ORTHOPEDIE/GIPSKAMER
Kinderen met een aangeboren heupafwijking BEHANDELING
Kinderen met een aangeboren heupafwijking Het kan zijn dat uw kind een aangeboren heupafwijking heeft. Via de huisarts of het consultatiebureau bent u doorverwezen naar de poli Orthopedie van het St. Antonius Ziekenhuis. In deze folder vindt u informatie over aangeboren heupafwijkingen en de mogelijke behandelingen. Bovendien geven wij u een aantal praktische tips. Een echografie
Onderzoek in het ziekenhuis
Bij een echografie ‘bekijken’ we het heupgewricht met heel hoge, onhoorbare geluidsgolven (ultrageluidsgolven). Met een echografie kan een ernstige heupafwijking op zeer jonge leeftijd worden opgespoord; in theorie al vanaf de geboorte. Als de echografie een afwijking laat zien, is vaak ook een röntgenfoto nodig om meer informatie over de afwijking te krijgen.
Om te kijken of uw kind écht een heupafwijking heeft, is onderzoek nodig. Daarom wordt u doorverwezen naar een specialist op dit gebied: de orthopeed. Als u voor de eerste keer met uw kind op de poli Orthopedie komt, onderzoekt de arts uw kind. Meestal wordt er een röntgenfoto of echografie van het bekken en de heupgewrichten gemaakt. Dit doen we niet als dit al eerder is gebeurd, bijvoorbeeld op verzoek van de huisarts of kinderarts.
Een röntgenfoto Een röntgenfoto geeft meestal pas een goed beeld als uw kindje ouder is dan drie maanden. Dat komt doordat bij jongere baby’s het heupgewricht nog vooral uit kraakbeen bestaat. Kraakbeen is op een röntgenfoto niet zichtbaar. Bij röntgenonderzoek komt wat straling vrij, maar met de huidige apparatuur is deze vrijwel te verwaarlozen.
In deze folder duiden we uw kind aan met ‘hij’ en ‘hem’. Lees ‘zij’ en ‘haar’ als uw kind een meisje is.
1
Het heupgewricht De bovenkant van het dijbeen heeft de vorm van een ronde knop. Deze past precies in een holte (de kom) in het bekken. Daardoor kan het been bewegen ten opzichte van de romp, terwijl er een stevige verbinding blijft bestaan. Figuur 2:
Heupdysplasie: de kom is niet diep genoeg.
Heup uit de kom: heupluxatie Als de kop van het dijbeen helemaal uit de kom is geschoven, is er sprake van ‘heupluxatie’.
Figuur 1:
Een normaal heupgewricht, schematisch
getekend.
Heupafwijkingen Heupkom niet diep genoeg: heupdysplasie Heupdysplasie is een aangeboren afwijking aan het heupgewricht. Het heupgewricht van het kind is niet goed ontwikkeld: de heupkom is niet diep genoeg. Daardoor past de kop van het dijbeen niet goed in de kom. De kop kan makkelijk uit de ondiepe kom glijden. In medische termen heet dat: een ‘luxeerbare’ heup. ‘Luxeren’ betekent uit de kom glijden.
Figuur 3:
Heupluxatie: de kop van het dijbeen is uit de
kom geschoven.
Uw kind heeft geen pijn door de heupdysplasie, maar hij kan zijn beentjes niet goed spreiden. De lies- en bilplooien zitten vaak niet op gelijke hoogte, waardoor het soms lijkt of het ene beentje korter is dan het andere. 2
• aangeboren heupafwijkingen vaker voorkomen in combinatie met andere aangeboren afwijkingen, zoals klompvoetjes of een open ruggetje (spina bifida), • de manier waarop de baby in de baarmoeder ligt, van invloed lijkt te zijn (bij baby’s in stuitligging komt heupdysplasie iets vaker voor).
Het ontdekken van de heupafwijking Het is heel belangrijk om heupdysplasie en/ of heupluxatie in een vroeg stadium te ontdekken. Door tijdig met de behandeling te starten, kunnen we voorkomen dat uw kind mank gaat lopen of dat het heupgewricht op latere leeftijd gaat slijten (artrose).
Het is niet helemaal duidelijk of de afwijking na de bevalling nog kan verergeren als de baby in een bepaalde houding ligt. Het is wel gunstig om uw baby in een draagzak te dragen (in spreidpositie). U kunt de beentjes van uw baby beter niet strekken, ook niet om de lichaamslengte te meten.
In geval van een heupluxatie kan de arts in de eerste levensdagen van de baby de ontwrichte heupkop makkelijk in de heupkom terugzetten. De aandoening herstelt meestal vanzelf: 60% van de baby’s bij wie de luxeerbare heup bij de geboorte is ontdekt, heeft na een week geen heupproblemen meer. Na twee maanden is dit percentage nog groter: 90% heeft dan geen last meer van een luxeerbare heup. De overige 10% ontwikkelt een blijvende heupontwrichting. Behandeling is dan altijd noodzakelijk, omdat het heupgewricht zich anders niet goed zal vormen.
Behandeling met spreidbroek of bandage Als uw kindje inderdaad een aangeboren heupafwijking heeft die niet vanzelf overgaat, wordt u met uw kind doorverwezen naar de Gipskamer. Uw kind krijgt daar (afhankelijk van de keuze van uw behandelend arts) een spreidbroek of een pavlikbandage.
Aangeboren heupafwijkingen zijn niet zeldzaam. Ongeveer een à twee procent van de baby’s heeft heupdysplasie en/of een luxeerbare heup.
De spreidbroek en de pavlikbandage werken op dezelfde manier: ze houden de beentjes in spreidstand, met de dijbeenkop in het midden van het kommetje van het heupgewricht. Die kom kan daardoor vanzelf dieper worden.
Oorzaken van aangeboren heupafwijkingen Het is niet duidelijk waardoor aangeboren heupafwijkingen ontstaan. We weten wel dat: • de kans dat een baby heupdysplasie heeft, groter is als minstens één van de gezinsleden heupdysplasie heeft (gehad),
Behandelplan 1 week na het aanleggen van de spreidbroek of bandage komt u terug voor controle op de gipskamer, daarna na 2 weken
3
voor controle en dan om de 3 weken. Let goed op dat uw kind wel met de beentjes blijft trappelen en daarbij de knieën strekt. Bij twijfel altijd de Gipskamer bellen. Let op: Als u de luier verschoont, til uw baby dan niet bij zijn voetjes omhoog! De heupen worden dan te veel gestrekt, en dat kan de afwijking verergeren.
Behandelduur Figuur 4:
Hoe lang de behandeling duurt, verschilt per kind. Het hangt af van de ernst van de afwijking en het verloop van het herstel. De behandeling gaat door tot de heup weer in de kom staat en de kom de dijbeenkop goed omsluit. De meeste kinderen zijn ‘uitbehandeld’ vóór ze gaan lopen.
Pavlikbandage
Resultaat van de behandeling
Figuur 5:
Voor de meeste kinderen verloopt de behandeling succesvol en zonder problemen. Ze ontwikkelen een goed heupgewricht en kunnen een normaal leven leiden. Als de bandage of spreidbroek niet het gewenste resultaat heeft, dan wordt uw kind opgenomen in het ziekenhuis voor verdere behandeling.
Spreidbroek
Uw kind houdt de bandage of spreidboek 23 uur per dag om. Als u uw kind wast of aankleedt, mag u de spreidbroek of bandage afdoen.
De orthopeed controleert uw kind regelmatig en maakt daarbij röntgenfoto’s van de heupen om te zien of het gewricht zich goed ontwikkelt.
4
Tips Kleding bij een pavlikbandage
te brengen om een wijde instap mogelijk te maken.
Vervoer van een kind met een spreidbroek
Door de pavlikbandage kan uw kind pijnlijke voetzooltjes krijgen. Zorg dus dat zijn voetjes beschermd zijn. • Onder de bandage kunt u uw kind het beste eerst een (katoenen) maillotje aandoen. Als dit te warm is, zijn sokjes ook geschikt. • De lussen om de voetjes kunt u afplakken met vilt. • Over de bandage kunt u uw kind het beste wijde, liefst katoenen kleding aandoen.
Als uw kind een spreidbroek draagt, kunt u hem het beste zo vervoeren: • Op een fietszitje met open zijkant aan het stuur. Eventueel kunt u eerst de beugel in het stoeltje plaatsen, dan uw kind erin zetten en vervolgens de spreidbroek sluiten. We raden u aan uw kind een tuigje om te doen, omdat hij anders gemakkelijk voorover kan vallen. • In een wandelwagen met soepele zijkant of in een buggy met een naar voren uitstekende zitting, eventueel met kussentjes op de zitting en achter de rug. De beentjes over de zijkant (let op dat de beentjes niet afgeklemd worden door een harde rand van de zitting). • In een rugzitje of in een draagzak.
Kleding bij een spreidbroek Een spreidbeugel is meestal van kunststof gemaakt. Dit materiaal kan in de zomer nogal broeien. Houd daar rekening mee bij het aankleden van uw kindje. • De spreidbroek kan zowel boven als onder de kleding worden gedragen. • Het is handig om afgeknipte boorden van badstof sokken om de beentjes te doen en die vervolgens van onder en boven om de plastic kokers te vouwen. • Om te voorkomen dat uw kind de sluitingen van het klittenband van de spreidbeugel lostrekt, kunt u hem een ruime pyjama of joggingbroek aantrekken. • Broekjes met drukknoopjes in de binnenbeennaad zijn erg praktisch. • Katoenen kleding geeft de minste kans op huidirritatie. • Soms is het door de langdurige spreidstand moeilijk om de beentjes bij elkaar te krijgen. In dat geval is het handig om in een maillot knoopsgatenelastiek aan
Als u uw kind in een autostoeltje vervoert, mag de zitting daarvan niet opgevuld zijn met een kussentje. Is dat toch het geval, dan mag u de spreidbroek of pavlikbandage voor maximaal 1 uur afdoen.
5
Vereniging Aangeboren Heupafwijkingen (VAH) Deze vereniging verstrekt informatie over aangeboren heupafwijkingen aan ouders, (oudere) patiënten en betrokkenen. Daarnaast organiseert de vereniging landelijke voorlichtings- en contactdagen. Vereniging Aangeboren Heupafwijkingen (VAH) Postbus 1143 3860 BC Nijkerk T 033 - 247 14 64 E
[email protected] I www.heupafwijkingen.nl
Nog vragen? Hebt u nog vragen? Neem dan gerust contact op met de orthopeed die uw kind behandelt of met de Gipskamer. U vindt de telefoonnummers in het grijze kader achter in deze folder.
6
Ruimte voor uw vragen/opmerkingen -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
7
St. Antonius Ziekenhuis T 088 - 320 30 00 E
[email protected] www.antoniusziekenhuis.nl
Spoedeisende Hulp 088 - 320 33 00
Orthopedie 088 - 320 23 00 Gipskamer 088 - 320 27 00 Locaties en bezoekadressen
Ziekenhuizen
Poliklinieken
St. Antonius Ziekenhuis Utrecht Soestwetering 1, Utrecht (Leidsche Rijn)
St. Antonius Polikliniek Utrecht Overvecht Neckardreef 6, Utrecht
St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein Koekoekslaan 1, Nieuwegein
St. Antonius Polikliniek Houten Hofspoor 2, Houten St. Antonius Spatadercentrum Utrecht-De Meern Van Lawick van Pabstlaan 12, De Meern
Meer weten? Ga naar www.antoniusziekenhuis.nl
ORT 07/11-’14
Dit is een uitgave van St. Antonius Ziekenhuis
