Kijkwijzer Bonnefantenmuseum

Kijkwijzer Bonnefantenmuseum bij de tentoonstelling Weltsichten

DE WERELD AAN JE VOETEN In deze tentoonstelling zie je landschappen van de 15de eeuw tot nu. Het landschap geeft weer hoe de kunstenaar naar de wereld kijkt. Hij kan je een stukje van de echte wereld laten zien of een fantasielandschap maar ook een gemoedstoestand. Hij kan de kleinheid van de mens ten opzichte van de natuur verbeelden maar ook zijn vernietigende invloed. De manier waarop de eigen omgeving wordt ervaren verandert door de eeuwen heen. Veel plezier met de opdrachten in deze Kijkwijzer.

1. Een mooi decor Aan het einde van de middeleeuwen wordt het landschap vooral als achtergrond of decor gebruikt voor een religieuze gebeurtenis. Roeping van de H. Petrus en de H. Andreas, 1416-1429 Arcangelo DI COLA DA CAMERINO

Op dit paneeltje dat in de vitrine ligt, zie je hoe twee arme vissers, Petrus en Andreas, hun vissersbestaan opgeven om leerlingen van Jezus te worden. Andreas valt op zijn knieën en grijpt Jezus’ hand. Petrus stapt uit de boot. Beschrijf het landschap achter de scène. _____________________________________ _____________________________________ _____________________________________

Waarom heeft de kunstenaar de lucht goud gekleurd? _________________________________________________________________________________ Hoeveel procent van het schilderij neemt het landschap in beslag? _________________________________________________________________________________ Waarom heeft Arcangelo maar zo’n klein stukje landschap geschilderd? _________________________________________________________________________________

Vlucht naar Egypte, 1542 Lucas GASSEL (1480/1500-1568/69)

Maria, Jozef en de pasgeboren Jezus zijn op de vlucht voor de soldaten van Koning Herodes. Hij gaf de opdracht alle jongens onder de twee jaar te doden. Er werd namelijk voorspeld dat er een nieuwe koning van de Joden geboren zou worden, en Herodes was bang om zijn macht te verliezen.

Dit landschap is in verschillende “plans”, lagen, verdeeld. Waar vindt de vlucht van het gezin plaats? Schrijf Heilige Familie in de juiste kolom. Waar zie je de kindermoord? Voorgrond

Middenstuk

Achtergrond

De schilder gebruikt kleuren om verschillende dieptes in het landschap weer te geven. Welke kleur gebruikt hij voor: de voorgrond? ___________________________________________________________________ In het midden? ___________________________________________________________________ Achteraan? ______________________________________________________________________ Hoeveel procent van het schilderij neemt het landschap hier in beslag? _____________ Welke elementen in het landschap zorgen dat je nog meer diepte in het schilderij krijgt? ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ Landschap met Lot en zijn dochters, schilder onbekend, ca. 1530

Vooraan op dit schilderij zie je Lot en zijn dochters, die Sodom, de stad waarin zij wonen, ontvlucht zijn. Een engel heeft hen nl. gewaarschuwd dat de stad door God verwoest zal worden vanwege de slechtheid van haar inwoners. Het verhaal is in het landschap in 4 scènes weergegeven. Teken met drie of vier diagonale lijnen hoe de compositie van het landschap is opgebouwd. Hoewel hier een landschap is afgebeeld, domineert de kleur rood. Geef daarvoor een verklaring. ________________________________________________________________________________ Hoe laat de schilder in het landschap zien dat hier iets vreselijks gebeurt? 1. _____________________________________________________________________________ 2.______________________________________________________________________________

__ _____________________________________________________________________________ Dit schilderij is een mooi beeld van de totale ondergang!

2. Zicht op de wereld in één blik

Vanaf de 17de eeuw dient het landschap niet meer als achtergrond voor een religieus tafereel maar wordt het zelf onderwerp van een schilderij. Heel typisch in deze tijd is het “wereldlandschap” of het overzichtslandschap. Van zo’n landschap dat je in één blik overziet, heb je hier een mooi voorbeeld :

Adam WILLAERTS (1577-1664), Rotsachtig kustlandschap met zeilschepen en vissers

Op dit schilderij zie je de zee met drie grote zeilschepen, een blauwe hemel, groepjes mensen, een dorpje tegen de rotsen gebouwd. Aan welk land doet dit landschap je denken?

Waarschijnlijk heeft Adam Willaerts dit landschap nooit gezien. Bovendien bestonden er in die tijd ook nog geen foto’s van. Hoe kon hij dan toch dit landschap schilderen? ________________________________________________________________________________

Er zijn 4 groepen mensen te zien op het schilderij. Beschrijf wat elke groep doet. Vooraan links: ___________________________________________________________________ In het midden: ___________________________________________________________________ Voor het dorp: ___________________________________________________________________ Iets hoger gelegen: _______________________________________________________________

Winterlandschap met Vogelval, 1631, Pieter BRUEGHEL de Jonge (1564-1638)

Hier zie je een realistisch winterlandschapje met gewone mensen die zich amuseren op het ijs. Welk standpunt, welk perspectief, neemt Pieter Brueghel de Jonge in om diepte in het landschap te brengen?  Vogelvlucht-perspectief

 Kikvors-perspectief

Zie je de houten constructie op de besneeuwde oever rechtsonder? Dat is een vogelval ; de vogel in de boom kan op ieder moment in die val gevangen worden. Welke valkuilen zitten er nog meer in het schilderij? ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________

Het lijkt wel of de schilder ons wil waarschuwen: wees altijd op je hoede want op ieder moment in het leven kan er iets gebeuren dat je niet verwacht.

3. Donkere wolken en romantische ruïnes Jan van Goyen is één van de schilders die zich lieten inspireren door het Nederlandse landschap. Hiervoor gebruikte hij jaren van tevoren gemaakte tekeningen maar ook beelden uit zijn herinnering.

Zicht op een uitgestrekt vlak landschap, 1647 Jan VAN GOYEN (1596-1656)

Het lijkt wel of de schilder op een krukje zat terwijl hij schetste. Hoe zie je dat op het schilderij? ___________________________________________ Wat is typisch Nederlands aan dit schilderij? ___________________________________________

Waardoor wordt het grootste gedeelte ervan ingenomen? ________________________________________________________________________________ Waarom geeft van Goyen mensen, voorwerpen en gebouwen op dit kunstwerk zo klein weer? ________________________________________________________________________________

Willem SCHELLINKS (1623-1678), Winterlandschap met rijschool voor de graftombe van Caecilia Metella, na 1665

Veel schilders in die tijd reizen naar Italië en laten zich daar door de paradijselijke of dramatische landschappen inspireren. Willem Schellinks tekent in Rome dit enorme grafmonument ( 11m hoog). Het is gemaakt voor Caecilia Metella, een Romeinse vrouw uit de Oudheid. Het landschap lijkt wel een toneelstuk, alsof de schilder met (een spot)licht heeft gespeeld. Wat heeft hij in het licht gezet? ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ Waarom heeft de schilder de rest van het landschap zo donker gelaten? ________________________________________________________________________________ In deze zaal zijn nog enkele andere landschappen met ruïnes te zien. Hoe zou het komen dat ruïnes in de 17e eeuw zo populair zijn? ________________________________________________________________________________

4. De kracht van de natuur

Waterval, rond 1660, Jacob Isaacksz. VAN RUISDAEL (ca 1628/29-1682)

Jacob van Ruisdael, die nooit buiten de grenzen van de Nederlanden is geweest, is bekend om zijn rivier- en watervallandschappen. Ze zijn zo virtuoos geschilderd dat je het water als het ware hoort ruisen. Er zijn drie kleine figuurtjes in het midden te zien. Welke rol spelen ze volgens jou in het landschap? Verklaar je mening.

_______________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________

Waterval in het hooggebergte, 1855 Johann Gottfried STEFFAN (1815-1905)

De Zwitserse schilder Steffan heeft zich duidelijk door van Ruisdael laten inspireren in dit schilderij. Zie je bij beide werken de donkere stenen op de voorgrond? Dit noemt men een REPOUSSOIR: een voorwerp dat je als het ware mee de diepte intrekt (soms gebruiken schilders hiervoor een persoon) . Er zijn een aantal duidelijke verschillen tussen de schilderijen van Steffan en van Ruisdael. Schrijf er 3 op.

1________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ 2________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ 3________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________

5. Menselijke Sporen Realistische, industriële of nachtelijke landschappen, in deze zaal zie je de invloed van de mens op het landschap ook al zijn er soms helemaal geen mensen te zien. Industrie aan de Samber, Pierre PAULUS (1881-1959)

Geen landschap waar je vrolijk van wordt maar een verlaten, troosteloos mijnlandschap aan de oever van de Samber (rivier in België). Op de voorgrond zie je een besneeuwde heuvel (mijnterril met kolenafval) met daarvoor de bijna stilstaande rivier. Waaruit blijkt de aanwezigheid van de mens?

________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ Bijzonder is dat Pierre Paulus al kritisch keek naar de effecten van de industrie op de natuur. In die tijd was er namelijk nog niet zo’n milieubewustzijn als nu. Welke middelen gebruikt de schilder om zijn sombere blik weer te geven? Kleuren: ________________________________________________________________________ Beelden: _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________

Van het verlaten mijnlandschap in België naar Zuid-Frankrijk. Een jager loopt met zijn hond door de moerassige Camargue. Als je van dit schilderij geen titel kent, kun je niet weten dat het tafereeltje zich daar afspeelt, of misschien toch wel? De jager en zijn hond in de Camargue, 1908 Auguste CHABAUD (1882-1955)

Waaraan kun je zien dat dit wel een landschap is, al is het geabstraheerd? _______________________ _________________________________ _________________________________

Alles is heel vlak weergegeven maar toch krijg je een idee van een vergezicht. Hoe heeft Chabaud hiervoor gezorgd? ________________________________________________________________________________

6.

Landschapsspelletjes

Tot nu heb je kunnen zien hoe kunstenaars door de eeuwen heen het landschap schilderen: als achtergrond, vergezicht of sfeerbeeld, realistisch of industrieel. Naar de link met het landschap in de volgende zalen moet je zelf op zoek. Het gaat hier namelijk om hedendaagse kunst. Zoek de volgende 4 kunstwerken. Niesen bitte!, 1978-2008 Markus RAETZ ( 1941-)

Beschrijf wat je op het kunstwerk ziet? _______________________ _________________________________ _________________________________

Waarom zou de tentoonstellingsmaker dit werk voor de tentoonstelling gekozen hebben? ________________________________________________________________________________ De kunstenaar heeft best wel humor en geeft de toeschouwer een bijzondere opdracht!? Maar ondertussen is Niesen ook gewoon een berg in Zwitserland.

Uit de serie “VideoRhizome”, 2006 Marcellus L. (1980-)

Hier zie je een zeegezicht met twee voor anker liggende boten die op het water dobberen. De video is een doorlopende beeldenstroom. Wat heeft de kunstenaar met het standpunt van de camera gedaan? _______________________________

Kun je nog iets anders waarnemen behalve de beelden van de dobberende boten op het water? ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________

Night on the Ridge Road, 1986, Jeroen HENNEMAN (1942-)

Een modern straatlandschap, samengesteld met geometrische vormen. Een toeschouwer kijkt van boven naar een donkere straat. Beschrijf wat hij/zij ziet. ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________

7. Door de lens bekeken Ga met de lift naar de derde verdieping. Hier zie je een uitgebreide collectie foto's. Gewone hoekjes in een stad, die er door het oog van de fotograaf toch bijzonder uitzien, trieste industrieterreinen met schoorstenen en mijnschachten en mooie natuurbeelden. Vaak laat de fotograaf je het ongewone van het gewone zien. Ga op zoek naar . . .en schrijf de naam van de fotograaf en de titel op:: 1. Een stadsgezicht _________________________________________________ _________________________________________________

2. Een natuurbeeld _________________________________________________ _________________________________________________

3. Een foto die je bijzonder boeit. _________________________________________________ _________________________________________________

Kun je kort beschrijven waarom deze foto je bijzonder aanspreekt? Je mag het ook tekenen of vertellen in de vorm van een verhaal. _____________________________________________________________

FOTOGRAFIE

LIFT

_____________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________