26-3-2012
Kansen voor mestscheiding Studiemiddag Inagro 29 maart 2012 Gerjan Hilhorst Livestock Research – De Marke Koeien & Kansen is een samenwerkingsverband van 16 melkveehouders, proefbedrijf De Marke, Wageningen UR en adviesdiensten. De resultaten vindt u op: www.koeienenkansen.nl Koeien & Kansen vertegenwoordigt de Nederlandse inbreng in het EU-Interregproject DAIRYMAN (www.interregdairyman.eu)
Onderzoek in Koeien&Kansen
Project Koeien & Kansen
Nitraatrichtlijn 4de en 5de actieplan Kaderrichtlijn Water Ammoniakemissie (-30% t.o.v. 2006) Broeikasgassen:
klei veen zand
Methaan (-30% t.o.v. 1990) Lachgas (-30% t.o.v. 1990)
DM
löss 16 veehouders + De Marke Wageningen UR en adviesdiensten
ingaande mest
Doel van mestscheiding (1) Beperken mestafvoer Minder volume Minder meegevoerde
dikke fractie
dunne fractie
mineralen
Betere afzetmogelijkheden
Betere benutting eigen mest
Mestscheiding: van één soort dierlijke mest twee soorten meststof maken
I.p.v. één soort dierlijke mest; drie soorten mest Beter bemesten op maat mogelijk Besparen op kunstmest Toekomst? : dunne fractie als N-kunstmestvervanger
1
26-3-2012
Doel van mestscheiding (2)
Eisen aan mestscheiding
Dikke fractie als ligboxbedekking
Beperken mestafvoer
Alternatief voor zaagsel, zand, etc.
Concentreren van af te voeren mineraal in een kleine hoeveelheid mest
Dikke fractie voor de mestvergisting Goedkope opslag van dikke fractie
Betere benutting eigen mest Dikke en dunne fractie met een N/P verhouding die ver
Bij beperkte opslagcapaciteit drijfmest Opslag dikke fractie op lege kuilplaat of i.d.
uit elkaar
Hoge N/P verhouding in de aan te wenden mest Hoog aandeel N-min in de dunne fractie
Toepassing dikke fractie op specifieke percelen Natuur- en beheersgrasland (“vogeltjes land”) Moeilijk te berijden of te bewerken percelen
Dikke fractie als ligboxbedekking Hoog aandeel dikke fractie met een hoog ds-gehalte Mooi rul en goed te verwerken product
Overig / combinaties ??
Opslag dikke fractie Hoog aandeel dikke fractie
N-aanvoer bij fosfaatnorm 2015
Gebruiksnorm dierlijke mest (kg/ha)
Voorbeeldbedrijf: zandgrond; 70% gras – 30% maïs; geen beweiding
Stikstof gebruiksnorm
4de actieprogramma
5de
2010
2011
2012 2013 2014 2015
170/ 250
170/ 250
170/ 250
170/ 250
170/ 250
?
?
drijfmest
400
kunstmest
350
Fosfaat gebruiksnorm grasland PAL > 50 (hoog)
100
90
90
85
85
85
80
PAL 27-50 (voldoende)
100
95
95
95
95
95
90
PAL < 27 (laag)
100
100
100
100
100
100
100
N-aanvoer (kg/ha)
3de 2009
300 250 200 150 100
Fosfaat gebruiksnorm bouwland Pw > 55 (hoog)
85
75
70
65
55
55
50
50
Pw 36-55 (voldoende)
85
80
75
70
65
65
60
0
Pw < 36 (laag)
85
85
85
85
85
80
75
laag (93 kg/ha)
neutraal (81 kg/ha)
Maatregelen om fosfaatafvoer te verminderen Verlagen excretie => Verzilveren met Bedrijfseigen EXcretie (BEX)
Mestscheiding Oplossing wanneer excretie niet verder kosteneffectief teruggebracht kan worden
hoog (71 kg/ha)
fosfaattoestand
Normen 2014 en 2015 zijn indicatief
Mestscheiding om afvoer te verminderen? Mest afvoeren vanwege stikstof
Mest afvoeren vanwege fosfaat
Nauwelijks minder mestafvoer bij afzet dikke fractie
Minder mestafvoer bij afzet dikke fractie
Afzet dikke fractie kost hetzelfde als afzet drijfmest
Vergroten plaatsingsruimte Gras voor maïs op percelen met hoge
Afzet dikke fractie kost minder dan afzet drijfmest
Afzet dikke fractie kost hetzelfde als afzet drijfmest
Afzet dikke fractie kost minder dan afzet drijfmest
Mestscheiding
fosfaattoestand Afvoer drijfmest
Afvoer dikke fractie
2
26-3-2012
Type mestscheiders
Kenmerken mestscheiders investering (€)
rente afschrijving onderhoud elektriciteit
toevoeging
totaal
0,10
n.v.t.
0,99
1,07
0,20
n.v.t.
1,27
70.000
2,49
0,20
1,00
3,69
100.000
3,55
0,80
n.v.t.
4,35
trommelscheider
25.000
0,89
schroefpersfilter
30.000
zeefbandpers centrifuge
Kosten in €/m3 op basis van 5000 m3/jaar; Bron: WUR rapport 421
Resultaten mestscheiders scheidingsrendement
Gehalten in de mest (kg/ton) besparing op
6,0
ingaande mest trommelscheider schroefpersfilter centrifuge
5,5
aandeel dikke fractie
mestafvoer meeafvoer bij fosfaat van afvoer stikstof
fosfaat
stikstof
trommelscheider (Doda)
15%
25%
18%
schroefpersfilter (Smicon)
21%
39%
24%
45%
38%
Centrifuge (GEA Westfalia)
34%
67%
40%
49%
40%
38%
25%
5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 dik
Resultaten van rundveemest De Marke
dik
fosfaat
dun
dik
kalium
dun
Besparing op mestafvoer bij afvoer van 1 kg fosfaat
Economie van mestscheiding bij mestafzet 9,0 8,0
afzet drijfmest en dikke fractie € 10,- per ton afzet drijfmest € 10,- per ton en dikke fractie € 5,-- per ton
7,0 6,0
€/kg fosfaat
1. Besparing op afvoer van mest hoeveelheid en prijs per m3 2. Besparing op aanvoer van kunstmest minder meeafvoer van mineralen 3. Kosten van mestscheiding • hoeveelheid en prijs per m3
dun stikstof
5,0 4,0 3,0 2,0
Financieel voordeel = 1 + 2 - 3
1,0 0,0
trommelscheider
schroefpersfilter
centrifuge
3
26-3-2012
Hoeveelheid te scheiden mest om 1 kg fosfaat in de dikke fractie te krijgen
Besparing op kunstmest-N 1,4 kunstmest N: € 0,80 per kg kunstmest N: € 1,10 per kg
1,2
0,8 0,6 0,4 0,2 0,0
trommelscheider
schroefpersfilter
centrifuge
Kosten van mest scheiden om 1 kg fosfaat in de dikke fractie te krijgen
Financieel voordeel 6,0
drijfmest en dikke fractie € 10,- per ton; kunstmest-N € 0,80 per kg drijfmest € 10,- per ton; dikke fractie € 5,- per ton; kunstmest-N € 0,80 per kg drijfmest € 10,- per ton; dikke fractie € 5,- per ton; kunstmest-N € 1,10 per kg
5,0 4,0 €/kg fosfaat
€/kg fosfaat
1,0
3,0 2,0 1,0 0,0
-1,0
trommelscheider
Dikke fractie als box strooisel
schroefpersfilter
centrifuge
Dikke fractie als box strooisel Veel koe comfort; rul en stevig materiaal; voldoende materiaal beschikbaar Schone dieren en schone uiers Droge stofgehalte > 30% Veel luchtverversing in de stal; goede ventilatie Mechanisch kunnen instrooien; werkwijze is belangrijk Wekelijks instrooien Bacteriën; uiergezondheid? Kosten?
4
26-3-2012
Bemesten op maat met dierlijke mest
Kostprijs vergelijking 150 melkkoeien; 150 ligboxen 80 liter per box per week => 624 m3 dikke fractie per jaar 1 m3 mest geeft 250 liter dikke fractie => 2500 m3 mest scheiden per jaar Investering mestscheider: € 35.000,-dikke fractie Rente, afschrijving, onderhoud, verzekering (15%)
€ 5.250,--
Energiekosten (€ 0,50 / m3 te scheiden mest)
€ 1.250,--
Extra arbeidskosten (1,5 uur / week à € 25,--)
€ 1.950,--
Kosten dikke fractie
€ 8.450,--
Kosten zaagsel (70 liter/box/week à € 24,-- per m3)
zaagsel
€ 13.104,--
Kosten per koe per jaar
€ 56,--
€ 87,--
Bron: DLV
N/P verhouding in de mest
Fosfaattoestand De Marke Bos
16 14
drijfmest dikke fractie
12
dunne fractie
10 Bos
Grasland laag neutraal hoog Bouwland laag neutraal hoog
8 Bos
6
6 4 2 0 trommelscheider
Dunne fractie als kunstmestvervanger bedrijf vee
bodem
drijfmest
drijfmest
drijfmest dunne fractie
afvoer
drijfmest
aanvoer
kunstmest
Goedkope kunstmest Op het bedrijf geproduceerde mest op het eigen bedrijf tot waarde brengen Minder mest afvoer en kunstmest aanvoer
schroefpersfilter
centrifuge
In 2010-2012 verkenning op 5 bedrijven Mogelijkheid voor kunstmestvervanging door dunne fractie: Ruimte binnen gebruiksnormen Gevolgen voor de bedrijfsvoering Praktische uitvoerbaarheid en controleerbaarheid Effecten op: Stikstofbenutting en -verliezen Kunstmestbehoefte Mestafvoer
5
26-3-2012
Beter benutten N door gebruik scheidingsproducten
Gebruik dunne fractie N > 250 kg N per ha
N-werkzaam (kg/ha) N-tot (kg/ha)
% Nwerkzaam
geen scheiding
50% scheiding
kunstmest
150
100
150
150
weidemest
25
15
4
4
drijfmest
200
60
120
drijfmest
100
60
60
dunne fractie
82
80
66
dikke fractie
18
40 274
287
N rdm
N dun
N km
N totaal
N werkz
N nietwerkz
250
0
148
398
298
100
2
250
40
108
398
290
108
3
250
60
88
398
286
112
4
250
100
48
398
278
120
5
250
120
28
398
274
124
6
238
160
0
398
271
127
7
218
180
0
398
275
123
8
178
220
0
398
283
115
9
158
240
0
398
287
111
10
118
280
0
398
295
103
11
102
296
0
398
299
99
12
58
340
0
398
307
91
13
18
380
0
398
315
83
14
0
398
0
398
318
80
plaatsen
afvoeren
90
60
%
50 40 30 20 10 0 drijfmest dunne fractie kleigrond 2008
drijfmest
dunne fractie dikke fractie zandgrond 2009 + 2010
dik+dun
Kansen voor mestscheiding!? Mestscheiding is maatwerk!!! Doelstelling Kritische factoren: Box strooisel: uiergezondheid Verliezen van N-dun en N-dik in de opslag Benutting van N: N-werking van de meststoffen en
dunne fractie
50
N-min (%)
DRIJF
70
60
45
dikke fractie
de toepassing in het bemestingsplan
Mestscheider Financiën: kosten van mestscheiding, kunstmest,
35 30 20
DUN
80
N-werking en aandeel N-min
0
DRIJF
N-werking op grasland
1
40
DUN KM
250
Eindsituatie: geen of beperkte afvoer geen of beperkt kunstmestgebruik
Effect vervanging door N-dun
55
DRIJF
Vervangen kunstmest N door dunne fractie N: drijfmest N niet afvoeren, maar plaatsen als dunne fractie N besparen kunstmest N Vervangen drijfmest N door dunne fractie N: bemestingsniveau neemt niet af verliezen nemen niet toe
7
totaal
kg N per ha
Beginsituatie (figuur): afvoer drijfmest N toepassen kunstmest N
Voorbeeldbedrijf: 225 kg N/ha dierlijke mest en 150 kg N/ha kunstmest
40 60 N-werking (%)
80
100
mestafzet, opslag en aanwending
De veehouder
6
26-3-2012
Kijk op www.koeienenkansen.nl voor: Informatie ExcretieWijzer FosforWijzer MestscheidingsWijzer KringloopWijzer
7
