Eindrapport
Klimaatvriendelijke binnenstad Goes Energiebesparingproject bij winkeliers
April 2011
Inhoudsopgave Samenvatting
1. Aanleiding 2. Doel 3. Werving 4. Resultaten 5. Communicatie 6. Conclusies en aanbevelingen
Bijlage 1*: Voorbeeld energieadvies Delta Bijlage 2*: Voorbeeld verlichtingsadvies Minderwatt Bijlage 3*: Enquête evaluatie resultaten project Bijlage 4*: Folder Klimaatvriendelijke binnenstad met klimaataanbiedingen Bijlage 5*: Publieksuitingen * zijn op te vragen bij de ZMf of deels te vinden op de website www.zmf.nl onder project klimaatvriendelijke binnenstad
Samenvatting Zeventien winkeliers uit de binnenstad van Goes hebben meegedaan met het project klimaatvriendelijke binnenstad van ZMf en DELTA in samenwerking met de gemeente Goes, winkeliersvereniging OOG en lichtspecialist Minderwatt®. Het project, dat in 2009 is gestart, had als doel winkeliers te motiveren en te helpen energiebesparingsmaatregelen te nemen en zo hun energierekening omlaag te brengen. Van 2010 tot 2012 nemen de winkeliers in totaal honderd energiebesparingsmaatregelen. Vertaal je deze maatregelen in procenten, dan blijkt dat ruim de helft van de winkeliers in deze periode meer dan tien procent energie gaat besparen. Energiewinst DELTA heeft gedurende het project zeventien winkels in Goes bezocht en bekeken hoe en waar er energie te besparen is. De algemene conclusie is dat de meeste winst te halen is in de verwarming van de locatie en in de verlichting. De meest voorkomende verspillingen zijn een oude ketel, openstaande winkeldeuren, gebruik van airco’s en energieverslindende lampen of het aan of op stand-by laten staan van apparatuur. Dankzij het project gaan vier winkeliers nu bijvoorbeeld hun oude ketel vervangen, wat een besparing oplevert tussen de tien en dertig procent op hun gasverbruik. Meest favoriet Vanwege de te behalen besparing en korte terugverdientijd is de maatregel van energiezuinige verlichting bij winkeliers favoriet. Op grond van berekeningen van lichtspecialisten Minderwatt® en Lighting Science blijkt dat hiermee gemiddeld € 950 per jaar te besparen is en dat de investering in gemiddeld één jaar is terugverdiend. Inmiddels hebben zes winkeliers hun oude lampen vervangen door energiezuinige (LED) verlichting. Zij zijn hier zeer tevreden over. LED-verlichting heeft bovendien het voordeel dat deze niet zo warm wordt en dat ze daarmee ook kunnen besparen op de kosten voor airconditioning. Deuren dicht De ‘deuren dicht-actie’ van de ZMf is bij de winkeliers en het publiek in goede aarde gevallen. Met deze actie heeft de ZMf de winkelier gestimuleerd de deur (vooral bij koud weer) dicht te houden, en het publiek bewust gemaakt dat een dichte deur niet betekent dat ze minder welkom zijn. Niet alleen de winkeliers van het project, maar de hele binnenstad deed mee. Er zijn in totaal 95 bordjes uitgedeeld met de tekst ‘wij zijn open, de deur is alleen dicht om energie te besparen’. Volgens verschillende winkeliers is door de deuren dicht te doen de omzet niet gedaald. Vervolg Gezien het succes van dit project beveelt de ZMf vergelijkbare energiebesparingprojecten aan voor de andere Zeeuwse winkelsteden. Het kan immers flink energiezuiniger, wat goed is voor het milieu, maar gezien de stijgende energieprijzen ook zeer interessant voor de portemonnee van de winkeliers!
1. Aanleiding Als je met een energiezuinige bril op door een gemiddelde winkelstraat loopt, dan moet je wel tot de conclusie komen dat er nog heel wat te besparen valt. Openstaande winkeldeuren, gebruik van airco’s, onafgedekte koelvakken, (etalage)verlichting die de hele nacht brandt, gebruik van energieverslindende lampen: het zou allemaal anders en energievriendelijker kunnen. Voor winkeliers is het hoge energiegebruik vaak een probleem. Koeling, airco en opvallende verlichting zorgen voor een hoge energierekening en het wordt gezien de stijgende energieprijzen steeds urgenter echt werk te maken van energiebesparing. Voor de ZMf en DELTA was dit aanleiding om te starten met het project ‘De klimaatvriendelijke koopstraat’. Later is de naam veranderd in de ‘Klimaatvriendelijke binnenstad’ omdat de winkeliers die meededen verspreid zaten over de binnenstad, en het niet haalbaar is gebleken om hen in één straat te werven. ‘De klimaatvriendelijke binnenstad’ is een pilot-project over energiebesparing bij Zeeuwse winkeliers. Het gaat in het project niet alleen om de bewustwording voor energieverbruik en -besparing bij winkeliers, maar ook bij het winkelend publiek.
2. Doelen Doel van het project is winkeliers te motiveren en te helpen energiebesparingsmaatregelen te nemen om hiermee hun energierekening omlaag te brengen. Concreet was het streven: minimaal vijftien winkeliers doen mee met het energiebesparingproject; 75% van de deelnemende winkeliers neemt energiebesparende maatregelen; enkelen zijn geïnspireerd geraakt voor verdergaande maatregelen en/of met langere terugverdientijd, zij bereiken hiermee een gemiddelde daling van het energiegebruik met minimaal 10%; het project dient als voorbeeld voor andere Zeeuwse winkelsteden. Het gaat in het project niet alleen om de bewustwording met betrekking tot energie en besparing bij de winkeliers; het winkelende publiek wordt gestimuleerd energiebesparing ook thuis op te pakken.
3. Werving winkelstad, winkeliers en deelnemers projectgroep Het energiebesparingproject ‘Klimaatvriendelijke binnenstad’ is een initiatief van ZMf en DELTA. De ZMf was coördinator van het project en zorgde voor de organisatie. DELTA zorgde voor de energieadviezen. Om deelnemers te motiveren bood DELTA de deelnemende winkels gratis een energieadvies op maat aan. Het project is in het najaar van 2009 van start gegaan en is in maart 2011 afgerond. In eerste instantie heeft de ZMf de gemeente Middelburg benaderd aangezien daar de gemeentelijke ambtenaar enthousiast was. Echter de ondernemersvereniging stelde zich terughoudend op en gaf aan dat er onder de winkeliers weinig belangstelling was, mede vanwege de financiële crisis. Vervolgens heeft de ZMf contact gezocht met winkeliersvereniging OOG van Goes. De voorzitter Ronald Saaman was enthousiast en veronderstelde dat als één winkelier over de dam is, anderen zullen volgen. En zo geschiedde. We hebben een projectgroep gevormd met ZMf, DELTA en OOG. Ook de gemeente Goes sloot aan bij het initiatief met ambtelijk ondersteuning van de projectgroep en een kleine financiële ondersteuning. Voor het aanbieden van specialistisch verlichtingsadvies (LED- verlichting!) is Lighting Science uit Goes gevraagd, en toen zij het te druk kregen, lichtspecialist Minderwatt® (onderdeel van Maas en Hagoortlampen uit Goes). Zij draaiden beide niet mee in de projectgroep, maar er was geregeld contact. De projectgroep is gedurende project zes keer bij elkaar geweest. Middels mond op mond reclame onder winkeliers (die advies hadden gekregen), een enthousiaste winkeliersvereniging en via de nieuwsbrief van OOG (snelpost), meldde winkeliers zich aan. In totaal hebben zeventien winkeliers/horeca uit de Goese binnenstad deelgenomen aan het project. Het gaat om verschillende ondernemers, van kledingbedrijf tot snackbar.
Hieronder vindt u de deelnemers op een rij: Deelnemers
Adres winkel
DA drogisterij Fassaert*
Lange Kerkstraat 7
Quisted Mineralen*
Korte Kerkstraat 7
Kapsalon Charlie Hair*
Schuttershof 26
IJssalon Maestro Gelato*
Klokstraat 19
Bistro/snackbar de Gans
Kreukelmarkt 14
Koffiehuis Het Geveltje*
Kreukelmarkt 3
Herenkledingzaak Bos Man Shop
Lange Vorststraat 56/58
Eye Wish Groeneveld opticien*
Lange Vorststraat 106
Modezaak Cartell Goes BV
Lange 71
Boekhandel Paard van Troije
Lange 2
Intersport
Klokstraat 5
Van Duifhuizen Lederwaren*
Ganzepoortstraat 15
St. Wereldwinkel Goes*
Waterstraat 1
Expo Goes
Lange Kerkstraat 10
Cafe The New Inn
Kreukelmarkt 14
Speciaalzaak Simon de Wit
Klokstraat 21
Bakkerij de Gouden Korenaar* Adriaanstraat 15 * winkeliers die ook verlichtingsadvies hebben gehad
4. Resultaten Energieadviezen aan winkeliers In 2010 zijn de winkeliers door DELTA en door lichtspecialisten Lighting Science en Minderwatt bezocht. Door DELTA zijn er in totaal 16 winkeliers bezocht voor algemeen energieadvies (Bakkerij de Gouden Korenaar wilde alleen advies m.b.t. verlichting). Door de genoemde lichtspecialisten zijn op verzoek van de winkeliers negen van de zestien winkels bezocht voor uitgebreid verlichtingsadvies (inclusief offerte). Uit een enquête (zie bijlage 3) onder deelnemers, uitgezet begin 2011, zijn de resultaten van het project geëvalueerd. In totaal heeft elf van zeventien winkeliers gereageerd. Hieruit blijkt: 100 energiebesparingsmaatregelen! Uit een enquête blijkt dat de winkeliers over een periode van 2010 tot 2012 in totaal ruim honderd energiebesparingsmaatregelen nemen. Dit zullen in de praktijk vermoedelijk meer zijn omdat van zes deelnemers nog geen enquête is ontvangen. Favoriete maatregelen De meest voorkomende/opvallende maatregelen die winkeliers nemen dan zijn dat: een oude ketel vervangen, winkeldeuren dicht doen, gebruik van airco’s vermijden, het uitdoen (of op stand-by zetten) van apparatuur en het uitdoen en dimmen, dan wel vervangen van energieverslindende lampen. Kapsaloneigenaar Jeroen van Gastel heeft als eerste winkelier zestien oude plafondlampen vervangen door energiezuinige LED-verlichting. Voorheen was Van Gastel €1.100 per jaar kwijt aan verlichtingskosten, met de LED-lampen is dit slechts € 137,-. De kosten van de LED verlichting heeft hij binnen een half jaar tot een jaar terugverdiend!
Grote favoriet: de verlichting Vanwege de te behalen besparing en korte terugverdientijd is de keuze voor energiezuinige verlichting (en dimmen) bij de winkeliers favoriet. Op grond van berekeningen van lichtspecialisten inderwatt® en Lighting Science blijkt dat hiermee gemiddeld € 950 per jaar te besparen is en dat de investering in gemiddeld één jaar is terugverdiend. Inmiddels hebben zes winkeliers hun oude lampen vervangen door energiezuinige (LED) verlichting. Zij zijn hier zeer tevreden over. LED-verlichting heeft bovendien het voordeel dat deze niet zo warm wordt en dat ze daarmee ook kunnen besparen op aircokosten. Investering in energiezuinige verlichting
Besparing per jaar in euro’s
Terugverdientijd in jaren
520
924
0,6
520
715
0,7
1.318
401
2,9
777
1.955
0,4
484
148
2,9
1.010
669
1,3
945
1.539
0,5
273
687
0,4
1568
2.144
0,7
800
276
2,6
822
946
1 gemiddelde
Verdergaande maatregelen en meeste energiewinst Volgens DELTA is de meeste winst te halen is in de verwarming van de locatie en in de verlichting. Dankzij het project gaan vier winkeliers nu bijvoorbeeld hun oude ketel vervangen, wat een besparing oplevert van tussen de tien en dertig procent op hun gasverbruik. Negen winkeliers kiezen voor energiezuinige verlichting. Hiermee kan veertig tot vijftig procent bespaard worden op de elektriciteit. Minder favoriete maatregelen Maatregelen met een grote investering zoals aanbrengen van isolatie, een entree met dichtgaande deuren en dubbelglas zijn niet populair, in mindere mate geldt dit ook voor het vervangen van de ketel. Dit heeft niet alleen te maken de grootte van de investering, maar ook met dat veel winkeliers het pand huren, en de pandeigenaren weinig bereid zijn te investeren. Zij worden bovendien niet gestimuleerd om te investeren omdat de winkeliers zelf de energiekosten betalen. Dit is een duidelijk knelpunt, waar niet zo makkelijk een oplossing voor te vinden is. Tien procent energiewinst Een belangrijke doelstelling van het project was om gemiddeld tien procent energie te besparen. Het ziet er naar uit dat de winkeliers dit benaderen. Van 2010 tot 2012 nemen de winkeliers ruim honderd energiebesparingsmaatregelen. DELTA heeft deze maatregelen vertaald in procenten besparing die je hiermee kan halen, dan blijkt dat vijftig procent van de winkeliers in deze periode meer dan tien procent gas en 62,50% meer dan tien procent elektriciteit gaan besparen.
Aangezien sommige winkeliers de enquête nog niet hadden ingevuld is een vrij groot percentage onbekend: 31,25%. Het merendeel van de maatregelen is in 2010 of wordt in 2011 uitgevoerd, een klein deel pas in 2012.
Informeren en betrekken personeel bij energiebesparing Het merendeel van de winkeliers heeft aangegeven dat ze het personeel actief betrokken hebben bij het project. Het personeel is bijvoorbeeld gestimuleerd de deuren (deels) dicht te doen, verwarming graadje lager te zetten e.d. Klimaatweek ter bevordering van de bewustwording bij winkelier en publiek Een belangrijk moment in het project was de Zeeuwse klimaatweek van 13 t/m 20 november 2010. Tijdens deze week is er richting het winkelend publiek actief gecommuniceerd over het project ‘Klimaatvriendelijke binnenstad’, zijn vijftien winkeliers in het zonnetje gezet, en was er een ludieke actie voor de gehele binnenstad, nl. ‘de deuren dicht-actie’. Doel was bewustwording bij de winkelier en publiek met betrekking tot energiegebruik en -besparing. * vijftien winkeliers in het zonnetje Om in de Zeeuwse Klimaatweek te vertellen over het project ‘de klimaatvriendelijke binnenstad’ is er een folder gemaakt. De ZMf heeft deze verspreid tijdens klimaatactiviteiten en bij gemeente, bibliotheek e.d. Ook de winkeliers konden deze folder uitdelen aan hun klanten, om te laten zien hoe goed zij bezig waren. De winkeliers deden ook mee met een klimaataanbieding tijdens de Zeeuwse Klimaatweek. Deze zaten als uitscheurbon in de folder. Bijvoorbeeld: ‘Wij van Van Duifhuizen lederwaren besparen op energiekosten, dus ook u krijgt met deze bon 10% korting’. Als waardering voor de deelname aan dit project, en om de herkenbaarheid van de deelnemers te vergroten, ontvingen de deelnemende winkeliers ook de sticker ‘wij zijn klimaatvriendelijk’. De winkeliers hebben deze sticker van binnenuit op hun winkelruit geplakt.
Daarnaast had de ZMf tijdens de marktdag ook een energiebesparingstand op de markt om het winkelend publiek voor te lichten over energiebesparing en te vertellen over het project ‘Klimaatvriendelijke binnenstad’. Hoewel de ZMf en winkeliers complimenten ontvingen over het project en de folder, waren de klimaataanbiedingen geen groot succes. Er is weinig gebruikt gemaakt van de klimaataanbiedingen en de winkeliers hebben niet actief de folder uitgedeeld (lag wel op hun toonbank). Ook was er vanuit het publiek weinig interesse voor de kraam met energiebesparingtips. * Deuren dicht-actie De deuren dicht-actie is bij de winkeliers en het publiek in goede aarde is gevallen. In opdracht van de ZMf deelde de ‘Zeeuwse groene meisjes’ gratis deurbordjes uit aan winkeliers met de tekst ‘Natuurlijk zijn we open, de deur is alleen dicht om energie te besparen’. Achterop op het bordje stond de tekst: Wij zijn gesloten. De bordjes zijn uitgedeeld met ketting en zuignap.
Met deze positieve actie heeft de ZMf heeft de winkeliers er vooral op willen wijzen dat bij met name koud weer veel energie kan worden bespaard. Want een open deur kost al gauw een paar duizend euro per jaar aan verwarmingskosten. Tabel: Energieverlies open deuren Entree van 3x2 meter 3 Omstandigheden Energieverlies in m (€) per jaar (ex. BTW) Entree met dichtgaande deuren 1.200 (€ 584,-) 3.700 (€ 1.801,-) Entree geopend bij een buitentemperatuur hoger dan 5°C 5.060 (€ 2.464,-) Open entree met luchtgordijn bij temperatuur boven 5°C Entree hele jaar tijdens winkeluren geopend 8.220 (€ 4.003,-) Entree met luchtgordijn hele jaar tijdens winkeluren 11.140 (€ 5.425,-) geopend Bron: DELTA Entree van 2x1 meter Omstandigheden ‘Gesloten’ glazen deur tijdens winkeluren Deur open tijdens winkeluren Bron: DELTA
3
Energieverlies in m (€) per jaar (ex. BTW) 400 á 500 (€ 194,-/€ 243,-) 2.500 á 3.000 (€ 1.217,-/€ 1.461,-)
Met deze actie heeft de ZMf niet alleen de winkeliers gestimuleerd de deur dicht te houden, maar ook het publiek bewust gemaakt dat een dichte deur niet betekent dat ze minder welkom zijn. Bovendien heeft de ZMf de consument gevraagd om pluimen als bedankje uit te delen aan de winkeliers, die hun deur dicht hielden. Dit werd zeer gewaardeerd door de winkeliers, en enkelen waren zelfs teleurgesteld dat de meisjes niet hun winkel hadden aangedaan.
Er zijn in totaal vijfennegentig bordjes uitgedeeld, het merendeel in de Klimaatweek. Ook daarna bleven de aanvragen binnen druppelen. Winkeliers waarderde het bordje zeer, omdat ze middels het bordje nu duidelijk konden laten zien waarom de deur dicht is. En hoe meer winkeliers er mee deden, hoe gewoner het werd! Deelnemers waren voornamelijk zelfstandige winkeliers, onder de winkelketens was duidelijk minder belangstelling, omdat zij met landelijk instructies te maken hebben, die het verplicht stellen de deuren open te houden. Een groot deel van de binnenstad heeft meegedaan. Mede vanwege dit succes, en de vele bordjes in de straten, waren de bordjes het gezicht van het project.
Omzetderving door deuren dicht? Volgens verschillende winkeliers is door de deuren dicht te doen de omzet niet gedaald. Via de snelpost wil de ZMf dit nog nader inventariseren. De ZMf wil de deuren dicht-actie herhalen in de Zeeuwse Klimaatweek 2011 om de aandacht vast te blijven houden en nog meer bordjes uit te delen. Goed voorbeeld voor andere winkelsteden Een doelstelling van het project is dat zij ook als voorbeeld dient voor andere Zeeuwse winkelsteden. Voordat het project is afgerond zijn we hier al in geslaagd: de deuren dicht-actie is overgenomen door de gemeenten Sluis, Terneuzen en Hulst. Ook in Middelburg is er belangstelling voor de bordjes. Daarnaast hebben gemeente Terneuzen en Borsele belangstelling voor een project voor winkeliers over duurzame verlichting.
5. Communicatie Binnen het project is er regelmatig gecommuniceerd over de resultaten (zie bijlage 5). Middels Snelpost (blad van winkeliersvereniging OOG) en een tweetal informatiebijeenkomsten voor winkeliers, is het project onder de aandacht gebracht bij winkeliers. Om de winkeliers nog eens extra aan te sporen aan de slag te gaan met de adviezen, vond een van de informatiebijeenkomst plaats bij Charlie Hair, die als eerste zijn verlichting had vervangen door LED. Het publiek is op de hoogte gesteld middels TV, radio en krant. Het project is viermaal op TV geweest, drie maal op de radio en heeft meermaals in verschillende kranten gestaan. Ook op de websites en nieuwsbrieven van betrokken partijen is er aandacht besteed aan het project. Aangezien het project een pilot is voor Zeeland, is dit verslag gestuurd naar gemeenten (ambtenaar en wethouder), met het verzoek dit tevens door te sturen naar de winkeliersverenigingen in hun gemeenten. Ook MKB Zeeland en KVK ontvangen het verslag met een verzoek de informatie te verspreiden.
6. Conclusies en aanbevelingen Hieronder vindt u de belangrijkste conclusies en aanbevelingen op een rij: In de winkelstraten wordt er veel energie verspild. Openstaande winkeldeuren, gebruik van airco’s, onafgedekte koelvakken, (etalage)verlichting die de hele nacht brandt, gebruik van energieverslindende lampen: het kan allemaal anders en energievriendelijker! Ook voor winkeliers is het hoge energiegebruik vaak een probleem. Mede gezien de stijgende energierekening, en de winst voor portemonnee, zien de winkeliers de energiebesparingadviezen als zeer welkom. En hoe concreter het advies hoe beter! De meeste energiewinst is bij winkeliers te halen in de verwarming van de locatie en in de verlichting. Bij de deelnemers in het project waren de volgende maatregelen populair: Een oude ketel vervangen, de verwarming een graadje lager, openstaande winkeldeuren dicht doen, het uitdoen van apparatuur of minstens op stand-by laten van apparatuur en tenslotte het uitdoen (of dimmen) van verlichting en het vervangen van energiezuinige lampen. In het project is de verwachting een energiebesparingwinst te halen richting de tien procent. Vanwege de te behalen besparing en korte terugverdientijd is de maatregel van energiezuinige verlichting bij winkeliers het meest favoriet. Op grond van berekeningen van lichtspecialisten blijkt dat hiermee gemiddeld € 950,- per jaar te besparen is en dat de investering in gemiddeld één jaar is terugverdiend. Maatregelen met een grote investering zoals aanbrengen van isolatie, een entree met dichtgaande deuren en dubbelglas zijn niet populair. Dit heeft niet alleen te maken de grootte van de investering, maar ook dat veel winkeliers het pand huren, en pandeigenaren weinig bereid zijn te investeren. Zij worden bovendien niet gestimuleerd om te investeren omdat de winkelier de energiekosten betalen. Dit is een duidelijk knelpunt, waar niet zo makkelijk een oplossing voor te vinden is.
De deuren dicht actie en verspreiding van de gratis bordjes ‘Natuurlijk zijn we open, de deur is alleen dicht om energie te besparen’ is een goede manier om energiebesparing op een positieve wijze onder de aandacht te brengen bij de winkelier en het winkelende publiek. Deze actie kan goed gebruikt worden als opstap naar een meer serieus energiebesparingproject bij winkeliers. Gezien het succes van dit project beveelt de ZMf vergelijkbare energiebesparingprojecten aan voor de andere Zeeuwse winkelsteden. Het kan immers flink energiezuiniger, wat goed is voor het milieu, maar gezien de stijgende energieprijzen ook zeer interessant voor de portemonnee van de winkeliers! Ook levert het veel positieve publiciteit op voor de winkelstad of -centra.
