I Autonome verzorgingsinstelling. Informatiebrochure. Gezonde voeding voor hart- en bloedvaten

I Autonome verzorgingsinstelling

Informatiebrochure

Gezonde voeding voor hart- en bloedvaten

II Gezonde voeding voor hart en bloedvaten

Hart- en vaatziekten is de voornaamste doodsoorzaak in België. Een te hoog cholesterolgehalte of hypercholesterolemie en een hoge bloeddruk of hypertensie zijn veel voorkomende problemen van deze tijd. Beiden verhogen de kans op hart- en vaatziekten. Het nastreven van een gezonde levensstijl is een manier om dit tegen te gaan.

Wat is cholesterol? Cholesterol is een vetachtige stof die ons lichaam nodig heeft om goed te functioneren. We hebben deze nodig voor de opbouw van onze lichaamscellen en voor de aanmaak van gal en hormonen. Cholesterol wordt aangemaakt door de lever maar dit wordt ook opgenomen via onze voeding. LDL (=SLECHTE CHOLESTEROL) gaat de cholesterol naar de lichaamscellen brengen, deze gebruiken hiervan wat ze nodig hebben. De rest blijft in het bloed en kan zich ophopen aan de binnenzijde van de wanden van de bloedvaten. De bloedvaten kunnen door deze ophoping of plaques dichtslibben waardoor hart- en vaatziekten ontstaan.

INFOBROCHURE

IICardiologie - gezonde voeding voor hart- en bloedvaten

HDL (=GOEDE CHOLESTEROL) gaat de overtollige cholesterol terugbrengen naar de lever waar deze wordt afgebroken en verwijderd. ** Verzadigde vetten verhogen het LDL gehalte, onverzadigde zorgen voor een daling van het LDL gehalte.

Wat is bloeddruk en wanneer spreekt met van hypertensie? Het hart gaat een grote hoeveelheid bloed door de aders, de slagaders en het hart pompen door samen te trekken en dan weer te ontspannen. De druk van het bloed op de wanden van de bloedvaten noemt men de bloeddruk. Wanneer men spreekt van een hoge bloeddruk wil dit zeggen dat er een abnormale verhoging is van de bloeddruk. Wanneer men een hoge bloeddruk (=hypertensie) heeft voor een lange tijd kan dit zorgen voor een aantasting van de wanden van de bloedvaten. Deze aantasting zorgt ervoor dat het hart heviger moet samentrekken omdat er een moeilijke circulatie is van het bloed. De bloeddruk wordt uitgedrukt aan de hand van twee getallen: • de systolische bloeddruk of bovendruk: het hart trekt samen en het bloed stroomt eruit. • de diastolische druk of onderdruk: het hart ontspant zich en vult zich met bloed.

3

Wanneer loop ik risico hypercholesterolemie?

op

hypertensie

of

De factoren die een invloed hebben op jouw bloeddruk zijn geslacht, erfelijke aanleg, leeftijd, voeding, gewicht, rookgedrag, beweging, enzovoort. Het is van essentieel belang dat je de beïnvloedbare factoren, zoals voeding, rookgedrag, gewicht en beweging onder controle houdt.

Levensstijl bij hart- en vaatziekten Gezonde voeding met de voedingsdriehoek De richtlijnen voor een hartvriendelijke voeding liggen in de lijn van de aanbevelingen voor een gezonde en evenwichtige voeding. De actieve voedingsdriehoek vormt de basis, met specifieke aandacht voor de totale vetinname en de vetzuursamenstelling, zout en de energiebehoefte. Afhankelijk van de levensstijl van de patiënt wordt het voedingsadvies individueel aangepast.

INFOBROCHURE


10 gulden regels 1. Gebruik zachte vetstoffen of olie als vetstof. 2. Gebruik veel groenten en fruit. 3. Kies voor volkoren producten (volkoren brood, deegwaren,..). 4. Matig je vleesgebruik, kies bij voorkeur magere of halfvette dierlijke producten. 5. Eet 2 maal per week vis waarvan 1 maal vette vis. 6. Probeer alcohol te vermijden of te beperken. (max. 1-2 glazen rode wijn). 7. Vermijdt zout en producten rijk aan zout. 8. Probeer regelmaat te krijgen in je voedingspatroon. 9. Beweeg voldoende. 10. Stop met roken!

Vetten Vetten zijn brandstoffen die nodig zijn voor de energieaanbreng. Binnen de groep van de vetten zijn er verschillende soorten. Een juiste keuze van vetten is dan ook zeer belangrijk! Verzadigde vetten: komen vooral voor in dierlijk producten zoals vlees, vleeswaren, volle melkproducten, kazen, boter, reuzel, koffieroom, etc. Het zijn meestal de ‘harde’ vetten. Ze veroorzaken een stijging van het cholesterolgehalte en bijgevolg de kans op hart- en vaatziekten. Ze worden in de volksmond ‘slechte vetten’ genoemd. Het is aangeraden de inname van deze vetten te beperken.

5

Onverzadigde vetten: deze zijn meestal van plantaardige oorsprong en zijn zacht of vloeibaar bij kamertemperatuur. Ze hebben een verlagend effect op het cholesterolgehalte en worden daarom in de volksmond ook de ’goede’ vetten genoemd. De onverzadigde vetten worden ingedeeld in twee groepen: • de poly-onverzadigde vetten: komen vooral voor in zonnebloem-, soja-, mais- en saffloerolie, sojaproducten, vette vis en (harde) dieetmargarines. Omega 3 is één van de voornaamste poly-onverzadigde vetzuren. We kunnen deze niet zelf aanmaken dus is het noodzakelijk dat we deze uit de voeding halen. Het komt vooral voor in lijnzaad-, koolzaad- en notenolie. • de mono-onverzadigde vetten: komen vooral voor in olijf-, arachide- en koolzaadolie, dieetmargarines, noten en zaden. De transvetzuren: deze kunnen van plantaardige OF industriële oorsprong zijn. • Industrieel geproduceerde transvetzuren verhogen het risico op hart- en vaatziekten. Ze ontstaan bij de hydrogenering van plantaardige “vloeibare” olie (zonnebloemolie, sojaolie,…) naar vaste vetten. Transvetzuren kunnen ook ontstaan tijdens industriële raffinageprocessen van plantaardige oliën en via bakken, frituren en grillen. Verder komen ze vooral voor in fastfood, gefrituurde en andere snacks, industriële bakkerijproducten, koek en gebak.

INFOBROCHURE


7

•

Natuurlijke transvetzuren hebben geen cardiovasculaire gevolgen indien de aanbevolen norm niet wordt overschreden. Een beperking van deze dierlijke producten ten opzichte van de algemene aanbevelingen is niet wenselijk omdat zij bovendien een belangrijke bronnen zijn van essentiële voedingsstoffen zoals eiwitten, calcium en ijzer. Ze komen vooral voor in melkproducten en vlees van koeien.

Palmolie bevat meer dan 40 % verzadigde vetzuren die de kans op hart- en vaatziekten doen verhogen. Palmolie komt vooral voor in gebak, taart, kant- en klare gerechten, koffiekoeken, pizza’s, quiches en gezouten gebakjes en smeerpasta’s.

Zout Zout is van nature aanwezig in vele voedingsmiddelen. Vaak bevatten bereide en kant- en klare voedingsmiddelen grote hoeveelheden zout, het wordt ook wel eens het ‘verborgen zout’ genoemd. Anderzijds bepalen wij ook zelf een groot deel van ons zoutgebruik, dit door zout te strooien bij het bereiden van een maaltijd of bij het strooien op het bord.

Zout wordt ook wel natriumchloride genoemd, het hoofdbestanddeel ‘natrium’ is een stof die ons lichaam nodig heeft, maar toch is het een grote boosdoener voor de bloeddruk. Let op! De hoeveelheid natrium geeft niet de hoeveelheid zout weer, om dit juist te bepalen moet je het natrium vermenigvuldigen met 2,5 (1g Na = 2,5g zout). De hoeveelheid natrium vind je meestal terug op het etiket van het voedingsmiddel in de tabel ‘voedingswaarde / 100g’.

Zoutarm product: 0,3 - 1,5 g zout / 100 g Zoutrijk product: 1,5 of meer zout / 100 g Voorbeeld omzetting Na naar zout: 100g Hollandse kaas bevat 0,925 g Natrium. > 0,925g Natrium x 2,5 = 2,3 g zout > Besluit: Hollandse kaas is een zoutrijk product! Er wordt aanbevolen om niet meer dan 5 g zout per dag te consumeren.

INFOBROCHURE


Meest zoutrijke producten: • smeer- en smeltkazen • conserven (vis, groenten, vlees) • kant- en klare bereidingen • bouillonblokjes • bepaalde waters zoals Vichy®, Apollinaris®, Badoit®, Top®, Gerolsteiner®, chaudfontaine®, enz. • frisdrank, bv Tonic Kruidenmengsels zonder zout (vooral natriumarmdieet).

Hoe kan ik een gezonde voeding voor hart en bloedvaten samenstellen? Algemeen Probeer steeds de voedingsmiddelen te beperken dat rijk zijn aan dierlijke vette zoals vette vleessoorten, gewone smeer- en bereidingsvetten, volle melkproducten en kazen. Gebruik met mate zoetigheden zoals koekjes, snoepjes, chocolade en gebak. Schakel meer kruiden en specerijen in bij de bereidingen ter vervanging van zout. Een kruidenwijzer kan hierbij een hulp bieden (zie bijlage). Wees zuinig met het zoutvat op tafel.

9

Dranken Voorkeur

Beperk

• Koffie of thee • Water (Let op! geen zoutrijke waters gebruiken) • Lightfrisdranken (Max. 1 consumptie per dag) • Magere of halfvolle melkproducten

• Gewone frisdrank (Cola, Fanta, …) • Alcoholhoudende dranken • Volle melkproducten • Chocolademelk • Waters met een hoog natriumgehalte

Brood(variaties) en deegwaren Voorkeur

Beperk

• Wit, bruin en volkoren brood • Fantasiebrood zoals melk• Pistolets, piccolo, stokbrood (bij suiker-, rozijnenbrood en voorkeur bruin) sandwiches • Beschuiten en cracotten • Boterkoeken, croissants en • Cornflakes en muesli gevulde koffiekoeken • Volkoren deegwaren en volkoren • Ontbijtgranen met chocolade en rijst honing

INFOBROCHURE


Aardappelen

11

Voorkeur

Beperk

• Gekookte, gestoomde of aardappelen in de schil • Puree bereidt met afgeroomde melk, geen ei en aanbevolen vetstof

• Gratin aardappelen • Max. 1x/ 2 weken frituurbereiding

Groenten Voorkeur

Beperk

• Alle groenten: vers of uit diepvries onbereid

• Bereide groenten (vb: spinazie in roomsaus) • Conserven (blik of glas)

Soep Voorkeur

Beperk

• Ontvette bouillon of magere soep met vetarme bouillonblokjes

• Kant- en-klare soep

Fruit Voorkeur

Beperk

• Vers fruit • Fruit uit blik op water of eigen sap

• Gedroogd fruit zoals krenten, rozijnen, vijgen en dadels • Gekonfijt fruit • Fruit uit blik op siroop

Melkproducten Voorkeur • • • •

Beperk

Magere of halvolle yoghurt • Volle melkproducten Soja melk Magere fruityoghurt Magere of halfvette vaste kaas of smeerkaas: max. 30+ of 18 % vetgehalte • Magere platte kaas (bv op smaak gebracht met tuinkruiden)

INFOBROCHURE


Eieren Voorkeur

13

Beperk

• Gekookt eitje (max. 2 per week, ook de bereidingen tellen mee!)

Vlees- en vleeswaren Beperk de hoeveelheid vlees! Maximaal 100–150 gram vlees/dag

Voorkeur

Beperk

• Mager rundvlees, kalfvlees • Lamsvlees, paardenvlees, varkensvlees • Gekookte of rauwe ham, americain natuur • Kalkoenham, kipfilet • Struisvogelfilet • Vleesvervangers: tofu, tempeh • Ree, konijn, struisvogel, parelhoen • Patrijs, kip, kalkoen, eend, duif (steeds vel en vet verwijderen)

• Vette vleessoorten zoals vet rundvlees, vet varkensvlees, vet schapenvlees • Gehaktbereiding en andere bereidingen (vb. schnitzels) • Bereide americain • Salades

Vis- en viswaren Aangeraden is om 2x/week verse vis te eten waarvan 1x/week vette vis (bvb zalm, makreel,..)

Voorkeur

Beperk

• Verse of onbereide diepvriesvis • Zelf bereide vissalade • Visconserven in eigen nat of in olijfolie • Schaal -en schelpdieren

• Gerookte vis • Gekochte visbereidingen • Vissalades

Sauzen Voorkeur

Beperk

• Dressing met een goede vetzuursamenstelling • Light mayonnaise • Vinaigrette bv slasaus natuur, bieslook – sjalot, fijne kruiden, yogorette paprika of fijne kruiden • Light Vinaigrette: fijne kruiden, komkommer- dille, honingmosterd, fijn kruiden vinaigrette • Sojasaus • Ontvette vleesjus

• Mayonaise en afleidingen • Boter-, kaas- en roomsauzen, enz. • Vette vleessaus

INFOBROCHURE


Smeer- en bereidingsvetten Harde vetstoffen (bv. blok bakboter) zijn rijk aan verzadigde of ‘slechte’ vetten. Zachte vetstoffen zijn rijk aan de onverzadigde of ‘goede’ vetten.

Voorkeur

Beperk

• Margarines en minarines met weinig verzadigde vetten en een hoog gehalte aan onverzadigde vetten. • Bak en braadmargarines met weinig verzadigde vetten en hoog gehalte aan onverzadigde vetten, vloeibare bak- en braadmargarines • Olie: olijfolie, arachide, zonnebloemolie, maïskielolie • Frituurolie met zeer laag gehalte aan verzadigde vetten en voornamelijk onverzadigde vetten verdient de voorkeur • Frituurolie arm aan verzadigde vetten

• Boter, gewone margarine • Smout • Vast frituurvet • Harde vetstoffen

15

Restgroep Voorkeur

Beperk

• Zoet broodbeleg (vb: confituur, jam, peperkoek,…)

• Suiker- en vetrijke nagerechten (bv. chocomousse, tiramisu, taart, roomijs, enz.) • Suikerwaren (bv. chocolade en chocoladeproducten, suikerwafel, koeken, enz.) • Zoet broodbeleg (bv. honing, choco, siroop, speculaaspasta, enz.)

INFOBROCHURE


II Kruidenwijzer Anijs

Vis, vismarinades en pastei Basilicum

Pasta, rauwkost, vis, ragout, sauzen, groenten, soep, zuiderse gerechten, salades en pesto. Opgelet: Niet laten meekoken.

Bieslook

Salades, soepen, sauzen, eieren, konijn, vis, plattekaas, eieren, verse kaas en vleesschotels (kalf en gevogelte).

Bonenkruid

Konijn, schaap, vis, varkensribbetjes, kalfs –en varkensragout en Provençaalse gerechten.

Cayennepeper

Geeft elk gerecht een pikante toets. Daarom zuinig mee omspringen.

Citroen

Aromatiseert vele bereidingen. Koekjes, desserten, soepen, salades, kruidensausjes, vis en vlees. Kan goed azijn vervangen. Goed bij vis –en schaaldieren.

17

Curry

Wit vlees, rijst, gevogelte en verschillende vissoorten. Opgelet: Gebruik curry zonder toevoeging van zout.

Verse dille

Bij talrijke gerechten, groenten en vis.

Dragon

Salades, rauwkost, gegrilde bereidingen, gevogelte, vis, omelet, sauzen, salades, kruidenboter, olie en vinaigrette.

Jeneverbes

Marinades, vlees, wild, pasta en sauzen.

Kaneel

Geeft aroma aan warme wijn, fruitmoes, patisserie, vis en saus.

Kervel

Soep, salades, omelet en sauzen. Opgelet: Op het laatste ogenblik toevoegen en zeer weinig van gebruiken, want het is kaliumrijk.

Kruidnagel

Marinades, bouillon, pasta, sauzen, stoofgerechten, gesmoord vlees, wild, appelmoes, en pruimen.

Korianderzaadjes

Bereidingen op Griekse en Oosterse wijze, marinades met wild, rood vlees, bereide vleeswaren.

INFOBROCHURE


Verse koriander

Vooral in Oosterse gerechten.

Komijn

Kolen en platte kaas.

Look

Lookmayonaise, looksoep, bouillabaise, schaap, lam, groenten, sauzen en platte kaas.

Laurier

In alle suddergerechten, marinades, sauzen, soep, bouillon, vis, groentekrans en vlees.

Marjolein

Groenten, bouillon voor wit vlees, schaap –en lamsbereidingen, in sommige sauzen en soepen.

Munt

Pepermunt: sauzen, salades en exotische gerechten. Groene munt: thee, cocktails en sorbet.

19

Nootmuskaat

Bij bepaalde groenten: aardappelen, kolen, rapen en boontjes. Bij vlees: gans en eend. In marinades, witte saus, bouillon en vleesbrood.

Mierikswortel

Vlees en vis.

Oregano

Pizza, sauzen en soep.

Paprika

Fricassée, eieren, sommige vissoorten, vlees, gevogelte en groenten.

Peterselie

Als garnituur bij talrijke gerechten, groenten en vinaigrettes.

Pili-pili

Geeft elk gerecht een pikante toets. Daarom zuinig mee omspringen.

Rozemarijn

Vlees (lam), vis (zalm), sommige Provençaalse groenten (courgettes, aubergines) en geitenkaas.

INFOBROCHURE


Sjalot

Salades, sauzen en groenten.

Saffraan

Rijst, paëlla en vissoep.

Salie

Gevogelte, wild, vis (paling, …), schaap, lam, varken, kalf, worst, Italiaanse vermout, gevogelte, groenten (sperziebonen, erwtjes, tomaten), pompoensoep en kaassaus.

Vanille

Gebak en nagerechten.

Tijm

Groenten (tomaten, paprika, aubergine, courgettes, wortelen en broccoli), sauzen, marinades van wild, gegrild rood vlees, vis, gevogelte, konijn, ragouts en bouillons. Opgelet: Bij het begin van de bereiding toevoegen.

21

DAGSCHEMA Evenwichtige maaltijden over de dag 1.5 l water per dag (bruisend, plat, of licht bruisend water)

Ontbijt: ........ sneden bruin brood - margarine om te smeren - Confituur - magere smeerkaas - magere platte kaas zonder suiker - koffie met halfvolle melk of thee met halfvolle melk.

Tussendoor: 1 stuk fruit naar keuze of 1 potje magere yoghurt. Broodmaaltijd: ........ sneden bruin brood - margarine om te smeren magere vleeswaren of mager kaas - 1 portie sla en/of andere rauwkost met een lepel dressing of vinaigrette (100g rauwkost) of een tas soep - koffie met halfvolle melk of thee met halfvolle melk of water.

Tussendoor: 1 stuk fruit of 1 potje magere yoghurt. Warme maaltijd: 3 gekookte aardappelen (150 gr.) - 1 portie groenten (200g en magere bereidingswijze) - 1 portie mager vlees of vis (150 gr.) - margarine als bereidingsvet - water. Tussendoor: 1 stuk fruit of een potje magere yoghurt.

INFOBROCHURE


23

Tips: • • • • • • •

Probeer voldoende te variëren Gebruik 3 hoofdmaaltijden en 3 tussenmaaltijden Doe geen boodschappen als je honger hebt Vul je weekmenu aan met 2x vis en 2x gevogelte Maximaal 1 maal per week frietjes in een frituurolie met een goede vetzuursamenstelling Maximaal 2 eitjes per week 2 tot 3 stukken fruit per dag

ASZ campus aalst cardiologie Merestraat 80 9300 Aalst t +32 (0)53 76 67 30 f +32 (0)53 76 67 37 e [email protected]

campus geraardsbergen cardiologie Gasthuisstraat 4 9500 Geraardsbergen t +32 (0)54 43 21 72 f +32 (0)54 43 21 12 e [email protected]

V.U.: Sabine Siau, alg. dir wnd., p/a ASZ, Merestraat 80, 9300 Aalst

campus wetteren cardiologie Wegvoeringstraat 73 9230 Wetteren t +32 (0)9 368 84 94 f +32 (0)9 368 84 92 e [email protected]

I Autonome verzorgingsinstelling. Informatiebrochure. Gezonde voeding voor hart- en bloedvaten

Recommend Documents