juli Operatie Hedge House Eels

7 6 zuiderlucht maandblad | jaargang 5 | juni/juli 2011

Operatie Hedge House

Eels Hollywood in het heuvelland

Roger Ballen Geen Halbe maatregelen!

Mie Miki Stoer doen op Pinkpop

Sprookjesbos in Odapark

+++ Coup Maastricht 2011 +++ 1

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

2

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

Hand in hand

S

taatssecretaris Halbe Zijlstra heeft de meest ingrijpende bezuinigingsoperatie in de geschiedenis van het Nederlandse cultuurstelsel in voorbereiding. Het zullen geen halbe maatregelen zijn, heet dat in de boezem van de Raad voor Cultuur (zie elders in deze uitgave). Op 10 juni zal duidelijk worden welke consequenties zijn plannen hebben voor bijvoorbeeld het Limburgs Symfonie Orkest. Niet alleen de visitatiecommissie toonde zich kritisch over het orkest, ook de Raad voor Cultuur kraakt harde noten. Chef-dirigent Ed Spanjaard van het LSO noemt de intenties van Zijlstra “angstaanjagend”. Op de regionale televisiezender L1 riep hij het volk op om massaal naar de Mahler-concerten te komen, eind vorige maand. Als Zijlstra ziet dat er lange rijen voor de theaters staan, dan bindt hij wel in, was zijn suggestie. Hoe naïef kun je zijn? LSO-directeur Henri Broeren hoopt dat Limburg massaal in opstand komt mocht het orkest als zelfstandige eenheid ophouden te bestaan. Onder anderen André Rieu zou een volksopstand moeten mobiliseren tegen dat onzalige plan. Waarmee Broeren onbedoeld het probleem van het LSO omcirkelt: waar Rieu er wél in slaagt een breed publiek aan te spreken, wordt zijn orkest verweten voor een (te) kleine groep ingewijden op te treden. Trouwens, wie het volk écht in beweging wil krijgen, moet met Pasen meubels gaan verkopen of de stad opfleuren met beschilderde olifanten, zoals in Heerlen. In de jaren vijftig, zo kunt u in deze Zuiderlucht lezen, hoefde er geen olifant aan te pas te komen om 80.000 bezoekers in een zomer naar het Openluchttheater in Valkenburg te trekken. Toen liep men massaal uit voor een opera. In 1970, zo ontdekte Leon Verdonschot tijdens zijn recente bedevaart naar het Burgemeester Damenpark in Geleen, toen daar de eerste editie van Pinkpop werd gevierd, kon je nog handtekeningen scoren aan het podium. Kom daar nu eens om. Zelfs organisator Jan Smeets werd enkele jaren geleden op zijn eigen festival de toegang tot het hoofdpodium geweigerd. Reden: “iedereen wel kan beweren dat hij Jan Smeets is” – de man overigens die de Amerikaanse band Eels in 1996, een jaar na het grandioze debuut Beautiful Freak, naar Limburg haalde. Deze maand doen Mark E. Everett en zijn maatjes tijdens hun wereldtournee Heerlen aan. Het wordt zomer, dat kan zelfs de staatssecretaris niet tegenhouden. U leest het af aan de Zuiderluchtige Zomerverhalen, inmiddels een jaarlijkse traditie in dit blad. Ook elders in dit zomernummer zoeken we de buitenlucht op. Zo beschrijft Duncan Liefferink de net afgeronde herinrichting van het beeldenbos in Odapark (Venray) en legt Annette Embrechts uit waarom locatietheater vooral in Nederland zo’n succes is. Annemarie Staaks gaat op zoek naar de achtergronden van dat curieuze idee om een Limburgse filmindustrie van de grond te tillen – terwijl de nationale cinema al zo’n armzalige en naar binnen gekeerde indruk maakt. De Japanse accordeonist Mie Miki verovert de wereld met het spelen van klassieke stukken, en heeft daarvoor - of all places – Landgraaf, waar we haar portretteerden, uitgezocht als uitvalsbasis. Even verderop in het heuvelland, bij kasteel Wijlre, ligt het Hedge House waar kasteelheer en kunstverzamelaar Jo Eyck behalve kippen en tuingereedschap ook zijn collectie hedendaagse kunst heeft ondergebracht. Net voor het zomerreces stelde de provincie Limburg het Bonnefantenmuseum in de gelegenheid zich te ontfermen over de collectie. Ter compensatie van de door de inbreng van de PVV gesneefde uitbreiding van het Maastrichtse museum, zullen we maar zeggen. Idee: laat bij de officiële overdracht van het Hedge House in die prachtige kasteeltuin het LSO optreden, met Halbe Zijlstra en Laurence Stassen hand in hand op de eerste rij.

Park Lourdeskapelberg Genk

Heukelom Verbeek landschapsarchitectuur

EMILE HOLLMAN eindredacteur

3

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

C-mine cultuurcentrum 2011 - 2012

OZARK HENRY / WIM HELSEN / ROSAS ELS DE SCHEPPER / ADMIRAL FREEBEE BRUNO VANDEN BROECKE / K’S CHOICE JOSSE DE PAUW / SIOEN / TOM HELSEN ALEX AGNEW / KAMAGURKA / BALOJI DE NIEUWE SNAAR / NIGEL WILLIAMS KOMMIL FOO / LIEVE BLANCQUAERT YEVGUENI / SOWETO GOSPEL CHOIR WIM MERTENS / ANNEMIE STRUYF BESTEL NU DE NIEUWE BROCHURE! [email protected] - 089 65 44 90

Klassiek > 3 juli t/

op Locat

ie

m 28 aug

ustus

Orlando Festival Kerkrad e > 24 juli

Info en reserveringen: UiT in Genk T 089 65 44 80/90 [email protected] www.cultuurcentrumgenk.be

4

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

t/m 7 au

g

De inhoud

17

10 Theater

14

Beelden

7

Bonnefanten ontfermt zich over collectie Jo Eyck

9

Eels: rozen op de eigen vuilnisbelt Eten

10

De werkelijkheid blaast altijd een deuntje mee

13

Ondernemers willen return on creativity

14

Een sprookjesbos in Venray

17

Time out of Mind: DJ van je eigen werk

17

Pieter Beek komt alleen voor de antipasti

18

Mode als femme fatale

21

Hollywood in het heuvelland

22

Zuiderluchtige Zomerstukjes

24

Spread: Roger Ballen in Het Domein

26

Inkijk: De erfenis van Fien Huth

24

Fotografie

21

26

Het virtuele theater van Peter Missotten

27

Enkeltje Utopia: Twee vrouwen

29

MiL: RJ sticht een gezin met Anisjka

30

Amfitheater Valkenburg maakt comeback

32

Mie Miki: als een madonna met kind

34

Wat was in… mei

35

Bericht uit Londen: Higgeldy-Piggeldy

36

Als regio krijg je de cultuur die je verdient

38

Pinkpop in het Burgemeester Damenpark

41

ZL-cultuuragenda

26

Film

32

Muziek

Cover: Foto Roger Ballen

5

www.zuiderlucht.eu

Toekomst

30

Nostalgie

juni/juli 2011

Wolfgang Flad DSM Office Sittard Until September 2011 DSM Art Collection consists of contemporary painting, sculpture, photography, glass, ceramics and design. The core collection contains more than 600 works of national and international artists.

www.dsm.com

6

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

Buitenplaats voor Bonnefanten

Liefde

Is er leven voor de kunstcollectie, het kasteel en het Hedge House in Wijlre na Jo en Marlies Eyck? Het lijkt er op, nu de provincie geld geeft en uitleent voor de aankoop van de verzameling. “Zelfs Jo Eyck met een dikke sigaar in de mond hoort bij dit Gesammtkunstwerk.” Een reconstructie. door Paul van der Steen

E

rgens in een la of kast op het provinciehuis moet nog een eerste studie liggen naar de mogelijkheden van een overname van kasteel en collectie van Jo en Marlies Eyck. Het stuk schonk voornamelijk aandacht aan de toeristische mogelijkheden. Misschien dat er daarom weinig mee gebeurde. Oud-cultuurgedeputeerde Odile Wolfs (PvdA): “Nu komen door mond-op-mond-reclame jaarlijks zo’n tienduizend mensen naar Wijlre. Dat kunnen er wel meer worden. Maar massa’s kunnen er niet terecht. Het is een kostbaar kleinood.”

Maandag 23 mei jongstleden stemde Provinciale Staten in met een voorstel om via een potje voor gebiedsontwikkeling (culturele hoofdstad) het Bonnefantenmuseum 2.118.600 euro subsidie en een lening van 990.000 euro te geven voor de aankoop van de collectie-Eyck. De verzameling met werken van onder anderen Donald Judd, Marlene Dumas en Peter Struycken valt straks onder de artistieke leiding van het museum en onder het bestuur van een nog op te richten stichting. In 2008 kwam het onderwerp weer op de provinciale agenda. Gouverneur Léon Frissen wierp zich in het college van Gedeputeerde Staten op als degene die de kar zou gaan trekken. Algemeen directeur van de provincie Wim Weijnen ging ambtelijk aan de slag met het dossier. “De waarde was duidelijk”, zegt hij nu. “Kasteel, het door Wiel Arets ontworpen Hedge House en collectie vormen een Gesammtkunstwerk. Zelfs Jo Eyck die met een dikke sigaar in de mond rondleidt, hoort daarbij. Leg dat vast op film, heb ik onmiddellijk gezegd.” Weijnen werd in het voorjaar van 2009 algemeen secretaris van de Limburgse Werkgevers Vereniging (LWV) en had vanaf dat moment minder zicht op de discussie. Bureau Berenschot maakte een eerste advies, maar tot een definitieve rapportage kwam het niet. “Er is heel wat gedagdroomd”, vertelt Ad Himmelreich, kunstconservator bij de provincie Limburg. “Tal van openbare en semi-openbare rollen zijn de revue

7

Interieur van het Hedge House in Wijlre. foto Perry Schrijvers

gepasseerd: museum, natuurcentrum, conferentiecentrum. Een andere kwestie was onder wiens hoede het zou moeten komen. Voor Heerlen was ook wat te zeggen geweest. Het bedrijf, waar Jo Eyck directeur van was, leverde de verf voor de mijnen. Zijn eerste kunsttentoonstellingen vonden plaats in zijn Heerlense showroom. De belangrijkste vraag bleef: wie gaat alles betalen? Zo gauw een schat als die van Jo en Marlies Eyck zich openbaart, zijn er altijd mensen die –onterecht- denken dat het te geef is.” Uiteindelijk gebeurde er weinig concreets. Odile Wolfs kreeg dat in de gaten op een boekpresentatie in Wijlre tijdens de Tefaf van vorig jaar. Jo en Marlies Eyck vertelden haar dat ze al driekwart jaar niets van de

provincie hadden gehoord. “Ik heb de zaak vervolgens aangekaart in een collegevergadering. Ik heb toen samen met CDA-gedeputeerde Noël Lebens het dossier van Frissen overgenomen.” Een vierde provinciaal museum was niet haalbaar, werd al snel duidelijk. Een exploitatie met behulp van instellingen als het Prins Bernhard Cultuurfonds en de Vereniging Hendrik de Keyser bleek evenmin een optie. In het Gouvernement dacht men steeds meer aan een buitenplaats van het Bonnefantenmuseum. De provincie zou dan collectie en kasteel aankopen. Via projectsubsidies van fondsen zouden exposities georganiseerd kunnen worden. Christie’s en een makelaar taxeerden de bezittingen van de Eycks. Die verklaarden zich

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

akkoord met de getaxeerde waarde. De gouverneur maakte de geesten alvast een beetje rijp door een van de reguliere overleggen van de fractievoorzitters uit Provinciale Staten in Wijlre te houden. Maar toen het voorstel afgelopen december in GS ter sprake kwam, durfde men een voorstel richting PS niet aan. Zo kort voor de verkiezingen zou een dergelijke uitgave aan wat de PVV al snel betitelt als ‘elitekunst’ een heikele kwestie kunnen worden. In januari van dit jaar had Wolfs een gesprek met psychiater/collectioneur Albert Groot (Collectors House Heerlen) en Stijn Huijts (Schunck*/ Collectors House), waarbij Groot zich bereid toonde om de aankoop van het kasteel te organiseren. Een paar maanden later staat zijn handtekening met die van vertegenwoordigers van de provincie en het Bonnefantenmuseum, en van Jo en Marlies Eyck onder een intentie-overeenkomst. Groot beseft dat hij een zware verantwoordelijkheid op zich heeft genomen, maar hij kon niet anders. “De collectie is in dertig jaar tijd met heel veel liefde opgebouwd. Het zou een daad van barbarisme zijn om het kasteel nu aan een ongeïnteresseerde rijke te verkopen, de collectie te verpatsen bij Christie’s en Jo en Marlies Eyck in een bejaardenhuis te stoppen. Voor mij is Wijlre een bron van energie en inspiratie. Als vrouwen uit Drachten per bus komen kijken, moet dat voor anderen ook gelden.” Het verbaast Groot dat het allemaal zolang heeft moeten duren. “De provincie heeft 1,2 miljard verdiend met de verkoop van Essent-aandelen. Daar had toch wel een bedrag af gekund voor een cultureel geschenk aan de Limburgers?” Het zou een gebaar zijn geweest als de aankoop van Piet Mondriaans Victory boogie woogie in 1998 bij het afscheid van de gulden. Groots ideaal is een plek waar “niet de encyclopedische benadering van het museum maar de liefde van verzamelaars” zichtbaar blijft. Eerste zorg is de komende tijd om met alle betrokken partijen gelden bijeen te scharen en tot een haalbare exploitatie te komen.

GEEN KINDERSPEL EEN oNtRoERENDE ExPoSItIE RoND hEt SPEELGoED vaN jooDSE KINDEREN IN DE twEEDE wERELDooRLoG 20 mEI t/m 24 juNI 2011 / Gouvernement aan de maas LimburGLaan 10, maastricht / open: werkdaGen 9–17.00 uur GesLoten tijdens weekenden en op 2, 3 en 13 juni toeGanG Gratis / informatie 043 389 9999

26 februari - 19 juni 2011 Bongerd 18 Heerlen / t +31(0)45-5772200 [email protected] / www.schunck.nl Niki de Saint Phalle. Outside — In has been realized with the support of / werd gerealiseerd met steun van: Mondriaan Stichting, via 2018, Parkstad Limburg, Provincie Limburg Main sponsor: DSM / Sponsors: APG, Obvion, SBCA, l’Institut Français des Pays-Bas

NdSP_advZuiderl_helePag.indd 2

24-01-2011 12:39:40

A Common Dialect 3 juli – 12 augustus 2011 Een onderzoek naar het begrip ‘school’ door middel van een tentoonstelling, een lezingenreeks en workshops. Curator: Femke Dekker Met bijdrages van oa: The Session Our Polite Society Maarten Simons Alumni van de ABKM

MARRES

Capucijnenstraat 98 6211 RT Maastricht T 043.3270207 www.marres.org Open: Woensdag-Zondag, 12–5 pm Marres Books: Woensdag-Zondag, 12–5 pm

CENTRE FOR CONTEMPORARY CULTURE

8

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

De rozen van E

Eels

Eels, de eenmansband van Mark Everett, staat garant voor een avond met veel verdriet, een paar grappen om het weg te lachen, en geen greintje zelfmedelijden. “Wat ik me steeds meer ben gaan realiseren, is dat de meest verschrikkelijke momenten in mijn leven tot de beste hebben geleid.” door Leon Verdonschot

E

Mark E. Everett: “De alternatieve cultuur klonk als een rebel en maakte de bewegingen en geluiden van een rebel, maar het was rebellie tegen niks.”

r is iets raars aan de hand met Things The Grandchildren Should Know, de autobiografie van Mark Oliver Everett (muzikantennaam E): wie de muziek van zijn band Eels de afgelopen jaren heeft beluisterd, weet het meeste al. Hoe onzeker hij als adolescent was. Hoe moeizaam de verhouding met zijn vader, die voor het Pentagon werkte. Hoe onstabiel zijn zus Liz. Dat ze zelfmoord heeft gepleegd. Dat de ziekte en het verlies van zijn moeder een zware wissel op zijn leven hebben getrokken. Hoe we dat weten? Omdat hij er over heeft gezongen. Naar Eels luisteren, dat komt neer op de beknopte versie van E’s dagboek lezen. De lange versie verscheen in 2008 bij een uitgever in New York, en is helaas nooit vertaald. Het verbaast niet dat E een bovengemiddeld goede schrijver is. Ook niet dat hij kordaat formuleert, en

9

zonder opsmuk. Wat soms wel blijft verbazen is zijn mate van eerlijkheid (op pagina 19 lezen wel al: “Als klein kind was ik verliefd op mijn moeder, en geobsedeerd door haar borsten. Zo, heb ik het gezegd.”) En anders wel zijn neiging het leven in het algemeen en dat van hem in het bijzonder nooit mooier voor te stellen dan het volgens hem is. Jazeker, hij is een misantroop. “Misschien hou ik niet zoveel van mensen als de wereld van de wereld lijkt te houden. Het lijkt wel of de mensheid verliefd is op zichzelf.” Een groot deel van zijn autobiografie gaat over zijn familie, en over zijn turbulente liefdesleven, dat zich laat samenvatten in de titel van hoofdstuk 9: “I love crazy girls.” Tijdens optredens wil E het zware gemoed wel abrupt verdrijven door harde grappen te maken, in zijn boek doet hij dat ook. Zijn eerste vriendinnetje liet hem hardhandig in de steek. Hij wijdt een hoofdstuk aan haar, dat eindigt met:

“Tien jaar nadat Jessie het uitmaakte, kwam mijn zus Liz terug van een AAbijeenkomst, en ze vertelde me dat mijn eerste vriendinnetje nu een suïcidale, alcoholische lesbienne was (zover voor de anonimiteit, Liz).” Over zijn vader schrijft E: “Hij was zo oncommunicatief dat ik hetzelfde over hem dacht als over het meubilair: het was er gewoon.” Huiveringwekkend is de passage in het boek waar E beschrijft hoe hij op een ochtend zijn 51-jarige vader dood op de bank aantreft, hem aanraakt om te voelen of hij echt dood is, en er van schrikt dat alleen al dit lichamelijk contact met zijn vader een vreemde gewaarwording is. De twee lichtpunten in zijn leven zijn al vanaf zijn vroege jeugd dezelfde: zus Liz en muziek, die hij in eerste instantie ook via Liz leerde kennen. Als hij uiteindelijk een platencontract bij een grote platenmaatschappij krijgt, heeft hij meteen veel succes met zijn debuutalbum Beautiful Freak. Rond

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

die tijd neemt zijn zus een overdosis. Bovendien bevallen de vruchten van het succes hem niet. Volkswagen wil het titelnummer van het album gebruiken voor een commercial. E weigert. “Ik heb Beautiful Freak niet geschreven over een auto. Het gaat over iemand die werkelijk anders is, en dan niet het soort modegevoelig ‘anders’ uit de advertenties. Ik kon het niet eens overwegen. De zogenaamd alternatieve cultuur bracht een nieuwe, lelijke realiteit met zich mee: er was helemaal geen alternatief. De alternatieve cultuur klonk als een rebel en maakte de bewegingen en geluiden van een rebel, maar het was rebellie tegen niks. Het ging net zo om verkoop als in de rest van de markt.” Als hij aan zijn tweede album moet beginnen, krijgt zijn moeder kanker. “Ik had geen inspiratie. Daar had ik geen tijd voor. Nooit had ik overwogen nummers te schrijven over wat er speelde in mijn familie. Dat leek te tragisch en persoonlijk.” Maar op een dag, of specifieker: tijdens een nacht, in bed, besloot E precies het tegenovergestelde te doen. Iets moois laten voortkomen uit alle ellende. Dat werd Electro-shock Blues, genoemd naar een nummer waarin hij in de huid kruipt van zijn zus in haar kindertijd. Hij schreef voor het album ook een prachtig nummer voor zijn moeder: “Hate a lot of things / But I love a few things / And you are one of them.” Hij zou erna nog vele nummers schrijven waarin zijn zus en moeder voorkomen. Hip en heel populair is E al lang niet meer, dat hield eigenlijk meteen op bij dat tweede album, met titels als Going to your Funeral, Cancer for the Cure en Hospital Food. Maar hij is en blijft de man die rozen plant op zijn eigen vuilnisbelt. “Been through some shit,” zingt hij op zijn voorlaatste album End Times. Het is zijn tragiek. En tegelijk de basis van zijn oeuvre, want zoals hij in zijn autobiografie schrijft: “Wat ik me steeds meer ben gaan realiseren, is dat de meest verschrikkelijke momenten in mijn leven tot de beste hebben geleid.” Eels 20 juni Parkstad Limburg Theater in Heerlen. 21 juni Muziekgebouw Frits Philips Eindhoven.

De werkelijkheid een deuntje mee

Locatietheater

Nergens wordt zo veel succesvol locatietheater gemaakt als in Nederland. De oorsprong ervan ligt in de jaren zestig, toen beleidsmakers theater gingen maken waar geen theater was, voor mensen die nooit naar een theater gingen. “Het onzinnigste wat we ooit hebben gedaan: een zwarte doos in de raadszaal van het stadhuis zetten.” door Annette Embrechts

M

isschien is Limburg wel de provincie met de meeste en mooiste plekken voor locatietheater. Er is dan wel geen sprake van zee, met strand, duinen en overvliegende meeuwen – altijd een feeëriek decor voor een voorstelling - er zijn wel legio plaatsen waar natuur en geschiedenis zo versmolten zijn en zo veel betekenis dragen dat ze zich bij uitstek lenen om publiek en kunstenaars naar toe te trekken. Geen wonder dat er ook in Limburg steeds meer voorstellingen op locatie zijn te zien. Juist deze zomer. Het Limburg Festival verlegt zijn focus na bijna dertig jaar van straattheater naar theater op locatie. Medio augustus bespelen acteurs bijvoorbeeld de magische bomenkring nabij de Hompesche Molen, een mystiek klooster in

10

Scenebeeld uit De Manke van toneelgroep Maastricht. foto Ben van Duin

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

blaast altijd ‘Door een bui laten we ons niet weerhouden. Dan beginnen we een uur later.’ Baexem, een oude watermolen in Haler en een voormalige kalkoenenstal in Heythuysen. Directeur Jan Klompen: “De verspreiding van straattheater door heel Limburg ruilen we in voor een krachtige concentratie van bijzonder theater in het nu nog cultureel schrale midden van de provincie. Misschien verliezen we de echte liefhebbers van straattheater, maar onze trouwe aanhang gaat zeker mee in dit avontuur. We willen een nieuw gezicht met meer inhoud.” Het Heerlense festival Cultura Nova zoekt en vindt al twintig jaar Zuid-Limburgse plekken waar bijzondere voorstellingen het best tot hun recht komen. Dat kan de schaapskooi zijn op de Brunssummerheide, de leegstaande vroedvrouwenschool in Heerlen, een moerassig weiland in Benzenrade of een winderige kruising onder een viaduct. “Maar ook een zwarte doos in een theater”, voegt programmeur Fiedel van der Hijden toe. “Soms is een traditionele theaterzaal de beste omgeving voor een voorstelling. Maar een buitenlocatie voegt wel iets extra toe aan de beleving van het publiek. De lading en de geschiedenis van een zandgroeve of een parkeergarage worden plots relevant door de dialoog die voorstelling ermee aangaat.” Ook Toneelgroep Maastricht waagt zich net als vorig jaar weer een maand lang buiten de theaterzaal. De groep speelt het komische en weinig zachtzinnige stuk De manke van de Ierse schrijver Martin McDonagh op een vervallen fabrieksterrein aan de rand van Maastricht. Artistiek leider en regisseur Arie de Mol: “Het stuk speelt eigenlijk op een afgelegen eiland, maar ik wil die ‘boertjes-van-buuten-romantiek’ vervangen door een urbaan volkje dat zich net wel, net niet kan redden in hun eigenhandig kampement van caravans, tenten, golfplaten en plastic. Zo’n oud industrieel pand geeft extra reliëf, met die kapotte ramen en afgebrokkelde muren. Als een personage dan vertrekt om het elders beter te hebben, voelt zijn afmars als een daad: hij verruilt deze gemeenschap voor de gewone wereld.” Hoe bewerkelijk en tijdrovend het ook is om een voorstelling op locatie te spelen – stroomvoorziening, tribune en bespeelbaarheid moeten allemaal worden geregeld – er is geen land in de wereld waar zo veel succesvol locatietheater wordt gemaakt als in Nederland. Terwijl het wisselvallig klimaat – veel regen, veel wind – eerder tegen- dan meewerkt. Klompen: “Door een bui laten we ons niet weerhouden. Dan beginnen we een uur later.” Van der Hijden: “Ik vind het een uitdaging een locatie te bedwingen.” De Mol: “Het is zinvol om toeschouwers uit hun gangbare loopje naar het theater te halen. Op locatie kun je spectaculairder uitpakken.” Van der Hijden: “Wij

11

kiezen graag voor karakteristieke plekken die bekend zijn onder Limburgers.” De aantrekkelijkheid van locatietheater zit natuurlijk in het avontuurlijke en amuserende karakter: het feestje begint vaak al in de bus ernaar toe. Publiek wordt ook verleid door de authentiek ogende omgeving: een ruige fabriek, een uitgestrekte zandgroeve, een weelderig bos. Theaterbezoek wordt zo een evenement. Maar ook de versterking van de gezamenlijke beleving speelt een rol. Theatermakers zijn altijd op zoek naar een collectieve zindering onder de toeschouwers. Op locatie delen acteurs, dansers en toeschouwers alle karakteristieken van de plek. Een acteur of danser ziet ook de ondergaande zon, hoort ook de AWACS overvliegen of de kletterende regen op het glazen dak. Hij kan in zijn spel niet doen alsof hij dat niet hoort, of niet in de zon kijkt. Dat zou hem ongeloofwaardig maken. Hij moet juist het hier en nu benadrukken en spannende oplossingen bedenken om zich verstaanbaar te maken. Dat maakt een optreden scherp en levend. Bovendien: de acteurs en dansers opereren in dezelfde kou, miezerige regen of verzengende hitte als waarin de toeschouwers zitten te kijken. Ook dat versterkt de saamhorigheid. Een gezamenlijke maaltijd doet daar nog een schepje bovenop. Cultura Nova presenteert eind augustus in de pompgebouwen van de mijnen in Brunssum de voorstelling Cucinema van Laika en Circo Ripopolo. Acteurs en koks tarten met veel slapstick de routine en orde in een professionele keuken. Alles gaat mis, tot grote hilariteit van de toeschouwers die ondertussen toch een originele en lekkere maaltijd krijgen voorgezet. Bij zijn vorige gezelschap Els Inc. maakte De Mol in de haven van Schiedam een groots gemonteerde voorstelling met een organisch decor van bewegende kranen, rookpluimen en containers. “Maar bij De manke gaat het mij meer om de kracht van het verhaal goed tot zijn recht te laten komen. Het stuk gaat over mensen die weinig hebben, maar meer willen. Die denken dat ze rijk en beroemd kunnen worden door op televisie te komen en niet zien dat ze daar gebruikt worden als losers. Die tragiek voel je op dat desolate terrein. Ik hoef geen helikopters over te laten vliegen om te tonen dat het in De manke om de zelfkant van de stad gaat.”

K

enners maken onderscheid tussen verschillende vormen van locatietheater. Bij voorstellingen die reizen langs diverse plekken spreekt men van theater op locatie. Bij locatietheater is de plaats juist de inspiratiebron voor het maken van die ene productie, die eigenlijk

www.zuiderlucht.eu

alleen dáár kan worden opgevoerd. Makers kunnen zich laten inspireren door de ruimtelijke werking van een plek, de historie of de sociale dynamiek (de bewoners). De een vertrekt vanuit de beeldende idylle, de ander vanuit de architectuur van de gebouwen, een derde vanuit het sociale kapitaal van de lokale gemeenschap. De ene theatermaker zoekt een hoenderstal bij een voorstelling over een vrouw in een kippenhok, de ander vindt dat te letterlijk en speelt liever een Griekse tragedie in een autosloperij, als symbool van een beschaving in verval. En bij een productie in de voormalige vroedvrouwenschool zindert ongemerkt mee dat daar 80.000 kinderen zijn geboren. Cultura Nova brengt theater op locatie vanaf de oprichting, twintig jaar geleden, maar het eerste locatietheater manifesteert zich in Nederland al midden jaren zestig, met het architecturale bewegingstheater van BEWTH, in 17e eeuwse kerken en ontmantelde pompstations. Het fenomeen bleef tamelijk marginaal, tot in de jaren tachtig theater- en beleidsmakers de berg naar Mozes wilden brengen en groepen subsidie kregen die theater wilden maken waar geen theater was, voor mensen die niet naar theater gingen. Indirect komt uit die benadering Theatergroep Hollandia voort, onder leiding van Johan Simons en Paul Koek, die snel furore maakte met drama’s in boerderijen, verffabrieken en autokerkhoven. Tallo�ze gezelschappen en gelegenheidsformaties zouden Hollandia volgen. Tot aan complete locatietheaterfestivals toe, zoals het beroemde Oerol op Terschelling. De ontwikkeling van dit typisch Nederlandse fenomeen heeft het bewustzijn van theatermakers over de invloed van een locatie op hun voorstelling sterk vergroot. De werkelijkheid blaast altijd een deuntje mee bij locatietheater, ook spontaan. Dat kan een overvliegende ooievaar zijn maar ook een fanfare uit een nabijgelegen buurthuis, die plotseling het decor doorkruist. Juist dat zijn ‘cadeautjes’, hoe ontregelend ook. Fiedel van der Hijden (Cultura Nova): “Het onzinnigste wat we ooit hebben gedaan is het neerzetten van een zwarte doos in de raadszaal van het stadhuis. Daarmee moffel je juist de unieke kracht weg van de locatie waar je bent neergestreken.” De manke van Toneelgroep Maastricht, van 15 juni t/m 10 juli) op het bedrijventerrein Bosscherveld in Maastricht. www.toneelgroepmaastricht.nl Limburg Festival, van 17 t/m 21 augustus in Midden-Limburg. www.limburgfestival.nl Cultura Nova, van 26 augustus t/m 4 september in Zuid-Limburg. www.culturanova.nl

juni/juli 2011

zuiderlucht

voor alle abonnees van

interesse?

een maand gratis naar il fiore

welkomstgeschenken

zuiderlucht

043 3261808 (maastricht) of 0475 33 33 70 (roermond) www.ifhc.nl (alleen voor niet-leden van il fiore)

Boek Enkeltje Utopia van Wido Smeets, cd Who Are You Now van Jodymoon, Rowland Jones Matchbook en 10% korting op wijnen van Vin Munnen www.zuiderlucht.eu/abonnees

12

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

Ondernemers willen return on creativity

Servies

G

iep Hagoort leidt twee levens: dat van creatief ondernemer en dat van docent. In dat tweede leven is hij actief als lector kunst en economie op de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht en hoogleraar kunst en economie op de Universiteit Utrecht. Als ondernemer is hij betrokken bij de inzet van creatievelingen in het midden- en kleinbedrijf (mkb), als onderwijsman onderzoekt hij de effectiviteit ervan. Hagoort ziet geen dubbelepettenprobleem. “Als je er transparant over bent en werkt volgens protocollen kan het. Voor mezelf is het ook een must. Als ik vijf dagen per week alleen op de hogeschool en de universiteit zou doorbrengen, zou ik de dynamiek van de wereld daarbuiten missen.” Guy Geuskens is marketingdirecteur bij Mosa in Maastricht. Het bedrijf kan bogen op een lange historie en had in het verleden prominente kunstenaars als Edmond Bellefroid en Pierre Kemp in dienst. Serviezen maakt het bedrijf niet meer, wel tegels. Om zich te onderscheiden van de concurrentie geldt design als toverwoord. “We hebben hier volop creatieve mensen in huis. Mosa gaat er soms ook bewust naar op zoek. Op de afdeling marketing zitten meer medewerkers met een vormgevingsachtergrond dan met een economische opleiding zoals de heao. Marketing is storytelling, een plaatje met een verhaaltje. Dan heb je mensen nodig die visueel kunnen denken. Op de meer technische afdelingen bestaat die behoefte niet of minder.” Geuskens is sceptisch over het nut van het aantrekken van creatievelingen van buiten: “Ik vind kunst een heel moeilijk begrip. Het heeft ook iets van artistiek bezig zijn omdat het zonodig moet. Er komt ook een bepaalde mate van existentialiteit bij kijken. Wie ben ik? Wat wil ik? Dat zijn wezenlijke vragen, maar ze kunnen mensen ook nodeloos laten verdwalen. Voor mij zijn kunst en kunde heel erg met elkaar verbonden. Ambachtelijkheid dwingt bij mij bewondering af.” Karel Janssen van de Hogeschool Zuyd en bestuurslid van een interregionaal platform over creatieve industrie (Ipcico) is overtuigd van de zin van creatieve interventie in bedrijven.

13

Creatieve interventies kunnen het vernieuwend denken bij bedrijven op een hoger plan brengen. Maar het duurt vaak lang voor de eerste stap wordt gezet. “Bestaat er eigenlijk ook een niet-creatieve industrie vraag ik me af?” door Paul van der Steen

Transportsysteem bij Mosa. foto Perry Schrijvers

“Onderwijs leidt mensen in de regel op om problemen op te lossen. Op kunstopleidingen probeert men de problemen juist op te zoeken. Daar kunnen ze blij zijn met een proces dat mislukt. De kracht van die aanpak is een andere manier van kijken. Geef mensen een radio en ze zullen kijken wat dat apparaat allemaal kan. Een kunstenaar wil weten wat het toestel allemaal niet kan, kijkt als het ware naar de achterkant van het toestel.” Hagoort erkent dat creatieve industrie een beetje een modewoord is geworden. Tegelijkertijd is hij overtuigd van de toegevoegde waarde van artistiekelingen voor de economie. “Probleem blijft dat de waarde van hun inzet nog niet meetbaar is. Zoals ondernemers spreken over return on investment, wil je ook de return on creativity weten. Wat levert het op? De komende jaren werken we aan instrumenten om dat helder te krijgen. Op basis van eerder onderzoek denk ik dat je het voor tachtig procent helder kunt krijgen. De overige twintig procent blijft ongrijpbaar.” “Een mooie term is dat eigenlijk:

creatieve industrie”, merkt Geuskens op. “Bestaat er eigenlijk ook een nietcreatieve industrie vraag ik me dan onmiddellijk af?” Hagoort vindt dat wetenschappelijke, technische en economische creativiteit meestal te veel los wordt gezien van artistieke creativiteit. Het bedrijfsleven overtuigen van de noodzaak van interdisciplinair denken kost moeite, weet hij. “Elders in het land hebben we bijeenkomsten georganiseerd met telkens vijf ondernemers uit het middenen kleinbedrijf (mkb). Gemiddeld zagen vooraf twee van die vijf het nut in van zo’n ontmoeting. Drie waren overgehaald door de voorzitter van hun ondernemersvereniging. Na afloop fungeerden ze alle vijf als ambassadeur van deze benadering binnen hun club.” Mosa wil graag innovatief zijn, zegt Geuskens, “maar een ongebreideld creatief proces kan een bedrijf ook heel erg snel naar de filistijnen helpen. De grote crux blijft altijd om van duizend ideeën een goed en bruikbaar idee over te houden.” Soms kunnen creatieve interventies mensen op een heel ander

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

spoor zetten, meent Hagoort. Door even mee te denken of door groepen uit hun normale denksporen te halen. “Voor bijeenkomsten van de gemeente Maastricht over de fileproblematiek lieten acteurs ambtenaren hun auto- en fietssleutels inleveren. Het hielp om mensen vanuit de burger te laten denken. De benadering was tot dan heel erg topdown.” Geuskens: “Bij de vraag hoe bruikbaar een idee is, speelt de rendementsvraag, maar ook het afbreukrisico. Hoe baanbrekender een idee is, hoe groter het afbreukrisico.” Of Mosa gebruik zou kunnen maken van de creatieve interventies waar Hagoort en Janssen zo’n voorstander van zijn? Geuskens houdt zich op de vlakte: “Ik moet het eerst een keer meegemaakt hebben om erover te kunnen oordelen. En dan nog zou ik het eerst i ntern willen bespreken.” Op 23 juni is een Ipcico-bijeenkomst over creatieve industrie in Maastricht. De exacte locatie was bij het ter perse gaan van dit nummer nog niet bekend. Zie www.ipcico.nl.

Ecce Homo Tesco (2009) van het Britse kunstenaarsduo Doyle & Mallinson. foto: Zebra fotostudio’s Venlo

14

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

Een sprookjesbos in Venray

Shoppen

Odapark in Venray maakte in de afgelopen jaren naam met verhalende, speelse en theatrale kunst. De herinrichting van het beeldenbos geeft de afzonderlijke tentoonstellingen een basis. Geëngageerde sprookjes in de Peel. door Duncan Liefferink

A

ls je afgaat op de herinrichting van het beeldenbos van Odapark in Venray is de kunst er de afgelopen jaren een stuk avontuurlijker op geworden. Vroeger stonden er in het park rond het Theehuis van de Zusters Ursulinen vooral monumentale sculpturen in materialen als steen en staal, geometrisch, abstract, soms zwaar van symboliek. Een aantal ervan staat er nu nog. Gelukkig maar, want er zijn hele mooie bij. Hun aanwezigheid maakt bovendien het contrast met de nieuwe lichting beelden alleen maar groter. Na ontmoetingen met een ijsbeer, een half-doorzichtige olifant, een bende vechtend fruit en een paar rondzwevende zwemmers begin je je af te vragen waar je verzeild bent geraakt. Sinds de herinrichting spreken Odapark-curatoren Marijke Cieraad en Theo Lenders niet meer over een beeldenpark – te oubollig – maar over een beeldenbos. Was sprookjesbos niet nog treffender geweest, denk je, maar dat roept misschien net te veel associaties op met de zoetsappigheid van Anton Piecks oer-Efteling. Want vergis je niet: sprookjes kunnen ook hard zijn, dubbele bodems bevatten, ongemakkelijke waarheden aan het licht brengen. Veel sprookjes van de gebroeders Grimm zijn danig gekuist voordat ze voor kinderen geschikt werden geacht. Je moet even iets beter kijken, maar dan zie je dat de nieuwe lichting beelden in Odapark over het algemeen de ongekuiste weg bewandelt. De ijsbeer, een werk van Erik Habets, zit op het hoogste punt van het bos en denkt na over de wereld. Zijn houding doet denken aan die van de Denker van Rodin, maar zijn dikke achterwerk rust op een toiletpot. Scheissbär heet hij en hij heeft er schijt aan. Een eindje verderop staat een skelet. Op het eerste gezicht lijkt het een uit zijn krachten gegroeide gorilla, maar bij nader inzien is het echt een mens. Hij draagt twee zware boodschappentassen. Onder het gewicht – bij wijze van snelle evolutionaire aanpassing – zijn de beenderen van zijn armen uitgerekt. Het beeld, getiteld Ecce Homo Tesco en gemaakt door het Britse duo Doyle en Mallinson, stond oorspronkelijk in het centrum van Venray en geeft een niet mis te verstane sneer naar de shoppende mens. Avontuurlijker dus? Ja. Sprookjesachtiger? Ja, ook. Neem gerust de kinderen mee. Maar tegelijkertijd zijn de nieuwe sculpturen in het Venrayse beeldenbos een stuk meer betrokken op de maatschappij, zoals het goede sprookjes betaamt. En als je de moeite neemt, geven ze minstens zoveel te denken als hun voorgangers. De ontwikkeling van kunst die in essentie over

15

zichzelf gaat naar kunst die iets wil zeggen over de tijd waarin we leven is natuurlijk niet uniek voor Odapark. Een vergelijkbare trend – van abstract naar figuratief, van beeld naar verhaal, van zelfexpressie naar maatschappijkritiek – is vast te stellen op alle biënnales, triënnales en andere kunstevenementen van dit moment. Maar Odapark heeft de laatste jaren wel heel consistent één van de extremen van deze ontwikkeling opgezocht. Manifestaties als De Waan (2002) en Rock my religion (2007) en het reguliere tentoonstellingsprogramma sprongen eruit met een bij uitstek verhalend, speels en theatraal type kunst. Kunst die alle middelen inzet om een eigen wereld te scheppen, maar juist op die manier commentaar levert op de grote wereld daarbuiten. Avontuurlijk is wel het minste wat je kunt zeggen van de installaties waarmee in de loop der jaren kunstenaars als Johan Muyle, Marie Hendriks, Haïdée Henry en Fardou Keuning de projectruimte van het Theehuis naar hun hand hebben gezet. De herinrichting van het beeldenbos is een logische voortzetting van deze lijn. Of liever gezegd: de herinrichting van het park voorziet de onafgebroken reeks manifestaties en tentoonstellingen van de afgelopen jaren eindelijk van een zichtbare basis. “Wij vinden het belangrijk”, zeggen curatoren Marijke Cieraad en Theo Lenders, “dat de kunstwerken in Odapark iets te vertellen hebben over de actualiteit. Dat hoeft niet direct politiek te zijn, maar wel geëngageerd. Daarnaast hebben we een voorkeur voor ‘niet-eeuwige’ materialen. Marmer en brons zul je in de nieuwe opzet van het beeldenbos weinig tegenkomen. Met die vergankelijkheid spelen we ook bij het beheer van de beelden. De ijsbeer van Erik Habets maken we bijvoorbeeld regelmatig schoon, maar de polyester kabouter van Tanja Ritterbex mag een beetje vies worden. Die is deel van de omringende natuur.” “De tijdelijkheid van de materialen benadrukt dat het gaat over thema’s en problemen van nu”, vult Pascalle Mansvelders aan. Mansvelders is als kunstenaar vertegenwoordigd in het beeldenbos, maar sinds eind vorig jaar ook als medewerker educatie verbonden aan Odapark. “Het mooiste zou zijn als we de beelden iedere paar jaar zouden kunnen vernieuwen,” lacht Cieraad. De periodieke manifestaties, die tot nu toe grotendeels buiten de poorten van Odapark plaatsvonden, zijn de momenten waarop nieuwe thema’s worden geïntroduceerd. De Waan werd ingericht op het terrein van het gesticht Sint Anna en ging over kunst en psychiatrie. Rock my religion

www.zuiderlucht.eu

verkende de manier waarop wij tegenwoordig omgaan met godsdienst – na 9/11, maar ook in een dorp waar nog niet eens zo heel lang geleden maar liefst twaalf kloosters stonden. In de tussenliggende periodes worden deze thema’s nader uitgewerkt. Behalve tentoonstellingen in de projectruimte programmeert Odapark sinds dit jaar schilderkunst in het Theehuis zelf. Op dit moment hangt er werk van Gies Backes, binnenkort volgt Keetje Mans. Theo Lenders: “In combinatie met het vernieuwde beeldenbos bieden we een totaalbeleving die het ook voor mensen van buiten de regio de moeite waard maakt een dagje naar Venray te komen.” Zoveel ambities en zoveel activiteit in een provincieplaats van – met alle respect – bescheiden omvang: hoe krijgen ze het voor elkaar? Het geheim lijkt tweeledig te zijn. “In de eerste plaats”, zegt Marijke Cieraad, “proberen we ons te onderscheiden met een goed concept. We hebben daardoor een eigen plek tussen de instellingen in bijvoorbeeld Eindhoven of het Roergebied. Dat is belangrijk om bezoekers te trekken, maar het maakt het ook voor kunstenaars interessant om hier te exposeren. De meeste beelden in het beeldenbos zijn schenkingen of bruiklenen. En als je weet wat je wilt, krijg je zelfs de grote internationale namen mee.” Zo leverde Marina Abramovic één van de hoogtepunten van De Waan en maakte David Çerný in 2005 deel uit van Living together. “Buitenlanders denken bij Nederland toch alleen aan Amsterdam”, glimlacht Cieraad. “Als het daar niet is, dan maakt het ook niet meer uit of het Venray is of ergens anders.” Het tweede geheim is een groot en uitzonderlijk gemotiveerd team van vrijwilligers. Odapark wordt ondersteund door de provincie Limburg en de gemeente Venray, maar zou onmogelijk kunnen doen wat het nu doet zonder zestig tot zeventig gastvrouwen, educatiemedewerkers, transporteurs, tuinlieden en een technische ploeg. “Ik heb heel wat transporteurs in mijn atelier gehad”, vertelt Pascalle Mansvelders, “maar zelden waren ze zo zorgvuldig als die van Odapark. De opbouw van tentoonstellingen en de herinrichting van het park vinden plaats in nauw overleg tussen de curatoren, de vrijwilligers en de kunstenaars. Daardoor blijft iedereen betrokken. Het is hier een utopia!” Dat het sprookje nog lang moge voortbestaan. Odapark, Merseloseweg 117, Venray. De exposities ‘Debutantenbal’ van Fardou Keuning en ‘Everybody knows this is nowhere’ van Gies Backes lopen nog t/m 13 juni. Zie www.odapark.nl

juni/juli 2011

Aanbiedingen geldig van zondag 12 juni t/m zondag 11 september 2011

EXPO Verleden, heden en toekomst van ons

voedsel

WWW.VANBOMMELVANDAM.NL Van 12 juni t/m 11 september 2011

Carl Johan högberg Kingfisher installatie

nog te zien tot 25 juni 2011

Rijksweg Noord 71, Geleen Vrijdag, zaterdag en iedere eerste zondag van de maand 14.00 - 17.00 uur

www.bis71.nl

TGM-demanke-adv-113x161.indd 1

16

13-05-2011 13:59:22

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

TIME OUT OF MIND 24

siciliaanse herinneringen

Leon Verdonschot en Wido Smeets wisselen van gedachten over ontwikkelingen in de popmuziek. “Zolang mensen als Joseph Arthur op podia staan, blijf ik niets liever doen dan naar concerten gaan.” – “Die Bicycle Diaries ga ik zeker lezen. Misschien dat ik daarna de Byrne-draad weer oppak.”

Vijf kunsten tegelijk

Bij de rotonde in Rosolini naar rechts....

Solo antipasti

“Z

H

et was vrijdag 6 mei 2011, tien over zeven. In de bovenzaal van Paradiso stonden ongeveer 100 mensen. Joseph Arthur kwam op. Hij knikte naar het publiek, liep naar de schildersezel, pakte een vilstift, en schetste in grove lijnen zijn tekening van vanavond. Vervolgens pakte hij een van zijn drie zelf beschilderde gitaren. Hij sloeg er op met zijn vlakke hand. Dat nam hij op; hij bediende de opname met zijn voet. Vervolgens sloeg hij er nog een paar keer op, in een ander ritme. Ook dat nam hij op. Vervolgens speelde hij een ritme met zijn gitaar, dat hij eveneens opnam. Toen begon hij te spelen en te zingen. Hij werd begeleid door het geluid van een volledige band: zijn eigen opnamen van de afgelopen twee minuten. In een kleine anderhalf uur speelde hij een dwarsdoorsnede van zijn werk van tien jaar. Op het eind van het optreden stonden er twee schilderijen op het podium, en keek hij naar een zaal vol verbijsterde mensen. Ze hadden naar een man gekeken die een kunst beheerste waar zij alleen van kunnen dromen, naar wel vijf kunsten trouwens. David Byrne Hij knielde voor die hele rij met pedalen, effecten en knopjes, waarmee hij de afgelopen negentig minuten al zijn eigen muziek had opgenomen, en eindigde als een dj, de dj van zijn eigen livewerk. Hij boog. Het publiek klapte zo hard mogelijk. Hij liep van het podium af, de zaal in, naar de tafel met zijn zelfgemaakte shirts, schilderijen, en cd’s. Hij ging er op staan en speelde met alleen een akoestische gitaar en mondharmonica twee van zijn mooiste nummers, In the Sun en You’re Free. Onversterkt. De zaal was muisstil, en fluisterde mee met die prachtzinnen ‘I’m not afraid of losing myself There ain’t no self to lose’ Toen was het echt klaar, zei hij. Ik liep naar buiten, de zonnige stad in. Zojuist had ik iemand zien spelen alsof zijn leven er van afhing, een volledig eigen universum zien opbouwen, gebouwd op talent en de honger om te spelen. En ik wist: zolang mensen als Joseph Arthur op podia staan, blijf ik niets liever doen dan naar concerten gaan.

T

oen ik vorige maand het boek Bicycle Diaries van David Byrne van een vriend cadeau kreeg, realiseerde ik me dat ik Talking Heads (waarvan Byrnes in de jaren tachtig de charismatische leider was - charisma was toen nog geen synoniem was voor aanstellerij) nooit live heb gezien. Vreemd, want jarenlang was Talking Heads mijn favoriete band, een van de weinige bands die – vond ik dansbare rockmuziek maakte. Als blanke door New York lopen zonder de schokkerige ritmes van David Byrne in je kop, dat is toch een zielloze bedoening? Inmiddels zit zijn fietsdagboek al een week in mijn nog onaangeroerde vakantiekoffer, maar krijg ik van mezelf geen antwoord op de vraag waarom ik indertijd nooit naar een live optreden van mijn favoriete band ben geweest. Terwijl ik Elvis Costello, een andere held in die dagen, toch een keer of vijf gezien heb. Terwijl ik dus wel naar John Hiatt ging, Ry Cooder, Paul Weller, uiteraard Pere Ubu en zelfs Echo & the Bunnymen, de usual supsects uit die tijd, en nog talloze mindere afgoden. Waarschijnlijk ís er geen antwoord. Misschien heb ik me indertijd gesust met de gedachte dat Stop Making Sense, Jonathan Demmes legendarische verfilming van een TH-optreden, de lijfelijke aanwezigheid bij zo’n concert achterhaald zou maken. Onzin natuurlijk. De snare drum in je schouders, de bas in je onderbuik: er gaat niets boven de fysieke belevenis van muziek, daar kan geen plaat, MP3, film, videoclip of YouTube-filmpje tegenop. Nu ik erover nadenk: even opvallend is dat ik geen enkele Talking Heads-cd in huis heb. Ja, de zwarte vinylplaten moet ik nog ergens hebben staan, maar nooit heb ik hun equivalenten op cd aangeschaft, laat staan gedownload. En sinds The Catherine Wheel heb ik me ook niet meer verdiept in de projecten van het multi-talent Byrne, terwijl ik regelmatig las hoe de moeite waard ze waren. Ik hou het er maar op dat ik (als luisteraar) die nieuwe muzikale wegen liever zelf ben gaan uitkiezen. Terwijl ik David Byrne negeer, ga ik nu wel die rare Bachbox van Ivo Janssen bestellen. Puur particuliere nieuwsgierigheid. Toch ga ik, als liefhebber van het genre, die Bicycle Diaries zeker lezen, deze maand, op een klapstoeltje onder een lommerrijke boom, ik weet zelfs al welke. Misschien dat ik daarna de Byrne-draad weer oppak. WIDO SMEETS

LEON VERDONSCHOT

17

www.zuiderlucht.eu

ullen we elke week op een vaste dag tussen de middag ergens in de buurt een pasta gaan eten?” “Lijkt me een goed idee. Doen we.” “Zonder vrouwen. Gewoon wij met ons tweeën.” “Oké. Op woensdag?” “Prima.” Dat sprak ik een jaar of vijf geleden met een vriend af, want op Sicilië is eten niet iets wat je alleen doet. Het is een gezelschapsbezigheid. Of zoals de Sicilianen zeggen: ‘Cu mancia sulu s’affuca’ (in het Italiaans: ‘Chi mangia da solo si strozza’; vrij vertaald in het Nederlands: ‘Wie in zijn eentje eet, leeft niet echt’.) Afgesproken dus, en als je op Sicilië iets afspreekt, dan is het ook meteen geregeld. Ik bedoel: het gaat om de intentie, aan de afspraak hoef je je niet te houden. In al die jaren Sicilië zijn die vriend en ik misschien 10 keer ergens in de omgeving tussen de middag een pasta gaan eten. De mooiste, vreemdste en lekkerste ervaring hadden we op 14 juni 2007. We hadden iets gehoord over een achterafrestaurantje in Rosolini op de provinciale weg van Noto naar Modica. Bij de rotonde in Rosolini rechts naar boven, weg volgen tot aan het kerkplein, auto parkeren en gewoon in de zijstraatjes naar het restaurant gaan zoeken. Het restaurant was snel gevonden. De Antica Osteria ‘U Suliccenti’ (wat zoiets betekent als ‘De Lekkernijen’ of ‘Bij De Lekkerbekken’, Via Aprile 3). En daar werden we begroet door een reus met een gigantische bril en een wat kinderlijke, trotse glimlach. Of we alleen de antipasti wilden of ook nog een primo en eventueel een secondo? We kwamen voor de primo (pasta), maar de man was zò aandoenlijk dat we alles hebben genomen. Inclusief een paar flessen wijn. En we hebben het geweten. Twaalf antipasti. Daarbij ook de schotel die de man op de foto draagt. Wat is het? Hartstikke verse ricotta met kruiden en honing in de hoorn des overvloeds. Daarna als primo een overvol bord pasta aglio olio peperoncino. Tenslotte een stuk stoofvlees met sla en brood als secondo. We hebben bijna vier uren aan tafel gezeten en gegeten. Een toetje hoefden we niet meer, maar om al dat eten te laten zakken hebben we wel ieder nog twee grappa’s gedronken. Daarna naar buiten de gloeiende zon in. ‘Heb jij zin om al naar huis te gaan?’ vroeg mijn vriend. ‘Nee,’ zei ik ‘Laten we nog even naar de zee een flesje witte wijn gaan drinken.’ En dat hebben we gedaan. Ik ben nog vaker teruggegaan naar de trotse man in Rosolini. Maar dan belde ik steeds vooraf op om te zeggen dat ik alleen voor de antipasti kwam. PIETER BEEK

juni/juli 2011

Mode als

Joff

De Arnhem Mode Biënnale gaat op zoek naar de ware identiteit van mode. Artistiek leider Joff riep het meisje Amber in het leven als personificatie van een mysterieuze en vluchtige industrie die steeds complexer wordt, maar op velen een grote aantrekkingskracht uitoefent. door Annemarie Staaks

“T

ijdens de Biënnale in 2007 zag ik een moeder en haar dochter stilstaan bij het werk van de Japanse ontwerper Yoshikazu Yamagata. Vertwijfeld bekeken ze zijn ‘house clothes’, stoffen speelgoedhuisjes op etalagepoppen. ‘Is dit nou mode?’ vroeg de dochter geïrriteerd.” Joffrey Moolhuizen alias Joff glimlacht: “Ja, ook dít is mode. Mode is een taal en soms spreekt niet iedereen dezelfde taal.” Het voorval inspireerde de artistiek directeur van de Arnhem Mode Biënnale 2011 om op zoek te gaan naar de ware identiteit van mode. Daartoe riep hij het meisje Amber in het leven. Amber werd de personificatie van de uiteenlopende en tegenstrijdige karaktereigenschappen die mode in zich draagt. Joff: “Amber is vluchtig, wispelturig en mysterieus. Ze verleidt ons met illusies. Ze is een femme fatale en we kunnen niet anders dan haar volgen.” Het eerste persbericht dat de Biënnale uitstuurde, was een liefdesbrief van Joff aan Amber. “In de brief heb ik mijn grenzeloze liefde aan haar betuigd, maar ook mijn frustraties geuit.” Het wispelturige karakter van mode heeft volgens Joff bij zowel de consument als veel van zijn vakgenoten tot een haat-liefdeverhouding geleid. “Mode staat nooit stil. Net als je denkt dat je haar te pakken hebt, is ze weer weg. Maar dat is tevens haar aantrekkingskracht.” Mode als muze, een femme fatale wier karakter tijdens de Arnhem Mode Biënnale blootgelegd zal worden. Joffs conceptuele benadering van hedendaagse mode is exemplarisch voor de onderzoekende blik op mode waar Arnhem en de Biënnale om bekend staan. Waar veel fashion events in het teken van marketing en verkoop staan en gekoppeld zijn aan beurzen en catwalkpresentaties, legt de Arnhem Mode Biënnale de nadruk op mode als kunstvorm en expressiemiddel. Iedere twee jaar wordt een ander aspect onder de sociaal-culturele loep gelegd. Het evenement – inmiddels het grootste culturele modefestival ter wereld - vindt dit jaar voor de vierde keer plaats in de stad die de laatste decennia uitgroeide tot dé modestad van Nederland. De afdeling Fashion Design van ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten, die aan de wieg van deze ontwikkeling staat, nam in 2005 het initiatief voor de Biënnale. De opleiding is al jaren een kweekvijver van talent en wist in de loop der tijd een eigen signatuur te ontwikkelen met veel aandacht voor concept en vernieuwing. De stad greep het succes van ArtEZ aan om zich – in de slipstream van de academie – als

18

modestad te profileren. Met succes. Mode uit Arnhem werd een begrip en ontwerpers als Viktor & Rolf, Alexander van Slobbe en People of the Labyrinths en Spijkers & Spijkers (die momenteel hun 10-jarig bestaan vieren in het Museum voor Moderne Kunst) bleven letterlijk en figuurlijk verbonden aan de stad. Na drie edities onder leiding van mode-illustrator Pieter ’t Hoen, beter bekend als Piet Paris, neemt Joff de vierde editie voor zijn rekening. Beiden zijn alumni van ArtEZ. Paris zoomde eerder in op de factoren die beïnvloeden wat we dragen, de emoties en de vorm van mode. Hoewel Joff kiest voor een thema dat minder gericht is op het fenomeen zelf, maar meer op de verbindingen die mode legt – met andere disciplines, met de industrie en de consument – wil hij net als zijn voorganger duidelijk maken dat mode een communicatiemiddel is en niet zomaar een lap stof om een lichaam. De keuze voor het thema Amber gaat over het vluchtige karakter van mode en over het aura eromheen, maar ook over de vraag waarom velen er gevoelig voor zijn en zich er keer op keer door laten meeslepen. Joff: “Mode kan ook houvast bieden, zeker nu. Sinds de komst van internet worden we overspoeld door informatie. Wij slaan al die beelden bewust of onbewust op en proberen er grip op te krijgen. Mode kan ons daarbij helpen. Mode maakt die brij aan indrukken concreet, door ze in een vorm te gieten. In die zin is ze een spiegel van de maatschappij.” Het idee dat mode uitsluitend over kleding gaat, is volgens Joff achterhaald. Het gaat om een totaalplaatje, een identiteit. “In mode spelen alle bouwstenen waarmee we die identiteit vormgeven een rol. De auto die je voor de deur hebt staan, de stoel in je huiskamer of de manier waarop je je haar kamt ’s ochtends voor de spiegel.” Met de hoofdexpositie, die plaatsvindt naast vaste programmaonderdelen als de eindexamenshow van ArtEZ, projecten met inwoners van de stad, een tentoonstelling in het Museum voor Moderne Kunst, lezingen en workshops, wil de Arnhem Mode Biënnale haar publiek een totaalervaring bieden. In opdracht van de Biënnale ontwikkelden ontwerpers en kunstenaars installaties die op uiteenlopende manieren refereren aan “het hele spectrum waaruit mode bestaat”. De organisatie kreeg met elke editie een meer internationale uitstraling. Voor dit jaar wist Joff diverse grote buitenlandse namen te strikken. Klapper op de vuurpijl is de toezegging van het Italiaanse modehuis Prada dat al jaren toonaangevend is, maar de naam heeft arrogant en onbenaderbaar te zijn.

www.zuiderlucht.eu

Joff: “Ik ben supertrots dat we dat voor elkaar hebben gekregen. Miucca Prada is een van de meest relevante ontwerpers ter wereld. Haar collecties zijn altijd verrassend. Het zijn ontwerpen die je aan het denken zetten.” Wat Prada laat zien tijdens de Biënnale is nog geheim. “Het wordt een installatie in samenwerking met architectenbureau OMA van Rem Koolhaas. Meer kan ik er niet over zeggen.” Werk van eigen bodem is er onder meer van het eigenzinnige duo And Beyond, bestaande uit ontwerpsters Jolanda van den Broek en de Limburgse Brigitte Hendrix. Zij kozen ervoor om vanuit het perspectief van de ontwerper te reflecteren op hun vakgebied. Hendrix: “Interessant aan het thema van de Biënnale is dat het vragen stelt die wij ons momenteel ook stellen. Hoe gaan wij om met die wispelturigheid, het vluchtige karakter?” Het tweetal timmert sinds enkele jaren aan de weg en merkt dat het systeem onontkoombaar is. “Het hele gebeuren, de kleding, de seizoenen, de fotografie, de marketing, het begint ons denken te beïnvloeden. De snelle industrie is onderdeel geworden van onze inspiratie.” Het gevoel opgeslokt te worden door de eigen industrie verbeeldden ze in een installatie waarin het bekende Droste-effect verwerkt is. Hendrix: “Daarmee refereren we aan het feit dat mode een proces van zelfverwijzing en oneindige herhaling is. Mode vernieuwt zichzelf continu, maar verdwijnt ook in zichzelf. Dat is een verontrustende gedachte.” Toch is de installatie niet bedoeld als een aanklacht tegen hun eigen beroepsgroep. “Elk product dat we als consument tot ons nemen kent de keerzijde van een industrie die erachter schuilgaat. Daar kun je als moderne denker niet omheen, vinden wij. Dualiteit is de realiteit, dat staat los van de schoonheid.” De zoektocht naar de ware aard van mode toont dus ook de keerzijdes van het vak. Gaat mode met de billen bloot deze Biënnale? Zeker is dat Joff met het thema Amber de mode met zichzelf confronteert. Maar of deze editie een ontmaskering wordt van een alsmaar snellere industrie die deels bestaat uit een zelfgecreëerde illusie, is de vraag. Joff: “Een ontmaskering zou ik het niet willen noemen. Mode is zeker gedeeltelijk fantasie, maar dat is niet erg. Fantaseren en dromen gaan over het verwezenlijken van een ambitie. Mode visualiseert die ambitie.” Arnhem Mode Biënnale 2011, van 1 juni t/m 3 juli in de fabriekshal van AkzoNobel, het Museum voor Moderne Kunst en diverse locaties in de stad. www.arnhemmodebiennale.com

juni/juli 2011

femme fatale

Amber, “een femme fatale, we kunnen niet anders dan haar volgen.” foto Anuschka Blommers, Niels Schumm en Uta Eisenreick.

19

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

HUIS VOOR DE KUNSTEN LIMBURG

OVERAL TE VINDEN!

WWW.HKLIMBURG.NL

DE KOMENDE TIJD BIJ: PROJECT BAUMHAUS 22 MEI T/M 4 SEPTEMBER DRIELANDENPUNT VAALS KOLDERIEK ARTISTIEK 2 T/M 5 JUNI STADSPARK SITTARD LIMBURGSE LITERAIRE LUNCH 24 JUNI TOP KAIROS ROERMOND D’N AOVEND VAN ’T MUULKE 24 JUNI MUNTTHEATER WEERT FINALE JONGE SOLISTEN 26 JUNI DON BOSCO HEEL SUMMERDANCE V.A. 11 JULI SPORTPARK SINT THEUNIS WEERT CULTUURFESTIVALS LIMBURG DIVERSE LOCATIES

WIJ WENSEN IEDEREEN EEN CULTURELE ZOMER!

een ander licht erik buis beelden

afb. ‘lampje’ - erik buijs

29 mei t/m 26 juni 2011

Boschstraat 50 Maastricht . t 043 - 325 55 52 . www.huuBhannen.nl . [email protected] . open do-zo 13-17 uur

20

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

Hollywood in de heuvels

Dramatisch

Twee jaar geleden kwam filmmaker Elbe Stevens naar Maastricht om daar een filmindustrie op te zetten. Zijn pionierswerk ontmoet zowel instemming als scepsis. “Het is een kip-ei verhaal: als er geen investeringsklimaat is, ontstaat geen industrie, en andersom.” door Annemarie Staaks

“C

ameramensen, acteurs, visagisten, noem maar op. Als het maar professionals zijn.” Elbe Stevens vertelt over Cinesud, de onlangs gelanceerde website die een platform biedt aan Limburgers uit de tv- en filmindustrie. Stevens keerde na een carrière in Amsterdam – waar hij scenario’s schreef voor onder meer de VARA, NPS en Endemol - terug naar zijn geboortegrond. Twee jaar woont hij nu in Maastricht en onlangs rondde hij zijn tweede Limburgse korte film Anatole af, met Derek de Lint in de hoofdrol. Zijn ambities reiken echter verder. Zijn doel? Een Limburgse filmindustrie opzetten. De Toneelacademie en een Academie voor Beeldende Kunsten zouden een prima voedingsbodem zijn. “Waarom zou je mensen opleiden om ze vervolgens weer te laten gaan? De Randstad is niet zaligmakend.” Voedingsbodem of niet, toen Stevens (Roermond, 1968) twee jaar geleden aanklopte bij de provincie, bleek film niet in de subsidiestructuur voor te komen. Hij wist de beleidsmakers te overtuigen van het belang van film in de regio. Een eerste stap in de goede richting is de lancering van een website. Stevens: “Die fungeert als ontmoetingsplek en als kaartenbak: wie kan ik bellen als ik een cameraman nodig heb? Talent is er genoeg, maar Limburg moet, wil het niet geïsoleerd raken, zich meer bewust worden van de mogelijkheden.” Dat betekent wakker worden en daadkracht tonen. Film en tv links laten liggen, is een gemiste kans, ook in economisch opzicht: “Maastricht laat zes seizoenen Flikken Maastricht gewoon over zich heen komen. De serie is prima city marketing, maar na de opnames vertrekt het hele circus weer naar de Randstad. Toon initiatief en zeg: wij regelen de techniek, de catering, de hotels.” David Deprez, artistiek directeur van filmhuis Lumière, onderzoekt momenteel in opdracht van Via 2018 (Maastricht Culturele Hoofdstad) het potentieel van film in de Euregio, een project dat toevallig parallel loopt met Stevens’ plannen. Hij vindt de uitgangspunten van Stevens legitiem, maar ziet ook obstakels. “In de Randstad

21

Hollywood in de heuvels. fotomontage Zuiderlucht/www.mindswing.eu

buitelen de filmmakers over elkaar heen, maar hier is niks. Geen studio’s, geen producenten en geen filmfondsen.” Buiten een infrastructuur is met name dat laatste volgens hem een voorwaarde: “Een beetje langspeelfilm kost 1 à 2 miljoen euro. Wil er een professionele filmindustrie van de grond komen, dan is een regionaal filmfonds noodzakelijk. Het geld daarvoor zou uit het potje cultuur en economie kunnen komen. Film is creatieve industrie.” Venlonaar Reinier Selen, eigenaar van het in Amsterdam gevestigde Rinkel Film dat onder meer Van God Los, Off Screen en Nothing Personal produceerde, ziet in de ontwikkeling van een Limburgse filmindustrie vooral een cultureel belang. “Het aanbod binnen de Nederlandse film is nu heel eenzijdig. Alle verhalen worden vanuit de Randstad verteld. Daarom is een regionaal filmfonds een vereiste.” Doreen Boonekamp, directeur van het Nederlands Fonds voor de Film: “De beoordelingscommissie bestaat weliswaar voornamelijk uit mensen die in Amsterdam wonen en werken, maar we hebben ook adviseurs van elders. We zijn een nationaal fonds dat streeft naar films die landelijk en internationaal aanspreken. Maar veel makers wonen

in de Randstad en je omgeving kleurt nu eenmaal je blik.” De plannen van Stevens vindt ze prima: “Voor de Nederlandse filmindustrie is het heel goed dat er, naar buitenlands voorbeeld, ook in de regio filmproductie ontstaat.” Reinier Selen zegt als producent gedwongen te zijn in de Randstad te blijven, daar waar het geld is. “Het is natuurlijk een kip-ei verhaal: als er geen investeringsklimaat is, ontstaat er geen industrie, en andersom.” Maar, mocht er middels zo’n fonds geld beschikbaar komen, dan keert hij terug naar het Zuiden. “En met mij vele andere Limburgse filmprofessionals uit Amsterdam.” Dat de Limburgse film iets moet toevoegen aan het bestaande Nederlandse aanbod spreekt vanzelf. Stevens. “Dat gaat verder dan een heuvelachtig decor. Limburg is een dramatische provincie, met veel verhalen, en het is belangrijk dat de Limburgse films een eigen uitstraling krijgen.” David Deprez gelooft dat er zoiets als een eigen signatuur kan ontstaan, “maar die moet de regiomarketinggedachte overstijgen. Een film geïnspireerd op een regio hoeft nog geen film over die regio te zijn. Neem de Waalse gebroeders

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

Dardenne, die destilleren hun verhalen en hun beeldtaal ook uit het gebied waar ze werken. Waar het om gaat is dat Limburgse filmmakers een ander procedé kiezen dan het Randstedelijke. Heel zwart-wit gezegd: minder Hollywood, meer persoonlijk.” Op de Limburgse filmaspiraties wordt hier en daar nog wat onwennig gereageerd, maar Stevens houdt zich niet bezig met scepsis. “Een regio is gebaat bij activiteit en nieuwe ideeën.” Is een nationale filmindustrie overeind houden al niet moeilijk genoeg? Reinier Selen: “In alle landen om ons heen zijn meerdere conglomeraties met een eigen fonds waar films worden gemaakt. In Duitsland onder meer in NordrheinWestfalen, München, Hamburg en Berlijn. Met de Nederlandse film gaat het beter dan ooit. Het marktaandeel is in tien jaar tijd van zes procent naar 17 procent gestegen, wat hoog is in vergelijking met de ons omringende landen.” Kan de filmindustrie zonder subsidie? Selen: “Nee. Dat geldt voor elke filmindustrie ter wereld. Er zijn twee uitzonderingen: Hollywood en Bollywood.” www.cinesud.nl

Daar hingen ze dan,

Slagboom

Dutch lunatic In 1968 heb ik vier maanden in een Catalaans dorp gewoond in een huis dat uitgeverij Polak & Van Gennep voor mij had gehuurd. Ik heb er het boek Notre avant-guerre van de Franse schrijver Robert Brasillach vertaald. Dat boek staat vol Catalaanse gebruiken, spreekwoorden, liederen, gezegden enzovoorts. En daarom zat ik in Catalonië. Overdag een uur of acht vertalen en in de avond naar de enige bar die buiten het seizoen open was: El Toro Inglés. Van een Engelsman natuurlijk. David. Op een van die avonden had ik zóveel gedronken dat ik twee Catalaanse zinnen uit het boek begon te debiteren: Som y serem gent catalana Tant si es vol com si no es vol (We zijn en we blijven Catalanen Of jullie dat nou goedvinden of niet) En dat in een tijd dat het tussen dictator Franco en de Catalanen oorlog was. David waarschuwde mij, noemde het de ‘bloody limit’ dat ik die zinnen desondanks tot vervelens toe bleef herhalen. Tot ik door twee potige mannen van mijn barkruk werd getild en in een politieauto werd geduwd. Na een nachtje in de cel werd mij door een guardia civil duidelijk gemaakt dat ik de grenzen van de Spaanse gastvrijheid ruimschoots had overschreden. Daarna kon ik naar huis. Ik liep regelrecht naar de bar, maar daar werd me door David de toegang geweigerd. De politie had hem gewaarschuwd: als het nog een keer zou gebeuren zou hij zijn zaak een maand kunnen sluiten. Vloekend smeet hij de deur voor me dicht: `Fucking dutch lunatic.’ PIETER BEEK

Zwaar Het is zomer, we bevinden ons op een landerig feest. Nu en dan werpt iemand een blik in de verte, gitzwarte wolken komen snel onze kant op. Over de tuin is zeil gespannen, dit is Nederland, je weet nooit zeker of je het droog houdt. De kabels worden geïnspecteerd, het nakende onweer domineert de gesprekken. Aan de horizon valt regen in zuilen die schitterend af steken tegen het laatste licht van de dag. De telefoon gaat, mijn jongste zus vanuit het ziekenhuis. Ik kan maar beter komen, het is menens. Dan breekt het onweer ook boven ons los. Dikke druppels slaan kraters in het stof, in geen tijd is het donker en kijkt iedereen van binnen naar buiten hoe wind en regen de buurt uitkammen. Ik zoek mijn oudste zus die ook op het feest is. Het is gekkenwerk om nu in een auto te stappen maar het moet, als het menens is.

22

n we ‘Voor een week ware erlijk.’ cultuurbarbaren. He

Achter elkaar rijden we bijna stapvoets over de autoweg. De ruitenwissers kunnen de hoeveelheid regen nauwelijks aan, takkenbossen waaien over de vangrail, oude bomen gaan om. Ik houd de auto van mijn zus in de gaten via de achteruitkijkspiegel. Nog nooit ben ik zo helder geweest. We zitten, hangen, wachten rond het ziekbed van mijn vader. We zijn zwaar. Plotseling opent hij zijn ogen. Hij komt uit een andere wereld, neemt ons kort op, er vallen woorden over zijn gebarsten lippen: ,,Gezelligheid kent geen tijd.” We klaren op, hij sterft drie weken later. EMILE HOLLMAN

www.zuiderlucht.eu

Gendringen Toen ik een jaar of tien was, ging ik met mijn vader naar Gendringen, diep in de Gelderse Achterhoek. Na Gendringen hield Nederland op. Aan de rand van het dorp lag de grensovergang. Mijn vader parkeerde de auto en we stapten uit. Er was een huisje met een slagboom. De slagboom was niet gesloten. Wie de grens over wilde, stopte toch wel. Van iedereen werden de paspoorten gecontroleerd. “Wil je niet even naar het buitenland?” vroeg mijn vader. “Mag dat wel?” vroeg ik. Mijn vader en de man in het huisje knikten me

juni/juli 2011

al die kruisbestuivers In hun Zuiderluchtige Zomerverhalen berichten ZL-medewerkers dit jaar over hun ervaringen met grenzen, in de realiteit dan wel in hun hoofd. “Vloekend smeet hij de deur voor me dicht: ‘Fucking dutch lunatic’.” bemoedigend toe. Plechtig stapte ik de grens over. Ik was wel eens vaker in Duitsland geweest, maar nog nooit alleen. Steeds keek ik om. Mijn vader bleef in Nederland. Toen ik een meter of twintig het buurland ingetrokken was, ging de slagboom dicht. Ik kreeg het Spaans benauwd. Snel liep ik terug en glipte onder de slagboom door. De man in het huisje lachte naar mijn vader. Toen deed hij de slagboom weer open. DUNCAN LIEFFERINK

Avant-gardist in spe Op 23 april 1949 werd de Selfkant door Nederland geannexeerd als schadevergoeding voor de oorlog. De Duitse inwoners kregen een Nederlands paspoort met de vermelding ‘wordt behandeld als Nederlander’. Het gevolg: verscherpte grenscontrole. Nederlanders werden behandeld als Duitsers. Op de achterbank van de oude Dodge, de pakken koffie in mijn rug, kneep ik hem als een dief in de nacht. Stoppen, raampje open, paspoorten. Nee, niets aan te geven. Het grensgebied oefende een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit. De vreemde woorden, de ruïnes, de bossen, de prothesen, de verlaten grensposten. We beschouwden het gebied als oorlogsbuit, de bewoners als restanten van een in de pan gehakt leger. Ik ging in Höngen logeren, bij Henkie Dijkstra, zoon van een Friese douanier. In het bos, aan de rand van een zandgroeve, hadden we de grond flink aangestampt, daarna met het aardappelschilmesje, dat hij ongezien naar buiten had gesmokkeld, het oorlogsgebied afgebakend – een slordige rechthoek als een Afrikaans woestijnland. Beurtelings gooiden we het mesje op vijandelijke bodem, trokken nieuwe grenslijnen, pikten land in, probeerden het gebied van de ander te verkleinen totdat hij er zijn voet niet meer in kreeg en zich gewonnen moest geven. Een paar uur later naast Henkie in bed zag ik spoken, werd misselijk van heimwee, kreeg koorts, werd midden in de nacht door mijn vader opgehaald. Revanche. Het schemerdonker van de bossen vervuld van tintelende spanning. Door onze groeve knetterden, scheurden de motoren van de crossers. Uren na afloop hing de bedwelmende geur van raceolie nog tussen de dennen. Smalle doorgangen, steile wanden, dichtgegroeide paden. De grond opnieuw aangestampt. Ik mikte het mesje midden in het gebied van Henkie. Hij gaf me een por, slaakte een kreet. Het mesje vlamde trillend in zijn voet. CYRILLE OFFERMANS

Ik ga weg, dus ik ben Eigenlijk luister ik alleen maar naar de radio als

23

ik onderweg ben. In de auto kan ik het geduld opbrengen om al die bellende luisteraars aan te horen. Soms zit er eentje tussen met een prangende vraag. Zo wilde een meisje onlangs weten of je ook toeristenbelasting moet betalen als je in je eigen gemeente op vakantie gaat. Tja, een weekje op de camping om de hoek is misschien leuk, maar echt vakantieachtig wordt het pas in het buitenland. Waar je ongegeneerd voor twaalf uur wijn drinkt, echtparen geen oranje windjacks dragen en waar borden niet voor maar na een afslag staan. Kortom, de bestemming mag in geen enkel opzicht doen denken aan thuis. Vakantie is immers een tijdelijke ontkenningsfase van het alledaagse leven. Maar moeten we daar het land voor uit? Descartes schreef ooit een stappenplan om in zes dagen volledig afstand te nemen van het dagelijks bestaan. Hoe? Door alle twijfels over het leven te omarmen om ten slotte uit te komen bij die ene zekerheid: jijzelf. Ik twijfel, dus ik ben? Voor mij geldt: ik ga weg, dus ik ben. Want eenmaal in zo’n zonnig oord word ik overspoeld door een grenzeloos joie de vivre. Euforisch denk ik mijn nieuwe überrelaxte ‘ik’ ontdekt te hebben. Maar het buitenland houdt me voor de gek. Eenmaal thuis verval ik binnen een dag in mijn oude patroon. Om echt de balans op te maken, moet ik volgend jaar misschien toch maar thuis op vakantie. Lekker een weekje twijfelen. ANNEMARIE STAAKS

De vakantieman Gieren kon ik altijd om de rubriek in de tv-klassieker De Vakantieman waar Frits Bom Nederlandse toeristen op een blinde kaart liet aanwijzen waar ze waren. Spanje-gangers legden hun vinger op de Noordelijke IJszee of een plek ergens diep in Rusland. Het mooiste excuus ooit: “We zijn hier in het donker naar toe gereden.” Maar eigenlijk ben ik zelf nauwelijks slimmer. Het kost me moeite om voor dit stukje terug te halen waar we ons acht jaar geleden in de wereld van de allinclusive stortten: Antalya of Alanya. Ik denk dat het laatstgenoemde plaats was. Na een periode van verbouwen en hard werken waren we toe aan een vakantie waarin we alleen aan een ligbed, een stapel boeken en hemels- en zwembadwaterblauw hoefden te denken. Het polsbandje dat we bij aankomst kregen, had al iets van elektronisch huisarrest. Alleen binnen de grenzen van het hotelperceel was dit een ticket voor gratis eten en drinken. Daarbuiten viel weinig te beleven. Op loopafstand lag een onaantrekkelijk strand, dat ook nog eens werd ontsierd door

www.zuiderlucht.eu

luidruchtige, te bruine, post-middelbare dames die door het uitdoen van bikinihesjes hun staat van verval toonden. Het centrum van de stad vergde een busrit. Die werd beloond met oneindige rijen winkels vol leren jassen, nepsieraden en toeristische prullaria. De meest zichtbare Turken tijdens de week waren de net iets te opdringerige leden van het animatieteam. Onverzadigbare hotelgasten en fanatieke ligbedclaimers (handdoekje leggen, niemand zeggen) schreeuwden om een antropologische studie. En wijzelf? Voor een week waren we cultuurbarbaren. Heerlijk. PAUL VAN DER STEEN

Vlaanderen-Venetië Wat nu grenzen zijn, waren vroeger afstanden; na een paar uur vliegen staan we in elke gewenste uithoek van Europa. Toen we van moderniteit nog geen weet hadden, deden we daar weken over. Ruimte en tijd waren andere begrippen, verre oorden boezemden angst in. Niet bij iedereen. In de handel en de kunsten bijvoorbeeld is de liefde voor het onbekende een voorwaarde tot succes. Door hun pioniersgeest ontwikkelden Vlaanderen en Venetië zich in de late middeleeuwen tot centra van welvaart en cultuur. Onwetendheid en onzekerheid waren aansporingen tot onderzoek en avontuur. En ze leerden van elkaar. Venetiaanse schilders staken veel op van Vlaamse meesters en vice versa. Maar toen de handel stokte, doofde ook de pioniersgeest. De Vlaamse welvaart sneefde door de Tachtigjarige Oorlog, terwijl Venetië uitgroeide tot wereldrijk waar de schilderkunst bloeide. Coloristen als Titiaan, Veronese en Bassano hadden talloze navolgers. Afgelopen voorjaar wijdde het Bozar in Brussel een expositie aan Vlaamse en Venetiaanse meesters. Daar hingen ze dan, al die kruisbestuivers – die overigens lang niet allemaal als globetrotter en grenzenslechter te boek stonden. En ze werden, wat mij betreft, stuk voor stuk naar huis geschilderd door Peter Paul Rubens in dat ene doek, de Heilige Drievuldigheid, waarop een treurende vader zich ontfermt over zijn levenloze zoon, geflankeerd door twee engelen. In de verte zweeft de Heilige Geest. Als nieuwsgierige schilder en rondreizende diplomaat verbleef Rubens vaak in het buitenland, hij kende de finesses in het werk van zijn Italiaanse vakbroeders. In de Heilige Drievuldigheid laat hij zien dat hij geen uitbundige kleuren nodig heeft om zijn meesterschap te tonen. Hij overstijgt alle genres, dat bijna-anagram van grens. WIDO SMEETS

juni/juli 2011

24

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

foto’s: Roger Ballen

Skadukant F

otograaf Roger Ballen werd in 1950 in New York geboren, maar woont en werkt al ruim dertig jaar in Johannesburg, Zuid-Afrika. Tussen 1982 en 1994 richtte Ballen zijn fotocamera op de blanke bevolking in het achterland en maakte indringende foto’s die de randen van de Zuid-Afrikaanse samenleving in kaart brengen. In zijn recente foto’s is de mens steeds meer verdrongen naar de marge van de voorstelling en peilt Ballen naar de duistere diepten van het menselijke bestaan – naar de ‘skadukant’. Hij studeerde psychologie en geologie, als fotograaf is hij autodidact. Aanvankelijk bracht hij burgerrechten-activisten en anti-Vietnamdemonstranten in beeld, en maakte reportages van zijn jarenlange wereldreizen. Vanaf 1982 vestigde hij zich als mijnbouw-ondernemer in Johannesburg en raakte zo verzeild in afgelegen oorden. Het zijn

25

www.zuiderlucht.eu

deze dorpen en hun inwoners in Zuid-Afrika die hij begon te fotograferen. Hij bundelde deze foto’s in boeken als Dorps en Platteland. Na Platteland (1994) verwijderde hij zich steeds verder van de documentaire fotojournalistiek en begon samen met de bewoners complexe scènes te bouwen, waarin hij voorwerpen die hij ter plekke aantrof samenbracht met tekeningen, huisdieren en mensen. De foto’s die het resultaat zijn van deze wonderlijke samenwerkingen hebben een sterk psychologische uitwerking en geven een schrijnend beeld van de menselijke conditie. Als mengvorm van diverse disciplines herinneren ze aan de verontrustende dromen van het Surrealisme en de Art Brut. Roger Ballen, Skadukant. Van 7 mei t/m 28 augustus 2011 in Museum Het Domein Sittard. www.hetdomein.nl.

juni/juli 2011

INKIJK

Doen alsof pletten

Virtueel

Zonder titel, 1984 (200 x 220 cm) foto: Etienne van Sloun

Woest door Duncan Liefferink

“Kunst ontstaat uit de diepste diepten van het menselijk bestaan.” “Het is (…) een poging het raadsel van het leven op te lossen.”

V

oor minder deed Fien Huth het niet. De Maastrichtse kunstenares (1938-2007) schreef deze woorden in 1983 voor de opening van haar tentoonstelling in Museum van Bommel van Dam in Venlo. Ze had op dat moment haar stijl gevonden. In Venlo hingen grote, woeste doeken vol kleur en beweging. Ze sloten aan bij het neo-expressionisme van Georg Baselitz en de Neue Wilde. Korte tijd later exposeerde ze als eerste levende kunstenaar bij Noortman aan het Vrijthof. Ze brak internationaal door met tentoonstellingen in Duitsland en New York. In het begin van de jaren negentig was het plotseling afgelopen. Huth werd geveld door verfvergiftiging en longemfyseem en was vrijwel niet meer in staat tot schilderen. En nu, bijna precies vier jaar na haar overlijden, zijn er een boek en een tentoonstelling van haar nagelaten werk bij Galerie Post + Garcia in Maastricht. In lijn met haar zelfbewuste houding is het omvangrijke en fraai uitgevoerde boek gefinancierd uit middelen die ze daarvoor zelf in haar testament had gereserveerd. “Mijn talent is groter dan ik zelf besef”, zei ze nog in 1995. “Het is Nederlandse topkunst, ça suffit.” Hoe welkom de documentatie van een destijds spraakmakend oeuvre ook is, je kunt je niet helemaal onttrekken aan de indruk van een postuum wanhoopsoffensief. Na 1992, toen haar productie stilviel, nieuwe trends het neo-expressionisme aflosten en de kunstenares haar werk niet meer zo krachtdadig kon promoten als voorheen, zijn haar schilderijen eigenlijk niet meer tentoongesteld. Huth benadrukte altijd dat in haar expressieve, spontaan ogende doeken geen verfstreek toevallig was. Compositie en kleurgebruik werden zorgvuldig voorbereid en afgewogen. Ze wilde in haar werk heel veel kwijt en je ziet haar bijna worstelen om in die veelheid de weg te vinden. Of zoals Ad Himmelreich het diplomatiek uitdrukt in de inleiding van het boek: “In die latere doeken zoekt Fien Huth naarstig naar structuur; in bepaalde werken gaat deze helaas verloren ten gunste van energieke gebaren van kleur.” Himmelreich verklaart het meeste te houden van werken uit de latere periode die “gelardeerd zijn met figuratieve elementen of waarin sprake is van heldere vlakverdeling”. Die zijn er wel, maar ze zijn niet in de meerderheid. 2008. “Het heeft de stad gered van de recessie”, zegt hij. “Niet dat we er geen last van hebben, maar minder dan andere steden. Sinds 2008 zijn de mensen beter gemutst, hebben meer zelfvertrouwen. Het beklijft ook. De stad staat vol met bouwkranen, da’s altijd een goed teken, bouwkranen. Vergeleken met vijf jaar geleden is Liverpool een andere plaats geworden”, zegt hij wanneer hij een tweede kop thee inschenkt. Met melk. Fien Huth, een vrouw een kunstenaar. Galerie Post + Garcia, Maastricht, t/m 26 juni, www.postgarcia.com.

26

Virtueel lichaam in ‘I’ll be gone’. foto: SIA RAAK

In Hollywood heeft een acteur in een actiefilm zijn eerste scène nog niet gespeeld of er wordt al een 3D-model van hem gemaakt. Dan kunnen ze hem van twintig hoog uit een raam laten vallen zonder dat hij er zelf aan te pas komt. Volgens Peter Missotten is dit ook de toekomst in het theater. “Wat kan, zal moeten.” door Paul van der Steen

H

et komt sneller op ons af dan mensen zich nu kunnen voorstellen, voorspelt Peter Missotten, theatermaker en docent performance aan de Toneelacademie Maastricht. De revolutie zal vrijwel compleet zijn. “De technieken worden in rap tempo beter en goedkoper. Uiteindelijk wordt het een simpel rekensommetje en zijn virtuele acteurs gewoon voordeliger. Wat ontstaat is in feite een mengvorm tussen film en theater.” Missotten (Hasselt, 1963) staat wat dubbel tegenover de ontwikkelingen. Ze stemmen hem pessimistisch. Tegelijkertijd intrigeren ze hem. SIA RAAK is een samenwerkingsverband van de Hogeschool Zuyd, Opera Zuid, het Huis van Bourgondië en als werktank bedoeld om het virtuele lichaam in het theater te onderzoeken. Eén

www.zuiderlucht.eu

experiment voorziet in de virtualisering van een zanger bij een productie van Opera Zuid, het Maastrichtse conservatorium en de Barokopera Amsterdam. Missotten doet andere dingen. Hij maakte I’ll be gone, een theaterproductie waarin hij de mogelijkheid van virtualiteit onderzocht. Door het mengen van echte acteurs en virtuele beelden brengt hij het publiek in verwarring. Het publiek ziet nauwelijks het onderscheid tussen echt en onecht. Missotten heeft zijn werkplaats annex onderzoekslaboratorium in Bierbeek bij Leuven. Daar ontwikkelde hij I’ll be gone. “Thematisch hebben we ons toegespitst op het begin van virtualiteit: dat waren toch de engelen. Eigenlijk zijn dat virtuele wezentjes. Ontastbaar en toch hebben we er allemaal heel duidelijke beelden bij. De middeleeuwse schilderkunst staat er bol

juni/juli 2011

we iemand

van. Wat betreft de werkwijze naar een stuk toe hebben we een soort binnenstebuiten-methode gevolgd. Eerst kijken naar het medium, de virtualiteit, en van daaruit werken we naar een verhaal toe. Vrij snel kwamen we uit bij behoorlijke agressieve, duistere gevoelens. Kunnen we doen alsof we iemand pletten tegen glas? Kunnen we iemand 360 graden laten ronddraaien? Eigenlijk niet verwonderlijk. De populairste computergames gaan niet over bloempjes planten. Het zijn die waarin geschoten wordt. Pogingen om daar een poëtisch alternatief tegenover te zetten gaan roemloos ten onder. Dat zegt veel over welke fantasieën de mogelijkheid van virtualiteit bij ons losmaakt. Tegelijk zou dat aanleiding moeten zijn voor het plaatsen van een groot waarschuwingsbord.” Ondanks de mogelijkheden die zijn tot Filmfabriek omgebouwde oude melkfabriek in Leuven biedt, loopt Missotten met zijn experimenten in glazen constructies in wezen achter de feiten aan. “In Hollywood hebben ze de middelen en de financiën. Kijk wat ze daar doen bij een beetje actiefilm: een acteur heeft zijn eerste scène nog niet gespeeld of er wordt al een 3D-model van hem gemaakt. Dan kunnen ze hem op twintig hoog uit een raam laten vallen zonder dat hij er zelf ook maar aan te pas hoeft te komen.” Waar de kunstwereld te maken heeft met een beperking in middelen, heeft deze het voordeel van de oneindigheid van de verbeelding, meent Missotten. “De mainstream in Hollywood verkent in de regel alleen wat voor de hand ligt. Dat is ook de reden waarom de meeste robots zo saai zijn. Er kan van alles, maar ze doen meestal het voor de hand liggende. Kunst beschouwt, verkent een veel ruimere range aan mogelijkheden en onmogelijkheden. Kijk naar dvdspelers. Op de meeste zit een mogelijkheid om tegelijkertijd acht streams aan beeld en nog meer streams aan geluid op een gebruiker af te sturen. Het is te bedienen met de afstandsbediening. Maar er is nauwelijks film en tv gemaakt die daar op inspeelt. Toch vind ik het interessant om nog eens te kijken wat dat voor perspectieven biedt.” Missotten noemt de geschiedenis “een aaneenschakeling van ontdekkingen die er op gericht zijn om menselijke functies over te laten nemen door apparaten. Met de mogelijkheden van virtualiteit komen we dicht bij het stadium dat de mens zichzelf dreigt uit te gummen.” Het gevolg van het ‘wat kan, zal moeten’ is in elk geval een mens die steeds meer mogelijkheden lijkt te hebben, maar in wezen beperkter wordt. “Stel: ik zie elektrische rolstoelen en beslis dat die dingen toch wel rap gaan. Laat me ze gaan gebruiken en het duurt maar even en ik kan zelf niet meer lopen.” Onderzoek en ruim baan geven aan artistieke verwondering kunnen voorkomen dat Missottens meest apocalyptische toekomstvisioenen bewaarheid worden. “Dat zorgt voor debat, een tegenbeweging en alternatieve, nieuwe vormen als straks de hoofdstroom van theater virtueel is geworden.” De voorstelling ‘Inxisition’, een vervolg van ‘I’ll be gone’, is eind juni te zien in Maastricht. www.toneelacademie.nl en www.filmfabriek.com.

27

enkeltje utopia

Twee vrouwen

“B

en je daar nog? Arnaldo….? Arnaldo…? O, gelukkig, ik dacht dat ik je kwijt was. Ik bel met het toestel van Paulo, misschien ligt het daaraan, hij heeft nog steeds die oude Nokia, je weet wel. We zitten in de auto, we hebben vrienden over, Paulo wil ze de stad laten zien. Ja, Arnaldo, ik weet hoe ze is, Xahia, onze moeders kennen elkaar uit Mozambique, na de revolutie zijn ze teruggekomen en vriendinnen gebleven. Ik ken Xahia sinds haar geboorte, ze is vijf jaar jonger. Ik begrijp dat je verliefd op haar bent, ze is beeldschoon, altijd geweest. Haar huid is als oud albast, niet blank, niet bruin, en bijna transparant, met dat patroon van kringeltjes en aderen… En die mahoniekleurige ogen… je bent niet de enige man die zo reageert. Maar je was toch zo goed met Telma de laatste tijd… - nee, Paulo, we moeten hier naar rechts, en dan alsmaar rechtdoor… o, je wil ze ook de Casa de Musica laten zien, ja, dan zit je goed… - sorry, Arnaldo, Paulo heeft een kater, hij komt amper uit zijn woorden, en zijn Engels is al zo beroerd. Ja, ook mijn hoofd staat op springen, pffff, we lagen er om zes uur in vannacht, zijn met de eerste metro naar huis gegaan. En weet je, de bestuurder droeg een zonnebril, ik dacht dat het aan de drank lag, maar het was echt zo. Waar was jij gisteravond trouwens gebleven, ineens zag ik je niet meer. Met Telma…? Ja maar… Wat zeg je…? Waauw…! En nu ben je thuis? Ok, ja, da’s goed, over een uurtje zijn we terug, dan komen we naar je toe. Ik geloof dat Paulo onze gasten wil achterlaten bij de Casa de Musica, het zijn Nederlanders, vandaar… Dan neem ik ook dat boek van John Berger voor je mee, waar we het gisteravond over hadden. Wat zeg je, houd je óók van Telma? Maar kom op, Arnaldo, twee vrouwen, waarom doe je dan zo moeilijk? Hoezo? Nou, dan doe je het toch met allebei! Aan verliefdheid zit een volumeknop, hoor. Als je daar verstandig mee omspringt, kom je een heel eind. Natuurlijk zijn vrouwen jaloers, maar jaloezie is de enige aangename vrouwenkwaal die ik ken. Adrenaline, weet je wel! Wát zeg je, Xafira wil niets van je weten? Tuurlijk wel. Zoveel jaren in het bos, en nog steeds begrijp je niet… Ze heeft je aan een string, Arnaldo! Xafira is een fenomeen, ze heeft de mannen voor het uitkiezen, en dat doet ze ook. Maar ze wil jou! Waarom? Omdat iedere vrouw in de stad jou wil, dat weet je toch, vanwaar die twijfel? Wat zeg je, je kunt niet zonder haar? Tja, misschien is het dát wel, misschien ben je zo verliefd omdat je haar niet kan krijgen. Da’s nieuw voor je, hé, dat de prooi de dienst uitmaakt en niet de jager. Nee, ik neem je niet in de maling, Arnaldo, je moet volhouden, want ze is heel bijzonder. Natuurlijk is Telma ook een prachtige vrouw, mooi en gracieus en intelligent. Maar er zijn vele soorten engelen, en ze vouwen hun vleugels allemaal anders. Je zult Telma nooit bezitten zoals een man een vrouw bezit. Ze zal altijd willen uitbreken, ze is als een ex-roker die een aansteker in zijn handpalm verbergt. Xahia is anders, Xahia is eh… onbevattelijk en onvoorwaardelijk tegelijk. Ik zal je een verhaal vertellen over haar, niet alles, een deel ervan, niet alles, verhalen die in de openlucht komen gaan roesten, ze moeten eigenlijk geheim blijven maar tegelijkertijd hebben ze zuurstof nodig. Xahia houdt van mannen en van de liefde, maar samen…? Ja, daar praten we wel eens over, we kennen elkaar al zo lang, we hebben geen geheimen voor elkaar. Je kunt van een man houden, zegt ze, zonder dat er liefde in het spel is. Puur lichamelijk, je houdt dan van zijn neus, zijn oksels, de welving van zijn billen, zijn navel, zijn… alles. En zij, zij laat vederlichte boertjes en scheetjes als ze met een man is. Ja, ook in bed. Het zijn de corporale zuchten van een lichaam dat zich plooit, plooit naar het genot. Een autonoom lichaam windt mannen op… Wat? Nee, onze gasten verstaan geen Portugees. En ja, Paulo kent het verhaal. Maar ik was nog niet klaar. Of ik ook…? O, we zijn bij Casa de Musica nu, ik moet even uitstappen om afscheid te nemen. Arnaldo? Arnaldo, ben je daar nog? Ja? Ik bel je zo terug, en dan vertel ik de rest, dag hoor, daaaag, tot zo, daaaag…” WIDO SMEETS

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

Podium

Zie ook Agenda en www.zuiderlucht.eu

Maastricht

Heerlen

CENTRE CERAMIQUE highlights

In juni o.a. te zien Ma 6 juni | live opera | Le Nozze de Figaro | LIVE via satelliet vanuit het Teatro Real te Madrid | Royal Theaters Heerlen | 19.00u Zo 12 juni | film | Laurel and Hardy Festival | Royal Theaters Heerlen | va. 11.00u Meer info op onze website Ma 13 juni | live opera | Macbeth | LIVE via satelliet vanuit The Royal Opera House te Londen | Royal Theaters Heerlen | 20.30u Woe 29 juni | live opera | Ariana et Barbe Bleue | LIVE via satelliet vanuit het Gran Teatre del Liceu te Barcelona| Royal Theaters Heerlen | 20.00u Woe 6 juli | film | Ladies Night: Bridesmaids | Royal Theaters Heerlen | 20.00u Kaartjes verkrijgbaar tot en met zondag 3 juli. Inclusief film, hapjes, drankjes en attentie bij vertrek. Kijk voor meer informatie, het programma en om te reserveren op www.royaltheaters.nl of bel 045-5714200

ROYAL THEATERS HEERLEN

Wo 1 juni | kinderactiviteit | Fiet rent op de iPad T/m zo 28 aug | tentoonstelling | ‘popgeschiedenis van Maastricht / Check Check... One Two One Two Di 21 juni t/m 26 feb ’12 | tentoonstelling | Anders nog iets voor u? – tentoonstelling over Limburgse winkeliers en kleinhandelaars door de eeuwen heen Zo 26 juni | lezing | Maastrichts ‘History Of Pop’ - pophistoricus Harry Knipschild vertelt Do 30 juni | popquiz | ‘Think About? … (Mestreechse) Popmusic!’ Do 14 juli | kinder pop-workshop | Show Them You’re A Star!... / 11+ Do 28 juli | kinderactiviteit | Mijn toneel - Kompas-activiteit in bibliotheek Malpertuis Zo 31 juli | poëziewandeling | Pierre Kemp Meer info: www.centreceramique.nl

KUMULUS Nu inschrijven voor 2011-2012! | www.kumulus.nl Do 16 t/m zo 19 juni | theater | Voorstelling JTS Partoet: Waltwilder | Theater Kumulus Zo 19 juni | muziek & dans | Open Dag Muziek & Dans | St. Maartenspoort Vr 24 & za 25 juni | dans | Voorstelling ‘Dans op doek’ | Theater Kumulus

LUMIERE highlights Nog steeds in juni en juli | film | Rundskop | Uitmuntend misdaaddrama uit Belgisch Limburg. Keihard met een zachte G. Do 2 t/m zo 5 juni | festival | Cinéma Arabe | De Arabische lente gevat in opmerkelijke nieuwe films van jong filmtalent. Engels ondertiteld. Vanaf do 2 juni | film | The Tree of Life | Visionair filmmaker Terrence Malick doorbreekt na 5 jaar zijn zelfopgelegde verbanning van het publiek toneel met een overtuigd, filosofisch meesterwerk. Vanaf do 2 juni | film | Tous les Soleils | Na Il y a Longtemps que je t’aime opnieuw een Franse productie van regisserend succesauteur Philippe Claudel. Vanaf do 16 juni | film | Miral | Politieke film van Julian Schnabel (The Diving Bell and the Butterfly). Di 5 juli | openluchtvoorstelling | Des Hommes et des Dieux | Heiligdomsvaart, Kerkplein St. Pieter Do 7 juli | openluchtvoorstelling | Slumdog Millionaire | Heiligdomsvaart, Plein 1992 juli | festival | Gay & Lesbian Summer Tour juli + augustus | film | Zomerreprises | o.a. Io Sono L’Amore, Tirza, Another Year. Kijk voor het volledige programma op www.lumiere.nl

Sittard HET LAAGLAND jeugdtheater Do 2 t/m zo 5 juni: Het Laagland presenteert ‘Route d’Amour’ tijdens Park Kolderiek. Een interactieve avontuurlijke wandeling langs romantische perkjes en tortelbankjes. Langs een verliefde vijver, gretige lovers in het hoge gras en een bange bruid in de boom. De liefde zorgt voor kolder in de kop: heerlijk, hilarisch, hysterisch of om te huiveren. Met oogstrelende sfeerplaatjes, intieme onderonsjes en ontroerende acts bezorgt ‘Route d’Amour ‘ jong en oud 3 keer per dag een gulle lach van herkenning. Locatie: Stadspark Sittard. Info en kaartverkoop: www.parkkolderiek.nl Jeugdtheater Het Laagland – Engelenkampstraat 25 – Sittard – www.hetlaagland.nl

Venlo PERRON55

juni 2011 Za 4 juni | Indie | Kiss The Anus Of A Black Cat | 20.30u | €6 Za 4 juni | Trance | Bovenzaal: 100%55 AIRWALK feat. Marc Simz | 22.30u | €6 Za 18 juni | Metal | Buzz•oven (US) + support: Sardonis & Herder | 20.00u | €10 Zo 19 juni | Rock | Ongenode Gaste feat. Dick Franssen (Alquin) | 19.30u | €6 Za 25 juni | Dubstep | Bovenzaal: 100%55 STRIJKIJZER | 22

LM heeft een groot aantal werken in stock van o.a.

Arie Berkulin Pieter Defesche Theo Kuijpers Lei Molin Ger Lataster Toon Teeken Wij hebben geen vaste openingstijden, maar na een telefonische afspraak bent u van harte welkom. Leon Mommers Bellefroidlunet40, 12F, 6221 Maastricht Savelsbosch 6228 SBKN Maastricht

moderne kunst

043 361 01 38 Even voorkijken? Zie: www.lm-modernekunst.nl

28

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

My Imaginary Lives 10

Anisjka

De eerder in Zuiderlucht verschenen RAM-tekeningen van Rowland Jones zijn verkrijgbaar in de boekhandel en via Matchboox in een met de hand gemaakt luciferboekje. www.matchboox.com. Het oorspronkelijk Engelstalige feuilleton My Imaginary Lives is te vinden op rowlandjones.wordpress.com/my-imaginary-lives-by-rowland-jones/

29

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

In plaats van karaoke

Heksenkeuken

Valkenburg wil zijn Openluchttheater gebruiken om de kwaliteit van het toerisme op te krikken. Salsa, wereldmuziek en opera als tegenwicht voor karaoke en friet met halve haan. “In het theater kijk je naar een sprookje, hier maak je er deel van uit.”

met de omgeving en de mensen. Hij was er van overtuigd dat hij niet kon excelleren als hij de mensen voor wie hij moest spelen en hun omgeving niet kende. Als het even kan probeer ik dat ook te doen, het is goed om een besef te hebben van waar je bent. In een openluchttheater lukt dat beter dan in een zaal.” Het theater in Valkenburg werd in 1916 gebouwd door de Roermondse architect Pierre Cuypers (1827-1921) die toen al het Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam op zijn palmares had, maar ook al eerder in Valkenburg actief was geweest. Hij ontwierp het monument onder aan de Cauberg dat in 1954 aan diggelen werd gereden door een Belgische Touringcar met defecte remmen en waarbij 19 mensen om het leven kwamen. Het grote kuurhotel komende uit de richting van Schin op Geul meteen links aan het begin van de bebouwde kom, bouwde hij in 1890 maar hij restaureerde ook de Barbara- en Nicolaaskerk en kasteel Schaloen.

Cuypers was 89 en frequenteerde de Valkenburgse kuuroorden toen hij door textielbaron Jan Diepen werd gevraagd een openluchttheater te bouwen. Diepen was tijdens een reis door Oostenrijk geïnspireerd geraakt door de openluchttheaters daar. Hij achtte de zogenaamde Heksenkeuken, een mergelhelling op het terrein aan de Plenkertstraat, in eigendom van de familie, zeer geschikt. Volgens de overlevering verzamelden de Bokkenrijders zich hier voordat zij aan hun rooftochten begonnen. In zes weken tijd bouwde Cuypers de rotsformatie om tot openluchttheater voor 1200 bezoekers. Van meet af aan wordt naast de feeërieke ambiance ook de akoestiek geprezen en vergeleken met die in de Romeinse amfitheaters. Het is zelfs zijn biograaf Wies van Leeuwen niet bekend of Cuypers een Romeins theater als voorbeeld heeft genomen. “Maar dat moet bijna wel”, zegt Frusch, “de maat van het theater is precies die van een amfitheater.” Hoe dan ook, Cuypers koos ervoor de

door Emile Hollman

“D

e akoestiek is geweldig”, zegt zanger Gé Reinders, die twee keer in het Valkenburgse Openluchttheater speelde. Hij heeft zichzelf beloofd terug te komen voor een première of de afsluiting van een tournee. Het is altijd hetzelfde ritueel, grijnst directeur Jos Frusch van het openluchttheater. “Als artiesten en impresario’s hier voor het eerst zijn, roepen ze eerst dat de ambiance schitterend is en vervolgens rennen ze de trappen op om te luisteren of je boven wel iets kunt horen. Als ze eenmaal binnen zijn geweest, is het goed. Dan willen ze ook terugkomen.” Neem bandoneonist Carel Kraayenhof. Die had aanvankelijk weinig trek om er in de open lucht te spelen. Maar tijdens zijn concert in de zomer van 2009 gebeurde er iets wonderlijks: de vogels in de bomen reageerden op zijn muziek. Zodanig dat hij zijn optreden even stil legde en er de aandacht van het publiek op vestigde. Volgens Frusch schuilt daarin de charme van het Openluchttheater; omdat het buiten is, kan er van alles gebeuren. Als artiesten daarop inspelen, ontstaat er iets bijzonders. “Een van mijn idolen is de Argentijnse zanger, gitarist en schrijver Atahualpa Yupanqui”, zegt Carel Kraayenhof. “Voordat hij ergens optrad ging hij eerst twee uur wandelen om contact te maken

30

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

en friet met halve haan ‘In het theater kijk je naar een sprookje, hier maak je er deel van uit.’ mergelspelonk tot decor van het nieuwe theater te maken. De eerste voorstelling vond plaats op 6 juni 1916. Vooral in de beginjaren en de jaren vijftig en zestig kwam er veel publiek naar het Openluchttheater. Soms tussen de zestig en tachtigduizend bezoekers in een zomer. Daar kan Frusch alleen maar van dromen. Het theater trekt nu 12.000 bezoekers per seizoen maar dat waren er slechts drieduizend voordat Frusch aantrad. “In de beste jaren was er geen concurrentie”, zegt de directeur. “In de zomer waren alle andere theaters lang dicht en festivals waren er nog niet.” Bovendien werd er veel geprogrammeerd: in 1964 bijvoorbeeld 36 voorstellingen in drie maanden. De bezoekersaantallen kelderden medio jaren zeventig zodanig dat het Openluchttheater werd gesloten. Acht jaar lang bleven de poorten dicht en nam de natuur de directie langzaam over, het theater geraakte geheel overwoekerd. De

Bezoekers in het Openluchttheater in Valkenburg in 1917.

31

Het Openluchttheater in 2010. foto Theo van Mourik

Valkenburgse streekhistoricus Jan Schurgers: “Het kan haast niet anders dan dat de sluiting van van het Openluchttheater in de jaren zeventig het gevolg was van het ontbreken van de nodige financiële middelen. Het heeft zich daarna nog een paar keer herhaald. Dan gebeurde er niets, was er geen onderhoud, waren er vernielingen en verloederde het theater snel. Totdat een groep burgers, een politieke partij of een actiegroep als Valkenburg Omhoog de noodklok luidde en er weer enig geld ter beschikking kwam, meestal van de gemeente.” Zo ook in 1983. Bij de renovatie werden de bovenste trappen weggehaald zodat er nu nog 800 man in kunnen. Twee jaar later startte de Amsterdamse impresario Jacques Senf met een nieuwe programmering; de bezoekers kwamen terug. De gemeente steekt de komende drie jaar 60 mille op jaarbasis in het theater en dat is geen vetpot. “Zonder vrijwilligers kunnen we de tent onmiddellijk sluiten”, zegt Frusch. “Inherent aan een buitenlocatie is dat het weer van invloed is op het theater. Onderhoud is heel belangrijk. Daarmee zijn bijna dagelijks vrijwilligers in de weer. De tand des tijds speelt natuurlijk ook een rol.” Frusch heeft de uitgaven voor de lol wel eens gekapitaliseerd; hij kwam op een half miljoen euro uit. Toch is de ambitie groot. “Dit theater heeft een aparte charme en in de wijde omgeving is geen theater dat hier op lijkt. Waar kun je de Midzomernachtsdroom van Shakespeare beter opvoeren dan hier waar je het bos prachtig uit kunt lichten? In het theater kijk je naar een sprookje, hier maak je er deel van uit, dat is het verschil.” Ook salsa, tango, chanson en wereldmuziek doen het goed, zegt Frusch. Hij vergelijkt het met de sfeer tijdens een avondconcert waar je op vakantie tegenaan loopt. Frusch ziet bovendien na de voorstellingen

www.zuiderlucht.eu

prachtige dingen gebeuren, spontane jamsessies of ontmoetingen tussen artiest en publek. “Vijftien kilometer verderop heeft Heerlen de prachtigste concertzaal met een geweldige geluidsinstallatie. Maar na de voorstelling gaan de artiesten naar de chique backstage-ruimtes en het publiek naar de foyer. Hier kan nog van alles gebeuren.” Momenteel loopt in streekmuseum Het land van Valkenburg een tentoonstelling over opera in het Openluchttheater. In een daar draaiende film van de lokale televisiezender TV Valkenburg zegt dirigent Jan Hupperts (Gulpen, 1921) dat er in de jaren na de oorlog maar weinig artiesten naar het zuiden kwamen. En aangezien Zuid-Limburg grossiert in zangers en musici “zijn we zelf maar begonnen met het organiseren van concerten.” Hupperts stond zelf voor het Maastrichts Stedelijk Orkest (MSO, de voorloper van het Limburgs Symfonie Orkest) toen in 1952 Gounods Faust in première ging. De krant maakte gewag van een evenement waarbij de gehele Limburgse culturele gemeenschap aanwezig was. Frusch wil iets van die grootte terughalen; op 14 juni presenteert Opera Zuid L’Elisir d’Amore van Donizetti in het Openluchttheater. Frusch zoekt het in de kleinere producties. In artiesten die niet vaak te zien zijn, die optimaal gebruik maken van de sfeer en die binnen de financiële mogelijkheden passen. Hij vertrouwt erop dat de gemeente het Openluchttheater niet zal laten vallen omdat de stad een slag wil maken naar meer kwaliteitstoerisme. “De stad wil de toeristen meer bieden dan karaoke en halve haan met friet. Men is ervan doordrongen dat dit theater kan helpen om ander publiek naar Valkenburg te trekken.” www.openluchttheater-valkenburg.nl

juni/juli 2011

Mie Miki: “ Lichaam en instrument behoren één te zijn. Je speelt op de tast, je kunt de toetsen niet zien.” foto Perry Schrijvers

32

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

Als een madonna met kind

Hohner Gola

Op haar dertiende kwam Mie Miki naar Duitsland voor een accordeonweekend. Drie jaar later keerde ze terug, om er te wonen en te studeren. Inmiddels heeft ze dertig cd’s op haar naam, met muziek van onder meer Bach, Scarlatti en Grieg. Haar uitvalsbasis is inmiddels Landgraaf. “Ik hoor zo vaak slecht gespeelde accordeonmuziek. Alsof de muzikant op een schip staat.” door Emile Hollman Als de aarde begint te beven, vallen er planken uit de lambrisering en stuitert de enorme koelkast vanuit de keuken de woonkamer binnen. In een reflex grijpt Mie Miki haar accordeon en sluit die als een kind in haar armen. Haar moeder doet wat ze van overheidswege geacht wordt te doen wanneer de aarde beeft: ze gooit de voordeur open (zodat die door een naschok niet kan ontzetten) en schakelt de televisie aan. Vrijwel meteen na de eerste dreunen hebben de televisiestations hun reguliere programma’s onderbroken en verstrekken ze in rap tempo informatie. Mie Miki (1956) was dus in haar geboortestad Tokio aan de vooravond van haar zoveelste Japanse tournee toen de stad dit jaar schudde op zijn grondvesten. Er

rust. Haar muzikale carrière begon met een rood speelgoedpianootje op haar tweede verjaardag dat haar talent meteen zichtbaar maakte. Haar moeder dacht aan de viool, de cello of de piano. ,,Mijn vader was nogal links georiënteerd en moest niets hebben van de klassieke wereld, die aan elkaar hing van traditie, studie en competitie. Hij zei: als ze dan toch iets in de muziek wil, dan op een instrument waarmee je niet beroepsmatig uit de voeten kunt en waarmee je vooral plezier kunt hebben.” Het werd dus de accordeon, ook in Japan populair bij het volk. En die te pas kwam als pa met zijn drinkebroers Russische volksliederen inzette, want dan kon de kleine Miki die begeleiden. Mie Miki studeerde accordeon en later ook piano. Op haar dertiende schreef ze zich in voor een

In het stadje vond men haar ganz lustig, de frêle Japanse met de accordeon die verzot was op kleine flesjes Jägermeister. vielen doden, uit de wolkenkrabbers aan de overkant van haar ouderlijk huis cirkelde zwarte rook. “Ik was ongelofelijk bang,” huivert ze na. Zes weken na de aardbeving van 11 maart (9,0 op de Richterschaal) wordt ze elke nacht wakker omdat ze droomt van naschokken. Al is ze al lang weer terug in haar woonplaats Landgraaf. Miki wordt zowel in haar geboorteland (alle media) als haar woonland (muziekblad Luister) De koningin van de accordeon genoemd. Ze speelde op de grote podia van de wereld, nam meer dan dertig cd’s op met muziek van onder anderen Scarlatti, Bach, Grieg, Piazzolla en hedendaagse Japanse componisten. Meer dan vijftig composities werden voor haar geschreven. Ze geeft masterclasses van Finland tot China, is professor aan de Hochschule für Musik Detmold in Dortmund en eveneens aan de Folkwang Hochschule in Essen waar ze studenten uit de hele wereld trekt. Haar woning, tegen een heuvel gebouwd in het Landgraafse kerkdorp Ubach over Worms, deelt ze met de Akense pianist Georg Schenck en dient vooral als uitvalbasis. Vaak studeren ze er ’s nachts in alle

33

accordeonweek in Duitsland. Weliswaar was ze verliefd geworden op de muziek van Bach die ze speelde op de piano, ze had het gevoel dat er nog een wereld te ontdekken viel op de accordeon. Waar kon dat beter dan in de bakermat van de accordeonmuziek? Mie Miki, die geen woord Engels sprak, werd op het vliegtuig gezet. Om haar nek hingen tal van kaartjes met zinnetjes als: ‘Waar is het toilet?’ ‘Waar is het station?’ en ‘Ik neem de trein’. Aan de voorkant Engels, aan de achterkant Japans. “Ik leek wel een postpakket”, lacht ze. Het bleek een cruciale trip, want ze vond wat ze hoopte te vinden: dat je op een accordeon niet alleen liederen kunt begeleiden maar dat je daadwerkelijk polyfoon melodieën kunt spelen, Bach zelfs en Scarlatti. Ze ging nog drie jaar terug naar Japan waar ze Duits leerde om op haar zestiende terug te keren naar Duitsland, naar Trossingen meer bepaald, de plaats waar accordeonfabrikant Hohner zijn domicilie heeft. “Ik woonde bij een gastgezin, twee oude mensen die als opa en oma voor me waren. Het voelde alsof ik in een sprookje terecht was gekomen. We wandelden

www.zuiderlucht.eu

over de velden en door de wouden, met beken zo helder dat je het water kon drinken; er waren frambozen, bosbessen en bramen in overvloed.” In het stadje vond men haar ‘ganz lustig’, de frêle Japanse met de accordeon die verzot was op kleine flesjes Jägermeister. Ze was niet alleen de enige Japanse in de wijde omgeving, de wereld van de accordeon wordt ook gedomineerd door mannen. Mie Miki noemt de accordeon resoluut een vrouwelijk instrument. Als de Hohner Gola uit 1972, de Stradivarius onder de accordeons, in haar armen ligt, voelt ze zich als een madonna met kind in haar armen. “Het is een instrument met longen en hart, het moet ademen wil er geluid uit komen. Het geringste lichamelijk contact kun je hoorbaar maken. Lichaam en instrument behoren één te zijn. Je speelt op de tast, je kunt de toetsen niet zien. Er is niets mooier dan muziek via het lichaam over te dragen.” En dat is kennelijk lastig. “Ik hoor zo vaak slecht gespeelde accordeonmuziek. Alsof de muzikant op een schip staat. Het schort vaak aan de ademhaling.” Om haar eigen muziek te duiden gebruikt ze de horizon als metafoor. “Daar waar het landschap ophoudt maar niet de wereld. Daar waar muziek in de laatste tonen oneindig wordt. En je het gevoel geeft dat het geluid buiten ons bereik nog verder klinkt.” In maart bracht ze een nieuwe cd uit met stukken van Schubert, Brahms en Händel, maar ook van Stravinsky, Glass en Piazzolla. “Technisch kun je op de accordeon haast alles spelen. Alleen pianomuziek waarbij de pedaal een belangrijke rol heeft, is lastig. Liszt bijvoorbeeld.” En Bach. Zelf kwam ze in 1997 met een Bach-cd. Zoals de beroemde Franse accordeonist Richard Galliano afgelopen jaar. Die kreeg mooie recensies, maar Mie is er niet zo over te spreken. “Hij speelt enkel de melodielijnen en laat zich verder begeleiden. Zo breng je de accordeonmuziek vijftig jaar terug in de tijd. Galliano speelt Piazzolla beter dan Piazzolla maar zijn Bach-cd kan me niet bekoren.” Biedt haar instrument troost bij de berichten uit Japan? Ze schudt haar hoofd. Het is te erg, ze speelt voorlopig alleen maar om in conditie te blijven. Mie Miki, S‘il Vous Plaît. (BIS records).

juni/juli 2011

Wat was in... mei

Kroniek

1

Quentin Tarantino heeft de laatste hand gelegd aan het script van zijn spaghettiwestern Django Unchained. Met deze film wil hij hulde brengen aan het door Sergio Corbucci geregisseerde Django en aan de film Sukiyaki Western Django van cineast Takashi Miike.

2

Osama Bin Laden is dood. En dus kan regisseur Kathryn Bigelow die een Oscar won voor de oorlogsfilm The Hurt Locker haar film over hem gaan aanpassen. De film gaat over de mislukte missie van de Amerikanen om Bin Laden ten val te brengen.

3

Schunck M, het magazine van Schunck in Heerlen, wordt in Berlijn bekroond met de ‘International Corporate Media Award of Excellence’ in de categorie ‘concept and innovation’.

4

De gemeente Venlo en woningcorporatie Woonwenz willen van het monumentale Nedinscocomplex in Venlo een mediahuis maken. L1, Omroep Venlo en Dagblad De Limburger zouden er onderdak moeten krijgen.

5

De Deense kunstenares Nadia Plesner mag van de rechter het beeldmerk van het Franse modehuis Louis Vuitton gebruiken in haar werk. Het modehuis wilde haar een dwangsom opleggen omdat zij het intellectueel eigendomsrecht zou schenden. Zij beroept zich op haar artistieke vrijheid.

6

De curatoren van de failliete DSB-bank maken bekend dat de kunstcollectie van Dick Scheringa niet in zijn geheel maar in delen zal worden verkocht. Ze zijn er niet in geslaagd om één koper voor de 1300 kunstwerken te vinden die eerst tot de collectie van het Scheringa-museum voor Realisme in Spanbroek behoorden.

7

In het gouvernement presenteren PVV, VVD en CDA hun coalitieakkoord. Cultuur komt in handen van CDAgedeputeerde Noël Lebens. Eerste wapenfeit: de uitbreiding van het Bonnefantenmuseum wordt geschrapt. Laurence Stassen van de PVV geeft toe dat ze graag de stekker uit Maastricht

34

culturele hoofdstad had willen trekken, maar dat blijkt een gepasseerd station.

8

Lex ter Braak is de nieuwe directeur van de Jan van Eyck Academie (posthbo) in Maastricht. Vanaf 2000 was Ter Braak directeur van het Fonds voor Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst. De opvolger van Koen Brams schrijft ook voor Vrij Nederland.

9

De Vlaamse schrijver Yves Petry wint de Libris Literatuur Prijs met zijn roman De Maagd Marino, gebaseerd op het waar gebeurde verhaal over een kannibaal en zijn vrijwillige slachtoffer.

10

Joop Schafthuizen heeft een oplossing voor de fout in het gedicht van zijn partner Gerard Reve op een plaquette in Machelen-aan-de-Leie. “Gewoon doorstrepen, dat deed Gerard ook altijd als ie een fout maakte.”

11

Kunstenaar Anish Kapoor presenteert in het Grand Palais in Parijs een bloedrood kunstwerk genaamd Leviathan, 37 meter hoog en zo’n honderd meter lang. De reusachtige vorm van pvc bestaat uit vier bollen die door een luchtpomp op spanning worden gehouden.

12

Bondscoach Bert van Marwijk uit Meerssen overhandigt een gouden plaat aan zanger en voormalig plaatsgenoot Guus Meeuwis voor diens nieuwe cd Open Armen. De plaats is nog niet te koop maar al meer dan 25.000 keer door de handel besteld; in Nederland is dat goud waard.

13

De Amerikaans-Britse popgroep Fleetwood Mac komt weer bij elkaar. In 2012 zal de band een nieuwe cd uitbrengen en weer op tournee gaan, meldt zangeres Stevie Nicks.

14

Schrijver Ton van Reen presenteert een nieuw kinderboek dat hij op verzoek van het Natuurhistorisch Museum in Maastricht schreef: Jij bent een lekker dier. In het boek speelt de in 1998 gevonden mosasaurus Bèr een hoofdrol.

15

Illustratrice Lobke van Aar

wint in Vilnius de zilveren European Design Award in de categorie Editorial illustration met een serie illustraties die ze maakte voor nrc.next over het boek Vrijheid van Jonathan Franzen.

16

Joop Schafthuizen, de weduwnaar van Gerard Reve, heeft het druk. Hij spant een kort geding aan tegen biograaf Nop Maas (Hoensbroek, 1949) om het derde deel van diens biografie over de schrijver te voorkomen. Hij zegt ‘geen enkel vertrouwen in de oprechtheid van de tekst van meneer Maas’ te hebben.

17

Kijk kiM van tv Maastricht is genomineerd voor beste programma lokale tv door de Organisatie van Lokale Omroepen in Nederland. Kijk kiM is een maandelijks kunstmagazine gemaakt door (vaak recent) afgestudeerde audiovisueel kunstenaars over (beeldende) kunst en aanverwante onderwerpen.

18

Gouverneur Léon Frissen overhandigt aan Connie Palmen het eerste exemplaar van De psychiater, een hoofdstuk uit haar debuut De wetten dat in het Bergs is vertaald. Bergs is het dialect dat in Sint Odiliënberg, geboorteplaats van de schrijfster, wordt gesproken.

19

Staatssecretaris Halbe Zijlstra wil nog maar één symfonieorkest voor het zuiden. Dat betekent onherroepelijk dat het Limburgs Symfonie Orkest en het Brabants Orkest moeten fuseren. De vermoedelijke standplaats wordt Eindhoven.

20

Uit het Limburgs Museum in Venlo wordt op klaarlichte dag de spotprent gestolen waarmee Peter van Straaten de Inktspotprijs 2010 won. De tekening toont een jongetje, vroom de op de knieën met een kruis met corpus in zijn kont.

21

De Provincie neemt afscheid van Odile Wolfs die vanaf 1999 tot aan de laatste statenverkiezingen gedeputeerde was. Sinds 2003 had ze (onder meer) cultuur in haar portefeuille.

www.zuiderlucht.eu

22

De gemeente Maastricht gaat de accountantsverklaringen van kunstencentrum Marres en NAiM Bureau Europa bekijken, meldt Dagblad De Limburger. Aanleiding is een artikel in Vrij Nederland waarin staat dat directeur Guus Beumer van beide instellingen zijn levenspartner en architect Herman Verkerk projecten heeft gegund. Beumer, ook curator op de Biënnale in Venetië, maakt zich geen zorgen.

juni/juli 2011

Bericht uit Londen

hij nog niet wordt gelezen. Dat kunnen er nooit zo heel veel zijn.

25

Welke rol speelden de sociale media bij de val van het bewind Mubarak in Egypte? Dat zal de crux worden van het boek dat Wael Ghonim, de tijdens de protesten gevierde internetactivist, zal gaan schrijven voor een Amerikaanse uitgever.

26

Vandaag verschijnt het boek Tonio van A.F.Th.van der Heijden. Het is een zogenaamde requiemroman waarin de schrijver het verlies van zijn zoon verwerkt. De 21-jarige Tonio werd op eerste pinksterdag 2010 op de fiets aangereden door een auto. Hij overleed in het bijzijn van zijn ouders.

27

Het Koninklijk Concertgebouw Orkest treedt op 11 november op in Theater Heerlen dat dit jaar zijn gouden jubileum viert. Het is het enige concert dat het orkest dit jaar in Nederland geeft buiten de thuisbasis Amsterdam.

28

De Vlaamse choreografe Anne Teresa De Keersmaeker krijgt de Amerikaanse Lifetime Achievement Award. Deze prijs wordt sinds 1981 jaarlijks uitgereikt aan choreografen die hun leven en talent wijden aan hedendaagse dans.

29 Illustratie uit de serie Vrijheid door Lobke van Aar

Popster Lady Gaga (25) is volgens het Amerikaanse zakenmagazine Forbes de meest invloedrijke persoon uit de entertainmentwereld. Talkshowhost Oprah Winfrey (57) staat op nummer twee, gevolgd door de Canadese tienerster Justin Bieber.

30

Op het filmfestival van Cannes gaat De Gouden Palm naar de film The tree of life van regisseur Terence Malick met een hoofdrol voor Brad Pitt. Le gamin au vélo van de Waalse filmbroers Dardenne krijgt de Grand prix.

Kinderboekhandel de Boekenwurm in Maastricht staat op de shortlist van de Albert Hogeveen Bokaal voor de beste Nederlandse boekenverkoper. Hanneke Koene uit Roermond hoort op 8 juni of ze de laatste vier concurrenten achter zich heeft gelaten.

De internationale Man Bookerprize is voor de Amerikaanse schrijver Philip Roth (78). Roth spreekt de hoop uit dat de prijs hem aandacht oplevert op plekken in de wereld waar

Het Gallo-Romeins Museum in Tongeren is in het Duitse Bremen uitgeroepen tot Europees Museum van het Jaar. Het liet daarmee 33 musea uit vijftien Europese landen achter zich.

23

24

35

31

Higgeldy-Piggeldy A

an de kust van Suffolk staat een merkwaardig vakantiehuis. Het lijkt een beetje op de bus die aan het einde van de film The Italian Job half in het ravijn bungelt. De helft van het door MVRDV ontworpen gebouw, dat in totaal dertig meter lang is, zweeft in de vrije ruimte. Het geval bestaat uit metalen leien, een knipoog naar de plaatselijke bouwtraditie. Natuur en jaargetijden reflecteren in de gevel. Dit voorjaar kreeg deze Balancing Barn een eervolle vermelding in de categorie ‘Architectuur en Stedenbouw’ bij de Red Dot Design Awards. Deze prijs is niet alleen belangrijk voor het Rotterdamse architectenbureau, maar ook voor de opdrachtgever: de Brits-Zwitserse filosoof Alain de Botton en diens stichting Living Architecture waarmee hij het imago van moderne architectuur wil bevorderen. Enkele jaren geleden schreef De Botton het boek The Architecture of Happiness, waarin hij pleit voor een soort mengvorm van traditionele en moderne architectuur. Ik bezocht hem thuis in de Londense wijk Hammersmith om te praten over zijn ideeën aangaande architectuur. Bij hem draait alles om harmonie. Een gebouw of een stedenbouwkundig plan moet volgens De Botton in de omgeving passen en elementen uit het verleden bevatten zonder te vervallen in kitsch of nostalgie. Hij was vol lof over architectuur in Nederland, vooral de woningbouw in de Oostelijke havengebieden van Amsterdam en ook de nieuwbouw in Vijfhuizen, onder de kerosinerook van Schiphol. De architectuur is er speels, praktisch en op menselijke maat gesneden. Met het ontwerp van MVRDV wilde hij dit importeren. In eigen stad mist De Botton dit samenspel tussen heden en verleden. Immers, Londen is niet gebouwd, maar gegroeid. Higgeldy-piggeldy. Zonder vooropgezet plan. De stad heeft nooit een Berlage of een Haussmann gehad. De grootste architect uit de Britse geschiedenis, Christopher Wren, had wel ambitieuze plannen, bijvoorbeeld om een deel van de binnenstad na de grote brand van 1666 middels een Grand Design te herbouwen. Koning Karel II had er wel oren naar, maar de belangen van de middenstand en handelaren gingen voor. Londen is dan ook geen mooie stad zoals Amsterdam, Wenen of Rome, maar wel een fascinerende, juist door de architectonische anarchie. Overal liggen sporen van architectuur-historische ongelukken. Neem het glas-in-staalkantoorgebouw dat pal naast de neoclassicistische gevel van Waterloo Station is neergezet, het Schots-Gothische woonhuis van de architect John Vanbrugh dat als een folly midden in de Regency-wijk langs Greenwich Park staat. Of de Erotische Augurk (in Nederland zou het simpelweg ‘de Dildo’ heten) van Norman Foster middenin de oude City van Londen, waar de Romeinse resten een openluchtmuseum vormen. Niet zozeer een ongeluk alswel een slagveld is de omgeving rondom London Bridge. Daar verrijst momenteel de Glasscherf, het hoogste gebouw van WestEuropa, ontworpen door Renzo Piano. Aan de voet van deze wolkenkrabber ligt één van de drukste en meest bouwvallige stations van Europa. De Glasscherf zet het brutalistische Guy’s Hospital in de schaduw, de Engelsen hebben er een mooi werkwoord voor: ‘it dwarves’. Aan de voet van dit 34 etages tellende gedrocht staat het achttiende-eeuwse deel van het ziekenhuis, als vergane glorie. Een paar honderd meter verderop bevindt zich de kathedraal van Southwark, waarvan de ene helft ooit is afgebroken om plaats te maken voor een spoorbaan. Het was geen probleem: het werd er aan de andere kant weer bij gebouwd. Dat kan alleen in Londen. De Botton zou ervan gruwen. PATRICK VAN IJZENDOORN

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

‘De regio krijgt de

Pijn

Karrenvrachten met kritiek krijgt staatssecretaris Halbe Zijlstra over de meest ingrijpende bezuinigingsoperatie in de geschiedenis van het Nederlandse cultuurstelsel. Maar ook de sector gaat niet vrijuit. “De neiging tot reflectie en het gevoel voor urgentie zijn slecht ontwikkeld. Als het slecht weer is, gaat iedereen schuilen en klagen. Voorzieningen treffen is er niet bij.” door Wido Smeets

Fragment uit de fresco Allegorieën van goed en slecht bestuur van Ambrogio Lorenzetti (1290–1348) in het Palazzo Pubblico in Siena.

D

e ene staatssecretaris is de andere niet. Wat ze vrijwel allemaal willen in de korte tijd die hen gegund is: een eigen stempel drukken. Cultuurspreiding, cultuureducatie, cultuurparticipatie (eerst voor allochtonen, nu voor Henk en Ingrid), gratis entree in musea, centres of excellence - de ‘old soldiers’ in de cultuurwereld hebben het, meestal met de nodige flegma, over zich heen laten gaan. Spielerei was het, rituele dansjes van politici die een punt wilden scoren, maar tegelijkertijd de sector ook weer niet voor de voeten wilden lopen. Met dat eigen stempel viel het uiteindelijk dus wel mee. Maar nu, met staatssecretaris Halbe Zijlstra, is alles anders. De VVD’er heeft de grootste bezuinigingsoperatie in het nationale cultuurbestel aangekondigd, en hij gaat hem uitvoeren ook.

36

Daarnaast heeft Zijlsta haast. Hij wil snel cashen. De btw-verhoging van 6 naar 19 procent wordt per 1 januari 2012 voltooid. Een jaar later moet een nieuwe ‘basisinfrastructuur’ in werking treden die per jaar 125 miljoen euro goedkoper moet zijn dan nu: een korting van gemiddeld 26 procent. Door de sector wordt deze korting als buitensporig beschouwd, als een wraakactie van de PVV, die het bestaande cultuurlandschap te elitair vindt. De kunst, zo vindt ook Halbe Zijlstra, dient te worden teruggegeven aan de samenleving. Tegen dat weinig opbeurende decor kreeg de Raad voor Cultuur de opdracht om Zijlstra van advies te dienen hoe die 125 miljoen in te vullen. Een ondankbare taak, met enige regelmaat viel de bekende vergelijking met een burgemeester in oorlogstijd. “Iedereen aan de zijlijn weet hoe het níet moest”, zegt Huub Smeets, een van de negen leden van de Raad en sinds begin dit jaar

www.zuiderlucht.eu

bestuursvoorzitter van Via 2018/Maastricht Culturele Hoofdstad 2018. “Maar niemand die zegt hoe het wél moet. Het was allesbehalve een leuke opdracht, want deze bezuinigingsoperatie is en blijft disproportioneel.” Collega-raadslid Gerard Rooijakkers, hoogleraar Nederlandse etnologie in Amsterdam en directeur van de BV Limburg: “We doen het nooit goed. Ook in tijden van overvloed letten de instellingen vooral op hun eigen hachje.” Als fundament voor het advies maakte de Raad een analyse van de diverse sectoren in de kunst, waarin de Duitse cineast Wim Wenders wordt aangehaald. “Films weerspiegelen niet alleen de maatschappij en de daar geldende waarden, ze geven er ook vorm aan.” Zoals films ooit vorm gaven aan de Amerikaanse droom, zo kunnen ze nu hetzelfde doen voor Europa en de Europese eenwording. Mits we niet alleen economie

juni/juli 2011

cultuur die ze verdient’ als scheppende kracht zien, maar ook cultuur. De groeiende neiging om de waarde van cultuur in economische termen uit te drukken, werpt de Raad verre van zich. “Natuurlijk mag er geld worden verdiend aan kunst en cultuur, maar de bewering dat alleen die kunst en cultuur relevant, zinvol is die geld opbrengt, ontkent de fundamentele waarde ervan.”

D

e klus weigeren was niet aan de orde, de advisering is een wettelijke taak. Aanvankelijk kreeg het advies de provocatieve titel Tot op het bot mee, uiteindelijk kwam er Noodgedwongen keuzen boven het stuk te staan. Maar niet nadat ook nog hilarische titels als Kilo-knallers cultuur en Geen Halbe maatregelen voorbij waren gekomen, vertelt Gerard Rooijakkers. Met een brede grijns: “Het waren reacties op de sfeer van populisme die rond deze hele operatie hangt. Zelfs uit het ministerie kwamen kreten als ‘meer voor minder’ en dat soort flauwekul.” Hetzelfde geldt voor het populistische motto ‘de kunst moet worden teruggegeven aan de samenleving’, door Rooijakkers betiteld als “complete onzin.” Maar, zegt hij, “het komt wel ergens vandaan”. Een groot deel van de cultuursector, vindt hij, is zelfgenoegzaam en heeft het contact met de maatschappelijke realiteit verloren. “De neiging tot reflectie en zelfkritiek en het gevoel voor urgentie is bij veel culturele instellingen slecht ontwikkeld. Er wordt slecht geanticipeerd in Limburg. Als het slecht weer is, gaat iedereen schuilen en klagen. Voorzieningen treffen is er niet bij. Juist nu is het zaak om cultuur en economie op een intelligente manier met elkaar te verbinden, om de stap te maken van aanbodgericht naar publieksgericht werken, en na te denken over verdienmodellen.” Staatssecretaris Zijlstra wil de culturele infrastructuur op vijf criteria beoordelen: publieksbereik, ondernemerschap, participatie en educatie, (inter) nationale betekenis en de concentratie van cultuur in ‘hoogwaardige kernpunten’ - waartoe ook Maastricht behoort. Waarschijnlijk vanuit het besef dat doden hoogst zelden uit hun graf verrijzen (een van overheidswege afgeschaft symfonieorkest of theatergezelschap komt nooit meer terug), wil de Raad voor Cultuur de bestaande culturele infrastructuur in grote lijnen intact laten. Een kabinet kan immers vallen, de economie kan aantrekken, en in 2014 zijn alweer verkiezingen. Dan kan alles zó weer anders zijn, moet de Raad geredeneerd hebben – een redenatie die Huub Smeets overigens ontkent. De pijn wordt zoveel mogelijk verdeeld, ook om instellingen de kans te geven zich te bewijzen op het gebied van ondernemerschap. Maar het advies laat ook de prioriteiten zien: per discipline variëren de bezuinigingen tussen de 18 en de 30 procent. Van een kaasschaafmethode is dus geen sprake, haastte voorzitster Els Swaab zich te zeggen na de eerste kritiek in de pers. Cijfermatig heeft ze gelijk: in het advies

37

worden wel degelijk prioriteiten gesteld, en met een kaasschaaf kom je niet veel verder dan een procent of tien. Bij een korting van gemiddeld 26 procent spreek je niet meer van kaasschaaf, dan heb je het over amputatie. Zo’n 3000 mensen in de cultuursector zullen bij deze bezuiniging hun vaste baan kwijtraken, aldus de Raad, en 10.000 zzp’ers kunnen op zoek naar andere inkomsten. Is er in culturele zin al sprake van een ongekende verschraling, ook in sociaaleconomisch opzicht zijn de gevolgen, gezien de relatief geringe opbrengst, buiten proporties. De Raad wil zowel de btw-verhoging als de afschaffing van de cultuurkaart door Zijlstra terugdraaien. Gezien het feit dat de staatssecretaris zich naar eigen zeggen “wil richten op de culturele ontwikkeling van leerlingen in primair en voortgezet onderwijs en hun leraren” is die afschaffing inderdaad op zijn minst curieus. Dat geldt ook voor de contradictie dat hij wil dat de sector meer ondernemerschap toont, om dat voornemen vervolgens met een btw-verhoging van 13 procent bij voorbaat onmogelijk te maken. Cultuurraadslid Huub Smeets: “Ik heb het gevoel dat Zijlstra zelf die btwverhoging in zijn hart ook een contraire maatregel vindt.” Het gevoeligste onderdeel van het advies is de door de Raad voorgestelde fasering: door het ingrijpende

tellen. De wedstrijd is nog niet gelopen, het wordt nog heel spannend.” Gerard Rooijakkers: “Ons advies is niet slecht gevallen, maar de musea zijn een enorme lobby begonnen.” Ook dat is tekenend voor de sector, vindt Rooijakkers: het gebrek aan collegialiteit tussen de sectoren onderling. “Het besef dat je tot een betere programmering kunt komen door samenwerking, en dat je kunt afslanken zonder kwaliteitsverlies, is amper aanwezig.” Ook niet te missen in de analyse van zowel de staatssecretaris als de Raad voor Cultuur is het overaanbod, met name bij muziek, theater en beeldende kunst. In het advies van de Raad voor Cultuur springt Limburg er nog enigszins redelijk uit, zegt Smeets, vooral omdat Maastricht geldt als een van de “hoogwaardige kernpunten in het land”. Desondanks is er nog heel wat pijn die verdeeld moet worden. Voor de toneelvoorzieningen in Maastricht komt zo’n drie miljoen euro beschikbaar, niet alleen voor Toneelgroep Maastricht, maar ook voor talentontwikkeling (productiehuizen als Huis van Bourgondië) en jeugdtheater (Laagland). De facto zal er een kleine dertig procent bezuinigd worden. Dat geldt ook voor het Limburgs Symfonie Orkest (LSO), dat daarnaast een flinke koerswijziging zal moeten doorvoeren. Samengevat: meer samenwerken.

‘Pas als Halbe Zijlstra geld ziet gloren, is hij flexibel.’ karakter van de operatie moet er tot 2015 sprake zijn van een overgangsperiode, in plaats van een compleet nieuw stelsel per 1 januari 2013 in te laten gaan. In dat nieuwe stelsel, vindt Zijlstra, moet marktwerking meer kans krijgen, als compensatie voor de gekorte subsidies. Om toegelaten te worden tot de basisinfrastructuur moeten instellingen 17,5 % van hun budget uit eigen inkomsten halen, tot 2016 jaarlijks te verhogen met 1 %, aldus het voorstel van de Raad voor Cultuur. Over die voorgestelde fasering houdt Gerard Rooijakkers zijn hart vast. “Als Zijlstra daar niet in meegaat, breekt de opstand uit. Als die fasering niet wordt overgenomen, gaan instellingen omvallen. Dan komen Raad en staatssecretaris recht tegenover elkaar te staan. Dat zou het allerslechtste scenario zijn.” Zowel Rooijakkers als Smeets is voorstander van meer marktwerking, al vinden ze de timing van invoering beroerd. Smeets: “Door de economische crisis lopen theaterinkomsten en sponsoring al jaren terug. In zo’n omgeving kun je instellingen niet afstraffen omdat ze te weinig uit de markt halen. Het zou beter zijn om zo’n operatie anticyclisch door te voeren, in goede tijden.” Op de vraag hoe het ministerie zal reageren op het advies zegt hij: “Zijlstra is een financiële technocraat. Hij maakt de indruk dat hij ontvankelijk is voor suggesties, maar pas als hij geld ziet gloren, is hij flexibel. Anderzijds geeft hij het gevoel dat argumenten

www.zuiderlucht.eu

Niet alleen met het Brabants Orkest zoals Zijlstra wil, maar ook “over de grenzen”, zoals Smeets veelbetekenend zegt. Beiden laken de opstelling van het orkest, dat ervan uitgaat dat alles bij het oude kan blijven. Smeets: “Het LSO kijkt vooral naar gemeente en provincie, om de korting door het rijk te compenseren. Maar de stap naar vernieuwing moet echt gezet worden. Als men dat niet inziet, gaat het echt verkeerd.” In al zijn halsstarrigheid kan ook het LSO het advies van de Raad voor Cultuur niet verkeerd interpreteren. Los van de samenvoegingen ( Zijlstra wil van acht naar vier) moeten de regionale orkesten interdisciplinair en faciliterend gaan denken en “een intensief veranderingstraject inslaan dat grote gevolgen heeft voor de organisatie, de arbeidsrechtelijke verhoudingen, de personele invulling en het repertoire, de programmering en de marketing.” Binnen de landelijke kernpunten zullen muziek, beeldende kunst en theater intensiever moet samenwerken; op die houding zal ook de regio Maastricht worden afgerekend. Rooijakkers: “Bij de amateurkunsten, de educatieve sector en de theaterinstellingen is de bereidheid om samen op te trekken en de pijn te verdelen wel aanwezig. Bij de musea, de beeldende kunst en de symfonieorkesten, met hun hiërarchische structuren, zie ik die bereidheid amper.” Huub Smeets: “Je krijgt als regio de cultuur die je verdient.”

juni/juli 2011

Plekken der herinnering

Stoer meedoen

Het was de geboortegrond van Pinkpop: het Burgemeester Damenpark in Geleen. Pinkpop vertrok naar Landgraaf, en liet het park achter als park. Totdat Mama’s Pride er weer een poppark van maakte. Limburgse muziekliefhebbers over hun Burgemeester Damenpark. “Bij de entree werkten ze toen nog met stempels. Als je je armen tegen elkaar drukte, had je er twee.” door Leon Verdonschot.

“O

p deze kei,” zegt Jack Peijs (56), oud-inwoner van Geleen, terwijl hij een logge steen aantikt ter zuidoosten van een kiosk, “staat half Geleen op de foto, in zijn communiepakje.” Maar, voegt hij er aan toe, terwijl hij in de verte wijst: “Die kei lag eerst daar.” En zo is er wel meer veranderd in het Burgemeester Damenpark in Geleen. Het is zondagmiddag 8 mei, Moederdag. De kiosk doet vandaag, net als gisteren, dienst als podium van het Mama’s Pride-festival. Op dit moment staat Lola Kite op dat podium, een synthipopbandje van het Nederlandse kwaliteitslabel Excelsior. Een groepje mensen voor het podium luistert geconcentreerd naar de band en klapt mee, de rest van de aanwezigen ligt in de zon, of staat te praten bij de bar of elders op het veld. Gisteren speelden de Kleptones uit Groot-Brittannië, een band die eerder op het enorme Glastonbury-festival speelde. Het park ging tijdelijk op slot: het zat vol. Vorig jaar gebeurde dat ook al, toen Caro Emerald hier optrad. Toen bleek wat het maximum aantal bezoekers van het Burgemeester Damenpark is: achtduizend. Geen mens kan er dan nog bij. Achtduizend. Het zijn er nog maar tweeduizend minder dan in 1970, bij de eerste editie van Pinkpop. Dat aantal liep op tot 50.000 in de edities van 1979, 1980 en 1981. “Ongelooflijk eigenlijk,” zegt Eric Bakker (43), ook vandaag aanwezig op Mama’s Pride, samen met zijn twee kinderen. “En dat waren dan de officiële bezoekers, dus mét een kaartje. Ik weet niet hoeveel er nog over het hek klommen.” Lachend: “Zelf heb ik in ieder geval nooit een kaartje gekocht. Ze werkten toen nog met stempels. Als je je armen tegen elkaar drukte, had je er twee.” Hij ging als puber vaak naar Pinkpop in Geleen. In Landgraaf is hij er maar één keer geweest, toen Bruce Springsteen optrad tijdens de jubileumeditie in 2010. Bakker woont vlakbij het park, hij komt er elke dag, “want ik heb een hond”. Veel is er niet te beleven. “Veel meer mensen dan wat zwervers en alcoholisten zie je er niet. En wat hangjeugd, en af en toe een dealer, die met pakjes het park inloopt, en er zonder weer uitkomt. Na al die jaren herken ik zelfs hun auto’s.” Het park, geopend in 1932 en in de jaren zestig nog

38

Het Burgemeester Damenpark in 1970. foto’s Wim van Hoessel

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

op Pinkpop ‘Na een dagje Damenpark zag je eruit alsof je onder de grond had gewerkt.’

De eerste editie van Pinkpop trok tienduizend bezoekers.

de plek waar voetbalclub FC Kluis speelde, ziet er sinds een paar jaar heel anders uit. Het werd “transparant”, wat aanvankelijk vooral neerkwam op een ongekende kaalslag. Ineens waren ze weg, al die oude bomen. “Daar was nog veel over te doen hier in de buurt. Maar ik moet zeggen dat het eigenlijk wel goed heeft uitgepakt.”

S

inds zeventien jaar is het Burgemeester Damenpark weer als poppark in gebruik. Bakkers kinderen weten niet beter dan dat hier één keer per jaar bands optreden, zoals hun vader dat zelf vroeger ook beleefde. “Maar daar houdt elke overeenkomst natuurlijk wel op.” Mama’s Pride is een ander festival dan Pinkpop. Gratis, kleinschaliger. “Dat is ook de charme, die prettig gezapige sfeer. Ik zal niet zeggen dat de muziek helemaal bijzaak is, maar het gaat minstens zoveel om het weerzien met oude bekenden.” Nena heeft hij hier nog gezien als Pinkpop-attractie, en de Simple Minds. En Doe Maar, eveneens in 1983. Een historisch optreden. Niet alleen omdat Kees van Kooten optrad als hun speciale gast, maar ook omdat een deel van het publiek luidruchtig blijk gaf van zijn onvrede over het programmeren van Doe Maar. De band werd zelfs bekogeld met eieren en tomaten, een dubieuze eer die de band moet delen met Anouk, die vele jaren later in Landgraaf hetzelfde overkwam. Bakker: “Ik heb daarin een klein aandeel gehad: ik heb mee gegooid.” Niet eens zozeer uit afkeer van de band of haar muziek. “Sterker, ik heb laatst beelden van het optreden teruggezien, en die mannen waren hun tijd toch wel behoorlijk vooruit. Nee, ik was een jaar of vijftien, en wilde gewoon stoer meedoen.” Johan van der Donk (51) ging vroeger ook naar Pinkpop, voor het eerst in 1975. Ook zonder een kaartje

39

te kopen, want “die beveiliging was zo lek als een mandje”. Hij was zelfs betrokken bij de organisatie van Pinkpop Welkom, een soort minifestival, de dag voor Pinkpop, in de Geleense Boerderij. Dat ging al snel aan zijn eigen succes ten onder. “Het eerste jaar waren we al in de middag door het bier heen. En door het toiletpapier.” Hij komt al jaren op Mama’s Pride. En al zijn hele leven in het Burgemeester Damenpark. “Ik heb een foto van mezelf als driejarige, in de zandbak hier.” Die zandbakken zijn er al lang niet meer, zoals er wel meer is veranderd aan het park in al die jaren. Van der Donk: “Vroeger was er een sintelbaan. Bij echt warm weer werd dat een soort vloeibaar asfalt. Dan zag je er na een dagje Damenpark uit alsof je onder de grond had gewerkt.” Hij heeft zelf hier veel meer gezien dan alleen maar bands. “Ik ben ijshockeyliefhebber, dus ik loop hier vaak doorheen als de Eaters spelen. En vroeger waren hier nog wel eens autoraces en motorspeedway. Wij hadden het thuis niet zo breed: andere kinderen gingen in de zomer naar Spanje, wij naar het Burgemeester Damenpark. Lekker wat broodjes mee, en op een dekentje in het park liggen.” Eigenlijk precies de sfeer van Mama’s Pride, beaamt van der Donk. “Dat doet me wel een beetje aan de eerste jaren van Pinkpop denken: dat hier oudere mensen uit de buurt rondlopen, maar ook peuters zitten te spelen, met oordopjes in. In dat opzicht is het hier nu veel gevarieerder dan op Pinkpop. Al groeit het festival op deze plek een beetje uit zijn jasje. Ze hebben het ook wel eens meer centraal in Geleen geprobeerd, maar dat had toch niet deze sfeer.” Want die is bijzonder, beaamt Serge Wetsels (44), programmeur van Fenix in Sittard. “Die zomerse, parkuitje-achtige sfeer zorgt ervoor dat het hier nog steeds heel kleinschalig lijkt, terwijl er stiekem

www.zuiderlucht.eu

inmiddels bijna tienduizend mensen op afkomen.” Ook op Mama’s Pride dit jaar, zoals alle jaren ervoor: Ruud van Wersch (59), ook wel bekend als het levende archief van de Pinkpop-historie, als maker en verzamelaar van talloze unieke opnamen en foto’s. Toen “dat gedrocht” werd gebouwd - Van Wersch verwijst naar het sport- en recreatiecentrum Glanerbrook, waardoor Pinkpop moest uitwijken naar Baarlo en vervolgens Landgraaf – hoorde Van Wersch bij de groep boze inwoners van Geleen die weigerden naar Baarlo af te reizen. “Uit rancune”, zegt hij ronduit. Die dag draaide hij met een groep liefhebbers oude Pinkpop-opnamen. Liever het verleden van Geleen dan het heden van Baarlo. Toen duidelijk werd dat Pinkpop en Geleen voortaan gescheiden van elkaar zouden voortbestaan, zette hij zich over de pijn heen, en sindsdien is hij elk jaar te vinden in Landgraaf. Maar ook hier dus, op Mama’s Pride, waar hij de afgelopen jaren vaak acts zag die een jaar later waren doorgebroken, en waar inderdaad, al is het op een andere plek in hetzelfde park, een sfeer hangt die Van Wersch samenvat in de vreugdekreet: “We hebben ’t weer.” Voor Marike Peters (31) van de Stichting Popmuziek Limburg (SPL) heeft Mama’s Pride aantrekkingskracht vanwege de “altijd verrassende programmering”, maar vooral vanwege de “sentimentele waarde” van het Burgemeester Damenpark. Peters: “Ik ben opgegroeid in Oud-Geleen. Hier ging ik vroeger zwemmen. Hier heb ik stiekem gerookt, op de bankjes die hier stonden. De pakjes shag plakten we onder die bankjes vast, zodat we ze niet mee naar huis hoefden te nemen. Ze stonden vlakbij een kruidentuintje. Op bordjes stond welke k ruiden het waren. Ons bankje stond vlakbij de Humulus Lupulus. Dat was onze code voor roken: even Humulus Lupulus doen.” Ook voor Jack Peijs komen in het park jeugd en muziekliefde samen. “Mijn ouders woonden vlakbij. Dit was de plek om te vliegeren. Later stond hier iedere zondagochtend een man met een lang touw, met daaraan een benzinevliegtuigje. Dat draaide rondjes om hem heen. En als het hard vroor, liet de gemeente de sintelbaan natspuiten. Kon je voor een kwartje schaatsen.” Als tiener had Peijs opeens een groot popfestival, zo ongeveer in zijn achtertuin. “De nacht ervoor stonden dan busjes bij ons in de straat, waar mensen in sliepen. Soms belden ze aan, en vroegen ze of ze zich even bij ons mochten wassen. Als het festival was afgelopen, ging ik met vrienden naar het park, meehelpen met het afbreken van de tribunes en het opruimen van de apparatuur. Voor een foto met handtekening van een artiest. Zo kleinschalig was Pinkpop toen nog.” Dit is het eenentwintigste artikel in een reeks van vijfendertig in het kader van de Culturele Biografie Limburg, een project van de BV Limburg.

juni/juli 2011

MeijersBergen_Zuiderlucht_HalfPage.qxd:Bonn 03/03/2011 18:47 Page 1

Bonnefantenmuseum Maastricht www.bonnefanten.nl

/

Rik Meijers 17.4.—3.6.2011 Jeroen van Bergen

Wat je van dichtbij haalt is lekker! Weet jij waar ons eten vandaan komt? Van boontjes uit Kenia, tomaten uit Israël en biefstuk uit Ierland kijken we niet raar meer op. Maar waar gaat de productie uit onze eigen regio eigenlijk naar toe? REcentre nodigt je uit om aan te schuiven in ons

Pop-Up Restaurant Kom vanaf 18 augustus elke dag proeven van een nieuw menu, volledig samengesteld uit lokale ingrediënten. Kijk voor meer informatie en om te reserveren op www.recentre.org

De Europese Commissie investeert in uw toekomst Met financiële steun van de Europese Unie, met steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO)

40

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

ZL-Cultuuragenda Items voor de agenda digitaal opsturen vóór de 15e van de maand uitsluitend naar: [email protected]

Architectuur, mode en vormgeving Düsseldorf > Container Architectuur. Met ontwerpen van architecten en kunstenaars uit de hele wereld. Van 8 juni t/m 4 september in NRW-Forum Düsseldorf. www.nrw-forum.de HASSELT > Alter Nature. The Future That Never Was. Over toekomstvisies uit het verleden, heden en mogelijk de toekomst van morgen. Van 29 januari t/m 5 juni in Z33. www.alter-nature.be. > My Way. Antwerpse juweelontwerper Daniël von Weinberger toont nieuwste creaties. Van 14 april t/m 5 juni in Modemuseum Hasselt. www.modemuseumhasselt.be MAASTRICHT > Topos-lezingen, over stedenbouw en architectuur: Wonen boven winkels: de droom voorbij? Wat zijn de ervaringen met het stimuleren van wonen boven winkels in de binnenstad. Op 20 juni. Oeuvrelezing Victor de Stuersprijs. Winnaar van deze jaarlijkse prijs houdt een lezing over zijn werk. Op 12 september. Dromen over een Euregionaal ontwerp. Werken de steden in de Euregio ook samen op ruimtelijk gebied? Op 10 oktober. Urban Campus Revisited. Over de ontwikkeling van universitaire ruimten in de Maastrichtse context. Op 14 november. De bijeenkomsten, georganiseerd door Architectuurcentrum Topos, zijn in Coffeelovers / De Annex, Plein 1992. Aanvang 19.30 uur. www.toposmaastricht.nl > Raakvlakken, lezingen om blikveld op architectuur en stedenbouw te verbreden. Op 15 juni met Lawrence Malstaf. Aanvang 19.30 uur in oude porseleinfabriek van Mosa, Meerssenerweg 358. www.toposmaastricht.nl >Fashion Clash 2011. Jaarlijks

41

internationaal en multidisciplinair mode-evenement. Op 10, 11 en 12 juni. www.fashionclash.nl >Out of Fashion. Project dat laat zien hoe modehuizen en ontwerpers film, video en online media gebruiken om hun ontwerpen visie en vorm te geven, verspreiden en verkopen. Met performances en interviews. Van 14 mei t/m 26 juni in NAiM/Bureau Europa. www.bureau-europa.nl

Beeldende kunst AIJEN-BERGEN > Bijna alledaags. Realistisch werk van o.m. Hans Deuss, Max Kreijn en Janneke Bruines. Van 1 mei t/m 18 juni in Galerie Pictura. www.galeriepictura.nl AKEN > Joos van Cleve, Leonardo des Nordens. Expositie over deze 16e eeuwse meester-schilder uit het Rijnland. Van 16 maart t/m 26 juni in Suermondt Ludwig Museum. www.suermondt- ludwig-museum. de > Closer than Fiction: Hyper Real. Kunst en Amerika rond 1970. Expositie over realistische stromingen in beeldende kunst en fotografie in de VS rond 1970. Van 13 maart t/m 19 juni in Ludwig Forum. www.ludwigforum.de > Grenskunstroute. Landartfestival met werk (t/m 17 juli) van de Amerikaanse landscapekunstenaar Alan Sonfist. Van 19 juni t/m 30 oktober in KuKuK e.V. Eupener Straße 420. www.grenzkunstroute.eu >Jos de Gruyter & Harald Thys: Das Loch. Belgische kunstenaars die bekendheid genieten vanwege hun audiovisueel werk waarin zij knipogen naar kitsch en kleinburgelijke statussymbolen. Van 21 mei t/m 10 juli in NAK, Neuer Aachener Kunstverein. www.neueaachenerkunstverein.de ALMERE > Suchan Kinoshita. Het verkeerde moment op de juiste plek. Overzichtsexpositie van in Maastricht levende JapansDuitse kunstenares. Van 17 april t/m 18 september in museum De Paviljoens. www.depaviljoens.nl AMSTERDAM

> Antonia Carrara - The GoBetween. Michael Kunze en Myriam Mechita. Van 21 mei t/m 18 juni. Bjorn Dahlem. Van 25 juni t/m 31 juli in Galerie Fons Welters, Bloemstraat 140 www.fonswelters.nl ANTWERPEN > Hugo Moens. Schilderijen en grafisch werk van Vlaamse lichtontwerper en scenograaf. Van 11 maart t/m 30 juni in het Antwerps Conservatorium. www.begeerte.be BERG EN TERBLIJT >Schilderijen en beelden van o.m. Jozef Cals, Roman Zakrzewski, Les deux Garcons en Madeleine van der Knoop. Van 20 maart t/m 31 december in Giardino Beeldentuin. www.giardinobeeldentuin.nl BERLIJN >7e Berlin Biennale 2012 voor hedendaagse kunst. Met de Poolse ku nstenaar Artur Zmijewski, van het manifest Angewandte Gesellschaftskunst, als curator. Van 28 april t/m 1 juli 2012 in KW Institute for Contemporary Art. www.berlinbiennale.de >Daniel Palacios , Spaanse kunstenaar pakt uit onder de noemer ‘Receptive Environment’ in EnBW Showroom aan de Schiffbauerdamm 1. www.danielpalacios.info BONN > Stephanie Gerhardt – Inside. Expositie voor kinderen en jongeren. Van 15 mei t/m 11 september. Rosemarie Trockel. Grensverleggende kunstenares, bekend van haar gebreide schilderijen, eerder te zien De Pont in Tilburg. Van 9 juni t/m 4 september. Through the Looking Brain. Van 23 juni t/m 25 september. Laura Owens. Eclectische Amerikaanse schildert stromingen en genres aan elkaar. Van 22 september t/m 8 januari 2012. Thomas Rentmeister. Duitse kunstenaar, bekend om zijn uit één kleur opgetrokken plastieken. Van 20 oktober t/m 5 februari 2012 in Kunstmuseum. Katharina Grosse; In seven days time, wandsculptuur van 7x20 meter. Vanaf 25 mei. www.kunstmuseum-bonn.de > Zwischen Madonna und Mutter Courage. Over de verbeelding van de vrouw in de kunst tussen 1905 en 1935. Van 7 oktober t/m 29 januari 2012 in Museum August Macke Haus. www.august-macke-haus.de BRUSSEL > Sven Augustijnen, Spectres. Van 8 mei t/m 31 juli. Mede door Marres geproduceerde film/ expositie die Belgische koloniale geschiedenis analyseert. Nasreen Mohamedi, Notes – Reflections on Indian Modernism. Overzicht van de Indiase kunstenares Nasreen Mohamedi (1937-1990). Van 27 mei t/m 14 augustus. Charlotte Beaudry. Figuratieve, maar >>

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

kapper men & w

met of zonder

omen

afspraak

46 MAASTR IC HT BOS CH STRAAT 11 SI TTARD LSESTRAAT HASPE IC HT MAASTR 2 G WE ST GER LA CH US 72 4 62 32 3 L 04 (o p af sp ra ak ) TE ur s.n l ffe oi nc ve ho jn ww w. wi

Expertisecentrum Creative City De verbinding tussen kunstonderwijs en U

www.hszuyd.nl/creativecity

ZL-Cultuuragenda niet realistische schilderijen en tekening van Waalse kunstenares. Alina Szapocznikow. Eerste grote solo-expositie buiten haar geboorteland van Poolse beeldhouwster Szapocznikow (1926-1973). Van 10 september t/m 31 december in Wiels. www.wiels.org DÜSSELDORF > Intensif Station. Van 10 juli t/m 4 september in K21 Ständehaus. www.kunstsammlung.de > Johan Thorn Prikker. Met alle regels van de kunst, van Jugendstil tot Abstractie. Retrospectief over Johan Thorn Prikker (1865-1932), gezichtsbepalende kunstenaar uit bloeiperiode van Nederlandse kunst. Ruime keuze uit veelzijdig oeuvre, met schilderijen, glas, textiel, meubels en mozaïeken. Van 26 maart t/m 7 augustus. Mack – Die Sprache meiner Hand. Expositie met relatief onbekend grafisch werk van medegrondlegger van kunstenaarsgroep Zero. Van 26 maart t/m 10 juli in Museum Kunstpalast. www. museum-kunstpalast.de >Assoziationen zu Radiogrammen von DNA-sequenzanalysen door 20 kunstenaars onder wie Jaqueline Hanssen in het Life Science Center aan de Merowingerplatz. Van 5 t/m 8 mei. http://sciencemeetart.weebly. com/ DUISBURG > Dinge im Kopf/ Things on the Mind. Sculpturen van Anthony Craggs. Van 24 februari t/m 13 juni in Museum Küppersmühle für Moderne Kunst. www.museum-kueppersmuehle.de > Junior Toscanelli. Tous les deux. Schilderijencyclus over hoofdpersonen in Thomas Manns meesterwerk Toverberg. Vanaf 24 maart. 100 Jahre Lehmbrucks Kniende. Paris 1911. Expositie met bruiklenen over de artistieke atmosfeer in Parijs 1911-1914. Van 24 september t/m 22 januari 2012 in het Lehmbrückmuseum. www.lehmbruckmusuem.de DEN HAAG > James Ensor. Universum van een fantast. Overzichtstentoonstelling met schilderijen, maskers en danskostuums uit het ballet La gamme d’amour (1911) , waarvoor de Vlaamse symbolist Ensor (1860-1949) de muziek schreef. Van 11 maart t/m 13 juni. > Een romantische kijk. Nederlandse en Belgische meesters uit de Rademakers Collectie. De expositie die eerder in Sint Petersburg te zien was. Van 26 maart t/m 5 juni. > Stemmingmakerij. Voorwaarts achterwaarts in de moderne kunst. Over stemmingmakers ten bate

42

Collage van Ans Lemmens bij Galerie Stevens in Maastricht.

van een politieke beweging met kunst als middel. Van Plato tot Henri van der Velde. Van 14 mei t/m 26 juni in het Gemeentemuseum. www.gemeentemuseum.nl > Marcel Dzama. A Game of Chess. Canadese kunstenaar stelt op lieflijke wijze de meest gruwelijke onderwerpen aan de orde. Van 12 maart t/m 13 juni. Gert & Uwe Tobias. Cartoonachtige houtsneden, keramische sculpturen en gouaches van Roemeense tweelingbroers. Van 12 maart t/m 13 juni in GEM, museum voor actuele kunst, Den Haag. www.gem-online.nl > Changing Places. Groespexpositie met werk van Bieke Depoorter (fotografie), Esther Janssen (schilderijen) en Luisa Zanzani (fotografie). Van 18 juni t/m 32 juli in Van Kranendonk Gallery, Westeinde 29. www.vankranendonk.nl EELDE > Temidden van Bloemen, groepstentoonstelling met onder meer werk van Henk Speth (eitempera’s.) Van 26 maart tot en met 19 juni. Museum De Buitenplaats. www.museumdebuitenplaats.nl EINDHOVEN > Play Van Abbe (4): De pelgrim, de toerist, de flaneur (en de werker). Met werk van onder meer Joseph Beuys, James Lee Byars, Erwin van Doorn, Barry Flanagan, Douglas Gordon, Richard Long, Cristina Lucas Yang Zhenzhong. Van 26 februari t/m medio augustus in Van Abbe Museum. www.vanabbemuseum.nl GENT > Philippe van Snick en Julia Spínola. Keuze uit het werk van

Van Snick van 1969 tot 2000. Van 15 mei t/m 20 juni. Galerie Tatjana Pieters. www.tatjanapieters.com GRAND-HORNU > Je suis seul, avec vous. Zomertentoonstelling met foto en video. www.caracascom.com HAMM > Frank van Hemert, Unverschämte Schönheit. Tentoonstelling met tekeningen uit het vierluik Birth, Copulation, Death van uit Kerkrade afkomstige kunstenaar. Van 17 april t/m 10 juni in het Güstav Lübcke Museum. www.frankvanhemert.nl. HASSELT > No Government No Cry. Project over nieuw engagement van kunstenaar Kendell Geers met gastkunstenaars en performers. Van 23 april t/m 26 juni in CIAP, Armand Hertzstraat 21 (bus 1). www.ciap.be > Kris Verdonck. Eerste grote solotentoonstelling van theatermaker en beeldend kunstenaar Kris Verdonck. Van 1 mei t/m 21 augustus bij Z33. www.z33.be HEERLEN > Outside-In. Overzichtsexpositie van Niki de Saint Phalle. Van 25 februari t/m 19 juni. ‘Hon’ als moeder van de Euregio. IJsbeer ‘Tosca’ van Institut Saint-Laurent uit Luik als winnende sculptuur uit Euregionale wedstrijd. Vanaf begin mei op het Pancratiusplein. Een i treurend om een punt. Collectietentoonstelling ‘tussen schilderij en sculptuur’. Van 9 juli t/m 14 augustus in Schunck. www.schunck.nl > Romeins glas. Meer dan 270 glazen objecten uit de Romeinse tijd, met o.m. een schenkkan van de bekende Romeinse glasmaker Ennion, en 25 verschillende glazen badolieflesjes.

www.zuiderlucht.eu

Van 29 april t/m 28 augustus in het Thermenmuseum. www.thermenmuseum.nl > Arlaque de Clerque. Solotentoonstelling met groot formaat zwartwit schilderijen met als thema: licht in de duisternis. Van 1 juni t/m 30 juli (niet op zondag) in XCBC, de ontvangsthal van het voormalig CBS gebouw, KLoosterweg 1. www.xcbs.nl HORST > Niek Verschoor & Karin Hoogesteger. Van 22 mei t/m 26 juni. Sjaak Korsten, NgispeN & Diederik Schneemann van 1/7 t/m 28/8. Galerie Judy Straten. www.galeriejudystraten.nl JABEEK > Stockexpositie, met speciale aandacht voor de schilderijen van Jos Gielens. T/m 10 juli bij Kunstuitleen Rem. www.galerierem.nl KLEEF > Carl Andre. Overzichtstentoonstelling van een van de legendarische grondleggers van de minimal art. Van 17 april t/m 28 augustus 2011 in Museum Kurhaus Kleef. www.museumkurhaus.de KEULEN > Noli me tangere! Berühre mich nicht / Halte mich nicht fest. T/m 31 augustus in museum Kolumba. www.kolumba.de > Bethan Huws, drawings. Tekeningen van de BACA-winnaar 2006 uit Wales. T/m 5 juni. Lucy McKenzie, The Editions. Jonge Schotse breekt met alle wetten van de avant garde. T/m 26 juni in Museum Ludwig. www.museum-ludwig.de KNOKKE > Wim van der Celen. Schilderijen van Hasseltse kunstenaar die zich ophouden in het schemergebied van abstract en figuratief. Van 21 mei t/m 26 juni in Le Coin C Gallery.

juni/juli 2011

www.lecoincgallery.com LEUVEN Pieter-Jozef Verhaghen - In het spoor van Rubens. 18e eeuwse Vlaming schilderde een leven lang in de stijl van Rubens. leven lang in de stijl van Rubens. Van 7 april t/m 25 september in M – Museum Leuven. www.mleuven.be LINNICH >Hans Gottfried von Stockhausen. Veertig glasschilderingen en talrijke ontwerpen van de Zuid-Duitse kunstenaar. Van 7 mei t/m 20 augustus in het Deutsches Glasmalerei-Museum, Rurstraße 9-11. www.glasmalerei-museum.de MAASTRICHT > Wintertuin. Selectie klassiekmoderne topstukken van MAMAC Luik met werk van o.m. Gauguin, Monet, Picasso, Marc en Kokoschka. Van 18 maart t/m 19 juni. Schatten uit Moskou. Hollandse tekeningen uit het Pushkin Museum. Van 18 maart t/m 12 juni. Jeroen van Bergen / Rik Meijers. Duopresentatie van twee jonge Limburgse kunstenaars. Van 17 april t/m 3 juli. Collectie Van Herk. Terracottabeeldjes uit privé-collectie. Van 3 juli t/m 18 september. Extended Drawing. Groepstentoonstelling met werk van Soll Lewitt, Robert Mangold, Bruce Nauman en Richard Serra. Van 18 september t/m 15 januari 2012 in het Bonnefantenmuseum. www.bonnefanten.nl > Madame Realism. In de Marresreeks over de avant garde een presentatie met alleen werken van vrouwelijke kunstenaars. Van 12 maart t/m 5 juni in Marres, centrum voor contemporaine cultuur, Capucijnenstraat 98. www.marres.org > Happenings en presentaties, op uitnodiging van Samenwerkende Ateliers Maastricht bedacht door cultuurwethouder Jacques Costongs en de kunstenaars Juul Sadee en Han Rameckers. Van 15 mei t/m 13 juni in ‘t Brandweer. www.sam-ateliers.nl > Out of Storage. Provisoire & Définitif. Grootste tijdelijke Europese kunstmuseum in Maastricht , met wisselende presentaties uit de Collectie FRAC Nord-Pas de Calais. Van 25 juni 2011 t/m maart 2012 in de Timmerfabriek, Boschstraat 5-9. www.outofstorage.nl > Antoine Berghs en Myriam Custers. Eerste gezamenlijke presentatie van kunstenaarspaar, op 18 en 25 september en 2 oktober, in Underground Gallery, Hagengaard 49, tel 043 3616916. www.antoineberghs.com en www.myriamcusters.com > Natascha Waeyen (1 t/m 5 juni – mixed media) exposeert bij KRAKKS aan de Brusselsestraat. www.krakks.com > All about drawing. Tekeningen

43

van o.a. Karel Appel, Klaas Gubbels, Lucebert en Co Westerik (ism Stedelijke Museum Schiedam). Van 8 mei t/m 11 juni in galerie Wansink, Kapoenstraat 20. www.galeriewansink.com > Fien Huth. Een vrouw, een kunstenaar. Schilderijen uit de nalatenschap dan de Maastrichtse kunstenares. Van 29 mei t/m 26 juni. Galerie Post & Garcia. www.postgarcia.com > Agora geroezemoes. Mailkunst, videokunst, performances en lezingen. Van 29 april t/m 24 juni in Hedah. www.hedah.nl > Ans Lemmens. Serendipity. Het indirecte, het alledaagse, het zinloze, het niet- relevante, de kopie en het oppervakkige. Van 19 mei t/m 18 juni bij Galerie Stevens. www.galeriestevens.nl > Uit de keuken van SAM. Met de pan op het vuur praten over culturele zaken met wethouder Costongs. Op 4 en 11 juni vanaf 18.00 uur in ‘t Brandweer. www.sam-ateliers.nl > Marc Truijen en Diana Petry. Schilderijen en sculpturen. Van 22 mei t/m 9 juli in Galerie Dis. www.galeriedis.nl > Erik Buis, een ander licht. Beelden te zien in Huub Hannen Galerie. T/m 26 juni. www.huubhannen.nl MARIA-HOOP > Madama Art Salon. Themabijeenkomst over De Zon in mij (19 juni) in Paradama Da Esperanza, Diergaarderstraat-West 15. www.madama.nl MÖNCHENGLADBACH > Gregor Schneider, Garage. Elke zondag van 11 tot 18 uur, tot zomer 2011. Thomas Houseago, What Went Down. Nieuwe sculpturale figuratie van een van de meest bediscussieerde

beeldhouwers van dit moment. Van 20 maart t/m 19 juni. Heins Mack, Kinetik. Presentatie van bewegende sculpturen van Mack bij zijn tachtigste verjaardag. Van 3 april t/m 25 september. Evelyne Axell, Le Pop (werktitel). Expositie van jonggestorven Axell ( 1935-1972), leerling van Magritte, met erotisch en psychedelisch werk uit de jaren zestig. Van 23 oktober t/m 5 februari 2012. Morgan Fischer, Monochrome for the Future. Presentatie van Amerikaanse kunstenaar die wandschildering van generatiegenoot Blinky Palermo uit 1970 becommentarieert. Van 23 oktober t/m 5 februari 2012. Expressionistisches II. Werk uit de grafische collectie van Abteiberg. Van 13 november t/m 30 januari 2012 in Museum Abteiberg. www.museum-abteiberg.de NEUSS > Vorhang auf! Uit de verzamelingen van Irmgard Feldhaus en Christian Reuter. Van 11 maart t/m 16 oktober 2011 in dependance Feld-Haus - Museum für populäre Druckgrafik, Bergerweg 5 (tussen Insel Hombroich en Raketenstation). Von Ensor bis Matisse - Hommage an Irmgard Feldhaus (1920-2010). Van 20 mei t/m 14 augustus in het Clemens-Sels-Museum. www.clemens-sels-museum.de NIJMEGEN > Harrie Gerritz. De verbeelding van het rivierenlandschap. Expositie over het favoriete landschap van de kunstenaar: het Land van Maas en Waal.. Van 28 mei t/m 7 augustus in Museum Het Valkhof, Kelfkensbos 59. www.museumhetvalkhof.nl ONDERBANKEN > Spiegelroute. Jaarlijkse

atelierroute met dertien kunstenaars uit Onderbanken, met speciale aandacht Sjra Schoffelen. Zondag 5 juni van 13.00 tot 17.00 uur. www.spiegelroute.nl ROERMOND > Ik ben… Hans Kuijs. Tekeningen bij gedichten van Hans Kuijs, met als motto ‘Ik ben de optelsom van wat ik maak’. Van 14 mei t/m 11 juni bij VrijveldKunst, Dr. Philipslaan 2. www.vrijveldkunst.nl >Natascha Waeyen (tekenen met ijzer), Marieke Metsemakers (beelden), Eppe de Haan (beelden), Olivier de Crayon (fotografie) van 15 mei t/m 10 juli bij DZD Art Gallery. www.dzdart.nl ROTTERDAM > Akkermania. Sinds 1981 schilderde Philip Akkerman zo’n 3000 zelfportretten. De Kunsthal toont er 400, van 9 april t/m 26 juni. Aad de Haas. Overzichtsexpositie met werk van Aad de Haas (Rotterdam, 1920 - Schaesberg 1972) met zelfportretten als leidraad. Van 10 december 2011 tot en met 4 maart 2012 in de Kunsthal. www.kunsthal. nl SCHIEDAM > All about drawing. Tekeningen van 100 Nederlandse kunstenaars. Eerste grote overzicht van de tekenkunst van de jaren zestig tot nu. Met onder anderen Hadassah Emmerich, Hans Lemmen, Sebastiaan Schlicher, Sandro Setola en Aline Thomassen. Van 23 april t/m 28 augustus in Stedelijk Museum. www.stedelijkmuseumschiedam.nl SCHIMMERT > Groepsexpositie met werk van o.a. Ineke Verhagen, Annet Bentvelzen en Corrie Raven. Van 1 mei t/m 31 juli 2011 in keramiekgalerie De Kunstwinkel.

Out of Storage is onderdeel van Cultuurzomer Maastricht. Collection Frac Nord-Pas de Calais © DR

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

ZL-Cultuuragenda www.dekunstwinkelschimmert.nl SITTARD-GELEEN > Roger Ballen. Werk van in ZuidAfrika levende Amerikaanse fotograaf, en videodocumentaire over zijn werk. Van 7 mei t/m 28 augustus. Op zondag 8 mei (15.00 uur) houdt Roger Ballen een lezing en gaat hij met conservator Roel Arkesteijn in gesprek over zijn werk. In Museum Het Domein. www.hetdomein.nl > Carl Johan Högberg. Kingfisher. Solopresentatie van winnaar van de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst 2010. Van 10 april t/m 25 juni in BIS 71, Rijksweg Noord 71. www.bis71.nl > Hans Wilschut. Lyric reflections on urbanism. T/m juni 2011 in DSM Office Sittard. www.dsm.com > Noor Tielens (schilderijen) en Monique Ausems (keramiek) van 13 mei t/m 19 juni bij Galerie Norbert Dabekaussen. www.dabekaussen.nl > Sjra Bosboom, Lut van Hall, Mirjam Joosten, Theresie Tholen en Jan de Wijs tonen nieuw werk in de tuin van Jubileumstraat 21. Op 12 en 13 juni van 14-17 uur. STEYL > Joep Nicolas keert voor drie maanden terug in zijn voormalige woonhuis, Galerie De Zeemeermin. Niet met gebrandschilderd glas maar met tekeningen uit de collectie van zijn dochter Sylvia. Van 5 juni t/m 28 augustus. www. galeriedezeemeermin.blogspot.com TEGELEN >Het keramische bedje voor de asperge. Collectie van aspergeschalen uit de periode 19201950, verzameld door gepensioneerde topkok Herman van Ham van De Hamert. Van 4 maart t/m 3 juli Keramiekcentrum Tiendschuur. www.tiendschuur.net THORN > Kunstenaarsbent van Frans Geelen, Margo Eggels, Har Brokken, Marlies Smeets, Marjan Eggels en Ad Maas. Tot en met 28 augustus, Hofferkeukens, Hofferstraat 12. Open in de weekenden van 10-16 uur. > Verbonden in kleur. Schilderijen en beelden van Angeles Nieto en verhalen die zijn opgehangen in het middenschip van de abdijkerk nabij Museum het Land van Thorn. Van 27 maart tot en met 20 juni. www. museumhetlandvanthorn.nl TILBURG > Peter Buggenhout confronteert de kijker met een rauwe werkelijkheid van 28 mei t/m 18 september. Brabant Nu 2011. Het Wild Gillende Schildersgilde and friends . Elf jonge kunstenaars tonen elk in een eigen wolhok, een nieuw werk met hun favoriete popsong als uitgangspunt. Van 28 mei t/m 18 september. In De Pont, museum voor hedendaagse kunst. www.depont.nl UTRECHT > Julius Hofmann (1983) studeerde

44

Foto van Har Brokken in Thorn

aan de Kunstacademie van Leipzig bij onder meer Neo Rauch en die invloed is zichtbaar in zijn werk (schilderijen, film, collage). Van 22 mei t/m 9 juli bij Ornis A. Gallery. www.ornisagallery.com VAALS > Baumhaus. Internationaal kunstproject van collectief Union by Fiction op het drielandenpunt in Vaals waar meer dan 200 deelnemers een Gesamtkunstwerk laten verrijzen tussen de toppen van de bomen. Publiek toegankelijke bouwfase is van 23 mei t/m 17 juni, eindproduct is te zien van 18 juni t/m 4 september. www.unionbyfiction.nl VALKENBURG AAN DE GEUL > Charles Eyck en Frankrijk. Tentoonstelling laat zien hoe Charles Eyck (1897-1983) zich liet inspireren door Frankrijk, het land waar hij in 1929 doorbrak met een solo-tentoonstelling in Parijs toen al zijn getoonde werken werden verkocht. Van 3 april t/m 18 september. Opera in Valkenburg. De Zuid-Nederlandse Opera en Jef Baarts. Tentoonstelling over de vele opera-uitvoeringen in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw in het Openluchttheater van Valkenburg met Jef Baarts als grote inspirator. Van 23 april tot 1 september 2011 in het Museum Land van Valkenburg, Grotestraat Centrum 31. www. museumlandvanvalkenburg.nl > Een inspirerende vriendschap. Tekeningen van Charles Eyck en Alphons Volders uit een privécollectie. Van 3 april t/m

18 september in Galerie Artego. www.zuid-limburgvandaag.nl/ ambiancegids/nl-valkenburgartego > Guillaume Stassen (19231955); Limburger in Mokum, Amsterdammer in Parijs. Schilderijen en tekeningen. Van 29 mei t/m 14 augustus. Museum Land van Valkenburg. www. museumlandvanvalkenburg.nl VALKENSWAARD > Jan Mensinga. Sprookjes, spreekwoorden en legenden in steendruk. Serie litho’s uit de periode 1983-1991 van een van de meest spraakmakende kunstlithografen van de 20e eeuw. Van 10 maart t/m 28 augustus in het Nederlands Steendrukmuseum. www.steendrukmuseum.nl VENETIË > Opera Aperta/Loose. Op uitnodiging van Guus Beumer werken kunstenaars, ontwerpers en componisten aan een installatie work in het Nederlands paviljoen op de Biënnale van Venetië. Van 4 juni t/m 27 november. www.labiennale.org VENLO > Nieuwe aanwinsten. Selectie uit recente aanwinsten uit de collectie. Van 20 februari t/m 11 september in Museum Van Bommel Van Dam. www. museumvanbommelvandam.nl > Paradox & Mysterie. Schilderijen en installaties van Venlose kunstenares Hélène Hermans. Van 1 april tot en met 26 juni in Domani. www.domani.nl

www.zuiderlucht.eu

> Lidy Jacobs. Sierlijke collages van Heerlense kunstenares. Van 3 april t/m 5 juni bij Galerie Wilms (voorheen Galerie New Untitled), Bolwaterstraat 30. www.galeriewilms.nl VENRAY > Gies Backes. Everybody knows this is nowhere. Melancholische schilderijen van Venlose kunstenaar uit de periode 20042007. Eerste in een reeks exposities van ‘de moeder aller kunsten’ in het vernieuwde Theehuis. Van 19 april t/m 13 juni. Fardou Keuning. Debutantenbal. Contrasten en overeenkomsten aan de hand van rituelen en ceremonies uit verschillende culturen. Van 27 februari t/m 13 juni. Lobke Burgers. Out Of The Blue. Van 26 juni t/m 2 oktober in Odapark. www.odapark.nl WUPPERTAL > Zettels Traum. Selectie uit de vijf eeuwen omspannende grafiekcollectie van Bernd en Verena Klüser, met werk van o.a. Van Dyck, Delacroix, Cézanne, Matisse, Klee, Kirchner, Beuys en Warhol. Van 15 maart t/m 19 juni in het Von der Heydt Museum. www.von-der-heydt-museum.de ZUTPHEN >Ivon Drummen, Karol GasienicaSzostak en Jozef Polewka tonen oud en nieuw werk. Van 15 maart t/m 15 september in De Singel. www.sutfene.nl

Fotografie en film DEN HAAG > Retrospectief Emiel van Moerkerken (1916-1995). Terugblik op oeuvre van belangrijke en ongrijpbare fotograaf die o.a. reportages maakte voor De Strijdkreet. Van 23 april t/m 4 september 2011 in Fotomuseum Den Haag. www.fotomuseumdenhaag.nl DÜSSELDORF > Thomas Struth – Fotografien 1978–2010. Overzicht van de befaamde Duitse fotograaf. T/m 19 juni in K20 Grabbeplatz. www.kunstsammlung.de ESSEN > Jürgen Heinemann and Tobias Zielony. Humanistische zwart-wit fotografie van Heinemann (1934) en reportage fotografie van Zielony (1973) in verpauperde gebieden in ex-DDR. Van 16 april t/m 26 juni in Museum Folkwang. www.museumfolkwang.de GENK > Lieve Blancquaert. Retrospectief van de Gentse fotografe Lieve Blancquaert, die elders in België al veel bezoekers trok. Ze is zelf aanwezig tijdens nocturnes op 7 juli en 4 augustus om 20.00 uur. Van 26 juni t/m 31 augustus in C-mine Cultuurcentrum Genk. www.c-mine.be

juni/juli 2011

KEULEN > Vija Celmins, Desert, Sea and Stars. Fascinerende research van de Lets-Amerikaanse fotorealist Celmins. Van 15 april t/m 17 juli. Burgerfotografie, kunstenaarsportretten en modefotografie uit de 20e eeuw. Meesterwerken uit de eigen collectie. Van 2 februari t/m 4 september in Museum Ludwig. www.museum-ludwig.de KNOKKE > Environments. Onthechte beelden van de Maastrichtse fotograaf Kim Zwarts. Van 26 juni t/m 4 september in Atelier Luc Peire. www.lucpeire.com MAASTRICHT > Bert Janssen – Een klein geschiedenis. Nazareth 2009/10. Fotoreportage uit Maastrichtse volkswijk, zie ook Zuiderlucht 10/2010. Van 13 mei t/m 1 juli bij B en C Gallery, Alexander Battalaan 51. www.brulsenco.nl OBERHAUSEN > I am serious about not being serious. Fotografie van Elliott Erwitt. Van 8 mei t/m 11 september in Ludwig Galerie Schloss Oberhausen. www.ludwiggalerie.de > Rundskop. Misdaadfilm over de Belgische hormonenmaffia. In juni en juli nog te zien bij Lumiere. www.lumiere.nl ROTTERDAM >Het oog van Nederland. Retrospectief van Nederlands bekendste fotojournalist Vincent Mentzel met werk uit de jaren 1970-2010. Van 5 maart t/m 13 juni. De Kunsthal. www.kunsthal.nl SITTARD-GELEEN >Roger Ballen - Skadukant. Werk van in Zuid-Afrika levende Amerikaanse fotograaf Roger Ballen en videodocumentaire over zijn werk. Van 7 mei t/m 28 augustus in Museum Het Domein. www.hetdomein.nl

april t/m 12 juni in Schunck. www.schunck.nl ROERMOND > Boekpresentatie en expositie Momentopnamen. Auteur Paul Peijenburg, fotograaf Bert Janssen en vormgever Ed Smet presenteren het boek Momentopnamen. Een boek met een kijkje achter de schermen van hospice De Ark. Tevens is een aan het boek gekoppelde fotoexpositie te zien. Verpleeghuis Camillus op 17 juni om 11 uur. www.momentopnamen.com

Muziek AKEN > Aachener Chorfestival. Internationaal festival voor koren en zanggroepen. Van 19 juni t/m 3 juli in Theater Aachen. www.theater-aachen.de GENK > Ozark Henry. Een speciale tournee waarin hij samen met pianist Didier Deruyter zijn hits en werk van zijn meest recente cd HVEREKI speelt. Op 11 oktober om 20.15u in C-Mine cultuurcentrum. www.cultuurcentrumgenk.be GEULLE > Dionne Nijsten (cello) en Stein

van Eden (piano) concerteren op 4 juni om 20 uur op de Snijdersberg 22. Muziek van Bach (suite) Beethoven (sonates) en Mendelssohn (Lied ohne Worte) Reserveren: [email protected] HEERLEN > Eels. Amerikaans band rond melancholicus Mark E. Everett. Op 20 juni vanaf 20.20 in Parkstad Limburg Theater. www.parkstadlimburgtheaters.nl > Concert op maat. Het LSO o.l.v. Robbert van Steijn en Wibi Soerjadi (piano) speelt Rachmaninov pianoconcert nr.2. Op 11 juni om 20.00 uur Parkstad Limburg Theater. Erik’s wonderbaarlijke reis. Familieconcert naar aanleiding van ‘Erik of het klein insectenboek’ van Godfried Bomans uit 1940d oor het LSO o.l.v. Ivan Meylemans. Op 26 juni om 15.00 uur in Parkstad Limburg Theater. www. parkstadlimburgtheaters.nl > Concertgebouworkest – Enige concert in Nederland buiten het eigen Concertgebouw in 2011 van Nederlands beroemdste symfonieorkest. Op 11/11 in Theater Heerlen. Onder leiding van Robin Ticciati. www. parkstadlimburgtheaters.nl > The Ploctones. Experimentele jazzrock. Zondag 5 juni cultuurhuis

Literatuur AKEN > Bijeenkomst van schrijvers, elke eerste woensdag van de maand. Kulturhaus Barockfabrik, Löhrgraben 22. www.literaturbuero-emr.de > LEO, Illustrator Leo Timmers. Originele illustraties van zijn prentenboeken. Van 13 maart t/m 15 oktober in Literair Museum Hasselt. www.literairmuseum.be HEERLEN >Perron Poëzie. Multimediale expositie met 29 eerder in Zuiderlucht gepubliceerde sonnetten van dichters uit de Euregio en omstreken, met o.a. werk van Huub Beurskens, Frans Budé, Manuel Kneepkens, Wiel Kusters, Luuk Gruwez, Anne van der Sligte en Nina Thibo. Van 20

45

Fototentoonstelling van Lieve Blancquaert in C-Mine Genk.

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

Patronaat. www.patronaatheerlen.nl > Joanna Chapman-Smith & Mat Martin, singersongwriters. Dinsdag 7 juni cultuurhuis Patronaat. www.patronaatheerlen.nl > (h)ear – experimental audio research #24. Experimentele muziek en klankpoëzie. Door Yan Jun, Roel Meelkop en Theo Lenssen. Vrijdag 24 juni, 20.30 uur, Kunstencentrum Signe. MAASTRICHT > Concert op maat. Het LSO o.l.v. Robbert van Steijn en Wibi Soerjadi (piano) speelt Rachmaninov, pianoconcert nr.2. Op 10 juni om 20.15 uur in Theater aan het Vrijthof. www.theateraanhetvrijthof. nl Lente. Het LSO o.l.v. Ed Spanjaard met Gil Sharon (viool) en Hai-Ye Ni (cello) spelen werk van Mahler, Brahms, Pijper en Sibelius. Op 28 mei om 20.15 uur in Theater aan het Vrijthof. www.theateraanhetvrijthof. nl Erik’s wonderbaarlijke reis. Familieconcert naar aanleiding van ‘Erik of het klein insectenboek’ van Godfried Bomans uit 1940d oor het LSO o.l.v. Ivan Meylemans. Op 24 en 25 juni om 19:00 uur in Theater aan het Vrijthof. www.theateraanhetvrijthof.nl > Samenspeelweekend Hedendaagse Muziek. Tweedaags evenement wil amateurs kennis laten maken met het klankidioom van hedendaagse muziek. Op 5 en 6 november bij Kumulus. www.KunstActiefMaastricht.nl/ gezelschap/CoMAMaastricht > Zondagmiddagconcerten in de Cellebroederskapel: Sussuro. Met Amanda van Markwick (traverso) en Gerard van Vuuren (clavichord), 19 juni om 16.00 uur. Arie Duo. Juan Carlos AranJcibia (gitaar) en Anita Farkas (fluit), 16 oktober om 16.00 uur. Zephyrus blokfluittrio. Kamermuziek, 20 november om 16.00 uur. Gaudia, pastores, optate. Veronika Burger (mezzosopraan) en Elly van Munster (luit), 18 december om 16.00 uur. In de Cellebroederskapel, Brusselsestraat 58. www.cellebroederskapel.nl > Pinksterconcert. Koninklijke Harmonie Sainte Cécile Eijsden olv Jan Cober, met sopranen Barbara Haveman en Lieke Smeets, speelt delen uit o.a. ‘De nieuwe kleren van de keizer’ van Alexander Comitas en Siciliaanse Vespers van Guiseppe Verdi. Op 12 juni om 20.15 uur in Theater aan het Vrijthof. www.saintececile.nl > L’Elisir d’Amore door Opera Zuid, opera van Gaetano Donizetti over de liefde. Op 18 juni 2011 om 20.15 uur in Theater aan het Vrijthof. www.operazuid.nl > Word Painting. Anthems voor koor en orkest van Henry Purcell door Kamerkoor Maastricht en het Collegium Instrumentale olv Ludo

ZL-Cultuuragenda Claesen. 17 juni, 201.15 uur in de St.Martinuskerk. > Audioscoop door gastprogrammeur Mike Kramer met Pierre Bastien (bekend van zijn concerten met zelfgebouwde instrunmenten) en Léon Spek (onderzoeker van klanken en geluiden uit onverwachte hoeken). Op 3 juni vanaf 20.30 uur. Uit de werkplaats. Studenten van de Academie Beeldende Kunsten presenteren de resultaten van een geluidskunstworkshop. Op 21 juni vanaf 20.30 uur. In werkplaats Intro in situ, Capucijnengang 12. www.introinsitu.nl > Lichtenbergse Snaren. Vier dagen vol wonderlijke verzameling klankinstallaties, exposities en concerten, opgebouwd rond werk van gitarist, componist en performer Johannes Westendorp. Van 10 t/m 13 juni in Kasteelhoeve Lichtenberg op de Pietersberg. www.introinsitu.nl VALKENBURG > L’Elisir d’Amore, opera van Donizetti. Op dinsdag 14 juni om 19.30 uur in het Openluchttheater Valkenburg. De uitvoering vormt mede de aanzet tot de tentoonstelling ‘Opera in Valkenburg’ in Museum Land van Valkenburg. www. openluchttheater-valkenburg.nl en www.operazuid.nl > Opera in Valkenburg. De ZuidNederlandse Opera en Jef Baarts. Tentoonstelling over de vele opera-uitvoeringen in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw in het Openluchttheater van Valkenburg met Jef Baarts als grote inspirator. Van 23 april tot 1 september 2011 in het Museum Land van Valkenburg, Grotestraat Centrum 31. www. museumlandvanvalkenburg.nl VENLO > Grand Dominique, concours voor jonge pianisten die nog studeren aan conservatoria in Nederland, België en Duitsland. Op 26 juni in Domani. www.utpaeterke.nl > Ongenode Gaste featuring Dick Franssen (Alquin). Op 19 juni. Buzz.oven, 18 juni. Perron 55. www.perron55.nl

Theater MAASTRICHT > Momentum van Ananda Puyk. Een versmelting van bewegingstheater, figurentheater en muziek. Op 10 juni om 20.30 uur. Floor en Ferdinand. Verhaaltjes in ‘muizenland’ van en door Charlotte PuykJoolen. Een intiem verhaal, gespeeld met poppen, voor de

46

allerkleinsten van 3 tot 6 jaar. Op 13 juni (2e Pinksterdag) om 11.00 uur. Panta Rhei II van Charlotte Puyk-Joolen. Prijswinnende voorstelling over rituelen en een wereld vol magie. Op 18 juni om 20.30 uur. Een klein sprookje van Charlotte Puyk-Joolen. Beeldende voorstelling met handpoppen, marionetten, maskers en schaduwspel. Vanaf 4 jaar, op 19 juni om 14.30 uur in ’t Magisch Theatertje, Molenweg 4. www.magisch-theatertje.nl > De Manke, van Martin McDonagh. Theater op locatie van Toneelgroep Maastricht. Regie van Arie de Mol. Van 15 juni t/m 10 juli in het Bosscherveld. www.toneelgroepmaastricht.nl THORN > Thorn, Grandeur en Gruwel. Openluchtspel over opkomst en teloorgang van het hoogadellijke Stift Thorn. Op 17, 18 en 19 juni in Theater De Abdijhof aan de Hofferkeukens. Aanvang: 19.30 uur.

Diversen AKEN > Grenzkunstroute 2011. Kunstroute door het landschap waar België en Duitsland elkaar kruisen. Met o.a. Andreas Hetfeld (NL), Daniele Del Grande (B), Werner Henkel (D) en Karin van der Molen (NL). Van 19 juni t/m 30 oktober. www.grenzkunstroute.eu CADIER EN KEER >Afrika in huis. Hoe Afrikaanse voorwerpen je huis kunnen verfraaien. Plus: tentoonstellingen over het dagelijkse leven, Afrikaanse kunst en beeldentuin. Van 13 februari t/m 23 oktober in het Afrikacentrum. www.afrikacentrum.nl HEERLEN > Cultuurbrouwerij. Debatpodium voor de Parkstedelijke cultuurscene, elke eerste maandag van de maand in De Nieuwe Nor. www.cultuurbrouwerij.nl HOENSBROEK > Zandsculpturen Festival. Meer zand, meer oppervlakte en meer beelden dan voorheen in grootste historische zandsculpturenfestival van Nederland. Van 21 juni t/m 6 november in Kasteel Hoensbroek, Klinkerstraat 118. www.historischgoud.nl MAASTRICHT > Geen kinderspel. Ontroerende expositie rond het speelgoed van Joodse kinderen in de Tweede Wereldoorlog. Van 20 mei t/m 24 juni in het Gouvernement aan de Maas. > Schuilen in Maastricht. Elke derde zondag in de maand. Museum Schuilen in Maastricht, Minister Goeman Borgesiusplantsoen. www.schuileninmaastricht.nl

mode-evenement Fashion Clash op 10, 11 en 12 juni in Maastricht. foto ©Peter Stigter & Lisa Klappe

> Verhalencafé. Elke eerste donderdag van de maand van 14 tot 16 uur. Verhalen, gedichten en muziek. Ambyerstraat-noord 71 in Amby bij Eetcafé Jose. > Euregionaal Crowdsourced Kunst Festival. Kunstevenement dat de ambitie van VIA2018 wil schragen. Op 30/07/2011 van 11-23 uur. Landgoed Portomaar (Oosterweg). Volgend jaar op een andere plek in de Euregio. www.scenesconnected.eu > Amateurkunstenweekend met o.a. een marsdefilé, de regionale voorronde van de schilderswedstrijd Talens Palet en een symposium voor bestuurders van verenigingen over samenwerken in Via 2018. Op 3, 4 en 5 juni op en rond het Onze Lieve Vrouweplein. www.kunstactiefmaastricht.nl/artlive > Manus van Alles festival. 11e editie van multicultureel festival met Maastrichtse ambiance. Met 327 artiesten uit 31 landen op vier podia. Op 26 juni in Wittevrouwenveld. www.manusvanallesfestival.nl > Cultuurzomer Maastricht. 122 dagen vol cultuur. Van mei t/m september 2011. Kijk voor het complete aanbod op www.cultuurzomermaastricht.nl > A Common Dialect. Een onderzoek naar het begrip ‘school’ met een tentoonstelling, een lezingenreeks en workshops. Van 3 juli t/m 12 augustus bij Marres. www.marres.org

www.zuiderlucht.eu

MERBECK > Himmel un Ääd. Het 1e aardappelenfestival in Merbeck. Op 24 en 25 september bij de St. Maternuskerk. www. merbecker-kartoffelfest.de OBERHAUSEN > Hauptsache Hut - 150 Jahre Hutgeschichte(n). De cultuurgeschiedenis van een wandelingsbestendig kledingstuk. Tot 26 juni in Schauplatz Euskirchen. www.industriemuseum.lvr.de SITTARD-GELEEN > De alternatieve jongerencultuur 1969-1977. Tweede expositie in een reeks van drie over de jongerencultuur in Sittard-Geleen. Van 26 maart t/m 29 juni in Museum Het Domein. www.hetdomein.nl VENLO > Ixea – Je Romeinse woonwarenhuis. Expositie over hoe de Romeinen hun woning inrichtten, met een knipoog naar het Ikea-consumentisme van deze tijd. Van 26 maart t/m 6 januari 2012 in Limburgs Museum. www.limburgsmuseum.nl > Wat eten we vandaag? Expo over het verleden, heden en toekomst van ons voedsel. Van 12 juni t/m 11 september bij Van Bommel van Dam. www.vanbommelvandam.nl

juni/juli 2011

Carl Johan hög Kingfisher installatie

UIT GE LI CH T C-mine cultuurcentrum 2011 - 2012 • Geen kinderspel.

• Outside-In.

Ontroerende expositie rond het speelgoed van joodse kinderen in de Tweede Wereldoorlog. T/m 24 juni in het Gouvernement aan de Maas in Maastricht.

Overzichtsexpositie van Niki de Saint Phalle. T/m 19 juni in Schunck Heerlen. www.schunck.nl

Een greep uit het aanbod:

aUgUSTUS

JUNI

4

Concert Formby Band Beluga Beach Club Vertelfestival 18 Yo! Rappen Doe Je Zo… 20–21 Rochusbroonk 23–26 INKOM 25–28 Preuvenemint 26–27 Salsa & Tango Weekend 27 Magic Music Nights #2 28 Concert Fanfare Concordia 30 aUg–4 Sep Zorro de Musical 13 aUg–24 Sep

ARTLIVE / KunstActief 4–5 Muze aan de Maas 4–5 JekerJazz zomereditie 5 Van Berlioz tot Brel 5 Modeprocessie FASHIONCLASH 5–12 Maastricht Boekenstad 6 Overstem 9 Letters bij de lunch 10–12 FASHIONCLASH Maastricht 10–13 Lichtenbergse Snaren 10 LSO: Concert op maat 12 Concert Kon. Harmonie Saint Cecile 13 Lentejurk Feest 15 JUN–10 JUl Toneelgroep Maastricht: De Manke 15–19 Waltwilder 16–19 Humming Birds i.h.k.v. Bossche Beiaardweek 18 Opera Zuid: L’Elisir d’Amore 19 DruMa Festival 19 Open dag Kumulus (Muziek) 19 Zomerparkconcert Stems des Volks 24 SV KoKo presents BAM! 24–25 Dans op Doek 24 JUN–3 JUl Coup Maastricht 25 LSO: Erik’s wonderbaarlijke reis 25–26 Creatuurtuin 2011 25 Midzomerfeest Belfort 26 Manus van Alles festival 26 Maastrichts ‘History Of Pop’ 26 Zomerconcert Symfonieorkest Avanti 30 JUN–10 JUl Heiligdomsvaart 3–5

• Cultuurzomer

• Carl Johan

Maastricht. 122 dagen vol

Högberg. Kingfisher.

dagen cultuur.122 Van mei t/m september 2011. Kijk voor het complete vol cultuur. aanbod op kijk, luister en geniet!

www.cultuurzomermaastricht.nl

Ontdek het complete aanbod op www.cultuurzomermaastricht.nl

Solopresentatie van de winnaar van de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst 2010. Van 10 april t/m 25 juni in BIS 71, Rijksweg Noord 71 in Geleen. JUlI www.bis71.nl Euregionale Sleepbootdagen Concert LSO & Mastreechter Staar Film Des Hommes et Dieux 5–7 ZonneKoningen 9 Concert Chapeau Voices in Motion 12 JUl–16 aUg L’Europe & L’Orgue 13 & 27 Jack’s Jazzy Party 14–15 Le Quatorze Juillet 15–17 & 22–24 André Rieu Vrijthof concerten 19–22 Knotsgekke kleiwerken 24 JUl–7 aUg 30e Orlando Festival 29–30 Kadefeesten 30 ScenesConnected Festival 31 Poëziewandeling Pierre Kemp

14–19

SepTeMBeR

Open dag Kumulus Euregionale kunstmanifestatie MosArte Concert Harmonie De Gele Rijd 9–11 Chaupiques Festival 10–11 Open Monumentendag 11 Het Parcours 11 Jekermanie 11 LSO: Proeverijconcert 15–18 Musica Sacra Maastricht 23–25 Tunafestival 24 Popronde 24 LSO: Duizend-en-één nacht 3

3–4 6

eXpOSITIeS eN MeeR

Bonnefantenmuseum, Centre Cérami Marres, NAiM/Bureau Europa, Natuur risch Museum en de Timmerfabriek to

Wintertuin Schatten van Moskou OUT OF FASHION Rik Meijers/Jeroen va Bergen T/M 28 aUg Check Check.. one tw one two VaNaf 19 JUN Trilobieten: Minimons de oerzee 21 JUN-26 feB ‘12 Anders nog iets voor 25 JUN-18 dec Out of Storage BegIN JUl Zomerproject Marres 3 JUl-9 OkT De verzameling Van H VaNaf 18 SepT Extended Drawing MIddeN SepT Specters of the Ninet T/M 19 JUN

1–3

T/M 19 JUN

2

T/M 26 JUN

5

T/M 3 JUl

nog te zien tot 25 juni 2011

OZARK HENRY / WIM HELSEN / ROSAS ELS DE SCHEPPER / ADMIRAL FREEBEE GEEN KINDERSPEL BRUNO VANDEN BROECKE / K’S CHOICE Out of Fashion. Ozark Henry. Cultuurfestivals in Erik Buis, Out of Storage. JOSSE DE PAUWLimburg. / SIOEN / TOM HELSEN een ander licht. Klassiek ALEX AGNEW / KAMAGURKA / BALOJI op Locat i e > 3 juli t/ m 28 aug ustus DE NIEUWE SNAAR / NIGEL WILLIAMS rlando KOMMIL O FOO / FLIEVE BLANCQUAERT e29stmei i v /ml26 juni 2011 ta Kerkrad EXPO e > 24 juli t/m GOSPEL YEVGUENI / SOWETO CHOIR 7 aug Verleden, een ander licht erik buis beelden heden WIM MERTENS / ANNEMIE STRUYF toekomst

Rijksweg N Vrijdag, za eerste zon 14.00 - 17.0

www.b

Aanbiedingen geldig van zondag 12 juni

EEN oNtRoERENDE ExPoSItIE RoND hEt SPEELGoED t/m zondag 11 septembervaN 2011 jooDSE KINDEREN IN DE twEEDE wERELDooRLoG 20 mEI t/m 24 juNI 2011 / Gouvernement aan de maas LimburGLaan 10, maastricht / open: werkdaGen 9–17.00 uur • • • GesLoten tijdens weekenden en op 2, 3 en 13 juni Project over modehuizen en Op tournee met pianist Gratis 389 9999 Klassiek op locatie van ontwerperstoeGanG en hoe zij film, video / informatie Didier Deruyter043 speelt Henry en online media gebruiken. hits en werk van zijn meest 3 juli t/m 28 augustus. T/m 26 juni in NAiM/Bureau recente cd HVEREKI. Op 11 Orlandofestival Kerkrade van Europa Maastricht. oktober om 20.15u in C-Mine. 24 juli t/m 7 augustus. www.bureau-europa.nl www.festivalslimburg.nl www.cultuurcentrumgenk.be

•

•

Beelden te zien in Huub Hannen Galerie Maastricht. T/m 26 juni. www.huubhannen.nl

Provisoire & Définitif. Grote presentatie uit de Collectie FRAC Nord-Pas de Calais. Van 25 juni 2011 t/m maart 2012 in de Timmerfabriek in Maastricht. www.outofstorage.nl

afb. ‘lampje’ - erik buijs

A Common Dialect 3 juli – 12 augustus 2011

Een onderzoek naar het begrip ‘school’ door middel van een tentoonstelling, een lezingenreeks en workshops. Curator: Femke Dekker Met bijdrages van oa: The Session Our Polite Society Maarten Simons Alumni van de ABKM

en

van ons

voedsel

BESTEL• A NU DE NIEUWE BROCHURE! • Grenzkunstroute Common Dialect. • Lobke Burgers. • Wat eten we • De Manke, Out Of The Blue. Bewegende door Een onderzoek naar het 2011. Kunstroute [email protected] van Martin McDonagh. vandaag? 089 65 44 90 installaties en beelden. Belgisch en Duits grensgebied. begrip ‘school’ met een Theater op locatie van Expo over het verleden, Boschstraat 50 Maastricht . t 043 - 325 55 52 . www.huuBhannen.nl . [email protected] . open do-zo 13-17 uur

MARRES

CENTRE FOR CONTEMPORARY CULTURE

Met o.a. Andreas Hetfeld (NL), Daniele Del Grande (B), Werner Henkel (D). Van 19 juni t/m 30 oktober. www.grenzkunstroute.eu

Capucijnenstraat 98 6211 RT Maastricht T 043.3270207 www.marres.org Open: Woensdag-Zondag, 12–5 pm Marres Books: Woensdag-Zondag, 12–5 pm

tentoonstelling, een lezingenreeks en workshops. Van 3 juli t/m 12 augustus bij Marres in Maastricht. www.marres.org

heden en toekomst van ons voedsel. Van 12 juni t/m 11 september bij Van Bommel van Dam in Venlo. www.vanbommelvandam.nl

Van 26 juni t/m 2 oktober in Odapark in Venray. Watwww.odapark.nl je van dichtbij

Toneelgroep Maastricht. Regie Arie de Mol. Van 15 juni t/m 10 juli in het Bosscherveld te Maastricht.

haalt is lekker!

www.toneelgroepmaastricht.nl

Weet jij waar ons eten vandaan komt?

Van boontjes uit Kenia, tomaten uit Israël MeijersBergen_Zuiderlucht_HalfPage.qxd:Bonn 03/03/2011 18:47 Page 1en

WWW.VANBOMMELVANDAM.NL biefstuk uit Ierland kijken we niet raar meer op.

•

om een punt.

Collectietentoonstelling ‘tussen schilderij en sculptuur’. Van 9 juli t/m 14 augustus in Schunck in Heerlen. www.schunck.nl

47

Bonnefantenmuse Maastricht

REcentre nodigt je uit om aan te schuiven in ons

Pop-Up Restaurant

www.bonnefanten.nl

/

Info en reserveringen: UiT in Genk T 089 65 44 80/90 [email protected] www.cultuurcentrumgenk.be

Van 12 juni t/m 11 Maar september 2011 waar gaat de productie uit onze eigen regio eigenlijk naar toe?

Rik Meijers 17.4.—3.6.20 Jeroen van Berge TGM-demanke-adv-113x161.indd 1

• Rundskop.

• Wolfgang Flad,

Misdaadfilm over de Belgische hormonenmaffia. In juni en juli nog te zien bij Lumiere in Maastricht. www.lumiere.nl

Sculpturen. Berlijnse kunstenaar. T/m september in DSM-kantoor Sittard. www.dsm.com

Kom vanaf 18 augustus elke dag proeven • menu, volledig samengesteld van een nieuw uit lokale ingrediënten.

Jeroen van Bergen / Rik Meijers.

Duo-presentatie twee Kijk voor meer informatie en om van te reserveren op www.recentre.org jonge Limburgse kunstenaars. T/m 3 juli in het Bonnefantenmuseum www.bonnefanten.nl

De Europese Commissie investeert in uw toekomst Met financiële steun van de Europese Unie, met steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO)

www.zuiderlucht.eu

juni/juli 2011

• Pop-Up Restaurant.

Vanaf 18 augustus elke dag proeven van een nieuw menu, volledig samengesteld uit lokale ingrediënten. Voor informatie en reserveren www.recentre.org

Een greep uit het aanbod:

aUgUSTUS

JUNI

4

Concert Formby Band Beluga Beach Club 14–19 Vertelfestival 18 Yo! Rappen Doe Je Zo… 20–21 Rochusbroonk 23–26 INKOM 25–28 Preuvenemint 26–27 Salsa & Tango Weekend 27 Magic Music Nights #2 28 Concert Fanfare Concordia 30 aUg–4 Sep Zorro de Musical 13 aUg–24 Sep

ARTLIVE / KunstActief Muze aan de Maas 4–5 JekerJazz zomereditie 5 Van Berlioz tot Brel 5 Modeprocessie FASHIONCLASH 5–12 Maastricht Boekenstad 6 Overstem 9 Letters bij de lunch 10–12 FASHIONCLASH Maastricht 10–13 Lichtenbergse Snaren 10 LSO: Concert op maat 12 Concert Kon. Harmonie Saint Cecile 13 Lentejurk Feest 15 JUN–10 JUl Toneelgroep Maastricht: De Manke 15–19 Waltwilder 16–19 Humming Birds i.h.k.v. Bossche Beiaardweek 18 Opera Zuid: L’Elisir d’Amore 19 DruMa Festival 19 Open dag Kumulus (Muziek) 19 Zomerparkconcert Stems des Volks 24 SV KoKo presents BAM! 24–25 Dans op Doek 24 JUN–3 JUl Coup Maastricht 25 LSO: Erik’s wonderbaarlijke reis 25–26 Creatuurtuin 2011 25 Midzomerfeest Belfort 26 Manus van Alles festival 26 Maastrichts ‘History Of Pop’ 26 Zomerconcert Symfonieorkest Avanti 30 JUN–10 JUl Heiligdomsvaart 3–5

4–5

122 dagen vol cultuur. kijk, luister en geniet!

JUlI

Ontdek het complete aanbod op www.cultuurzomermaastricht.nl

48

SepTeMBeR 3 3–4 6 9–11 10–11 11 11 11 15–18 23–25 24 24

Open dag Kumulus Euregionale kunstmanifestatie MosArte Concert Harmonie De Gele Rijders Chaupiques Festival Open Monumentendag Het Parcours Jekermanie LSO: Proeverijconcert Musica Sacra Maastricht Tunafestival Popronde LSO: Duizend-en-één nacht

eXpOSITIeS eN MeeR Bonnefantenmuseum, Centre Céramique, Marres, NAiM/Bureau Europa, Natuurhistorisch Museum en de Timmerfabriek tonen o.a. T/M 19 JUN

Euregionale Sleepbootdagen 2 Concert LSO & Mastreechter Staar 5 Film Des Hommes et Dieux 5–7 ZonneKoningen 9 Concert Chapeau Voices in Motion 12 JUl–16 aUg L’Europe & L’Orgue 13 & 27 Jack’s Jazzy Party 14–15 Le Quatorze Juillet 15–17 & 22–24 André Rieu Vrijthof concerten 19–22 Knotsgekke kleiwerken 24 JUl–7 aUg 30e Orlando Festival 29–30 Kadefeesten 30 ScenesConnected Festival 31 Poëziewandeling Pierre Kemp 1–3

www.zuiderlucht.eu

T/M 19 JUN T/M 26 JUN T/M 3 JUl T/M 28 aUg VaNaf 19 JUN 21 JUN-26 feB ‘12 25 JUN-18 dec BegIN JUl 3 JUl-9 OkT VaNaf 18 SepT MIddeN SepT

juni/juli 2011

Wintertuin Schatten van Moskou OUT OF FASHION Rik Meijers/Jeroen van Bergen Check Check.. one two, one two Trilobieten: Minimonsters uit de oerzee Anders nog iets voor u? Out of Storage Zomerproject Marres De verzameling Van Herck Extended Drawing Specters of the Nineties