JOUW VERENIGING EN HET MILIEU. Wegwijs in het aanbod

JOUW VERENIGING EN HET MILIEU Wegwijs in het aanbod

Inhoud Tandem: natuur- en milieuverenigingen voor lokaal duurzaam milieubeleid De Tandempartners: wie is wie? Bond Beter Leefmilieu Centrum voor Natuur- en Milieueducatie Dialoog Ecolife Natuurpunt Vereniging voor Bos in Vlaanderen VIBE Velt WWF Samenwerking met SLA21 Tandemaanbod Sprekersaanbod aanbod van Bond Beter Leefmilieu aanbod van CVN aanbod van Dialoog aanbod van Ecolife aanbod van Velt aanbod van Natuurpunt aanbod van VIBE aanbod van VBV aanbod van WWF Tandemkoffer Tandemondersteuning sponsoring werksessies projectbegeleiding op maat cursus “adviseren” voor milieuraadsleden Campagne “kiezen voor een duurzame gemeente” Andere organisaties en diensten in het NME-landschap Tandem: website en publicaties

2 3 3 3 4 4 4 5 5 5 6 6 7 8 7 7 8 9 10 15 17 21 23 24 25 25 26 26 27 28 29 29



Tandem: natuur- en milieuverenigingen voor duurzaam lokaal milieubeleid Negen grote milieu- en natuurverenigingen hebben hun krachten gebundeld in Tandem, het Vlaamse verenigingsteunpunt voor duurzaam lokaal milieubeleid. Bond Beter Leefmilieu, CVN, Dialoog, Ecolife, Natuurpunt, VBV, Velt, Vibe en WWF ondersteunen via Tandem de samenwerking tussen lokale vereni­gingen en lokale besturen bij duurzame activiteiten en projecten rond milieu en natuur, en begeleiden vrijwilligers die in de milieuraad zetelen. Alle Tandemactiviteiten worden financieel onder­steund door de Vlaamse overheid. Misschien wil je niet meteen een heel project op poten zetten, maar heb je gemerkt dat er binnen je vereniging interesse leeft voor allerlei milieuthema’s. Wil meer je weten over ecologisch tuinieren, een goede isolatie van je lokaal, milieuvriendelijk verbouwen of een speelbos in buurt? Dan kan je een van de Tandempartners vragen om over deze of vele andere onderwerpen een info- of werksessie te organiseren. Leerzaam en leuk, zeker wanneer je zo’n sessie combineert met andere activiteiten. Alle sessies zijn in deze brochure gebundeld in het ‘sprekersaanbod’ van Tandem. Voor de actievelingen onder jullie geven we daarna ook een overzicht van de verschillende manieren waarop Tandem lokale verenigingen en besturen kan ondersteunen om echt de handen uit de mouwen te steken en een heus milieuproject of een evenement op poten te zetten. Tandem subsidieert en organiseert werksessies rond projectmodellen, projectbegeleiding op maat, cursussen en studiedagen. We geven ook een korte voorstelling van onszelf en andere spelers in het NME-landschap. Als je daarna nog vragen voelt opbor­relen, aarzel dan zeker niet om ons te contacteren. Wij zoeken mee naar een antwoord!

Het Tandemteam Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel tel. 02 282 19 40 [email protected] www.tandemweb.be

e d u u r z a a m

m e t

s t i jl

Tandem fietst met de steun van de Vlaamse overheid

De Tandempartners: wie is wie? Tandem zal zich in de toekomst verder ontplooien als centraal aanspreekpunt van de Vlaamse milieuverenigingen, waarop elke gemeente of lokale vereniging beroep kan doen voor informatie, advies, vorming of begeleiding i.v.m. duurzaam lokaal milieubeleid. De medewerkers van het Tandemsecretariaat, gevestigd bij Bond Beter Leefmilieu, zijn bereikbaar tijdens de kantooruren en staan klaar om op je vragen te antwoorden of de weg te wijzen naar wie het weet.

www.tandemweb.be, [email protected] of 02 282 19 40

Bond Beter Leefmilieu Bond Beter Leefmilieu is de federatie van meer dan 140 Vlaamse natuur- en milieuverenigingen. Wij willen een betere en schonere wereld, waar het goed toeven is voor iedereen. Samen met onze lidverenigingen werken we aan een rijke natuur, een divers landschap en een groene en gezonde woonomgeving. Maar onze blik reikt ook verder dan Vlaanderen. Iedereen op de planeet aarde, ook de generaties die na ons komen, hebben het recht op welvaart, een gezond leefmilieu en op ongerepte natuur. Die toekomstdroom proberen we waar te maken door het met raad en daad ondersteunen van onze verenigingen, het beïnvloeden van het beleid van overheden en maatschappelijke organisaties en het verduurzamen van het gedrag van het grote publiek en doelgroepen. www.bblv.be, [email protected], 02 287 17 20

Centrum Voor Natuur-en milieueducatie

LOGO

Om NME-activiteiten te begeleiden en te organiseren is de inzet van vrijwilligers noodzakelijk. Om hierop in te spelen heeft het Centrum Voor Natuur- en milieueducatie (CVN) het cursustraject ‘Natuurgids’ inge­voerd. Vrijwilligers die binnen dit kader worden opgeleid, kunnen later op een professioneel niveau ac­tiviteiten begeleiden, wandelingen gidsen, voordrachten en lessen geven, tentoonstellingen opzetten,... CVN organiseert nog andere cursussen, lezingen en excursies rond natuur en milieu. Een greep uit het aanbod: vorming van milieuraadsleden (rond thema’s als milieubeleid, gemeentelijke begroting, integraal waterbeleid, VLAREM,…); de basiscursus ‘Natuur-In-Zicht’ en opleiding van natuurgidsen; cursussen ‘Natuur in de Stad’; vorming van professionale NME-medewerkers,… www.natuureducatie-cvn.be, [email protected], 03 226 02 91

Dialoog Dialoog stimuleert duurzaam en energiezuinig bouwen en wonen. Vertrekkend vanuit de thema’s Wa­ter, Energie en Bouwen worden vormingsprogramma’s en advies aangeboden, zowel voor een breed publiek als voor professionelen. De BouwTeam-cursus (met alles over isolatie, koudebruggen, aangepaste ventilatie, optimale verwarming, efficiënt warm water, optie zonneenergie, waterbesparing en duurzame materiaalkeuze) werd al 150 keer met succes ingericht en vormt de basis van de ervaringskennis bin­nen de organisatie. Maar Dialoog biedt ook andere infosessies voor een breed publiek, zoals BouwAvond (principes van energiezuinig bouwen), Duurzame Aanbouw, Rationeel Energiegebruik, Individuele Wa­terzuivering,…



www.dialoog.be, [email protected], 016 23 26 49

Ecolife

e d u u r z a a m

m e t

s t i jl

Ecolife ontwikkelt modellen die een meetbare ecologische gedragsverandering realiseren. Campagnes en vormingsmodellen worden op maat van het beoogde doelpubliek gemaakt. Ecolife werkt samen met sociaal-culturele verenigingen, gemeenten, provincies, jeugdhuizen, bedrijven, de zorgsector, enz. Een greep uit het campagneaanbod: EcoScore (www.ecoscore.be), Groene Voeten (www.groenevoeten.be), Waterkampioenen, EcoTeam op het Werk, Milieugedragsscan, Eco-Care, EcoSpot (www.ecospot.be), Kyotoclubs (www.kyotoclubs.be),... Verder ontwikkelt Ecolife lespakketten op maat van verenigingen rond energiezuinig huishouden, ecologische schoonmaakmiddelen, ecologische verven, milieuvriendelijk huishouden, de ecologische voetafdruk,... Deze interactieve vormingsavonden zijn bedoeld voor een breed publiek en vragen geen voorkennis. Ervaren lesgevers vertellen vanuit hun kennis en ervaring met groepen. Een demokoffer maakt de aangereikte kennis concreet en tastbaar.

www.ecolife.be, [email protected], 016 22 21 03

Natuurpunt Natuurpunt vzw is ontstaan uit de fusie van Natuurreservaten en De Wielewaal. Met 50.000 leden is het nu de grootste natuurvereniging in Vlaanderen. De vereniging is actief op het vlak van natuurbe­heer, natuur- en milieueducatie, natuurstudie en natuur- en milieubeleid. Als terreinbeherende verenig­ing draagt Natuurpunt zorg voor 13.000 hectare natuur, verspreid over 400 gebieden. De meeste van deze gebieden zijn geheel of gedeeltelijk toegankelijk voor het publiek en vormen een uitvalsbasis voor educatieve en andere activiteiten.De duizenden vrijwilligers in meer dan 160 afdelingen en 80 werkgro­epen organiseren beheerswerken, geleide natuurwandelingen en cursussen, zamelen fondsen in om natuurgebieden aan te kopen, brengen fauna en flora in kaart,... Hiervoor wordt samengewerkt met andere natuuren milieuverenigingen, maatschappelijke groepen en openbare besturen. Ook door acties, aan­wezigheid in verscheidene adviesraden en rechtstreeks overleg met de beleidsmakers ijvert Natuurpunt voor een beter milieu en het behoud van natuur en open ruimte. www.natuurpunt.be, [email protected], 015 29 72 20



Vereniging voor Bos in Vlaanderen De Vereniging voor Bos in Vlaanderen (VBV) is een organisatie die zich specifiek met bossen bezig houdt. VBV ijvert voor bosbehoud en bosuitbreiding, waarbij erop wordt toegezien de diverse functies van onze bossen met elkaar te verweven. Ideeën als de ‘Week van het Bos’, speelbossen en stadsbossen vonden hun oorsprong bij VBV. Rond deze thema’s wordt nog steeds gewerkt, maar ook nieuwe campagnes, zoals CO2-bossen en stadsbossen worden door VBV opgevolgd. VBV is een ledenvereniging en heeft naast een secretariaat ook vrijwilligers, actief in diverse werkgroepen. Er zijn ondermeer de werkgroep ‘Actie en beleid’ (opvolging beleid), de werkgroepen ‘Recreatie’ (het sociaal aspect van bossen), ‘Pro silva’ (duurzaam bosbeheer) en de werkgroep ‘Tropisch bos’ (de internationale link). Aan de hand van ludieke acties worden een aantal prangende problemen aangekaart, maar er worden ook wandelingen, infoavonden en films in het bos georganiseerd. Voor alle mogelijke informatie rond bossen kan je bij VBV terecht.

www.vbv.be, [email protected], 09 264 90 50

VIBE Het Vlaams Instituut voor Bio-ecologisch bouwen en wonen (VIBE vzw) promoot een integrale visie rond het begrip ‘duurzaam bouwen’. Bio-ecologisch bouwen en wonen gaat namelijk over gezond en ecolo­gisch verantwoord materiaalgebruik, rationeel waterbeheer en rationeel energiegebruik. Ook het aspect ruimtelijke ordening heeft hiermee te maken. VIBE verzorgt cursussen (School voor duurzaam bouwen, Mogelijkheden van zonne-energie, Gebruik van natuurverf…), geeft publicaties uit (waaronder het suc­cesvolle Hemelwater gebruiken) en organiseert studiereizen in binnen- en buitenland. VIBE ontwikkelde ook een erkenningsprocedure voor professionelen in de bouwsector. De bedoeling daarvan is consument­en en bouwheren in brede zin wegwijs te maken in de wereld van ‘duurzaam bouwen’. De lijst met deze architecten, aannemers en handelaars is raadpleegbaar via een databank op de website van VIBE en verschijnt in het kwartaaltijdschrift Wonen met de Natuur. Wie lid wordt van VIBE ontvangt dit tijdschrift en krijgt korting op alle cursussen, publicaties en studiereizen. www.vibe.be, [email protected], 03 218 10 65

Velt Velt vzw is een vereniging actief in Vlaanderen en Nederland, die informeert over een ecologische leefwijze in huis, tuin, keuken en daarbuiten. Velt gaat ervan uit dat de oplossing voor milieu- en natuurproblemen en voor de rechtvaardige wereldwijde verdeling van voedsel mogelijk wordt als mensen in hun dagelijks leven een duurzame levensstijl aannemen. Hiervoor ontwikkelt Velt nieuwe kennis rond bruikbare ecologische alternatieven en draagt deze uit via boeken, publicaties en het tijdschrift Seizoenen. Meer dan honderd plaatselijke Velt-afdelingen organiseren vele activiteiten: het bekendst zijn ongetwijfeld de cursussen over ecologische moes- en siertuinen en over voeding. Momenteel telt de vereniging zo’n 14.000 leden. www.velt.be, [email protected], 03 281 74 75

WWF WWF is een internationale milieuorganisatie. Haar actiegebieden zijn geconcentreerd rond zes prioritaire thema’s: Bossen, Zoet water, Bedreigde soorten, Klimaatverandering, Oceanen en kusten en Toxische stoffen. Dit vertaalt zich ondermeer in terreinprojecten, lobbywerk, educatieve campagnes, samenwerking met professionele sectoren en steun aan ecotoerisme. WWF telt vandaag 5 miljoen leden en is actief in 90 landen. De actieterreinen van WWF-België zijn voornamelijk gericht op Bossen, Zoet water en Sensibilisatie rond duurzame ontwikkeling en de klimaatverandering. Verenigingen kunnen bij WWF terecht voor infosessies rond volgende thema’s: informatie en ondersteuning rond het gebruik, de technnische eigenschappen en de beschikbaarheid van FSCgelabeld hout; advies en begeleiding voor maatregelen rond duurzaam watergebruik.

www.wwf.be, [email protected], 02 340 09 99

Samenwerking met SLA21 Tandem werkt samen met het Steunpunt Lokale Agenda 21 (SLA 21), dat ontstond in de schoot van VODO (Vlaams Overleg Duurzame ontwikkeling). SLA 21 is een samenwerkingsverband tussen vereni­gingen die actief zijn rond duurzame ontwikkeling, milieu en noord-zuid (in dit steunpunt zijn dus ook verenigingen zoals Vredeseilanden, 11.11.11. en Oxfam actief betrokken). SLA21 stimuleert gemeenten een Lokale Agenda 21 op te zetten, waarin duurzame principes concreet in het beleid worden vertaald. www.sla21.be

Tandemaanbod sprekersaanbod In het sprekersaanbod vind je het Tandemaanbod aan info- en werksessies over onderwerpen zoals kleinschalige waterzuivering, groendaken, ecologisch tuinieren, biologische voeding, bio-landbouw, energiebesparing, de energiemarkt, duurzaam watergebruik, bio-ecologisch (ver)bouwen en FSC, om er maar een paar te noemen. Daarnaast zijn ook de contactpersonen en informatie over inhoud, duur en (eventuele) kostprijs vermeld. Als je de kriebels voelt om zelf een informatieve avond te organiseren, aarzel dan niet om contact op te nemen. Zeker ook in combinatie met andere activiteiten kan dit aanleiding geven tot leuke en leerrijke ervaringen! Het aanbod is bovendien gratis voor open milieuraden en alle lokale verenigingen, zolang de voorraad strekt ...

aanbod van Bond Beter Leefmilieu Energie vandaag In onderlinge afspraak kunnen verschillende aspecten binnen het thema energie aan bod komen. Onderwerpen zijn onder andere: vrijmaking van de energiemarkt, hernieuwbare energie, wind­ molens, … • prijs: € 80 + € 0,30/km • tijdsduur: 1u • type: infosessie contact Bond Beter Leefmilieu • Dirk Knapen • 02 282 17 44 • [email protected]

aanbod van CVN Actueel natuur en milieubeleid Deze spreekbeurt geeft een overzicht van de bestaande natuur- en milieuregelgeving in Vlaanderen en de Europese unie en schetst de impact die ze heeft op de situatie in Vlaanderen en de lokale situatie. Centraal staat echter de rol die is weggelegd voor steden en gemeenten binnen het lokale natuur- en milieubeleid. • Prijs: €150 + €0,30/km • Tijdsduur: 2,5uur • Type: infosessie Ruimtelijke ordening Deze spreekbeurt biedt een overzicht van de stand van zaken van het beleid in verband met ruimtelijke ordening + overzicht van geldende wetgeving: structuurplanning, RUP, stedenbouwkundige verordening, stedenbouwkundige vergunning, zonevreemde woning, verjaring van bouwmisdrijven, enz. Naast een theoretische uiteenzetting wordt het accent gelegd op het verhogen van de zelfredzaamheid van de deelnemers en het aldus zelfstandig aan de slag gaan met de correcte bepalingen. • Prijs: €150 + €0,30/km • Tijdsduur: 2,5uur • Type: infosessie

Introductie Vlarem Deze spreekbeurt biedt een overzicht van de VLAREM-regelgeving. Bovendien wordt deze wetgeving kort gekaderd binnen het milieurecht en het milieubeleid. Voor een diepgaande notie van de VLAREM-wetgeving dient deze spreekbeurt echter uitgebreid tot twee lesavonden. • Prijs: €150 + €0,30/km • Tijdsduur: 2,5uur • Type: infosessie contact CVN • Ellen Vandenplas • 03 226 02 91 • [email protected]

aanbod van Dialoog Wat is duurzaam Bouwen? Duurzaam bouwen is geen optelsom van verschillende maatregelen, maar een totaalvisie. In deze infosessie maak je in 10 stappen kennis met de principes van duurzaam bouwen. Isoleren van hellende en platte daken Warme lucht stijgt. Een woning verliest dan ook het meest warmte langs het dak. Daarom is zowel bij nieuwbouw als bij bestaande woningen een goede dakisolatie een absolute must. In deze infosessie leggen we u uit dat een dik isolatiepakket alleen niet voldoende is, maar dat een goede plaatsing even belangrijk is. Vervolgens gaan we na wat de verschillende mogelijkheden zijn: isolatie van het hellend dak met inrichting van de zolder, zoldervloerisolatie als alternatief en isolatie van platte daken. We bespreken ook kort het belang van ventileren en de mogelijke premies. Na-isolatie van bestaande woningen Een bestaande woning na-isoleren vereist een andere aanpak dan de isolatie van een nieuwbouw. In deze sessie bekijken we wat de prioriteiten zijn en gaan we na wat de mogelijkheden en specifieke aandachtspunten zijn bij het isoleren van bestaande woningen. De sessie is opgebouwd uit twee delen. In een eerste deel worden de principes van isoleren uitgelegd: het realiseren van een voldoende dik isolatiepakket, met aandacht voor een koudebrugvrije en lucht- en winddichte plaatsing. In het tweede deel worden deze principes toegepast op de verschillende bouwdelen. Achtereenvolgens komt isolatie van daken, schrijnwerk, vloeren en wanden aan bod. Energiezuinig verwarmen Door een goede isolatie en gecontrolleerde ventilatie, beperk je de warmtebehoefte in een woning. De volgende stap is een energiezuinig verwarmingssysteem. In de sessie Energiezuinige verwarming gaan we eerst na welke energiebronnen in aanmerking komen voor woningverwarming. Vervolgens belichten we het belang van een correcte bepaling van de warmtebehoefte. Daarna worden zowel centrale als decentrale verwarming (hout, speksteen- en tegel-, pellet- en gasgevelkachels) toegelicht, en wordt gekeken welke systemen geschikt zijn voor nieuwe en bestaande woningen.

Ventilatie In de sessie ventilatie wordt bekeken hoe je een gezond binnenklimaat kan bekomen door energiezuinig ventilatie. Waarom moeten we ventileren, wat is het streefdoel en hoe kunnen we kunnen we een optimale ventilatie realiseren, zowel overdag als s nachts. Energiebesparende technieken en verlichting Hoeveel energie verbruikt een gemiddeld huishouden per jaar? Wat zijn de grootste verbruiksposten? Hoeveel geld besteedt een huishouden jaarlijks aan energie? Wat zijn de mogelijkheden voor de consument om zuiniger om te gaan met energie en toch het comfort te behouden of zelfs te verhogen? Alle praktische tips op vlak van verlichting, koelen en vriezen, was en afwas, warm water, stand-by-verbruiken. Wat zijn de mogelijkheden van zonne-energie? Hoeveel geld kunnen we jaarlijks besparen? Een compleet overzicht van ‘rationeel omgaan met energie’, gericht op het gewone huishouden (niet zozeer op bouwers & verbouwers). Rationeel watergebruik (rwg) Tijdens deze sessie bekijken we hoe je efficiënt het verbruik van leidingwater kan beperken en hoe we hemelwater kunnen gebruiken. Wat zijn goede spaardouchekoppen, duurzame (af)wasmachines en écht zuinige toiletspoelsystemen? Wat is er allemaal nodig voor een hemelwaterinstallatie en waarvoor is dit water geschikt? Indien gewenst komen ook Infiltratie en groendaken aan bod. Toepassingen van zonne-energie Met de stijgende energieprijzen vestigen velen alle hoop op zonne-energie. In hoeverre de zon je verwachtingen kan inlossen en waarom je hernieuwbare energie en zonne-energie in het bijzonder zou moeten toepassen, komt in deze infosessie aan bod. Je komt te weten welk aandeel van je energieverbruik kan ingevuld worden door zonne-energie en welke toepassingen er bestaan. De verschillende systemen worden toegelicht, evenals wat ze opleveren op het vlak van energiewinst en financiële besparingen. • prijs: €275 + kilometervergoeding • tijdsduur: 1 - 2 u • type: infosessie Programma van de Bouwheer De cursus ‘Programma van de Bouwheer’ is – in tegenstelling tot de BouwTeam-cursus – geen al te technische cursus. Het accent in ‘Programma van de Bouwheer’ ligt op de grote principes, op sfeerscheppingen en samenwerkingsverbanden met partners, op verzekeringen en kostprijs. Fouten die absoluut niet gemaakt mogen worden, staan in de kijker. We behandelen wat er op het bouwterrein mogelijk is: wat zijn de belangrijkste keuzes inzake oriëntatie, waterhuishouding en de aanleg van het terrein.

Uiteraard komt ook (de binnenkant van) de woning aan bod: wat zijn de mogelijkheden

en waar besteed je best aandacht aan. Zo komen bijvoorbeeld ook energiezuinigheid en akoestiek kort aan bod.

In een diavoorstelling worden een aantal sfeerbeelden van realisaties getoond. Immers, 27 % van de Belgen wil van zijn woning liefst een origineel of persoonlijk project maken! We geven een overzicht zonder uitspraken te doen over de esthetiek; het duurzame aspect echter wordt wel besproken. Een ander deel van de cursus wordt gewijd aan de kostprijs van woningen en hoe je eventueel besparende maatregelen kan inbouwen of je project kan faseren in de tijd om het betaalbaar te maken. Op het einde van de cursus krijg je een checklist mee die je kan gebruiken in de communicatie met je architect. • • • •

Doelgroep: alle bouwers en verbouwers, geen voorkennis vereist. Programma: 1 dag (9.00 uur m 17.00 uur) of 2 avondsessies Kost voor de organiserende partner: € 600. Deelnameprijs: € 45 per deelnemer

contact Dialoog • Inge Pauwels • [email protected]

aanbod van Ecolife

Ecologische voetafdruk Na een korte inleiding over de ecologische voetafdruk (concept, zwaktes/sterktes, …) wordt de eigen voetafdruk gemeten via een milieuscan met een tiental vragen. Aan de hand van een actiebundel worden op een interactieve manier zo’n 40-tal concrete acties overlopen waarmee mensen in hun eigen huishouden aan de slag kunnen.De thema’s waarbinnen de acties zich situeren: verwarming, elektriciteit, water, afval, papier, voeding, mobiliteit. • • •

prijs: 150€ + vervoersonkosten tijdsduur: 2.5u type: infosessie

Energiebesparende tips rond elektriciteit In deze sessie maak je op een ludieke en laagdrempelige manier kennis met tips om elektriciteit te besparen. Dit gebeurt aan de hand van een bordspel ‘Speel je rijk’. De bedoeling is om geld te verdienen door tips correct in te schatten. De tips geven de besparingen weer in euro. Je kan er thuis onmiddellijk mee aan de slag. Een demokoffer zorgt voor visuele ondersteuning. • • •

Prijs:150€ + vervoersonkosten Tijdsduur: 2 uur Type: interactieve infosessie voor mensen in kansarmoede

Energiebesparende tips rond verwarming Dit spel is gebaseerd op raad-je-plaatje, waarbij je op zoek moeten gaan naar de tip met bijhorende afbeelding en besparing in euro. Op het einde van het spel weet je wat je bespaart op verwarming als je je gedrag aanpast of als je kleine investeringen uitvoert zoals bijvoorbeeld het installeren van tochtstrips of radiatorfolie. Een demokoffer zorgt voor visuele ondersteuning. • • •

Prijs: 150€ + vervoersonkosten Tijdsduur: 2 uur Type: interactieve infosessie voor mensen in kansarmoede

De energiemarkt en sociale maatregelen Welke rol speelt de keuze van je energieleverancier? Wat als je je energiefactuur niet meer kan betalen? Welke zijn je rechten en plichten? Welke sociale maatregelen bestaan er? Deze sessie biedt een antwoord op dergelijke vragen en wil meer inzicht verschaffen in de huidige energiemarkt. En dit alles gebeurt aan de hand van een actieve quiz. • • •

Prijs: 150€ + vervoersonkosten Tijdsduur: 2 uur Type: interactieve infosessie voor mensen in kansarmoede

Van zonnestraal tot stopcontact Deze sessie handelt via een bordspel over de oorsprong van elektriciteit en de weg die deze aflegt voor hij uit ons stopcontact komt. Hoe en waar wordt onze elektriciteit opgewekt? Wat betekent groene en grijze stroom? Kan ik een steentje bijdragen m.b.t. de keuze van groene of grijze stroom? Na deze sessie ben je je sterker bewust van de milieu-impact die gepaard gaat met de opwekking van elektriciteit. • •

Prijs: 150€ + vervoersonkosten Tijdsduur: 2 uur

•

Type: interactieve infosessie voor mensen in kansarmoede

De energiefactuur Je energiefactuur begrijpen is niet altijd eenvoudig. Wat betekenen al die gegevens precies? En waarop moet ik letten als klant? In deze sessie formuleren we antwoorden op vragen en bekommernissen. Deze sessie sluit goed aan bij de sessie ‘de energiemarkt en sociale maatregelen’. • • •

Prijs: 150€ + vervoersonkosten Tijdsduur: 1 uur Type: infosessie

Afvalbesparing Sta je ook verbaasd te kijken hoeveel afvalzakken je elke week buiten zet? Van waar komen al deze lege verpakkingen? Kunnen we niet meer afval voorkomen? Of kunnen we sommige zaken een tweede leven geven? Hoe je afval kan voorkomen en hoe je op een zinvolle manier kan sorteren, weet je na dit spel waarbij het erop aankomt om zo snel mogelijk je vuilnisemmer leeg te krijgen. • • •

Prijs: 150€ + vervoersonkosten Tijdsduur: 2 uur Type: interactieve infosessie voor mensen in kansarmoede

Kraak je energiekosten Deze interactieve workshop geeft de deelnemers inzicht in de klimaatverandering en haar gevolgen. De focus ligt op de kleine inspanningen die ieder op zich kan ondernemen om het energieverbruik aardig terug te schroeven. Op het einde denken we samen na over mogelijke acties die de gemeente kan ondernemen. prijs: 150€ + vervoersonkosten tijdsduur: 2uur type: interactieve infosessie voor een breed publiek

Contact Ecolife • Isabel Rainchon • 016 22 21 03 • [email protected]

aanbod van Velt Biobabbel: een avondje proeven en praten Biologische producten vind je steeds meer: op de markt, bij de boer, in de supermarkt maar er blijven vele vragen: Hoe herken je zo’n product en waarom zou je het kopen? Biologische producten zijn vaak duurder, maar wel gezonder. Hoe kan dat? Hoe zit het met de controle en waarom mogen bedrijven niet zomaar het woord ‘bio’ gebruiken? We kijken met een powerpresentatie achter de schermen bij de bioboer en op het veld. Via De boodschappentas met biologische producten maken we kennis met verschillende producten. Een deel daarvan is om te proeven. • prijs: €125 voor verenigingen, €150 voor gemeenten + bijdrage voor proevertjes + 0,25€/ km • tijdsduur: 2.5u • type: infosessie

Ecologische kookles Genieten van een ecologische maaltijd, staat borg voor gezond en milieuvriendelijk eten. Je kiest voor veel verse groenten en fruit van het seizoen en liefst van biologische teelt. Als je al eens exotische producten koopt, dan zijn die van eerlijke handel. Hoe je een ecologische maaltijd bereidt met eenvoudige ingrediënten, leer je van een deskundige Velt-kok. Die geeft je informatie over de principes van ecologische voeding naast heel wat praktische tips. In overleg met de lesgever kan een keuze gemaakt worden uit verschillende gerechten: maaltijdsoepen, ovenschotels, broodbeleg, desserten, enz... • • •

prijs: €125 voor verenigingen, €150 voor gemeenten+bijdrage voor ingrediënten 0,25€/km tijdsduur: 3u type: werksessie

De juiste plant op de juiste plaats Een tweedelige interactieve workshop. Elke tuin is verschillend en in elke tuin zijn er veel verschillende plekjes. Voor elk plekje zijn er geschikte planten. Als planten zich goed voelen op hun plekje worden ze minder vlug ziek en vragen ze minder zorg: je moet weinig of niet bemesten, geen bestrijdingsmiddelen gebruiken, niet extra begieten. Maar hoe kies je de juiste planten? We helpen je de situatie juist in te schatten door de bodemsoort van je tuin te leren kennen. Aan de hand daarvan en met aangepaste plantenlijsten en plantencombinaties helpen we je op weg om aan de slag te gaan. • prijs: 2x €85=€170 voor verenigingen, 2x €150 voor gemeenten+ 0,25€/km • tijdsduur: 2.5u • type: infosessie Een tuin zonder gif Al eeuwenlang bestrijdt de mens ongewenste planten en dieren. Dit is vandaag de dag uitge­ groeid tot een gigantische scheikundige industrie die de natuur in al zijn vormen bedreigt. In de ecologische benadering geldt: beter voorkomen dan genezen. Enkele uitgangspunten en vooral wat kennis over de werking van de natuur helpen ons ale een heel eind op weg. Deze voordracht geeft vooral info over en tips voor het gifvrij houden van de siertuin. • prijs: €85 voor verenigingen, €150 voor gemeenten + 0,25€/km • tijdsduur: 2.5u • type: infosessie Moestuinieren voor beginners Zelf groenten telen op een ecologische manier: hoe begin je eraan. Deze voordracht laat je kennismaken met de basisprincipes van het ecologisch moestuinieren (bodemzorg, vruchtwisseling, bescherming van groenten tegen plagen en belagers). Ze richt zich tot beginnende tuiniers en vertrekt daarbij van de gemakkelijkere teelten. Keuze tussen een theoretische uiteenzetting of een meer praktische les, gegeven in een ecologische moestuin. • prijs: €85 voor verenigingen (€150 met tuinbezoek), €150 voor gemeenten + 0,25€/km • tijdsduur: 2.5u • type: infosessie of werksessie

Theorie en praktijk van het composteren Composteren: hoe begin je eraan? Welke problemen kunnen er opduiken? Wat met gazonmaai­ sel, enz. Deze voordracht belicht het waarom en hoe van composteren. Keuze tussen één theo­ retische uiteenzetting van twee uur met ruimte voor inbreng en vragen van deelnemers of een meer praktische les met demonstratie in compostpark. • prijs: €85 voor verenigingen, €150 voor gemeenten + 0,25€/km • tijdsduur: 2.5u • type: info- of werksessie De minimoestuin: zelf potverse groenten kweken Weinig tijd of ruimte maar wel interesse voor het kweken van groenten. Deze sessie biedt je een antwoord. Je leert er alles over het kweken van groenten in potten en bakken, over het maken van potgrond, de invloed van het microklimaat op het terras, en weke groenten en kruiden het goed zullen doen. • prijs: €85 voor verenigingen, €150 voor gemeenten + 0,25€/km • tijdsduur: 2.5u • type: infosessie of werksessie (van) kippen houden kan iedereen Kippen in de tuin zorgen voor verwerken van afval, bezorgen ons lekkere eitjes. Ze verwachten niet veel maar om gezonde kippen te houden zijn er toch een aantal voorwaarden: een goed hok, de juiste bijvoeding. Ook veel voorkomende kwaaltjes leer je herkennen en genezen. • prijs: €85 voor verenigingen, €150 voor gemeenten + 0,25€/km • tijdsduur: 2.5u • type: info- of werksessie Groen in de stad Een Velt-lesgever geeft info over de beperkingen én mogelijkheden in een kleine (stads-)tuin: wat met zeer langgerekte tuinen, schaduwtuinen, hoe vermijd je ‘met grasmaaisel door het huis’ te lopen, en wat kan je doen als je slechts één tegel ter beschikking hebt? De avond is zeer praktisch georiënteerd: welke klimplanten waar, hoe moet ik ze bevestigen? Wat met muurvegetatie, groendaken, potplanten, eettuintjes, verhardingen, wetgeving en privacy? De Velt-lesgever bespreekt ook de gunstige factoren en maatregelen, die ervoor zorgen dat ook jouw tuin een paradijs wordt voor onze fauna en flora. • prijs: €85 voor verenigingen, €150 voor gemeenten + 0,25€/km • tijdsduur: 2.5u • type: info- of werksessie Tuin zonder groenresten Groenresten kunnen we voorkomen. Daartoe kiezen we voor de geschikte groenvorm en de geschikte planten. Zo wordt de bodem beter bedekt, waardoor je minder onkruid hebt en bomen en struiken krijgen voldoende ruimte waardoor er minder snoeiwerk is. De groenresten, organisch materiaal, brengen we zoveel mogelijk terug in de kringloop van de tuin. Zo moet er niet bemest worden! Creatieve en praktische oplossingen voor het verwerken van je groenresten komen aan bod. • prijs: €85 voor verenigingen, €150 voor gemeenten + 0,25€/km • tijdsduur: 2.5u • type: info- of werksessie contact Velt • Inge Vanderelst • 03 281 74 75 • [email protected]

aanbod van Natuurpunt Algemene cursus vogelzang herkennen Achtergronden bij vogelzang en voorstelling van de meest voorkomende broedvogels inonze tuinen en bossen. Deze spreekbeurt wordt bij voorkeur aangevuld met minstens 1 terreinactiviteit. • prijs: o.t.k. • tijdsduur: o.t.k. (meestal 2 tot 3u) • type: infosessie Insecten In de inleidende spreekbeurt over insecten worden de verschillende insectenorden besproken en krijgt de deelnemerbasisinformatie over insecten (lichaamsbouw, levenscyclus, allerlei weetjes).Verder wordt het belang van insecten en aanverwante ongewervelden aangestipt, hoe je ze kan onderzoeken en hoe je ze kan helpen in je tuin of reservaat.Het is ook mogelijk om in de cursus meteen in te gaan op 1 of meer groepen insecten. bv: vlinders, libellen,… • prijs: o.t.k. • tijdsduur: o.t.k. (meestal 2 tot 3u) • type: infosessie Paddestoelen In deze spreekbeurt gaan we in op de kenmerken van de verschillende fungi-geslachten, gaan we dieper in op de meest voorkomende soorten en leren we omgaan met determinatietabellen. De theoretische spreekbeurt kan aangevuld worden met 1 of meerdere praktijklessen. • prijs: o.t.k. • tijdsduur: o.t.k. (meestal 2 tot 3u) • type: infosessie Natuur in de tuin Tijdens de cursus natuur in de tuin maken we kennis met de voornaamste soorten of groepen planten,insecten, vogels en zoogdieren in de tuin met tips hoe je deze soortengroepen een hand­ je kan helpen in je tuin. De les kan aangevuld worden met 1 of meer praktische sessies. • prijs: o.t.k. • tijdsduur: o.t.k. (meestal 2 tot 3u) • type: infosessie

Vleermuizen In deze les wordt eerst ingegaan op de algemene levenswijze van vleermuizen, en op hun habi­ tat. Vervolgens een overzicht wordt gegeven van de inheemse soorten en hun determinatiekenmerken. Er wordt ook beschreven wat er op lokaal niveau kan gebeuren om vleermuizen te beschermen. De optionele praktijkles omvat meestal een bat-detectorexcursie. • prijs: o.t.k. • tijdsduur: o.t.k. (meestal 2 tot 3u) • type: infosessie



Algemene cursus tuinvogels Algemene voorstelling van de algemeenste tuinvogels (herkenning en voorkomen, maar geen geluiden). Praktijk optioneel (enkele tuinen bezoeken, mogelijk van mede-inrichters of cursisten). Kan best in de winter of in het vroege voorjaar gegeven worden. • prijs: o.t.k. • tijdsduur: o.t.k. (meestal 2 tot 3u) • type: infosessie Algemene cursus zoogdieren Deze cursus overloopt de ecologie en kenmerken van de inheemse zoogdieren. Er wordt niet gestreefd naar een volledige bespreking van alle soorten, maar naar de algemene ecologie, ken­merken en levenswijze van de taxonomische groepen. De theoriecursus kan aangevuld worden met 1 of meer praktijklessen (braakballen pluizen, muizen vangen en een vleermuizentocht). • prijs: o.t.k. • tijdsduur: o.t.k. (meestal 2 tot 3u) • type: infosessie contact Natuurpunt • Tineke Thijs • 014 47 29 53 • [email protected] Integraal Waterbeheer Sinds juli 2003 bestaat er een decreet Integraal Waterbeleid. Dat is er gekomen in uitvoering van de Europese Kaderrichtlijn water.Wat houdt dat nu allemaal in, en wat zit daarin voor natuur en milieu? In de uiteenzetting gaan we onder andere in op natuurvriendelijk oeverbe­heer, de watertoets, deelbekkenplannen en op de relatie met andere bestaande regelgeving. • prijs: o.t.k. • tijdsduur: o.t.k. (meestal 2 tot 3u) • type: infosessie



14

Actueel natuurbeleid Stand van zaken van het natuurbeleid + een overzicht van de geldende wetgeving: Vogelen Habitatrichtlijnen, het Natuurdecreet en de uitvoeringsbesluiten, het Bosdecreet, het Decreet Integraal Waterbeleid, het Decreet Ruimtelijke Ordening. Het is daarbij niet de bedoeling om uitvoerig in te gaan op de wettelijke bepalingen, maar wel om de cursisten te leren waar ze deze bepalingen zelf kunnen vinden, en hoe ze ermee aan de slag kunnen. • prijs: o.t.k. • tijdsduur: o.t.k. (meestal 2 tot 3u) • type: infosessie contact Natuurpunt • Steven Vanholme • 015 29 72 38 • [email protected]

aanbod van Vibe Duurzaam zonder verduurzaming Hout wordt vaak preventief verduurzaamd of geïmpregneerd tegen schimmels en insecten. Verscheidene opeenvolgende chemische producten die daarvoor gebruikt werden, zijn intussen verboden wegens hun schadelijkheid voor de menselijke gezondheid. In deze lezing komt u te weten wat de algemene voorwaarden zijn om hout zonder chemische bescherming te kunnen gebruiken in alle mogelijke toepassingen. Welke houtsoorten kan u in welke toepassing gebruiken? Hoe kan u het hout via de constructie zelf maximaal beschermen tegen langdurige belasting door vocht en schimmelaantasting? • prijs: €250 + €0.28/km • tijdsduur: 1,5 – 3 u • type: infosessie Lage-energiewoningen en passiefgebouwen in bio-ecologische houtskeletbouw Tijdens deze lezing komen alle aspecten met betrekking tot het houtgebruik bij houtbouwskelet aan bod. Wat zijn de ecologische en de gezondheidsaspecten, welke houtbouwtechnieken bestaan er, welk hout komt uit verantwoord bosbeheer, wat zijn de regels voor houtgebruik zonder preventieve chemische verduurzaming etc. Daarnaast komt ook het energieaspect aan bod. Hoe moet ik op een goede manier isoleren (winddicht, dampopen,…), hoe kan ik mijn energieverbruik verminderen. • prijs: €250 + €0.28/km • tijdsduur: 1,5 – 3 u (bestaat ook in cursusvorm) • type: infosessie Lage-energiewoningen en passiefgebouwen in strobalenbouw Bouwen met strobalen? Het klinkt misschien Middeleeuws, maar het kent een snelle opmars in heel Europa. Wat zijn de voordelen? Vanwaar komt strobalenbouw? Welke methodieken en constructiemethodes bestaan er? Hoe wordt strobalenbouw in ons land meestal uitgevoerd en welke voorbeelden zijn er al? Welke architecten werken er al mee? • prijs: €250 + €0.28/km • tijdsduur: 1,5 – 3 u (bestaat ook in cursusvorm) • type: infosessie Naar een gezond binnenmilieu Uit verschillende studies blijkt dat de lucht in huis vaak ongezonder is dan de lucht buitenshuis. In deze cursus worden alle mogelijke ongezonde invloeden in huis belicht. U krijgt een overzicht van vaak voorkomende vervuilingsbronnen, hoe u ze kan herkennen, hun mogelijke invloed op uw gezondheid, maar ook waardevolle alternatieven en tips voor gezond gedrag en wat u zelf kan doen. • prijs: €250 + €0.28/km • tijdsduur: 1,5 – 3 u (bestaat ook in cursusvorm) • type: infosessie Inleiding in gezond en milieuverantwoord bouwen en wonen Over ‘duurzaam bouwen’ bestaan verschillende opvattingen. Vele daarvan zijn commercieel gekleurd. Deze lezing maakt kennis met een geïntegreerde visie op ‘duurzaam bouwen’, waarin zowel energie- als waterbesparing, bouwmaterialen als ruimtegebruik en ecologische stedenbouw opgenomen zijn. Daarnaast wordt er in deze cursus dieper ingegaan op ‘Wat is

bio-ecologisch bouwen?’ Tijdens deze lezing komen de basisprincipes aan bod en worden praktijkvoorbeelden gegeven. • prijs: €250 + €0.28/km • tijdsduur: 1,5 – 3 u (bestaat ook in cursusvorm) • type: infosessie Energie besparen met een investering van 0, 10, 100, 1000 en 10 000 euro Energie besparen betekent geld besparen. Tijdens deze voordracht gaan we in op een aantal zeer concrete ingrepen die iedereen thuis kan uitvoeren, ook zonder zware investeringen of verbouwingen. We leggen praktijkgericht uit hoeveel je kan besparen met een klein (100 euro), middelgroot (1.000 euro) of groot (10.000 euro) budget. Wat kan je met dat geld doen en hoeveel bespaar je ermee? Spaarlampen, radiatorfolie, thermostatische radiatorkranen, verbeterd dubbel glas, zonneboilers, isolatie, hoogrendementsketels… Het komt allemaal aan bod. Ten slotte gaan we ook in op het belastingvoordeel en de subsidiemogelijkheden voor energie besparende maatregelen • prijs: €250 + €0.28/km • tijdsduur: 1,5 – 3 u (bestaat ook in cursusvorm) • type: infosessie Goed isoleren! Van niet te onderschatten belang is: goed isoleren! Isoleren is echter meer dan “isolatiemateriaal tussenproppen”. Hoe dikker u isoleert, hoe belangrijker het wordt om een aantal belangrijke details niet uit het oog te verliezen. U leert tijdens deze lezing hoe u wind- en luchtdicht maar dampopen kan isoleren. • prijs: €250 + €0.28/km • tijdsduur: 1,5 – 3 u (bestaat ook in cursusvorm) • type: infosessie Natuurlijke ventilatie in bestaande gebouwen Ventileren kan op een natuurlijke of een mechanische manier. In bestaande gebouwen en vele verbouwingen is het onmogelijk om op een esthetisch verantwoorde of betaalbare manier een mechanisch ventilatiesysteem te installeren. Toch zijn verluchtings-oplossingen altijd mogelijk. Er worden vele tips gegeven om natuurlijk te ventileren en/of te verluchten. Die tips zijn vaak tegenstrijdig met de toenemende eis van energiebesparing. In deze lezing krijg je tips over hoe je optimaal natuurlijk kan verluchten en/of ventileren met een minimum aan energieverlies. Beschikbaar vanaf november 2006 • prijs: €250 + €0.28/km • tijdsduur: 1,5 – 3 u • type: infosessie Hoe bouwmaterialen beoordelen op vlak van milieu en gezondheid? Bouwmaterialen beoordelen op milieu- en gezondheidsvlak is geen exacte wetenschap. Toch zijn er hulpmiddelen om een bewuste keuze te maken. Zo is er de methodiek van de levenscyclus-analyse, waarbij niet één, maar zo veel mogelijk milieucriteria berekend worden gedurende de hele ‘levenscyclus’ van een materiaal (van grondstoffenwinning, over productie en gebruik tot en met afvalverwerking). De cursus belicht daarnaast ook verscheidene labels uit de bouwsector en de keuzes die gemaakt worden vanuit de bio-ecologische visie. • prijs: €250 + €0.28/km • tijdsduur: 1,5 – 3 u • type: infosessie

Werken met natuurverven Niet alle watergedragen verven zijn natuurverven. En ook niet alle zogenaamde natuurverven zijn 100 % natuurlijk. Wat zijn de verschillen? Welke verven zijn betrouwbaar? Waar kan je ze al dan niet toepassen? Welke verf gebruik je waar? • prijs: €250 + €0.28/km • tijdsduur: 1,5 – 3 u • type: infosessie Groendaken Is een groendak iets nieuws? Niets nieuws… dakbegroeiing bestaat al sinds mensenheugenis. Een daktuin is zowel qua uitzicht als qua gebruik vergelijkbaar met een gewone tuin. Waarom kiest men er voor? Welke zijn de voordelen en hoe begint men eraan? Deze lezing geeft een inleiding in het opzetten van een groendak. • prijs: €250 + €0.28/km • tijdsduur: 1,5 – 3 u • type: infosessie Ecologische stedenbouw/Ecopolis Het Ecopolis-model werd ontwikkeld vanuit de beheersing van de grondstoffen-, energie- en waterstromen in een stedelijke omgeving en met de gedachte van het sluiten van kringlopen in het achterhoofd. Dit model wordt in deze lezing intensief belicht en met voorbeelden geïllustreerd. • prijs: €250 + €0.28/km • tijdsduur: 1,5 – 3 u • type: infosessie Gemeentelijke mogelijkheden en voorbeelden voor duurzaam bouwen Vele acties inzake duurzaam bouwen kunnen gekaderd worden in de gemeentelijke samenwerkingovereekomst over duurzaam lokaal milieubeleid. Bovendien staan een aantal NGO’s klaar om de gemeenten hierin bij te staan. In deze infodag wordt een overzicht van alle mogelijkheden gegeven en worden enkele sprekers uit de praktijk uitgenodigd. Ze belichten wat hun gemeente al deed en wat de resultaten daarvan zijn op enkele deelthema’s. • prijs: €250 + €0.28/km • tijdsduur: 1,5 – 3 u (bestaat ook in cursusvorm) • type: infosessie Mogelijkheden van zonne-energie Zonne-energie is beter voor het milieu dan energie uit aardgas of steenkool. Bij de productie van zonne-energie komen geen schadelijke stoffen in de atmosfeer. Wat zijn de mogelijkheden en wat kosten ze. Dit komt allemaal aan bod in deze cursus. • prijs: €250 + €0.28/km • tijdsduur: 1,5 – 3 u • type: infosessie Kleinschalige waterzuivering De zuivering van het huishoudelijk afvalwater van de grote steden en de dichtbebouwde gebieden gebeurt in Vlaanderen door middel van grootschalige collectoren en rioolwaterzuiveringsinstallaties. De bebouwing in Vlaanderen is echter versnipperd waardoor het niet altijd

mogelijk is het afvalwater op grote schaal te zuiveren en de zuivering beter gebeurt aan de hand van een KWZI of kleinschalige waterzuiveringsinstallatie. Tijdens deze infosessie komt u te weten in welke gevallen u verplicht bent een KWZI aan te leggen, welke verschillende systemen er bestaan, hoe u te werk gaat en wat de voorwaarden zijn. • prijs: €250 + €0.28/km • tijdsduur: 1,5 – 3 u • type: infosessie Hemelwater gebruiken Door het regenwater af te koppelen van de riolering en het te gebruiken als sproeiwater in de tuin of als spoelwater voor WC kan je een bijdrage leveren aan de problematiek van overstromingen en het tekort aan drinkwater. In deze cursus wordt een overzicht gegeven van de verschillende mogelijkheden. • prijs: €250 + €0.28/km • tijdsduur: 1,5 – 3 u (bestaat ook in cursusvorm) • type: infosessie Water infiltreren? Zeker proberen! Een groot deel van Vlaanderen bestaat uit verharde oppervlakte. Op deze plaatsen kan de regen niet meer in de bodem sijpelen. In de plaats daarvan stroomt het water meestal af naar de riolering. Een te snelle afvoer van regenwater kan voor heel wat problemen zorgen. Over het algemeen wordt door een versnelde afvoer het grondwater minder aangevuld wat in droge periodes voor problemen met de drinkwatervoorziening kan zorgen. Ook de werking van waterzuiveringsinstallaties wordt negatief beïnvloed door een te sterke verdunning van het vuile rioolwater. Tot slot bestaat het gevaar van wateroverlast, overstromingen en erosieproblemen voor stroomafwaarts gelegen gebieden. Door het opnieuw laten insijpelen (infiltreren) van het regenwater in de bodem kan een groot deel van deze problemen voorkomen worden. Het klinkt moeilijker dan het is maar dikwijls is slechts een kleine inspanning nodig om regenwater af te koppelen van de riool en te laten infiltreren in je tuin. Deze cursus vertelt je hoe je aan de slag kan. • prijs: €250 + €0.28/km • tijdsduur: 1,5 – 3 u • type: infosessie Labels: soorten labels, hun waarde en vergelijking Steeds vaker treft u als consument allerlei labels, pictogrammen, labels, keurmerken enz… aan op verpakkingen allerhande. Wat betekenen immers als die symbolen? Sommige pictogrammen zijn verplicht, andere niet. Sommige labels zijn streng, andere niet. Sommige keurmerken worden onafhankelijk gecontroleerd, andere niet. Zijn alle labels even streng? En zijn ze betrouwbaar? Op deze en andere vragen krijgt u een antwoord tijdens deze cursus. • prijs: €250 + €0.28/km • tijdsduur: 1,5 – 3 u • type: infosessie contact Vibe • Katrien Biesbroeck • 03 218 10 65 • [email protected]

aanbod van VBV Bos: mag het iets meer zijn? Vlaanderen is een bosarme regio. We moeten dan ook de bestaande bossen behouden en dringend nieuwe bossen aanplanten. Een nieuw bos is echter niet op één dag geplant. We bekijken de vele aspecten van bosuitbreiding. Ook het behoud van (zonevreemde) bossen in Vlaan­deren willen we op deze avond aansnijden. Wat zijn zonevreemde bossen en welke acties en beschermingsmaatregelen zijn er nodig? Hebben we binnen 20 jaar nog wel bos in Vlaanderen? We bekijken ook wat we lokaal kunnen doen om het bos te behouden en om nieuwe bossen aan te leggen. • prijs: €200 plus vervoerskosten • tijdsduur: 1u, 2u, 3u • type: infosessie, werksessie al dan niet met terreinbezoek Een bos om in te spelen Bossen zijn één van de uitverkoren speeldomeinen van de Vlaamse jeugd(verenigingen). Maar waar mogen kinderen nog in de bossen spelen? Hoe kunnen we er voor zorgen dat er meer bossen zijn om in te spelen? Hoe ziet een speelbos eruit? Hoe kan een gemeente of een verenig­ing een speelbos aanleggen? Op deze vragen wordt een antwoord gegeven, zowel het voorzien van speelzones in bestaande bossen als het aanleggen van nieuwe speelbossen komt in aan­merking. In de werksessie wordt een oefening gemaakt waarbij voor een concreet voorbeeld in de gemeente een speelbos wordt aangeplant en/of ingericht. Eventueel met terreinbezoek en discussie ter plaatse. • prijs: €200 plus vervoerskosten • tijdsduur: 2u • type: infosessie Stad zoekt bos voor duurzame relatie Tijdens deze sessie antwoorden we op vragen zoals: Wat is een stadsbos? Wat is het verschil met een ander bos? Waar in Vlaanderen komen er stadsbossen en hoe gaat dat in zijn werk? Hoe kunnen we van een bestaand bos een stadsbos maken? Hoe kan men een draagvlak voor een stadsbos opbouwen én onderhouden? • prijs: €200 plus vervoerskosten • tijdsduur: 1.5u, 2.5u • type: info-, werksessie Duurzaam bosbeheer De voordracht verduidelijkt het concept “duurzaam bosbeheer”. Waar en wanneer is dit con­ cept ontstaan? Wat is de link met natuurbehoud en natuurbeheer? Hoe wordt duurzaam bosbe­heer op het terrein geconcretiseerd? Hoe is duurzaam bosbeheer in het beleid en de wetgeving verankerd? Op deze vragen geven we een antwoord tijdens de infosessie. Tijdens de optionele werksessie krijgen de deelnemers zelf de kans om een beheervisie op te stellen voor een bos volgens het concept duurzaam bosbeheer. • prijs: €200 plus vervoerskosten • tijdsduur: 2u • type: infosessie

Het bos toegankelijk voor jou en mij Veel verschillende groepen mensen bezoeken het bos. Soms zijn er spanningen tussen de ver­schillende types bosgebruikers. In deze sessie staan we stil hoe we het bosgebruik in goede banen kunnen leiden en hoe conflictpunten vermeden en opgelost kunnen worden. In het tweede deel van de sessie wordt er stilgestaan bij bosgebruik door mensen met een fysieke handicap en wordt er aangetoond dat, mits een aantal aanpassingen, het bos ook voor hen toegankelijk kan zijn. • prijs: €200 plus vervoerskosten • tijdsduur: 2u • type: infosessie Een bosbezoek is beter dan een bloeddrukpil! Bos en gezondheid In deze sessie houden we letterlijk halt bij het bos. Bossen zijn immers goed voor onze gezondheid; we komen er tot rust en ontspanning: wandelen, fietsen, joggen,... In bossen komen we ... op adem! Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat het bos niet alleen ons leefmilieu, maar ook mensen gezond houdt. Tijdens deze spreekbeurt leggen we uit waarom een bosbezoek beter is dan een bloeddrukpil! • prijs: €200 plus vervoerskosten • tijdsduur: 2u • type: infosessie Bos en ruimtelijke planning De ruimtelijke planning is veelal bepalend voor het al of niet voorkomen van bossen. Er is een ontbossings­stop in Vlaanderen, maar niettemin kunnen de zonevreemde bossen van vandaag op morgen gekapt worden. In deze spreekbeurt gaan we dieper in op de link tussen bos en ruimtelijke planning en op de planprocessen die er nu lopen. Vandaag wordt immers de grondslag gelegd voor het behoud en de aanleg van bijkomende bossen in de volgende jaren. • prijs: €200 plus vervoerskosten • tijdsduur: 2u • type: infosessie

contact VBV • Eliza Romeijn-Peeters • 09 264 90 55 • [email protected]

aanbod van WWF FSC en verantwoord bosbeheer voor breed publiek Aan de hand van een PowerPoint-presentatie en video wordt het verhaal over FSC gebracht: Wat is verantwoord bosbeheer, waarom certificering? Wat is de stand van zaken, internationaal en in België? Beschikbaarheid van FSC-gelabeld hout op de Belgische markt en aankoopkanalen. Minder gekende houtsoorten. • prijs: € 150 + kilometervergoeding • tijdsduur: 1 à 2u • type: infosessie Raad en daad voor het klimaat Aan de hand van een PowerPoint-presentatie en video wordt de klimaatverandering uit de doeken gedaan. Een presentatie à la Al Gore? Weliswaar met een overzicht van de oorzaken van klimaatverandering. Maar vooral wordt er met een nuchtere blik gekeken naar de mogelijke gevolgen voor onze maatschappij en het Zuiden. Met een video over Europese klimaatgetuigen wordt het duidelijk dat de gevolgen reeds vandaag dicht bij huis voelbaar zijn. In welke mate heeft de mens deze gevolgen nog zelf in de hand en wat kunnen we hier zelf aan doen? Je krijgt een overzicht van praktische –en soms verrassende - tips over hoe je efficiënt energie en geld kan besparen. Goed voor het klimaat en je portemonnee! • prijs: € 150 + kilometervergoeding • tijdsduur: 1 à 2u • type: infosessie Ecologische voetafdruk Aan de hand van een multimediale Powerpoint-presentatie lichten we het concept ‘ecologische voetafdruk’ toe op een laagdrempelige manier. Video, afbeeldingen en voorbeelden ondersteunen dit verhaal. Daarna berekenen we interactief de voetafdruk van de deelnemers via een papieren calculator (Ofwel van één enkele deelnemer via een online calculator) en bespreken we de resultaten. Tot slot overlopen we een heel aantal tips om onze voetafdruk te verlagen. We gaan dieper in op de tips die de deelnemers het meest interesseren. • prijs: € 150 + kilometervergoeding • tijdsduur: 1u15 • type: infosessie

contact WWF • Tim Schockaert • 02 340 09 53 • [email protected]



Tandemkoffer De Tandempartners hebben op het parcours van duurzaam lokaal milieubeleid al heel wat goede ideeën voor activiteiten, projecten en campagnes verzameld en/of uitgewerkt. Al deze modellen zitten nu handig samen opgeborgen in de Tandemkoffer.

projectfiches In onze koffer vind je een reeks kantenklare projectideeën en hulpmiddelen om natuur- en milieu-projecten op te starten. Deze zijn weergegeven in overzichtelijke projectfiches, die een praktische leidraad vormen om zelf een project op touw te zetten. Elke fiche geeft een duidelijke beschrijving van een projectmodel, inclusief informatie over timing, kosten, speciale aandachtspunten, contactinfo, enz. Aan elke fiche zijn in bijlage ook nog eens handleidingen, affiches, folders, voorbeeldbrieven, persteksten of presentaties toegevoegd. Enkele voorbeelden: Biobloembollen, Biodiversiteit in jouw gemeente, Blauwe Week, De gemeente steekt een handje toe bij het beheer van het natuurgebied, Fiets naar Kyoto, Isoleer je rijk, Met belgerinkel naar de winkel, Open Straatdag, Plant een bos, Speel in het bos, Studiereis voorbeeldproject duurzaam en energie­zuinig bouwen, Van biobabbel naar bioknabbel, Verklein je ecologische voetafdruk, Watermeesters De volledige beschrijving van elk model vind je op www.tandemweb.be>aanbod>Tandemkoffer> projectfiches. Deze lijst wordt regelmatig geactualiseerd en aangevuld, en kan binnenkort ook in brochurevorm worden aangevraagd op het Tandemsecretariaat.

participatiemodellen Tandem testte vijf nieuwe vormen van participatie uit. Deze modellen komen van pas wanneer je de inspraak van de burgers aan het gemeentelijk milieubeleid op een boeiende manier wil laten verlo­pen. Als milieuraad of vereniging kan je uit de volgende methodes kiezen: Fietstocht/wandeling als participatie-instrument Terreindiscussies Bewonersinstuif/bewonersvergadering/bijeenkomst voor betrokkenen Ideeënverzamelaars Focusgroepen Een volledige beschrijving van elk model vind je op www.tandemweb.be>aanbod>Tandemkoffer> participatiemodellen. Je kan hierover ook een brochure aanvragen op het Tandemsecretariaat.



hulpmiddelen De Vlaamse natuur- en milieuverenigingen bieden gemeenten een aantal praktische websites aan om hen te helpen en te adviseren bij een duurzaam lokaal milieubeleid. Onder de noemer ‘hulpmiddelen’ vind je een overzicht van handige websites die lokale overheden helpen bij hun aankoopbeleid, en ook voorbeelden van premies en reglementering om duurzame ontwikkeling te stimuleren. Je kan deze terugvinden op www.tandemweb.be>aanbod>Tandemkoffer>hulpmiddelen.

Tandemondersteuning sponsoring Verenigingen die samen met hun bestuur een lokale ‘tandem’ vormen om een initiatief op te zetten rond milieu en natuur, kunnen voor een aantal werkingskosten beroep doen op onder­ steuning vanuit Tandem. Ze kunnen hiervoor een bedrag van maximum 500 € aanvragen. Kosten die in aanmerking komen zijn bvb. drukwerk voor affiches en folders of allerhande (duurzaam) materiaal voor het project. Werkuren, kilometervergoeding voor wagens, kosten betaald aan de gemeente of materiaal dat niet duurzaam is (vb. plastic bestek, kartonnen borden,…) kunnen echter niet worden ingebracht. Tandem laat de aanvragers binnen de twee weken weten of hun voorstel al dan niet wordt goedgekeurd. Het aanvraagformulier en het reglement voor Tandemsponsoring vind je op www.tandemweb.be>aanbod>tandemsponsoring. Voor meer informatie over de voorwaarden voor financiering vanuit het Tandemprojectenfonds kan je terecht bij het tandemsecretariaat: [email protected] of 02 282 19 40 Kortrijk: de kleiputten open voor mensen met een handicap Natuurpunt Kortrijk nam een reeks initiatieven om het natuurgebied ‘De Kleiputten’ in Kortrijk open te stellen voor mensen met een handicap. De vrijwilligers werkten daarvoor samen met studenten van de Katholieke Hogeschool West-Vlaanderen (de­partement IPSOC). In nauw overleg met mensen met een visuele handicap, mensen met een mentale handi­cap en ook ouderengroepen werden een aantal zaken gerealiseerd: infrastructurele ingrepen zoals bordjes met braille-uitleg of stootranden langs de paden, een driedaagse happening, wandelingen op maat van de doelgroepen, educatieve panelen,… Tandem

financierde

mee

de

promotiecampagne

rond

dit

geslaagde

project. Op een CD-rom werd het hele proces nauwkeurig omschreven.



Dendermonde wijk Serbos: kippen brengen bewoners dichter bij elkaar De bewoners van de sociale wijk Serbos in Dendermonde kampten jarenlang met een afvalprobleem: hun appartementen zijn immers niet voorzien op het sorteren van afval. Dit bracht geurhinder en sluikstorten met zich mee. Door het grote verloop in de wijk en de culturele verscheidenheid was ook de com­municatie tussen de bewoners niet optimaal. Om hun afvalprobleem te lijf te gaan, kozen ze samen met het Opbouwwerk (RISO Oost-Vlaanderen) voor de bouw van een kippenren in de wijk: daar kunnen de bewoners voortaan groenten- en fruitafval en andere etensresten kwijt. De bouwmaatschappij ‘Volkswelzijn’, de ste­delijke groendienst en de intercommunale D.D.S. steunden dit initiatief op voorwaarde dat de bewoners zelf de financiering op zich nam van de kippenren. Hier werden extra middelen gevonden bij Tandem. Uit de posi­tieve reacties van de omwonenden blijkt dat het initiatief gedragen wordt door vele mensen én een stap betekent naar hechtere contacten tussen de wijkbewoners.

werksessies Wil je graag meer uitleg over hoe je een bepaald projectmodel kan opstarten in de gemeente? Dan kunnen we via Tandem iemand ter plekke sturen om gedurende een namiddag of avond het model nader toe te lichten en om de plaatselijke mogelijkheden samen met jou te bekijken. Tijdens de werksessies kunnen we projectvoorbeelden uit de Tandemkoffer toelichten, maar ook andere modellen, campagnes en thema’s komen in aanmerking. We werken rond een concreet thema of projectidee zoals wijkcomposteren, verkleinen van de afvalberg, participatie in het natuurbeheer, duurzame wijken... Elke sessie wordt begeleid door een deskundige van een van de Tandemverenigingen. Die geeft vanuit een concreet voorbeeld of eigen ervaring tal van praktische tips om zelf aan de slag te gaan. Werksessies brengen we bij voorkeur op bestaande bijeenkomsten, zoals bvb. regiobijeenkomsten van duurzaamheidambtenaren of vergaderingen van milieuverenigingen. Bij voorkeur groeperen we dus enkele gemeenten en verenigingen die ronde een thema aan de slag willen gaan, maar dit is geen vereiste. De vormingssessie wordt in samenspraak uitgewerkt. Het aanvraagformulier voor werksessies vind je op www.tandemweb.be>aanbod>werksessies.

projectbegeleiding op maat Lokale verenigingen en besturen kunnen bij Tandem terecht voor begeleiding op maat voor het opzetten van “ambitieuze” projecten rond milieu en duurzaamheid. Tandem zit dan mee aan tafel met de lokale partners om de eerste stappen te zetten in de richting van een nieuw initiatief: een energiebewust Mano Mundo festival (provincie Antwerpen), thermografische luchtopnames in Mortsel of een handleiding met duurzame tips voor jonge moeders in Dilsen-

Dilsen-Stokkem. Ook het opstarten van vernieuwende manieren om inspraak in het lokale milieubeleid te organiseren komen hiervoor in aanmerking. Dit betekent in de praktijk dat Tandem een aantal dagen uittrekt (maximum 10) om het project mee vorm te geven. Ook hier kan Tandem pas worden ingeschakeld als er sprake is van een lokale ‘tandem’: vereniging en lokaal bestuur moeten bereid zijn de handen in elkaar te slaan. Het aanvraagformulier kan je vinden op www.tandemweb.be>aanbod> projectbegeleiding op maat.

Straalt je dak? Infrarood luchtfoto’s in Mortsel Onder de naam ‘Straalt je dak?’ werden er voor het eerst thermografische luchtopnamen gemaakt die de warmteverliezen van de woningen in Mortsel en een deel van de stad Antwerpen in kaart brachten. Aan de hand van kleurcodes kunnen de inwoners de stralingswarmte van hun dak op de kaart aflezen. Dit geeft een beeld van de isolatiekwaliteit. ‘Straalt je dak?’ is een gezamenlijk initiatief van de stad Antwerpen, de stad Mortsel, de milieuadviesraad van Mortsel, en Eurosense en werd mee opgestart door Tandempartner VIBE. De foto’s werden gemaakt van­uit een vliegtuigje op een koude winternacht zonder bewolking. Negentig vrijwilligers verzamelden ook belangrijke bijkomende informatie op de grond, zoals het materiaal van de daken, de temperatuur onder de daken, etc. De luchtfoto is afgedrukt op panelen die tentoongesteld zijn in de stad Mortsel en in het Ecohuis in Antwerpen. In Mortsel kunnen de in­woners ook een afdruk krijgen met de foto van hun huis. (foto © Eurosense)

cursus “adviseren” voor milieuraadsleden CVN, het Centrum Voor Natuur- en milieueducatie organiseert in het kader van Tandem een cursus voor milieuraadsleden. Deze is zeer succesvol. Meer dan 200 mensen uit 11 regio’s hebben de less­enreeks reeds gevolgd. Onder de deelnemers waren leden van natuur- en milieuverenigingen, maar ook afgevaardigden van vakbonden, sociaal-culturele en landbouwverenigingen. Enkele provincies voorzien in 2005 al een vervolg op deze lessenreeks. Vijf lessen in milieu De cursus wil leden van milieuraden wapenen om goede adviezen uit te brengen rond het lokale milieubeleid en de samenwerkingsovereenkomst. De cursus is bedoeld voor alle stemgerechtigde leden van milieuraden en vrijwilligers van lokale verenigingen die erover denken om in de milieuraad te stappen. Aanvankelijk werden verschillende thema’s behandeld naargelang de regio. Nu is de cur­sus opgebouwd volgens een vast stramien: twee lessen over de werking van de milieuraad, één over milieubeleid, één over gemeentelijke begroting en één over de relatie tussen landbouw en natuur. De theorie in praktijk Op het eerste zicht lijken enkele van de behandelde onderwerpen nogal theoretisch. ‘Het zijn inderdaad geen eenvoudige thema’s’, aldus Tijl Wymeersch van het Centrum Voor Natuur- en Milieu­educatie (CVN), die de cursus voor Tandem vorm gaf, ‘maar dat is net de sterkte van deze cursus. Deze onderwerpen op een boeiende en interactieve manier brengen, op maat van de gewone burger, bleek een enorme uitdaging, maar we zijn er mijns inziens wel in geslaagd. Dat blijkt ook uit de positieve evaluaties van de cursisten op het einde van de cursus.’

De lesgevers zijn dan ook niet de minste: vrijwilligers met een pak ervaring in diverse milieuraden leiden de lessen in goede banen. En zelfs oud-minister Jef Tavernier werkte mee aan de cursus. Programma: Gemeentelijk milieubeleid Wat zijn de milieubevoegdheden van een gemeente? Hoe kan ik betrokken worden bij het gemeen­ telijk milieubeleidsplan? ... De werking van een gemeentelijke milieuraad I Wie kan lid worden van de milieuraad? Waarover kan men advies uitbrengen?… De werking van een gemeentelijke milieuraad II Hoe organiseer ik een open milieuraad? Wat moet er in een goed advies staan?... De gemeentelijke begroting Hoe lees ik een gemeentelijke begroting? Hoe adviseer ik die?… Landbouw en natuur Hoe ga ik om met de relatie tussen landbouw en natuur? Hoe adviseer ik hieromtrent?

Campagne “kiezen voor een Duurzame Gemeente” Tandem lanceerde deze campagne in 2005, samen met het Steunpunt Lokale Agenda 21 en 11.11.11 (de koepel voor noordzuid-verenigingen). Met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen van okto­ber 2006 werden milieu-, noord-zuid-, en andere verenigingen opgeroepen om: 1. Samen de knelpunten rond duurzaam lokaal milieubeleid en duurzame ontwikkeling in kaart te brengen; 2. Hierover publieksgerichte activiteiten op te zetten (o.a. op de Dag van de Aarde); 3. Hun wensen over milieu en duurzame ontwikkeling in een memorandum te bundelen kenbaar te maken aan alle lokale politieke mandatarissen. Deze oproep heeft drie doelstellingen: 1. Het idee kiezen voor een ‘duurzame gemeente’ wordt een lokaal (politiek-, gespreks-) thema voor de verkiezingen van 8 oktober 2006. 2. Het gemeentebestuur engageert zich ertoe om dat te worden: het tekent (met de verenigingen) een verklaring en/of zet dit duidelijk in het bestuursakkoord 2007-2012. 3. De gemeente (= bestuur, inwoners, bedrijven, instellingen) wordt duurzaam (= milieu vriendelijk, democratisch en solidair) en zet stappen in die richting. Tandem publiceerde hierover in de zomer van 2005 een handleiding, met een heleboel hulpmiddelen om goed georganiseerd én op ludieke wijze aan de slag te gaan.



Andere organisaties en diensten in het NME-landschap In deze brochure is enkel het aanbod rond Natuur- en Milieueducatie (NME) opgenomen van de organisa­ties die deel uitmaken van het Tandemnetwerk. Er zijn natuurlijk nog andere organisaties en ook over-heidsdiensten die een aanbod hebben rond natuur en milieu dat interessant kan zijn voor jouw vereni-ging. Een handige uitvalsbasis als je op zoek bent naar informatie over natuuren milieueducatie is de nieuwe website ‘NME voor volwassenen’ van de Vlaamse overheid: www.milieueducatie.be/volwassenen. Wil je een natuur- of milieueducatieve activiteit organiseren en ben je op zoek naar een organisatie die je hierbij kan helpen? Wil je het zelf doen en zoek je inspirerende voorbeelden of leuke methodieken? Misschien heb je zelf wat te bieden over natuur en milieu maar weet je niet hoe en bij wie je je ding kwijt kan? Op deze site vind je informatie over acties, publicaties, links en informatie over en voor sociaal-culturele organisaties. Elke maand bots je op een interessante milieutip en de recentste nieuwsflitsen. Voor meer informatie kan je surfen naar www.milieueducatie.be/volwassenen. Voor opmerkingen of suggesties kan je terecht bij: Muriel Geldhof (Cel NME&I), [email protected] of 02 553 80 70. Via de website van de Koepel van Vlaamse milieuorganisaties, Bond Beter Leefmilieu, kan je ook infor­matie opsporen over de werking van andere milieuorganisaties, die geen deel uitmaken van Tandem. Ook de contactgegevens en de werking van regionale en lokale milieuorganisaties vind je terug via www.bblv.be: klik op ‘Onze leden’.

Tandem: website en publicaties Tandemweb Op de www.tandemweb.be vind je 1001 ideeën om een succesvol project of een geslaagde cam­pagne op te zetten rond milieu of duurzame ontwikkeling. De projectendatabank verzamelt op overzichtelijke wijze talloze voorbeelden uit binnen- en buitenland. Je vindt er ook een forum waar verenigingen en ambtenaren ervaringen uitwisselen en aan elkaar voorleggen. In de Tandemkof­fer (waarvan eerder sprake) bieden we een aantal campagnes van de Tandempartners aan in een vorm die het voor iedereen mogelijk maakt om ook op lokaal niveau werk te maken van een aantal milieuthema’s.



Handleidingen

Handleiding: Voorbeeldprojecten rond duurzaam lokaal milieu­beleid (2003), 120 blz. In deze handleiding vind je 16 lokale samenwerkingsprojecten rond mi­lieu en duurzaamheid. Elk project wordt van A tot Z uitgediept wat betreft werkwijze, rol van de partners en specifieke aandachtspunten. Ook wordt van elk project een concreet praktijkverslag gegeven: wie startte het op, wie werd betrokken, hoe werd gecommuniceerd, wat waren de resultaten en knelpunten.

Duurzaam Lokaal Milieubeleid: Voorbeelden van participatie en samenwerking (2004), 88 blz. Dit handboek bevat vijf methodieken voor participatie (door Tandem op het terrein uitgetest) in het lokale milieubeleid en tien inspirerende, bestaande en haalbare projecten. Net als bij de handleiding van 2003 wordt aandacht besteed aan de werkwijze, de opzet en de aandachtspunten van de projecten. Het handboek is doorspekt met praktijkvoorbeelden.