KOHNSTAMM INSTITUUT
Deelname aan het onderzoek COOLSpeciaal in het schooljaar 2010-2011
Wat betekent dat praktisch voor de scholen?
In deze notitie laten we in de vorm van een stappenschema zien wat het onderzoek COOLSpeciaal vraagt van de scholen. Bij elke stap vermelden we wanneer die plaatsvindt, wie de betreffende werkzaamheden uitvoert en hoeveel tijd dat kost. Waar nodig geven we een toelichting.
Stap 1 Informatiebijeenkomst op de school Wanneer: September – oktober 2010. Wat: De school wordt bezocht door een regiocoördinator. Dit is iemand die namens het onderzoeksinstituut het contact met de school onderhoudt over het onderzoek. De regiocoördinator komt uitleg geven over het onderzoek. Wie nemen deel: Leerkrachten die onderzoeksleerlingen in hun groep hebben (zie bij stap 2) en de intern begeleider of andere vertegenwoordiger van de school die als contactpersoon voor het onderzoek optreedt. Naar keuze van de school kunnen natuurlijk ook andere betrokkenen (directie, administratief medewerk(st)er) aanwezig zijn. Benodigde tijd: Ongeveer een uur. Toelichting De uitleg gaat over: - doel en opzet van het onderzoek - welke leerlingen in het onderzoek worden opgenomen - te gebruiken toetsen, keuze van toetsen - overige gegevensverzameling (administratieve gegevens, afname vragenlijsten) - procedure bij leerlingen die niet getoetst kunnen worden en/of geen vragenlijsten kunnen invullen - informatie aan/toestemming van de ouders - website COOLSpeciaal als bron van informatie De regiocoördinator brengt de onderzoeksinstrumenten mee en laat ze zien. Verder wordt dit stappenschema besproken: wanneer gaat wat gebeuren, en wie moet dan wat doen? De regiocoördinator beantwoordt vragen en noteert eventuele bijzonderheden of wensen.
Stap 2 Verzamelen van administratieve gegevens van de onderzoeksleerlingen Wanneer: September - oktober 2010. Wat: Aan het begin van het onderzoek vragen we enkele administratieve gegevens op van de onderzoeksleerlingen. Dat gebeurt met registratieformulieren, waarin de school de gevraagde gegevens invult voor al haar leerlingen uit de geboortejaren 2001 en 1998. Dit kan naar keuze van de school via papieren formulieren of via een digitaal Excelformulier. De school (contactpersoon) stuurt de ingevulde formulieren per post of e-mail terug. Daarmee maken we een bestand met onderzoeksleerlingen. Wie: In de meeste gevallen zal een administratief medewerker van de school dit kunnen invullen aan de hand van de leerlingenadministratie van de school. Benodigde tijd: Is afhankelijk van de grootte van de school. Naar schatting maximaal enkele uren. Toelichting De onderzoeksleerlingen op de school zijn: alle leerlingen geboren in 2001 alle leerlingen geboren in 1998 Door deze groepen te kiezen, verkrijgen we gegevens over de ontwikkeling van leerlingen halverwege en aan het eind van speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs. Per leerling vragen we in het formulier naar de naam, geboortedatum, geslacht, klas/leerkracht en indien bij de school bekend - de IQ-score van het kind en de opleiding en het geboorteland van de ouders. Dit zijn voor het onderzoek belangrijke achtergrondgegevens.
Stap 3 Informeren van de ouders Wanneer: Oktober 2010. Wat: De ouders van de onderzoeksleerlingen krijgen via de school een door de onderzoekers opgestelde brief met uitleg over het onderzoek. Ouders die bezwaar hebben tegen deelname van hun kind, kunnen dat kenbaar maken bij de school. De betreffende leerling doet dan verder niet mee. Wie: de leerkracht van de betreffende leerling geeft de brief mee aan het kind of, indien niet mogelijk, de school verstuurt de brief per post naar het adres van de ouders. Eventuele weigeringen worden door de leerkracht/school geregistreerd en doorgegeven aan het onderzoeksinstituut. Benodigde tijd: Circa 10 minuten. Toelichting Ouders hoeven niet actief toestemming te geven. Vragen om actieve toestemming levert voor het onderzoek te veel uitval op, omdat niet alle ouders reageren. De gebruikte toestemmingsprocedure in het onderzoek heet ‘informed consent’: ouders worden geïnformeerd en kunnen vervolgens zelf actie ondernemen als ze iets niet willen. Dit is in sociaal-wetenschappelijk onderzoek een gangbare en volgens ethische richtlijnen adequate procedure. In de brief wordt vermeld dat bij het onderzoek ook een oudervragenlijst hoort, die de ouders in januari zullen ontvangen (zie stap 6).
Stap 4 Bepalen welke instrumenten bij welke leerlingen kunnen worden afgenomen Wanneer: Oktober – november 2010. Wat: De school ontvangt een digitaal Excelformulier met daarop alle namen van de onderzoeksleerlingen. Op dit inventarisatieformulier geeft de school voor elke onderzoeksleerling aan: 1) of de leerling toetsbaar is met Cito-LOVS toetsen; zo niet, wat de reden daarvoor is 2) indien toetsbaar: welke Cito-LOVS toetsen voor technisch lezen, begrijpend lezen, woordenschat en rekenen de leerling aankan (niveaubepaling, per domein) 3) of de school zelf al bij deze leerling Cito-LOVS toetsen afneemt; zo ja, welke 4) of de leerling in staat is om (evt. met hulp) de vragenlijst(en) voor het onderzoek in te vullen. Invullen kan naar keuze van de school digitaal of op papier (het formulier moet dan op school geprint worden). De school (contactpersoon) stuurt de ingevulde formulieren weer per post of e-mail terug. De onderzoekers gebruiken deze gegevens om per school de benodigde onderzoeksinstrumenten te produceren en op naam van de leerling te zetten. Wie: Leerkrachten van de betreffende leerlingen en contactpersoon. Benodigde tijd: Voor de leerkrachten circa 30 minuten (afhankelijk van het aantal onderzoeksleerlingen in de klas). Toelichting - Bij zml-leerlingen worden geen toetsgegevens verzameld of vragenlijsten afgenomen - Bij overige leerlingen in principe wel, tenzij dit om specifieke redenen niet kan - Het toetspakket bestaat uit de toetsen Rekenen-Wiskunde, Drie-Minuten-Toets (technisch lezen), Begrijpend Lezen en (Lees)Woordenschat, M-versies. Voor scholen die nog geen/weinig ervaring hebben met Cito-LOVS toetsen is het eventueel mogelijk te kiezen voor een beperkt pakket: alleen Rekenen-Wiskunde en Drie-Minuten-Toets voor de leerlingen met geboortejaar 2001 en alleen Rekenen-Wiskunde en Begrijpend Lezen voor de leerlingen met geboortejaar 1998 . - De school kan zelf kiezen, per onderzoeksleerling en domein, welke Citotoets van welk niveau wordt ingezet. Er kan ook gebruik worden gemaakt van de nieuwe tussentoetsen die het Cito speciaal voor het SBO en SO heeft ontwikkeld.
Stap 5 De school ontvangt de onderzoeksmaterialen, tweede bezoek regiocoördinator Wanneer: Januari 2011. Wat: De school wordt opnieuw bezocht door de regiocoördinator. Deze brengt de onderzoeksmaterialen en instrueert de betreffende leerkrachten over de wijze van afnemen. Alle onderzoeksmaterialen (toetsen, vragenlijsten, oudervragenlijst) staan op naam van de leerling. Wie: leerkrachten die onderzoeksleerlingen in de groep hebben, contactpersoon van de school, eventueel overige betrokkenen (bijvoorbeeld onderwijsassistenten, als die worden ingezet voor toetsafnames e.d.). Benodigde tijd: Ongeveer een uur. Toelichting Voor alle leerlingen die geregistreerd zijn in stap 2 ontvangt de school dan: 1. Het leerlingprofiel: vragenlijst die de leerkracht voor elk kind afzonderlijk moet invullen 2. Oudervragenlijst: vragenlijst die de leerkracht/school aan alle onderzoeksleerlingen moet meegeven/aan ouders moet opsturen. Voor de leerlingen die toetsen en/of vragenlijsten aankunnen ontvangt de school: 3. De gekozen toetsen met handleiding voor afname. Indien de leerling regulier al getoetst wordt en toetsen dus al op school aanwezig zijn: alleen richtlijnen voor het doorgeven van de scores. 4. De leerlingenvragenlijsten over (a) welbevinden, zelfvertrouwen en taakmotivatie, en (b) burgerschap (alleen voor de leerlingen met geboortejaar 1998 en alleen als de school hier zelf voor kiest)
Stap 6 Uitvoering van het onderzoek op de school, eerste ronde Wanneer: Januari – maart 2011. Wat: In de periode januari t/m maart is het de bedoeling dat leerkrachten/scholen het volgende doen: Oudervragenlijst verspreiden en weer inzamelen Leerlingprofielen invullen voor de eigen onderzoeksleerlingen (ca. 10 minuten per leerling) Toetsen en vragenlijsten afnemen bij de onderzoeksleerlingen die dat kunnen Toetsen nakijken en scores registreren De regiocoördinator houdt in deze periode tussentijds telefonisch contact met de school, volgt de voortgang, is bereikbaar voor vragen en verantwoordelijk voor het binnenkomen van de gegevens. Wie: leerkrachten die onderzoeksleerlingen in de groep hebben, contactpersoon van de school, regiocoördinator. Benodigde tijd: hangt voor de leerkrachten af van het aantal onderzoeksleerlingen in de klas, het aantal leerlingen dat getoetst wordt, de organisatie die in de school/in de klas nodig is om de onderzoeksactiviteiten uit te voeren en de ervaring die de leerkracht al heeft met afname en nakijken van Cito LOVS toetsen. We geven daarom geen opgave van de benodigde tijd (alleen voor het leerlingprofiel, zie boven).
Stap 7 Leveren van de toetsscores Wanneer: Maart – april 2011. Wat: De school krijgt internetformulieren voor het doorgeven van de toetsscores, vult deze in en retourneert ze weer via internet. Wie: leerkrachten van de onderzoeksleerlingen, contactpersoon van de school. Benodigde tijd: hangt voor de leerkrachten af van het aantal onderzoeksleerlingen in de klas dat getoetst is, het aantal afgenomen toetsen en de hoeveelheid bijzonderheden bij de afname. We geven daarom geen opgave van de benodigde tijd. Toelichting Op het formulier wordt gevraagd naar vaardigheidsscores. Bij elke score wordt ook gevraagd naar de afnamedatum en eventueel afwijkende vormen van afnemen (bijvoorbeeld voorlezen van vragen). Indien een toetsscore ontbreekt, wordt gevraagd naar de reden.
Stap 8 Uitvoering van het onderzoek op de school, tweede ronde Wanneer: Mei – juni 2011. Wat: Medio mei ontvangen de school/de betrokken leerkrachten nog twee onderzoeksinstrumenten: 1. Het zorgprofiel: vragenlijst over zorgkenmerken die de leerkracht voor elke onderzoeksleerling moet invullen 2. Het uitstroomprofiel: vragenlijst over uitstroom naar het vervolgonderwijs, alleen voor de leerlingen met geboortejaar 1998 die in de hoogste klas zitten Deze moeten beide in de periode mei-juni worden ingevuld en geretourneerd, via internet en/of per post (wordt later over beslist). Wie: Leerkrachten van de onderzoeksleerlingen, contactpersoon van de school. Benodigde tijd: Circa 10 minuten per leerling voor het zorgprofiel en 5 minuten voor het uitstroomprofiel.
Stap 9 Schoolrapport Wanneer: September – oktober 2011. Wat: De school krijgt een ‘schoolrapport’ met de uitkomsten van de eigen leerlingen, gerelateerd aan de resultaten van vergelijkbare scholen en leerlingen elders in Nederland. Ook ontvangt de school een uitnodiging voor een uitlegbijeenkomst hierover. Tevens zal daar gelegenheid zijn om het onderzoek te evalueren.
Stap 10 Samenvatting onderzoeksrapport Wanneer: December 2011. Wat: De school krijgt een samenvatting van de uitkomsten van het onderzoek over alle deelnemende scholen heen. In het rapport wordt antwoord gegeven op de volgende vragen: Is er op basis van relevante leerlingkenmerken een typologie te maken van zorgleerlingen in het onderwijs? Zo ja, welke prestaties taal, lezen, rekenen behalen leerlingen van elk type gemiddeld in de verschillende onderwijsvormen*? Zijn er ook leerlingen die niet presteren naar vermogen; welke criteria kunnen daarbij worden gehanteerd? Wat is het niveau van aspecten van sociaal-emotionele ontwikkeling van verschillende typen zorgleerlingen in de onderscheiden onderwijsvormen? Wat is voor de verschillende groepen leerlingen de relatie tussen cognitieve prestaties en sociaalemotionele kenmerken? *regulier onderwijs, speciaal basisonderwijs, verschillende clusters so
