I Autonome verzorgingsinstelling
Informatiebrochure
Depressie?
II Inhoudsopgave
Wat is een depressie? 6 Wat zijn de symptomen van depressie? 7 Gedrag 10 Gevoelens 11 Gedachten 13 Lichamelijke problemen
14
Oorzaken van een depressie 15 Behandeling op onze afdeling 18 Medicatie 18 Werking Bijwerkingen Stoppen met een antidepressivum
Psychologische begeleiding
20
Groepsgesprek 20 Individuele begeleiding
21
Ergotherapie en bewegingstherapie
22
Aandachtspunten en nuttige adressen 23
II Voorwoord
INFOBROCHURE
IIDepressie?
5
Weer zo’n dag Weer zo’n dag een dag dat ik niets wil geen zin om iets te doen Weer zo’n dag een dag van gehang op de bank alleen maar moe zijn Weer zo’n dag een dag vol depressie het leven zat zijn Weer zo’n dag een dag dat niets me kan schelen ik trek me nergens wat van aan Ooit hoop ik dit te overleven deze depressie te overwinnen het kost veel moeite en pijn maar over een tijdje zal ik er weer zijn! (1001 gedichten & gedichtjes weer zo’n dag, door Larissa)
II Wat is een depressie?
Wie in de put zit, klimt er meestal snel weer uit. Het overkomt ons allemaal wel eens, iedereen is wel eens minder vrolijk. Depressieve of sombere gedachten horen er gewoon bij. Als er moeilijke dingen in je leven gebeuren, is het vanzelfsprekend dat je je een tijd minder goed voelt. Maar als je heel veel problemen tegelijk te verwerken krijgt, dan kan je langere tijd somber worden. In dat geval, kan er sprake zijn van een depressie. Doch, in sommige gevallen kan het ook zijn dat je helemaal geen aanleiding of reden ziet om je depressieve toestand.
Een depressie is een stoornis in de stemming. Een stemming is ‘de emotionele toestand die bepaalt op welke wijze je jezelf, de wereld en het leven ervaart’. Een ander woord voor stemming is gemoedstoestand. Wanneer we spreken over een depressie, dan wil dit zeggen dat je stemming, dus je gemoedstoestand gedurende weken of maanden overwegend somber is. Het gaat gepaard met zowel veranderingen in het denken, in gedrag als veranderingen op lichamelijk gebied.
INFOBROCHURE
IIDepressie?
II Wat zijn de
symptomen van depressie? De symptomen van depressie zijn heel uiteenlopend. Om een onderscheid te maken kunnen we ze opdelen onder onze gedachten, onze gevoelens en ons gedrag. Wanneer je je goed voelt, dan zijn deze 3 componenten als tandwielen met elkaar verbonden. De ene component beïnvloedt de andere voortdurend.
Voorbeeld: als je je goed voelt, dan kan je positief over jezelf denken. Je onderneemt allerlei dingen, je neemt de huishoudelijke taken vlot op, je doet boodschappen, ... Het plezier of de voldoening die je daarbij ervaart, bevorderen opnieuw je goede gevoel enzovoort.
7
Dit is een positieve spiraal. Je kan ook in een negatieve spiraal terecht komen. Door tegenslagen, of door te lang onder stress te staan, kan je je slecht beginnen voelen. Negatieve gevoelens zullen een nefaste invloed hebben op je gedachten en je gedrag. Wanneer deze beweging blijft duren, wordt alles zwaarder en moeilijker. Sombere gedachten steken de kop op. Deze gaan ervoor zorgen dat je minder initiatief gaat nemen, alsook leiden ze tot negatieve gevoelens. De 3 componenten (gedachten, gevoelens en gedrag) beïnvloeden elkaar op een negatieve manier.
Wanneer deze negatieve spiraal zich blijft voordoen, dan bestaat het risico dat een depressie de kop opsteekt. Bij een ernstige depressie zal het samenspel van deze 3 componenten (gedrag, gevoelens en gedachten) zwaar verstoord zijn. Ze staan als het ware los van elkaar en beïnvloeden elkaar nog amper.
INFOBROCHURE
IIDepressie?
Dit is een verschrikkelijk bedreigend en beangstigend gevoel. Je bent het immers zo gewend, dat denken, voelen en handelen elkaar beïnvloeden, dat je daar nooit bij stilstaat.
Voorbeeld: je hebt al je moed bij elkaar geraapt om de strijk te doen. Het is je gelukt om die uitpuilende mand toch leeg te krijgen. Eigenlijk zou je nu blij moeten zijn, maar je voelt geen blijheid. Misschien probeer je jezelf er nog van te overtuigen dat dit toch een stap in de goede richting is, maar meteen steekt er een andere gedachte de kop op: ‘wat voor zin heeft het’ of ‘dat is niet om trots op te zijn, want vroeger deed ik dat zomaar’.
Op deze manier merk je, dat je positieve handelen, geen invloed heeft op je gedachten en je gevoelens. Nu je zicht hebt op het samenspel tussen je gedachten, gevoelens en gedrag, kunnnen we de symptomen van depressie op die manier onderverdelen.
9
Gedrag Je gedrag, of je handelen wordt bij een depressie ernstig aangetast. Alles wat je normaal spontaan doet, kost nu moeite en wilskracht. Opstaan, eten, douchen, alles kost energie. Het lijkt wel of er lood in je lichaam zit. Je moet jezelf instructies geven om een handeling uit te voeren. En zelfs als het je lukt om iets te doen, dan kan je er niet blij mee zijn. Bij een depressie werkt het mechanisme in de hersenen, dat ervoor zorgt dat je tevredenheid haalt uit je handelingen, niet naar behoren. Dat is heel moeilijk om mee om te gaan.
Belangrijk is dat je het jezelf niet kwalijk neemt dat je niet tevreden kan zijn of niet kan genieten van iets. Het is een symptoom van depressie. We hebben graag dat je deze informatie deelt met ons, want het is een aanwijziging dat het om een depressie gaat.
Je familie zal je waarschijnlijk trachten te stimuleren om activiteiten te ondernemen, ze proberen je uit bed te sleuren, of ze zeggen je dat je blij zou moeten zijn met wat je gelukt is. Vaak hebben hun goed bedoelde aansporingen een omgekeerd effect op jou. Hun reacties bezorgen je nog meer pijn en je voelt je nog meer alleen. Voor mensen die het niet meegemaakt hebben, is dit moeilijk te begrijpen. De spontaniteit in je handelen en het plezier dat je hierbij beleeft, zijn tijdelijk uitgeschakeld tijdens deze fase. Je zal het waarschijnlijk amper kunnen geloven dat dit binnen een paar dagen of weken helemaal kan veranderen.
INFOBROCHURE
IIDepressie?
We zullen je ook niet proberen te overtuigen, maar we stellen het wel keer op keer vast. Er komt een moment waarop alles terug begint te werken en je terug zal kunnen genieten van wat je doet. In eerste instantie zal je het misschien zelf niet zien dat bepaalde zaken terug vlotter gaan, maar zullen het andere mensen zijn die dit opmerken.
Gevoelens Bij een depressie ben je overmand door sombere gevoelens. Wat je ook probeert te doen, zoals positief denken of handelen, je komt maar niet los van deze gevoelens. Ook hier zie je dat je handelen, of wat je denkt, geen invloed meer heeft op je gevoelens.
Mensen zeggen ons ook vaak dat ze eigenlijk ‘niets’ voelen, ze voelen zich als een steen. Dit kan zowel bij gevoelens van blijdschap zijn, maar ook gevoelens van verdriet kunnen minder ervaren worden. Soms maak je zaken mee die je normaal erg verdrietig zouden maken, maar nu ervaar je niets. Dit is een zeer akelig gevoel. Je wordt boos op jezelf en voelt je schuldig dat je niet voelt wat je hoort te voelen. Je lijkt geen vat meer te hebben op de situatie, waardoor angst de kop kan opsteken. Dit alles kan je radeloos en wanhopig maken.
11
Momenteel heb je weinig invloed op deze gewaarwordingen. Het is belangrijk dat je hierover met ons praat, het kan opluchting geven.
Depressie? Soms kan het ook nodig zijn dat om extra medicatie te geven, tot wanneer het wat beter gaat.
Informatiebrochure PAAZ
(www.ncrnext.nl)
INFOBROCHURE
IIDepressie?
Gedachten Een kenmerkend probleem bij depressie zijn concentratieproblemen. Depressie tast het denkvermogen tijdelijk aan. Je kan de gedachte krijgen niets meer te kunnen onthouden. Voorbeeld: waarom moest ik nu in de keuken zijn, waar heb ik nu net mijn portefeuille gelegd, ... Toch zien we dat er een versnelling in het denkvermogen zit. Je kan namelijk niet stoppen met piekeren. Wat je ook probeert, het lukt niet om je gedachten op iets anders te brengen, je hebt er geen vat op. Vaak leidt het eindeloos gepieker tot niets en hebben de gedachten veelal te maken met jezelf, in de negatieve zin. Dit is moeilijk te begrijpen, je bent het immers gewend dat je je gedachten zelf kan bepalen. Ook de mensen in je omgeving hebben er geen vat op. Wat ze ook proberen om je gedachten te verzetten, het lukt maar niet. Dit kan ertoe leiden dat ze gaan denken dat je niet wil meewerken en dat je liever in deze situatie wil blijven zitten. Dit doet extra pijn voor wie depressief is.
Soms kunnen ook gedachten aan de dood de kop opsteken. Het is belangrijk dat je dit met ons deelt. Het kan soms opluchting geven deze gedachten te bespreken.
13
Lichamelijke problemen Er zijn ook lichamelijke problemen die de kop kunnen opsteken: geen zin meer hebben om te eten, of juist meer gaan eten. Hierdoor kunnen er zich schommelingen in het gewicht voordoen.
Ook slapen kan een probleem worden. Juist veel meer gaan slapen, of amper slapen. Een frequent voorkomend probleem is moeilijk inslapen,maar vooral één of meerdere keren wakker worden, en dan soms uren wakker liggen. Dit leidt ertoe dat je je niet uitgerust voelt.
Het is belangrijk dat je aan ons laat weten wanneer je niet goed slaapt.
De nachtverpleegkundigen komen meerdere keren per nacht rond op de kamers. Steek je hand op als je wakker bent, op die manier kunnen zij dit rapporteren.
INFOBROCHURE
IIDepressie?
II Oorzaken van een depressie?
Er zijn tal van factoren die een depressie in de hand kunnen werken. 1. Biologische factoren: zoals ziekten aan de schildklier of hart- en vaataandoeningen zouden een depressie kunnen in de hand werken. Ook biochemische processen kunnen een bepalende factor zijn: stoornissen in de neurotransmitters serotonine en noradrenaline. Deze stoffen zorgen voor de alertheid en activiteit van lichaam en geest. 2. Familiale aanleg kan een rol spelen. In bepaalde families komt depressie vaker voor dan in andere. 3. Psycho-sociale factoren zoals verliessituaties, gebrek aan zelfver trouwen, perfectionisme kunnen van belang zijn. 4. Er kan ook sprake zijn van een seizoensgebonden depressie, in dat geval is er een duidelijke relatie tussen het begin en het eind van de depressieve fase en de periode van het jaar. Eigenlijk wordt depressie gezien als een uitputtingstoestand door een te lange blootstelling aan te veel stressfactoren (zoals de hierboven vermelde oorzaken). Wanneer het lichaam niet snel genoeg kan herstellen, kan dit evolueren in een depressie.
15
Onze hersenen bevatten mechanismen die het stressniveau regelen. Als deze overbelast worden, kunnen zij verstoord raken. Hierdoor zal onze weerbaarheid voor stress verminderen en zullen we steeds makkelijker gestresseerd raken. De vernoemde oorzaken van depressie zijn inderdaad grote stressoren. Doch zijn er nog andere vormen van stress, namelijk de dagdagelijkse beslommeringen zoals aanschuiven in de file, boodschappen die je nog vlug na het werk moet doen, voor een ziek familielid zorgen,… Vaak ervaar je dit niet als stress omdat je ze als normaal beschouwt. Net zoals we het normaal vinden dat beide partners uit huis gaan werken. Hierbij heb je nog de zorg voor de kinderen, die je de kans wil bieden om zich volop te kunnen ontplooien. Je rijdt van de turnclub naar de muziekschool, naar de voetbaltraining,… Veel van deze dagelijkse stressoren zijn chronisch van aard, ze werken ondermijnend. Op de duur wordt de hoeveelheid stress die je nog aankan kleiner, waardoor je overspannen raakt. Uiteindelijk ligt je stressgrens zodanig laag, dat je nog nauwelijks kan functioneren. Je komt terecht in een uitputtingstoestand. Wanneer je in deze situatie zit, kan je nog beroep doen op wilskracht. Je probeert de vermoeidheid niet te voelen en negeert de lichamelijke ongemakken.
INFOBROCHURE
IIDepressie?
Wilskracht is op zich een deugd, maar ook een gevaarlijke eigenschap, omdat deze de weerbaarheid niet herstelt. Wilskrachtige mensen gaan door tot ze barsten. Uiteindelijk kan je overkop gaan door een kleinigheid. Het is de druppel die de emmer doet overlopen. Je bent je niet bewust van de voorgaande stressoren. Wanneer je in deze toestand terecht komt, kan er sprake zijn van een depressie. In deze fase kan medicatie je helpen om tot rust te komen en om je minder opgejaard te voelen.
We kunnen je niet vragen om minder te piekeren, want dat heb je al genoeg geprobeerd. We willen je graag ondersteunen door samen met jou op zoek te gaan wat je afleiding kan bieden.
17
II Behandeling op onze afdeling Medicatie Medicatie kan je ondersteunen om deze moeilijke periode door te komen. Bij de behandeling geven we antidepressiva. De arts kan je in het begin van de behandeling ook nog medicatie bijgeven die je tot rust brengt. Omdat depressie gepaard kan gaan met angstgevoelens, hebben we ook daar aandacht voor.
Werking Antidepressiva hebben een invloed op de stoffen in het lichaam die de gevoelens en de stemming bepalen. Deze stoffen serotonine en noradrenaline zijn boodschappers in de hersenen. Door deze medicatie toe te dienen, wordt het tekort van deze stoffen aangevuld. Het effect ervan komt echter traag op gang waardoor je pas ten vroegste na twee weken verbetering zal voelen. Antidepressiva zijn niet verslavend en veranderen je persoonlijkheid niet. Er zijn verschillende soorten antidepressiva. De arts zoekt uit welke soort bij jou het beste werkt.
Het is belangrijk dat je vragen, opmerkingen of gewaarwordingen met betrekking tot medicatie met ons deelt.
INFOBROCHURE
IIDepressie?
Bijwerkingen Veel voorkomende bijwerkingen zijn: sufheid, droge mond, constipatie, misselijkheid, verminderde eetlust, gewichtstoename en slaapproblemen. Soms kan angst ook een bijwerking zijn. Deze problemen verdwijnen doorgaans na enkele dagen tot weken. Seksuele problemen zoals verminderd libido, erectiestoornissen en het uitblijven van een orgasme kunnen voorkomen.
Meld ons je eventuele ongemakken, zodat we samen naar een oplossing kunnen zoeken.
Stoppen met een antidepressivum Plots stoppen met een antidepressivum kan leiden tot zogenaamde ‘onttrekkingsverschijnselen’. We kunnen deze verschijnselen opdelen in 1. Griepachtige verschijnselen: hoofdpijn, zweten, slaperigheid, eetlustvermindering,... 2. Maag- darmstoornissen: buikpijn, misselijkheid, ovegeven, diarree,… 3. Evenwichtsstoornissen: duizeligheid en coördinatiestoornissen. 4. Psychische symptomen: opwinding, prikkelbaarheid, angst, huilbuien, agressie 5. …
Bij het stoppen met een antidepressivum is het dus zeer belangrijk dat het medicijn langzaam wordt afgebouwd in samenspraak met de arts.
19
Psychologische begeleiding Indien nodig kan je bij de psycholoog terecht voor extra individuele begeleiding en ondersteuning. Zij geeft ook twee maal in de week een groepsgesprek en zal je hiervoor uitnodigen.
Dit kan aansluiten bij de behandeling die we jou op deze afdeling te bieden hebben. Zij kan je onder andere helpen om meer inzicht te krijgen in je depressie en op zoek te gaan naar manieren om ermee om te gaan.
Groepsgesprek Driewekelijks wordt er een groepsgesprek rond depressie gebracht door verpleegkundigen. Dit gaat door op dinsdagnamiddag. Je wordt ’s ochtends uitgenodigd door de verpleegkundige. Tijdens dit groepsgesprek zullen we de symptomen van een depressie nader onder de loep nemen. Het is belangrijk dat je tracht hierop aanwezig te zijn. Je hoeft niets te zeggen als je dit niet wil, maar het kan jou steun en moed geven om verhalen van andere mensen te horen. Doch, als je je nog niet klaar voelt om hieraan deel te nemen, kunnen we samen naar een oplossing zoeken die beter bij je past.
van je opname wordt besproken, alsook specifieke werkpunten krijgen extra aandacht.
INFOBROCHURE
IIDepressie?
Individuele begeleiding Dit is een verpleegkundige, een ergotherapeut of de bewegingstherapeut. Deze volgt je van het begin tot het einde van de opname op. Deze wordt gezien als de rode draad doorheen je opname.
De individuele begeleider tracht ernaar om op frequente basis gesprekken met je op te nemen. Hij tracht samen met jou je hulpvraag te formuleren, de evolutie van je opname wordt besproken, alsook specifieke werkpunten krijgen extra aandacht.
Ergotherapie en bewegingstherapie Ergotherapie Ergotherapie op onze afdeling ligt op het activeren, op zoek gaan naar je interesses, het ontdekken van je vaardigheden. Zij zullen samen met jou op zoek gaan naar activiteiten die aansluiten bij je interesses. Het kan een stap zijn om terug sociaal contact te maken met andere mensen. Wanneer het je nog niet lukt om in groep deel te nemen, wordt je de mogelijkheid aangeboden om op je kamer aan een activiteit te werken.
21
Bewegingstherapie Zij richt zich op beweging. Hierbij komen niet enkel sporten die inspanning vergen aan bod, maar ook ontspanningsoefeningen zoals relaxatie, maken deel uit van het programma. Het kan een manier zijn om terug voeling te krijgen met je lichaam. Bewegingstherapie staat op de psychiatrische afdeling voor laagdrempelige activatie. Verder neemt de bewegingstherapeut ook een groepsgesprek rond beweging op zich.
INFOBROCHURE
IIDepressie?
II Aandachtspunten Hierbij zetten we nog enkele aandachtspunten even kort op een rij. 1. De klachten die je ervaart zijn geen teken van zwakte. 2. Gebrek aan energie is niet het gevolg van een gebrek aan wilskracht. 3. Een depressie is het gevolg van een langdurige uitputtingstoestand. 4. Het is belangrijk dat je over je gevoelens praat. 5. Laat ons weten wanneer je niet goed slaapt. 6. Informeer ons over je gewaarwordingen van medicatie. 7. Het team staat klaar om jou op te vangen en te ondersteunen! Tot slot willen we je nog enkele adressen meegeven waar je na je opname beroep kan op doen om je verder te begeleiden. Depressie: centra voor geestelijke gezondheidszorg: zoek een centrum in je buurt op: www.hulpnet.com/cgg www.hulporganisaties.be www. zelfgroep.be www.zelfmoordlijn.be of +32 (0)2 649 95 55
23
ASZ campus aalst paaz Merestraat 80 9300 Aalst t +32 (0)53 76 44 00
V.U.: Sabine Siau, alg. dir wnd., p/a ASZ, Merestraat 80, 9300 Aalst
