KRA KROKODIL’

In deze videoproductie maken peuters, kleuters, ouders, familieleden en hun begeleiders op een aangename en begrijpelijke manier kennis met belangrijke tips voor een gezonde mond bij kinderen van 0 tot 6 jaar. (Vlaamse Werkgroep voor Gezonde Tanden – www.tandarts.be)

VIDEO ‘TAND & CO’

Met ‘Tand & Co’ wil de Vlaamse Werkgroep voor Gezonde Tanden jongeren van 12 tot 16 jaar helpen om verstandige keuzes te maken als het op mondverzorging aankomt. Gezond eten, zorgvuldig tanden poetsen en regelmatig naar de tandarts: dat blijft de boodschap. Voor tieners zijn er ook heel specifieke aandachtspunten waar de video dieper op ingaat.

HOUTEN VOEDINGSDRIEHOEK LOGO Regio Aalst vzw stelt een grote houten voedingsdriehoek met benodigdheden ter beschikking van scholen en andere organisaties die rond gezonde voeding werken.

PANEEL ACTIEVE VOEDINGSDRIEHOEK

Houten paneel waarop de actieve voedingsdriehoek afgebeeld staat.


54

WAT KAN JE BIJ HET CLB UITLENEN? CLB GO Aalst

map ‘Gezonde tussendoortjes’ map ‘Lekker, leuk en gezond’ het stippendieet draaiboek ‘voedingsstoornissen’ map ‘anorexia’ - praktijkboeken van Caroline Braet, VUB Bovenstaande mappen kunnen uitgeleend worden door gemeenschapsonderwijs van Aalst, Denderleeuw en Ninove. -

scholen

van

het

CLB GO Geraardsbergen

rode mappen ‘GVO informatiepakket’ (Rode Kruis-Vlaanderen en Vlaamse Gemeenschapsdienst GVO) - informatief spel ‘Snapje Hapje’ Bovenstaande mappen kunnen uitgeleend worden door scholen van het gemeenschapsonderwijs van Geraardsbergen. -

Meer info kunt u krijgen bij het CLB waarmee uw school samenwerkt.


55

AANBOD MUTUALITEITEN Christelijke Mutualiteit Folders: - ‘Tijd voor ontbijt?’ - ‘Evenwichtig eetplezier’ - ‘Je gewicht in balans’ Affiches: - De voedingsdriehoek Didactische pakketten: - ‘Gezond tussendoor’ met Cd-rom ‘Mimi in de buik van de reus’. Dit pakket gaat over gezonde voeding, met suggesties rond gezondheidsbevordering op school, suggesties om ouders te betrekken bij voedingsactiviteiten op school en activiteiten rond gezonde tussendoortjes. Doelgroep: directies en leerkrachten 3de kleuterklas en 1 ste leerjaar. - ‘Gezond aan tafel’ In de map wordt een reeks van verschillende thema’s i.v.m. gezonde voeding met telkens een waaier van interactieve werkvormen besproken. Wil je het thema op een speelse manier aanpakken, dan beschik je over een affiche van de voedingsdriehoek, een ganzenbordspel en een reeks gezondheidsfolders. Doelgroep: leerkrachten TSO, BSO en BuSo en vormingswerkers. Een actuele lijst van folders en brochures vindt u terug op de website www.cm.be. Een aantal hiervan kunnen gratis gedownload worden. Aan te vragen bij: Christelijke Mutualiteit Gert De Glas St. Jorisstraat 26 9300 Aalst tel: 053/76 16 50 mail: [email protected]


56

Liberale Mutualiteit

Folders: - ‘Brood, verbeter je voeding, verleng je leven’ - ‘ Fruit, verbeter je voeding, verleng je leven’ - ‘Vezels, verbeter je voeding, verleng je leven’ - ‘Groenten, verbeter je voeding, verleng je leven’ - ‘Rijst en deegwaren, verbeter je voeding, verleng je leven’ - ‘Gevogelte, lekker en gezond’ - ‘Vis, lekker en gezond’ - ‘Obesitas voorkomen … voor een betere levenskwaliteit! Enkele tips!’ Bestellen kan via de website www.libmutov.be. Aan te vragen bij: Liberale Mutualiteit Vlaams Gewest Hilde Van Impe Prieelstraat 22 1730 Asse tel: 02/454.06.78 mail: [email protected]

Bond Moyson

Folders: - ‘Cholesterol: teveel is schadelijk’ - ‘Voeding en geneesmiddelen’ - ‘Coeliakie’ - ‘Lekkere en gezonde recepten’ - ‘Gewicht gewogen’ - Kinderboek ‘Jonas mag geen koek’: gaat over coelakie, er bestaat een educatieve werkmap van dit boek. Spel: - ‘Het gezondheidsspel’ Een actuele lijst van folders en brochures vindt u terug op de website www.socmut.be. Een aantal hiervan kunnen gratis gedownload worden.


57

Aan te vragen bij: Bond Moyson Oost-Vlaanderen Bernard Cnockaert, verantwoordelijke gezondheidspromotie De Colfmaeckerstraat 11 9620 Zottegem tel: 09/364.99.50 mail: [email protected]

Onafhankelijke Ziekenfondsen

Folders: - ‘Vegetarisme, kun je dat eten’ - ‘Gezonde voeding, levensbelangrijk’’ - ‘Obesitas, over gewicht en overgewicht’ - ‘Overgewicht bij kinderen? Actief voorkomen!’ - ‘Nieuwe voedingstrends: een modeverschijnsel’ - ‘Het geheim van gezonde voeding’ - ‘Over gewicht en overgewicht’ Een actuele lijst van folders en brochures vindt u terug op de website www.partenaozv.be. Een aantal hiervan kunnen gratis gedownload worden. Aan te vragen bij: Onafhankelijke Ziekenfondsen - Gezondheidspromotie Wim Coppieters Coupure Links 103 9000 Gent tel: 09/268 74 14 mail: [email protected]

Neutrale Ziekenfondsen

Een actuele lijst van folders en brochures vindt u terug op de website www.vnz.be. Aan te vragen bij: Neutraal Ziekenfonds Marnix Raes Statieplein 12 9300 Aalst tel: 053/76 99 71 mail: [email protected]


58

Hieronder volgt een kort overzicht van interessante websites die geraadpleegd kunnen worden in het kader van de lessen rond gezonde voeding. www.aardappel.be www.bop.vgc.be/didmat/gvo/index.html www.fooddudes.co.uk www.fruit-op-school.be www.gezondeschool.be www.gezondheid.be www.gezondontbijt.be www.grasspriet.be www.groentenenfruit.nl www.mmmelk.be www.nice-info.be www.nubel.com www.olympic.be www.plattelandsklassen.be www.schoolgruiten.nl www.vig.be www.vilt.be www.vinnigvlaanderen.be www.vlam.be www.voedingscentrum.nl www.voedingsinfo.org www.thefruitpages.com www.zesprikids.com www.10parjour.net www.123aantafel.be www.5amtag.de


59

BIJLAGEN Hierna volgen de bijlagen waarvan sprake is op de voorgaande pagina’s.


60

Weekplanning Naam school: Adres: Contactpersoon: Tel:

Mail:

Maandagvoormiddag: - Klas: - Activiteit:

Maandagnamiddag: - Klas: - Activiteit:

Dinsdagvoormiddag: - Klas: - Activiteit:

Dinsdagnamiddag: - Klas: - Activiteit:

Woensdagvoormiddag: - Klas: - Activiteit:


61

Donderdagvoormiddag: - Klas: - Activiteit:

Donderdagnamiddag: - Klas: - Activiteit:

Vrijdagvoormiddag: - Klas: - Activiteit:

Vrijdagnamiddag: - Klas: - Activiteit:


62

De groenten- en fruitquiz 1. We beginnen met een gemakkelijke vraag. Waarom moet je fruit en groenten eten? A. Omdat het lekker is. B. Omdat het allerlei kleuren heeft. C. Omdat het gezond is.

2. Kunnen fruit en groenten je gezond houden?

A. Ja, wie elke dag genoeg fruit en groenten eet, is gezonder en voelt zich fitter om lekker te bewegen en te denken. B. Dat kan, maar als je vet eet, niet beweegt of rookt helpt fruit en groenten eten maar weinig. C. Nee, het ligt aan het soort lichaam dat je hebt.

3. Welke groenten is het gezondst?

A. Spruitjes zijn de gezondste groenten. B. Er is niet één groenten die alle stoffen levert die je lichaam nodig heeft. Ze zijn dus allemaal gezond, maar je moet afwisselen. C. Fruit is veel gezonder dan groenten.

4. Hoeveel groenten moet je minstens eten per dag als je tussen 6 en 12 jaar bent? A. 6 grote lepels B. 4 grote lepels C. 3 grote lepels

5. Hoeveel stukken fruit moet je minstens eten per dag? A. 3 stukken B. 2 stukken C. 1 stuk

6. Welke vitamines zitten er veel in fruit en groenten?

A. In fruit en groenten komen bijna alle vitamines voor. B. Er zitten haast geen vitamines in fruit en groenten. Wel veel vezels. C. Er zit vooral veel vitamine C in fruit en groenten.


63

7. Waarom zijn vezels in fruit en groenten belangrijk voor ons?

A. Vezels maken je botten steviger. B. Vezels zorgen ervoor dat je darmen goed werken zodat je beter naar de wc kunt gaan. C. Vezels maken je spieren sterker. 8. A. B. C.

Kan een vitaminepil fruit en groenten vervangen? Nee, een vitaminepil kan fruit en groenten niet vervangen. Ja, alle stoffen uit fruit en groenten die je nodig hebt, kun je ook zo binnenkrijgen. Alleen volwassenen kunnen een vitaminepil slikken in plaats van fruit en groenten te eten.

9. A. B. C.

Geven fruit en groenten veel energie? Ja, ze zitten boordevol energie. Vooral fruit geeft snel energie. Ja, maar koffie geeft ook energie. Nee, ze geven je weinig energie, maar ze houden je wel gezond.

Hoeveel mensen in Vlaanderen eten genoeg groenten? A. 82% B. 46% C. 5% 11. Hoeveel mensen in Vlaanderen eten genoeg fruit? A. 73% B. 45% C. 22% 12. Als ik vandaag veel groenten eet, kan ik dan morgen groenten eten overslaan? A. Ja, als je tenminste 6 grote scheppen groenten hebt gegeten. B. Nee, alleen als je ook dubbel zoveel fruit hebt gegeten. C. Nee, het is beter om elke dag minstens 4 grote scheppen groenten en 2 stukken fruit te eten. 13. Hoe kan je nou zoveel fruit en groenten eten? A. Eet het fruit bij het ontbijt en de lunch. Dan neem je de groenten bij het avondeten. Het is wat veel, maar het is nu eenmaal gezond. B. Probeer het eten van fruit en groenten te verspreiden over de dag. Komkommer op de boterham, een glas vruchtensap bij het ontbijt en een sinaasappel als dessert. C. Voor kinderen zijn de hoeveelheden nog te veel. Dat kun je niet halen. LOGO Regio Aalst vzw – ASZ, 7de verd., Merestraat 80, 9300 Aalst Tel: 053/76.47.47 – [email protected] laatste update: april 2007

64

14. Kun je ook teveel fruit en groenten eten? A. Nee, je mag er zoveel van eten als je wilt! B. Van sommige soorten fruit en groenten kun je beter niet teveel nemen. C. Ja, teveel, zelfs van fruit en groenten, is ook niet goed. 15. Wat is het populairste fruit in Vlaanderen? A. Appel. B. Banaan. C. Sinaasappel. Bron: bewerkte versie uit het Werkboekje - project Schoolgruiten – Nederland


65

De groenten- en fruitquiz: antwoorden 1c

Dat weet iedereen!

2a

Wie elke dag genoeg gevarieerd van fruit en groenten eet, is gezonder en voelt zich fitter om lekker te bewegen en te denken. Ook vermindert de kans om later hartproblemen, problemen met je bloedvaten en bepaalde soorten kanker te krijgen.

3b

Variatie is belangrijk. Elke groente bevat verschillende voedingsstoffen (bestanddelen die je lichaam voeden) en andere nuttige stoffen in verschillende hoeveelheden. Er is niet één groente die alle stoffen levert die we nodig hebben. Door te variëren krijgt het lichaam in ieder geval genoeg stoffen binnen die je gezondheid op peil houden. Fruit is niet gezonder dan groenten. Ook fruit moet je elke dag eten.

4b, 5b 4 grote scheppen groente komen overeen met ongeveer 200 gram groente. Als kind moet je dagelijks minstens 4 grote scheppen eten. Het is zelfs nog beter om 5 grote scheppen te eten. Als je volwassen bent, wordt dit 6 scheppen per dag (of ongeveer 300 gram). Kinderen tussen 6 en 12 jaar kunnen het best 2 stukken fruit (of ongeveer 250 gram) eten en 200 tot 250 gram groenten (4 grote scheppen) per dag. Twee mandarijntjes leveren bijvoorbeeld al 125 gram fruit. Vanaf 12 jaar eet je best 300 gram groenten per dag (ongeveer 4 tot 6 grote scheppen of groentelepels). De hoeveelheid groenten kan je verspreid over de dag eten, bijvoorbeeld een portie bij de warme maaltijd en wat bij de broodmaaltijd. Als je weet dat een tomaat gemiddeld 150 gram weegt en een wortel 100 gram, dan valt deze hoeveelheid best mee. 6c

Groenten en fruit bevatten bijna alle soorten vitaminen en mineralen. Fruit en groenten worden in 2 aparte groepen verdeeld in de voedingdriehoek omdat je ze allebei dagelijks moet eten en ze niet zomaar door elkaar mag vervangen omdat ze verschillende soorten vitamines en mineralen bevatten in verschillende hoeveelheden. Variatie is belangrijk in een evenwichtige voeding. Als je bijvoorbeeld bij de warme maaltijd appelmoes hebt gegeten, moet je nog een portie groenten bij een andere maaltijd.


66

7b

In fruit en groenten zitten vezels. Bij sinaasappels kun je de vezels gewoon zien zitten! Vezels zetten je darmen aan het werk en zorgen er bijvoorbeeld voor dat je gemakkelijk naar de wc kunt gaan. Voedingsvezels zitten alleen in plantaardige producten. Graanproducten, fruit en groenten zijn rijk aan vezels.

8a

Een vitaminepil is geen alternatief voor fruit en groente. Fruit en groenten bevatten naast vitamines en mineralen ook vezels. Bovendien zijn niet alle stoffen die beschermen tegen ziekten al bekend. Het is goed mogelijk dat fruit en groenten nog meer beschermende stoffen bevatten dan momenteel bekend is.

9c

Fruit en groenten leveren niet veel energie. Je wordt er dus niet dik van.

10c, 11 c Het is even schrikken, maar de meeste Vlamingen denken genoeg groenten te eten, slechts 5% eet de aanbevolen hoeveelheid. Ook voor het eten van fruit is het percentage laag. De meeste Vlamingen denken dat ze genoeg fruit eten, maar slecht 22% eet echt twee stukken per dag. 12c

Het beste is om iedere dag ten minste 300 gram groenten en 2 keer fruit te eten. Als je de aanbevolen hoeveelheid groenten een keertje niet haalt, is dat niet zo erg. Maar je moet toch proberen om ieder dag 300 gram te eten.

13c

300 gram groente en 2 keer fruit lijkt heel veel, maar als je verspreid over de dag fruit en groente eet, merk je dat die hoeveelheid best meevalt. Op een boterham met kaas zijn bijvoorbeeld plakjes komkommer of stukjes paprika erg lekker. Je kunt ook schijfjes appel of banaan op je brood leggen of een tomaat eten.

14a

Het bijzondere aan de fruit- en groentegroep is dat je er zoveel van mag eten als je wilt! Alleen met fruit moeten we ook weer niet gaan overdrijven. Zo’n 2 tot 3 stukken per dag volstaan.

15b

De appel staat in Vlaanderen al jaren op nummer één.


67

Eetdagboekje Dag 1: maandag Wanneer? ’s Ochtends

Wat?

Hoeveel?

Wat?

Hoeveel?

In de pauze Middag Na school ’s Avonds Voor ’t slapen

Dag 2: dinsdag Wanneer? ’s Ochtends In de pauze Middag Na school ’s Avonds Voor ’t slapen


68

Dag 3: woensdag Wanneer? ’s Ochtends

Wat?

Hoeveel?

Wat?

Hoeveel?


Dag 4: donderdag Wanneer? ’s Ochtends In de pauze Middag Na school ’s Avonds Voor ’t slapen


69

Dag 5: vrijdag Wanneer? ’s Ochtends

Wat?

Hoeveel?

Wat?

Hoeveel?


Dag 6: zaterdag Wanneer? ’s Ochtends Voormiddag Middag Namiddag ’s Avonds Voor ’t slapen


70

Dag 7: zondag

Wanneer? ’s Ochtends

Wat?

Hoeveel?

Voormiddag Middag Namiddag ’s Avonds Voor ’t slapen


71

Lege voedingsdriehoek


72

Zeg het met eten! Spreekwoorden en gezegden

Groep Water v v v v v

Op water en brood zitten. Het water loopt mij in de mond. Het water komt hem tot aan de lippen. Watertanden. Water in de wijn doen.

In de gevangenis zitten. Ik heb er trek in. Hij verkeert in hoge nood. Verlekkerd zijn op iets. Een toegeving doen.

v v

Groep aardappelen en graanproducten Daar kan je nog geen droog brood mee verdienen. Dat brengt geen geld op. Zijn broodje is gebakken. Zijn fortuin is gemaakt. Dat is broodnodig. Het is noodzakelijk. Hij was zo zat als een patat. Hij is zeer dronken. Een graantje meepikken. Mee profiteren. Het kaf van het koren scheiden. Kwaliteit scheiden van rommel. Brood op de plank hebben. Genoeg geld verdienen om van te leven. Iemand het brood uit de mond nemen. Iemand zijn werk afnemen. Dat is gesneden brood. Dat is gemakkelijk.

v v v v v v v v v v

Groep groenten en fruit Hij vroeg het me recht voor de raap. Wortel schieten. Het sop is de kool niet waard. De geit en de kool willen sparen. Knollen voor citroenen verkopen. Hij zit met de gebakken peren. Dat zijn vijgen na Pasen. Een appeltje voor de dorst. Iemand uitknijpen als een citroen. Hij zet een pruim op.

v v v v v v v

Hij vroeg het zonder omwegen Vastgeroest zitten, blijven plakken. Het loont niet de moeite. Niet kunnen kiezen. Bedriegen. Hij draait ervoor op. Dit is veel te laat. Een reserve voor tijden van nood. Iemand afpersen. Hij trekt een nors gezicht. Mokt.


73

Groep melkproducten v v v

Daar heeft hij geen kaas van gegeten. De kaas van zijn brood laten eten. Hij heeft niets in de pap te brokken.

Daar heeft hij geen verstand van. Zich laten doen door anderen. Hij heeft niets te zeggen.

v v v v v

Groep vlees, vis, eieren en vervangproducten Boter bij de vis. Hij wil contant geld. Hij voelt zich als een vis in het water. Hij heeft het naar zijn zin. Het is koek en ei tussen die twee. Het zijn dikke vrienden. Als een kip zonder kop lopen. Zonder nadenken, in 't wilde weg. Hij is een zacht eitje. Hij laat zich doen.

Groep smeer- en bereidingsvet v v v v

Met zijn gat in de boter vallen. Hij heeft boter op het hoofd. Olie op de golven gieten. Olie op het vuur gooien.

v v v

Restgroep Dat is gesneden koek voor hem. Dat is geen klein bier. Een koekje van eigen deeg krijgen.

Hij treft het geluk. Hij is ook schuldig. Kalmeren. Emotie weer hoog doen oplaaien.

Dat is gemakkelijk voor hem. Het is een belangrijke zaak. Behandeld worden zoals men anderen behandeld.


74

Gedichten en versjes 1.

Ik zei: ik blief een stukje bief. En zachtjes klonk het: boe. Toen keek ik op en schrok me rot. De kelner was een koe. Ik schreeuwde: nee! Bief? Weg ermee! Maar kip laat ik niet staan. Toen hoorde ik: dat pik ik niet. De barman was een haan. Ik zuchtte: fout, geen kippenbout. Als er maar zeebaars is. Toen keek ik door de keukendeur. De chef-kok was een vis. Ik gilde: is hier alles vis, gevogelte of rund? Dan wil ik enkel een dessert. Ik neem een slagroompunt. O nee, zei men toen zeer bezwaard. De directie is een taart.

2.

Wat eet ik, wat drink ik? Dat is de grote vraag. Het gaat hup in mijn mond. En dan zo naar mijn maag. Ik vind van alles lekker. En dan lust ik het graag. En soms moet ik iets eten. Waar ik niet zelf om vraag. Ik lust heel graag kroketten. Ja, daar ben ik dol op. Maar moet ik zuurkool eten. Dan zeg ik liever stop!


75

3.

Jozefientje Vitamientje In een huisje rood en rond Twee meter twintig van de grond Woont Jozefientje Vitamientje. En haar huisje rood en rond Is voor kinderen heel gezond. Hangend aan een grote boom, In de zon, heel lui en loom, Woont Jozefientje Vitamientje. Samen met wel twaalf pitten, Die ook in dat huisje zitten. Ja heus waar, het is geen droom, Het is … een appel aan een boom.

4.

Hap hap hap Brood, banaan en pap Slok, slok, slok Melk en vruchtensap Ik let goed op op school Mijn lijf dat groeit als kool Ik ben heel energiek En ben ook niet vaak ziek Ik ben ook echt niet sloom Ik vind het maar gewoon Ik eet en drink heel goed Ik weet wel hoe dat moet!

5.

Er was eens een bokser uit Peer Die at elke dag als een beer Toen brak hij zijn been Zat weken alleen Zijn weegschaal las steeds meer en meer.


76

6.

Met ontbijt kom je vooruit Neem altijd iets van fruit Dus groente, fruit of sap Bibbel bobbel bap. Bij een goed ontbijt voor elk Hoort altijd iets van melk Dus yoghurt, melk of kaas Bibbel, bobbel, baas. Ontbijt dat maakt je groot Neem altijd iets voor brood Dus cornflakes, brood of pap Bibbel, bobbel, bap.

7.

Het eten op mijn bord Moet op een lange reis Die duurt dan ook niet kort Luister, ik ben wijs: Een hap gaat in mijn mond Mijn kiezen kauwen goed Mijn tong duwt ’t hapje rond Zoals het hoort en moet. Dan slik ik ’t hapje door En zakt het naar beneden Daar is mijn keel toch voor Mijn maag is dan tevreden.

8.

Een veelvraat uit St.Etienne Groeide vast in zijn Citroën Hij kwam er pas uit Dankzij groenten en fruit Voldaan en zo slank als een den.


77

Mijn school: ……………………………………………………………………………..…….. Mijn klas: ………………………………………………………………………………………… Mijn naam: ………………………………………………………………………………………. Ik ben …………. jaar oud.

Gezonde quizvragen

Kruis het juiste antwoord aan: 1. Als je dagelijks 1 glas melk drinkt of een boterham met kaas eet, neem je voldoende calcium op. ? juist ? fout 2. Wit brood en bruin brood hebben dezelfde voedingswaarde. ? juist ? fout 3. Fruit kan groenten vervangen. ? juist ? fout 4. Voedingsvezels komen van nature enkel in plantaardige producten voor. ? juist ? fout 5. Per dag moet je 1 liter drinken. ? juist ? fout 6. Eén glas frisdrank/limonade bevat evenveel suiker als 5 suikerklontjes. ? juist ? fout 7. Je moet elke dag vlees of vis eten. ? juist ? fout 8. Het is beter volle melkproducten te kiezen dan halfvolle. ? juist ? fout 9. Het is niet nodig om te ontbijten. ? juist ? fout 10. Frietjes zijn gezonder dan aardappels in de schil. ? juist ? fout


78

Gezonde quizantwoorden 1. Als je dagelijks 1 glas melk drinkt of een boterham met kaas eet, neem je voldoende calcium op. FOUT! Melk en kaas zijn producten die ons calcium leveren. Het is belangrijk om van jongs af voldoende calcium op te nemen in het kader van preventie tegen osteoporose. We moeten proberen om per dag 3 à 4 glazen melk te drinken + 1 à 2 sneden kaas. 2. Wit brood en bruin brood hebben dezelfde voedingswaarde. FOUT! Wit brood bevat minder voedingsvezels en minder vitaminen en mineralen. De voorkeur gaat dus altijd uit naar bruine broodsoorten. 3. Fruit kan groenten vervangen. FOUT! Groenten kunnen niet vervangen worden door fruit omdat ze andere vitaminen en mineralen leveren. Daarom moeten we zowel groenten als fruit eten. Als je dus bij je warme maaltijd vruchtenmoes eet i.p.v. groenten mag je niet vergeten die dat bij een andere maaltijd groenten te eten. 4. Voedingsvezels komen van nature enkel in plantaardige producten voor. JUIST! Voedingsvezels komen van nature voor in aardappelen, graanproducten (zoals brood, deegwaren, rijst), groenten, fruit, peulvruchten en noten. Dit zijn allemaal plantaardige producten. Als je ze toch in een dierlijk product zoals yoghurt terugvindt, zijn ze aan het product toegevoegd. 5. Per dag moet je 1 liter drinken. FOUT! Je moet dagelijks minimum 1,5 l drinken. Dit kan in de vorm van verschillende dranken maar de voorkeur gaat uit naar water. Koffie, thee, bouillon of een licht soepje zijn andere goede vochtbronnen, maar van koffie en thee drink je beter niet meer dan een halve liter per dag. 6. Eén glas frisdrank/limonade bevat evenveel suiker als 5 suikerklontjes. JUIST! Frisdranken bevatten heel wat suiker en dat is slecht voor je gezondheid. Bovendien bevat tast de suiker ook nog eens de tanden aan. LOGO Regio Aalst vzw – ASZ, 7de verd., Merestraat 80, 9300 Aalst Tel: 053/76.47.47 – [email protected] laatste update: april 2007

79

7. Je moet elke dag vlees of vis eten. FOUT! Er wordt tegenwoordig aangeraden om op weekbasis een viertal dagen vlees te eten, een tweetal dagen vis en eventueel één dag een vleesvervanger te gebruiken. 8. Het is beter volle melkproducten te kiezen dan halfvolle. FOUT! Een normaal volwassen persoon kiest het beste voor halfvolle producten. We eten al veel te veel vetten en door halfvolle i.p.v. volle producten te kiezen, zorg je voor een eenvoudige manier van de inname van vetten. Ook qua vitaminen en mineralen is er geen probleem. Halfvolle melk bevat immers evenveel mineralen en wateroplosbare vitaminen als volle melk. 9. Het is niet nodig om te ontbijten. FOUT! Het is juist belangrijk om de dag te starten met een ontbijt: het geeft je energie zodat je de dag goed kan beginnen en het houdt je de hele dag fit. Het is trouwens bewezen dat kinderen die goed ontbijten beter presteren op school. 10. Frietjes zijn gezonder dan aardappels in de schil. FOUT! Je vindt frietjes misschien wel lekkerder maar ze worden gebakken in frituurolie zodat ze veel vetter zijn dan aardappels in de schil.


80

Het groente- en fruitinterview

1. Wordt er in jullie huisgezin elke dag fruit gegeten?

2. Eten jullie elke dag groenten?

3. Welke groenten vinden jullie het lekkerst?

4. En welk fruit?

5. Welke groente vinden jullie helemaal niet lekker?

6. Zijn er ook fruitsoorten die jullie niet lekker vinden?

7. Wie bepaalt hoeveel groenten je eet?

8. Wat eten jullie het vaakst bij groenten?

9. Eten jullie alleen bij de warme maaltijd groenten of ook tussendoor? Wanneer dan?


81

Bladwijzer ‘de 10 tafelgeboden’

De 10 tafelgeboden 1. evenwichtig zult gij eten 2. geen koolhydraat zult gij vergeten 3. van fruit en groenten zult ge houden 4. goed en langzaam zult ge kauwen 5. eet vol vreugde, maar eet matig 6. eet met smaak en regelmatig 7. waterflessen zult gij legen 8. zoveel ge kunt, zult ge bewegen 9. naar juiste voeding zult gij streven 10. gezond is uw manier van leven Bron: www.komoptegenkanker.be


82

Zelfanalyse voedingsbeleid Naam van de school : ……………………………………………………………………………………………………………………….. Adres : …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. Telefoonnummer : ……………………………………………………………………………………………………………………………… Fax : ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… E-mail : …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. Directie: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. Naam van het CLB waar de school mee samenwerkt : ………………………………………………………………. Adres : …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. Contactpersoon : …………………………………………………………………………….…………………………………………………. Type school Welke afdelingen heeft de school : O kleuteronderwijs O lager onderwijs O bijzonder lager onderwijs Bezettingsgraad Hoeveel leerlingen telt de school dit schooljaar? Kleuteronderwijs : …………………… Lager onderwijs : ……………………… Hoeveel leerkrachten telt de school dit schooljaar? : ……………………

Vragen betreffende het voedingsbeleid 1) Hebben de leerlingen de mogelijkheid om op school een warme maaltijd te eten ? ja neen Indien ja, door wie wordt het aanbod bepaald : eigen kok / grootkeuken diëtiste leerkracht cateringbedrijf of traiteur indien ja : naam + adres :………………………………………………………………… biedt het cateringbedrijf verschillende keuzemogelijkheden ? ja neen andere : ……………………………………………………………………………………… LOGO Regio Aalst vzw – ASZ, 7de verd., Merestraat 80, 9300 Aalst Tel: 053/76.47.47 – [email protected] laatste update: april 2007

83

Indien ja, is het aanbod : vetarm (magere vleessoorten, magere vis, vetarme saus, max. 1 x per week frietjes, …) vezelrijk (aardappels, volkoren deegwaren, bruine rijst, peulvruchten, groenten, fruit, …) dagelijks verse groenten dagelijks vers fruit gevarieerd

2) Hebben de leerlingen de mogelijkheid om op school een broodmaaltijd te eten? ja neen Indien ja, de broodmaaltijd wordt van thuis meegebracht de broodmaaltijd wordt op school zelf klaargemaakt de broodmaaltijd wordt geleverd door een cateringbedrijf of een traiteur de broodmaaltijd wordt op andere wijze geleverd (hoe ? ………………………………………………) Indien de broodmaaltijd geleverd wordt, is het aanbod : vetarm (magere vleessoorten, zonder sausjes, …) vezelrijk (bruin brood, rauwkost, fruit, …) gevarieerd

3) Is er op school de mogelijkheid om tussendoortjes te kopen ? ja neen Indien ja, waar kunnen deze gekocht worden : in een winkeltje in de school aan een automaat andere ………………………………………………………………………………… Indien ja, welke voedingsmiddelen kunnen gekocht worden : water fruitsap frisdranken LOGO Regio Aalst vzw – ASZ, 7de verd., Merestraat 80, 9300 Aalst Tel: 053/76.47.47 – [email protected] laatste update: april 2007

84

vers fruit melkproducten (vb. melk, yoghurt, …) rijst- of granenkoeken versnaperingen zoals chocolade, wafels, chips, zoete koeken, candybars, … andere ……………………………………………………………………………………

4) Kunnen de leerlingen altijd gratis water drinken ? ja neen Indien ja, zijn er waterfonteintjes in de school ? ja neen

5) Kent u de richtlijnen voor een gezonde voeding ? ja neen Indien ja, welke : ……………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

6) Werden in uw school reeds acties gedaan om het thema gezonde voeding te promoten ? ja neen Indien ja, welke : ophangen van affiches verspreiden van folders verspreiden van info over de voedingsdriehoek bezoeken van een tentoonstelling geïntegreerd in de lessen via een lessenpakket (indien ja, tijdens welke lessen :………………………………………………….) organiseren van een themaweek organiseren van een gezond ontbijt op school organiseren van een wedstrijd rond gezonde voeding op school snoeparme school LOGO Regio Aalst vzw – ASZ, 7de verd., Merestraat 80, 9300 Aalst Tel: 053/76.47.47 – [email protected] laatste update: april 2007

85

geven van informatie aan de ouders andere …………………………………………………………………………………… Wat was het resultaat van de actie ? …………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Wie heeft beslist om op school acties rond voeding op te zetten ? directie leerkrachten leerlingen CLB ouders andere……………………………………………………………………………………... Worden de ouders van de leerlingen betrokken bij de acties ? ja neen

7) Welke voedingsproblemen herkent u bij de leerlingen van uw school ? niet/slecht ontbijten te veel snoepen te vette voeding te weinig vezelrijke groenten te weinig vers fruit en verse groenten te veel frisdrank ongezond diëten eetstoornissen (neigend naar boulimie, anorexia) andere…………………………………………………………………………………….

8) Bent u tevreden over het voedingsaanbod op uw school ? ja neen, reden ……………………………………………………………………………….

9) Bent u geïnteresseerd om aan een voedingsbeleid op school te werken ? ja neen LOGO Regio Aalst vzw – ASZ, 7de verd., Merestraat 80, 9300 Aalst Tel: 053/76.47.47 – [email protected] laatste update: april 2007

86

BRONNEN Gezondheidsenquête van 1997 van het Ministerie van Sociale Zaken Gezondheidsenquête 1997 van Bietloot, Demarest, Tafforeau en Van Oyen Gezondheidsindicatoren 1999 van Aelvoet, ea Gezondheidsindicatoren 2000 van Aelvoet, ea Gezondheidsindicatoren 2000 van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Voedingsonderzoek bij kinderen tussen 3 en 6 jaar door de Vakgroep Maatschappelijke Gezondheid - Universiteit Gent, nov. ‘02-febr. ‘03 Indicatorenmeting LOGO Regio Aalst vzw, voorjaar 2002 – najaar 2006 Nutrinews Tijdschrift voor Voeding en Diëtetiek


87

INLEIDING gezonde voeding projectweek

Recommend Documents