KNIPPERLICHTEN 2012 – ACTUALIA INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT
Bart Volders° – advocaat ° BV o.v.v. BVBA
2 februari 2012
Plan 1. Inleidende beschouwingen 2. Terugblik 2011 3. Vooruitblik 2012 (en verder)
2
Deel 1. Inleidende beschouwingen
3
Triptiek van het IPR
1. Internationale bevoegdheid 2. Toepasselijk recht 3. Erkenning en tenuitvoerlegging
4
Eerste luik: internationale bevoegdheid Europese (communautaire) bronnen (i.a.): EEX-verordening (nr. 44/2001) In werking: 1 maart 2002 Internationale bronnen (verdragen) (i.a.): Lugano-verdrag (2007)
In werking: 1 januari 2010 (Noorwegen), 1 januari 2011 (Zwitserland), 1 mei 2011 (Ijsland) Nationale bronnen (i.a.): Wetboek van internationaal privaatrecht (WIPR) In werking: 1 oktober 2004 Arbitrage? 5
Tweede luik: toepasselijk recht Europese (communautaire) bronnen (i.a.): Rome Iverordening (nr. 593/2008) en Rome II-verordening (nr. 864/2007)
Internationale bronnen (verdragen): (beperkt) Nationale bronnen (i.a.): Wetboek van internationaal privaatrecht (“WIPR”)
6
Derde luik: erkenning en tenuitvoerlegging
Ibid. internationale bevoegdheid
7
Eerste knipperlicht
De internationale bevoegdheidsvraag “stuurt” het verwijzingsrecht (de Belgische rechter kan enkel toepassing maken van de eigen conflictregels).
8
Deel 2. Terugblik 2011°
°selectie van enkele arresten van het Hof van Justitie
9
EEX-bevoegdheidsgronden: rappel 1. Uitsluitende bevoegdheidsgronden: artikel 22 EEX-Vo 2. Forumkeuze (uitdrukkelijk en stilzwijgend): artikelen 23 en 24 EEX-vo 3. Beschermende bevoegdheidsgronden (consumenten, werknemers en verzekeringsnemers) (artikelen 8-21 EEX-vo)
4. Forum van de verweerder: artikel 2 EEX-vo 5. Alternatieve bevoegdheidsgronden: artikelen 5 en 6 EEX-vo 10
Hypotecni Banca vs/ Udo Mike Lindner (1)
De EEX-vo moet aldus worden uitgelegd dat de toepassing van de bevoegdheidsregels van die verordening veronderstelt dat de situatie aan de orde in het geding aanhangig is bij een gerecht van een lidstaat, vragen doet rijzen over de bepaling van de internationale bevoegdheid van dat gerecht. Een dergelijke situatie doet zich voor in een zaak zoals die van het hoofdgeding, waarin bij een gerecht van een lidstaat een vordering is ingesteld tegen onderdanen van een andere lidstaat waarvan de woonplaats bij dat gerecht onbekend is. (arrest van 17 november 2011 (C-327/10))
11
Hypotecni Banca vs/ Udo Mike Lindner (2)
De EEX-vo moet aldus worden uitgelegd dat in een situatie zoals die van het hoofdgeding, waarin een consument partij is bij een overeenkomst voor aan langlopende lening van een onroerend goed die gepaard gaat met een verplichting de medecontractant te informeren van elke adreswijziging, en die zijn woonplaats verlaat voordat tegen hem een vordering wordt ingesteld wegens schending van zijn contractuele verplichtingen, de gerechten van de lidstaat waar zich de laatst bekende woonplaats van de consument bevindt bevoegd zijn om krachtens artikel 16 (2) EEX-vo kennis te nemen van (…). (arrest van 17 november 2011 (C-327/10)) 12
Hypotecni Banca vs/ Udo Mike Lindner (3)
(…) die vordering indien zij er niet in slagen om overeenkomstig artikel 59 EEX-vo de huidige woonplaats van de verweerder te bepalen, en evenmin over afdoende aanwijzingen beschikken om de vaststelling te rechtvaardigen dat de verweerder zijn woonplaats redelijkerwijze buiten het grondgebied van de Unie heeft. (arrest van 17 november 2011 (C-327/10))
13
Hypotecni Banca vs/ Udo Mike Lindner (4)
De EEX-vo verzet zich niet tegen de toepassing van die bepaling van het interne procesrecht van een lidstaat die ter vermijding van een situatie waarin de eiser de toegang tot de rechter wordt ontzegd, de mogelijkheid biedt om een procedure te voeren tegen en in afwezigheid van een persoon met onbekende verblijfplaats, mits de rechter bij wie de zaak aanhangig is, alvorens uitspraak te doen, zich ervan heeft vergewist dat alle stappen die nodig zijn om de verweerder te vinden, met spoed en goede trouw zijn ondernomen. (arrest van 17 november 2011 (C-327/10))
14
Realchemie vs/ Bayer CropScience
Het begrip “burgerlijke en handelszaken” in artikel 1 van [de EEX-verordening] moet in die zin worden uitgelegd dat deze verordening van toepassing is op de erkenning en tenuitvoerlegging van een beslissing van een rechterlijke instantie die een veroordeling tot betaling van een geldboete bevat teneinde een op het gebied van burgerlijke en handelszaken gegeven rechterlijke beslissing te doen nakomen. (arrest van 18 oktober 2011 (C-406/09)) 15
Electrosteel Europe vs/ Edil Centro (1)
Artikel 5(1) EEX-vo moet aldus worden uitgelegd dat bij de verkoop op afstand de plaats waar de goederen volgens de overeenkomst werden geleverd of hadden moeten worden geleverd, op basis van de bepalingen van deze overeenkomst moet worden bepaald. Om na te gaan of de plaats van levering is bepaald “volgens de overeenkomst”, moet de aangezochte rechter alle voorwaarden en alle relevante clausules van deze overeenkomst op basis waarvan deze plaats duidelijk kan worden aangewezen in beschouwing nemen. (…) (arrest van 9 juni 2011 (C-87/10)) 16
Electrosteel Europe vs/ Edil Centro (2)
(…) Dit omvat de voorwaarden en clausules die algemeen erkend en in de internationale handel gebruikelijk zijn, zoals de Incoterms.
Indien de plaats van levering niet aldus kan worden bepaald zonder toepassing van het op de overeenkomst toepasselijke materiële recht, is dit de plaats van de materiële overdracht van de goederen, waardoor de koper op de eindbestemming van de verkooptransactie de feitelijke beschikkingsmacht over deze goederen heeft verkregen of had moeten verkrijgen. (arrest van 9 juni 2011 (C-87/10)) 17
eDate Advertising en Martinez vs/ MGN Ltd. (1) Artikel 5 (3) EEX-vo moet aldus worden uitgelegd dat in geval van een beweerde schending van de persoonlijkheidsrechten door op het internet geplaatste content, de persoon die zich gelaedeerd acht een vordering tot vergoeding van de volledige schade kan indienen, hetzij bij de gerechten van de lidstaat waar de uitgever van die content is gevestigd, hetzij bij de gerechten van de lidstaat waar zich het centrum van zijn belangen bevindt. (…) (arrest van 25 oktober 2011 (gevoegde zaken C-509/09 en C161/10))
18
eDate Advertising en Martinez vs/ MGN Ltd. (2) (…) In plaats van een vordering tot vergoeding van de volledige schade kan die persoon ook een vordering indienen bij de gerechten van elke lidstaat op het grondgebied waarvan een op het internet geplaatste content toegankelijk is of is geweest. Deze gerechten kunnen enkel kennis nemen van vorderingen betreffende schade die is veroorzaakt op het grondgebied van de lidstaat van het aangezochte gerecht. (arrest van 25 oktober 2011 (gevoegde zaken C-509/09 en C161/10))
19
Painer vs/ Standard Verlags GmbH
Artikel 6 (1) EEX-vo moet aldus worden uitgelegd dat het enkele feit dat vorderingen die tegen meerdere verweerders wegens inhoudelijk identieke inbreuken op het auteursrecht zijn ingediend, op per lidstaat verschillende nationale rechtsgrondslagen berusten, aan toepassing van die bepalingen niet in de weg staat. De nationale rechter dient gelet op alle elementen van het dossier te beoordelen of er bij afzonderlijke berechting van de vorderingen gevaar bestaat voor onverenigbare beslissingen. (arrest van 1 december 2011 (C-145/10))
20
Berliner Verkehrsbetriebe vs/ JP Morgan Chase Artikel 22 (2) EEX-vo moet aldus worden uitgelegd dat het niet van toepassing is op een geschil in het kader waarvan een vennootschap aanvoert dat een overeenkomst haar niet kan worden tegengeworpen omdat een besluit van haar organen dat tot het sluiten van die overeenkomst heeft geleid, ongeldig is wegens schending van haar statuten. (arrest van 12 mei 2011 (C-144/10))
21
Deel 3. Vooruitblik 2012 (en verder)
22
Herziening van de EEX-verordening Groenboek tot herziening van de EEX-verordening (COM(2009) 175 def.) Impact Assessment (14 december 2010, SEC(2010) 1547 def.)
Herschikking Verordening Nr. 44/2001 (Commissievoorstel) (COM(2010) 748 def.), met Toelichting Ontwerpverslag van de Commissie Juridische Zaken van het EP (2010/0383(COD)).
23
Vier (grote) inhoudelijke wijzigingen Eerste tekortkoming EEX-verordening = tenuitvoerleggingsprocedure brengt onnodige kosten en vertragingen mee Oplossing = afschaffen van het exequatur (voor de meeste beslissingen) M. Zilinsky, “Afschaffing van het exequatur onder het voorstel tot herschikking van de EEX-verordening: een hybride tussenvorm”, WPRN 6892/2001, p. 543-547.
24
Vier (grote) inhoudelijke wijzigingen (2) Tweede tekortkoming EEX-verordening = verweerder is gevestigd buiten de EU Oplossing = uitbreiden EEX-verordening tot verweerders gevestigd in derde landen F. Ibili, “Toepassing van de EEX-bevoegdheidsregels op verweerders uit derde landen: naar een universeel toepassingsgebied”, WPRN 6892/2011, p. 533-536.
25
Vier (grote) inhoudelijke wijzigingen (3) Derde tekortkoming EEX-verordening = doeltreffendheid van de forumkeuze en litispendentie Oplossing = het aangewezen gerecht onderzoekt de eigen bevoegdheid ook al werd het pas later aangezocht + regels omtrent de materiële geldigheid van de forumkeuze M. Koppenol-Laforce, “Herschikking Brussel I: litispendentie en forumkeuze, een positieve stap voorwaarts!?”, NIPR 2011/3, p. 452-460. 26
Vier (grote) inhoudelijke wijzigingen (4) Vierde tekortkoming EEX-verordening = wisselwerking tussen arbitrale en gerechtelijke geschillenregeling Oplossing = bijzondere litispendentieregel voor gerechtelijke procedures waarbij in één daarvan beroep wordt gedaan op arbitrale geschillenregeling J.J. Van Haersolte-van Hof, “The Commission’s Proposal to amend the arbitration exception should be embraced!”, NIPR 2011/2, p. 280-288; V. Lazic, “The amendment to the arbitration exception suggested in the Commission’s Proposal: the reasons as to why it should be rejected”, NIPR 2011/2, p. 289-298. 27
Overige inhoudelijke wijzigingen° Betere coördinatie van gerechtelijke procedures in verschillende lidstaten Verduidelijking van voorwaarden waaronder voorlopige en bewarende maatregelen binnen de EU kunnen circuleren H. van Lith, “De herschikking van voorlopige en bewarende maatregelen onder de EEX-verordening: een kort overzicht”, WPRN 6892/2011, p. 537-542; J. Kruit, “Voorlopige maatregelen: belangrijke wijzigingen op komst voor de (natte) praktijk!?”, NIPR 2011/2, p. 271-279. °selectie 28
Tweede knipperlicht
Afschaffen van het exequatur onder de herziene EEX-vo: gevolgen voor de Betalingsbevel-vo, de Europese Executoriale Titel (EET) en de Europese Procedure voor Geringe Vorderingen (EPGV)?
29
Vragen? Bart Volders° Loksumstraat 25 1000 Brussel T. 02 533 52 54 E.
[email protected] ° BV o.v.v. BVBA
30
