COLLECTIE BEDRIJFSRECHT
Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht editie 2009
Prof. Frank Gotzen Gewoon hoogleraar K.U.Brussel (HUB) Buitengewoon hoogleraar K.U.Leuven Directeur Centrum voor Intellectuele Rechten (CIR)
Prof. Marie-Christine Janssens Hoofddocent K.U.Leuven / K.U.Brussel (HUB) Voorzitter Raad Intellectuele Eigendom
VXNDEN BROELE
INHOUDSTAFEL
WOORD VOORAF
1
LIJST VAN MEEST GEBRUIKTE AFKORTINGEN
3
HOOFDSTUK I. INLEIDING
5
§ 1. Het principe van de economische vrijheid
5
§ 2. Het principe van de vrije mededinging
5
§ 3. Het verbod van onrechtmatige mededinging als beperking van de economische vrijheid
6
§ 4. De vrijheid van kopie
7
§ 5. De intellectuele rechten als uitzondering op de vrijheid van mededinging en kopie
7
§ 6. Overzicht van de sector van de intellectuele rechten
8
a. Het begrip'intellectuele eigendomsrechten'
8
b. Overzicht en indeling van de intellectuele rechten
8
c. Gemeenschappelijke kenmerken
9
d. Verschilpunten
12
§ 7. Bevoegdheid inzake intellectuele rechten in België
13
a. Wetgevende bevoegdheid b. De Dienst voor de Intellectuele Eigendom (D.I.E.)
13 14
HOOFDSTUK II. HET AUTEURSRECHT
15
Afdeling 1. Wetgeving inzake auteursrecht
15
§ 1. Nationale wetgeving
15
a. De Auteurswet (AW)
15
b. De Wet op de bescherming van computerprogramma's (SW)
15
c. Wetgeving op de bescherming van databanken
16
§ 2. Communautaire teksten
16
§3- Internationale bescherming a. De Conventie van Bern voor de bescherming van letterkundige en kunstwerken van 1886
17
V i f r i l : Kl.l'.-K!]l'MU ' I! 1
17
I.Mkrt !>S ! UTI
b. Universele auteursrechtconventie van 1952 c. De Conventie van Rome ter bescherming van de uitvoerende kunstenaars, de producenten van fonogrammen en de omroeporganisaties van 1961
18
d. TRIPS - overeenkomst van 15 april 1994
19
e. WIPO Verdragen van 20 december 1996
21
18
Afdeling 2. Het auteursrecht (sensu stricto)
21
§ 1. Inleiding
21
§ 2. Beschermingsvereisten van het auteursrecht
23
a. Een concrete vorm
23
b. Het originaliteitsvereiste
24
c. Geen vereiste van depot
25
§ 3. Toepassingsdomein van het auteursrecht
27
a. Welke creaties worden beschermd?
27
b. Wie kan de bescherming inroepen?
28
c. Duur van het auteursrecht (artikel 2 AW)
31
d. Niet beschermde creaties
31
§ 4. Beschermingsomvang
32
a. Twee soorten rechten
32
b. De morele rechten
32
c. De vermogensrechten d. De uitzonderingen e. Een bijzonder vermogensrecht voor auteurs van werken van beeldende kunst: het volgrecht (artikel 11 AW)
34 39
§ 5. Overeenkomsten inzake vermogensrechten
52 53
a. Algemene regels
53
b. Bijzondere regels
55
c. Uitoefening van het auteursrecht door beheersvennootschappen
55
Afdeling 3. De naburige rechten
56
§ 1. Inleiding
56
§ 2. Houders van naburige rechten
57
a. De uitvoerende kunstenaars b. Producenten van fonogrammen en
VI
57 films
57
c. Omroeporganisaties
58
§ 3 . Inhoud van de naburige rechten
59
a. Het naburig recht van uitvoerende kunstenaars
59
b. Het naburig recht van producenten
61
c. Het naburig recht van omroeporganisaties
62
d. Duur van de bescherming
62
Afdeling 4. Bescherming van technische voorzieningen
63
§ 1. Achtergrond
63
§ 2. Bescherming van technische beschermingsmaatregelen (TPM)
64
a. Wat wordt beschermd?
64
b. Welke handelingen gelden als inbreuk? c. Interactie van het beschermingsmechanisme met de uitzonderingen
65 65
§ 3. Bescherming van elektronische informatie
67
§ 4. Aansprakelijkheid van providers voor doorgifte van illegaal materiaal
68
Afdeling 5. Auteursrechtelijke bescherming van computerprogramma's
71
§ 1. Inleiding
71
§ 2 . Toepassingsgebied
71
a. Voorwerp en voorwaarden van de bescherming
71
b. Titularis van de rechten
72
c. De rechten van de auteur (beschermingsomvang)
72
d. Sancties bij inbreuk
75
§ 3 . 'Open source'software
76
Afdeling 6. Bescherming van computerprogramma's: de alternatieve weg van het octrooirecht
77
§ 1. Inleiding
77
§ 2. Uitsluitingsbepaling in de octrooiwet - interpretatie door de rechtspraak
79
§ 3- Europese initiatieven
81
VII
IMUH'Ds! AM l
Afdeling 7. Rechtsbescherming van databanken
82
§ 1. Wetgevend kader a. Een nieuwe industrie en een essentiële schakel in de informatiemaatschappij
82
b. De Europese Richtlijn van 1996 c. De omzetting van de Europese richtlijn in Belgisch recht
82 83 84
§ 2. Algemene regels
84
a. Wat is een databank?
84
b. Een tweevoudig beschermingssysteem
86
§ 3. Auteursrechtelijke bescherming a. Principe
86 86
b. Beschermingsomvang
87
§ 4. Het sui generis recht van databankproducenten
88
a. Algemeen
88
b. Voorwerp van de bescherming
89
c. Beschermingsomvang
90
d. Duur van de sui generis bescherming (art. 6 DW)
92
§ 5. Bescherming van technische maatregelen
92
HOOFDSTUK III. HET MERKENRECHT
93
Afdeling 1. Wetgeving inzake merken
93
§ 1. Nationale teksten
93
a. De civielrechtelijke regelgeving in de Benelux
93
b. De strafrechtelijke regels in België
94
§ 2. Communautaire teksten a. Harmonisatierichtlijn van 21 december 1988, zoals vervangen door Richtlijn 2008/95/EG van 22 oktober 2008 (hierna EMRL)
95
b. Verordening van 20 december 1993 inzake het Gemeenschapsmerk, zoals gecodificeerd en vervangen door de Verordening van 26 februari 2009 (hierna EMVO)
96
§ 3- Internationale teksten
97
a. Unieverdrag van Parijs tot bescherming van de Industriële Eigendom (Afgekort Uv)
VIII
95
97
.v III
CO! : i ( i !
P i 1 : H IJ I-:-M '. il I"
tMiorus i AH (
b. Overeenkomst en Protocol van Madrid betreffende de internationale inschrijving van merken c. Overeenkomst van Nice betreffende de internationale classificatie van de waren en diensten d. TRIPS overeenkomst van 15 april 1994
98 99 99
Afdeling 2. Fundamentele begrippen
101
§ 1. Wat is een merk?
101
a. Het belang van merken in het economisch leven
101
b. Het merk als juridisch begrip
101
§ 2. Soorten merken a. Individuele merken en collectieve merken
102 102
b. Warenmerken en dienstmerken
103
§ 3. Indeling van merken
103
a. Woordmerken
104
b. Beeldmerken
104
c. Kleurmerken
105
d. Vormmerken
106
e. Geluidsmerken
108
f. Geurmerken (olfactieve merken) en smaakmerken
108
g. Gecombineerde of complexe merken
109
Afdeling 3. De basisvereisten van het merkenrecht
109
§ 1. Onderscheidend vermogen
110
a. Het wettelijk vereiste en zijn betekenis
110
b. Toepassing in de praktijk
113
c. Het fluctuerend karakter van het onderscheidend vermogen
114
§ 2. Toelaatbaarheid
117
a. Tekens die strijdig zijn met de openbare orde of de goede zeden b. Tekens die zijn uitgesloten in toepassing van artikel 6ter Verdrag van Parijs c. Tekens die een misleidend verband met de waar oproepen
117
d. Geen verboden geografische aanduiding
119
§ 3 . Beschikbaarheid van het teken a. Het specialiteitsbeginsel en zijn nuancering
119 119
b. Anterioriteit door eerder depot
1 20
IX H t 1 : h I I I - IL i ' i i I
118 118
i.MIwl DSi'Ai'FI.
c. Bestaan van een algemeen bekend merk d. Anterioriteit door eerder gebruik
122 122
Afdeling 4. De procedures tot merkverkrijging
125
§ 1. Merkverkrijging in de Benelux a. Indiening van het depot b. Formeel onderzoek c. Anterioriteitsrecherche (onderzoek naar eerdere inschrijvingen) d. Publicatie van het depot e. Oppositieprocedure f. Onderzoek naar de absolute weigeringsgronden g. Inschrijving en bekendmaking van het merk
126 126 127 128 128 128 129 130
§2. Procedure voor de verkrijging van een Gemeenschapsmerk a. Indiening van het depot b. Formeel onderzoek c. Recherche (anterioriteitsonderzoek) d. Onderzoek van absolute weigeringsgronden e. Publicatie van de aanvrage en mogelijkheid tot reactie door derden f. Beroepsprocedure g. Inschrijving en Publicatie h. Omzetting in een aanvraag om een nationaal merk §3. De internationale inschrijving volgens het systeem van Madrid
131 131 132 133 133
§4. Het recht van voorrang uit het Unieverdrag van Parijs
140
Afdeling 5. De rechten van de merkhouder
141
§ 1. Het recht tot uitsluitend gebruik van het merk
141
§2. Het recht om het merk over te dragen of in licentie te geven a. Overdracht van het merkrecht b. Merklicenties
142 142 143
§ 3. Het recht om op te treden tegen inbreuk a. Bevel tot stopzetting d. Bijzondere beperking: de regel van de communautaire uitputting
145 145 165
§ 4. Het recht om merkinschrijvingen van derden nietig te verklaren
170
X
135 137 137 138 138
Afdeling 6. Het verlies van het merkrecht
170
§ 1. Het verstrijken van de geldigheidsduur
170
§ 2 . Doorhaling of afstand van de inschrijving
171
§ 3 . Het verval van het merkrecht wegens niet normaal gebruik
171
§ 4 . Nietigverklaring
173
§ 5. Andere redenen
174
a. Overdracht van het merk
174
b. Prijsgeven aan het normale taalgebruik
174
c. Misleidend gebruik
175
Afdeling 7. Het collectief merk
175
§ 1. Wat is een collectief merk?
175
§ 2 . Wie kan een collectief merk deponeren?
176
§ 3 . Hoe ontstaat het recht op een collectief merk?
176
§ 4. Overdracht en licentie
177
§ 5 . De vorderingen bij inbreuk (beschermingsomvang)
177
§ 6 . Het verval van het collectieve merk
178
Afdeling 8. Het merkenrecht in een internetomgeving
178
§ 1. Het conflict tussen merken en domeinnamen
178
a. Inleiding
178
b. Wat is een domeinnaam
178
c. Registratie van een domeinnaam
179
d. Waarom bestaat een conflict met het merkenrecht?
181
§ 2. Acties tegen merkinbreuk in domeinnamen a. Vordering op basis van het BVIE
182 182
b. Bijzondere Belgische wet
183
c. Alternatieve procedure (vorm van arbitrage)
183
§ 3. Andere vormen van merkinbreuk op het internet
185
§ 4. Merkregistratie van een domeinnaam
1 86
Afdeling 9. Beleidsrelevante aandachtspunten
186
§ 1. Belang van een aangepast beleid
186
§ 2. Keuze van een merkteken
187
XI
§ 3. Andere aandachtspunten
189
HOOFDSTUK IV.HET OCTROOIRECHT
193
Afdeling 1. Wetgeving inzake octrooirecht
193
§ 1. Nationale wetgeving
193
§ 2. Communautaire teksten (EU) a. Het Gemeenschapsoctrooi (Europees Octrooi voor de Gemeenschappelijke Markt) b. Europese Richtlijn betreffende de rechtsbescherming van biotechnologische uitvindingen
194
§ 3. Internationale teksten a. Unieverdrag van Parijs tot bescherming van de Industriële Eigendom (afgekort Uv) b. Overeenkomst van Straatsburg betreffende de internationale classificatie van octrooien c. Verdrag van Washington tot samenwerking inzake octrooien d. Verdrag van München inzake de verlening van Europese octrooien (EOV)
194 195 195 195 196 196 196
e. TRIPs overeenkomst (1994)
197
Afdeling 2. Begripsomschrijving
198
§ 1. Wat is een 'uitvindingsoctrooi'?
198
§ 2. Soorten uitvindingsoctrooien
198
§ 3. Meerdere uitvinders
199
a. De realiteit vandaag
199
b. De aanduiding van de werkelijke uitvinders: uitvindersactiviteit c. Het bestaan van mede-eigendom tussen de verschillende uitvinders
199
Afdeling 3. Materiële octrooieerbaarheidsvereisten § 1. Wat wordt bedoeld met een "uitvinding"?
200 201 201
a. Wat zijn geen uitvindingen?
202
b. Van bescherming uitgesloten uitvindingen
203
§ 2. Het vereiste van nieuwheid (artikel 5 BOW - 54 EOV)
XII
205
i M l ü l D M All I
§ 3. Het vereiste van inventiviteit of uitvinderswerkzaamheid (artikel 6 BOW - 56 EOV)
207
§ 4. Het vereiste van industriële toepasbaarheid (artikel 7 BOW - 57 EOV)
208
Afdeling 4. Octrooiverleningsprocedure
209
§ 1. Wie kan een octrooi aanvragen?
209
§ 2 . De procedure tot het verkrijgen van een Belgisch octrooi
210
a. De indiening van een octrooiaanvraag
210
b. Aanvaarding van de aanvraag
212
c. De uitvoering van een nieuwheidsonderzoek
212
d. Verlening en publicatie van het octrooi
213
§ 3. De procedure tot het verkrijgen van een Europees octrooi
214
a. Overzicht
215
b. Indiening van een Europese octrooiaanvrage
215
c. Formeel onderzoek
216
d. Nieuwheidsonderzoek
217
e. Publicatie van de aanvraag en van her nieuwheidsverslag
217
f. Onderzoek ten gronde
217
g. Octrooiverlening en publicatie
218
h. De oppositie-en beperkingsprocedure
220
i. Beroepsprocedures
220
§ 4 . De internationale procedure (PCT-route)
221
Afdeling 5. Rechten van de octrooihouder (beschermingsomvang)
222
§ 1 . Het uitsluitend recht tot exploitatie
222
a. In beginsel
222
b. Uitzonderingen op het exclusief recht
223
§ 2 . Het recht tot overdracht of licentie a. Het recht tot overdracht van het octrooi
227 227
b. Het recht tot het verlenen van octrooilicenties
227
§ 3 . Het recht om op te treden tegen inbreuk a. Daden van namaak
228 228
b. Bevoegdheidsvraagstuk
229
XIII
I M I O I D S I A l l I.
Afdeling 2. Het kwekersrecht
255
§ 1. Algemeen
255
a. Wettelijk kader
255
b. Voorwerp van de bescherming
256
§ 2. Materiële beschermingsvereisten
256
§ 3. Formele beschermingsvoorwaarden
258
§ 4. Inhoud van de exclusieve rechten
259
a. Exclusief exploitatierecht b. Uitzonderingen
259 259
c. Het recht om op te treden tegen inbreukmakers
260
§ 5. Beschermingsduur
260
Afdeling 3. De bescherming van topografieën van halfgeleiderproducten ('chips')
261
§ 1. Algemeen
261
a. Achtergrond
261
b. Wat is een topografie van een halfgeleiderproduct ?
261
c. Een specifiek beschermingsmechanisme
262
§ 2. Hoofdlijnen van de bescherming volgens de Belgische wet
262
a. Voorwerp en vereisten van de bescherming
262
b. Duur van de bescherming
263
c. Inhoud van het exclusief recht
263
HOOFDSTUK VI. GEMEENSCHAPPELIJKE VRAAGSTUKKEN
265
Afdeling 1. Handhaving van intellectuele rechten
265
§ 1. Inleiding & internationaal kader
265
§ 2. Algemene procedures en bevoegdheid
267
§ 3. Specifieke procedures en vorderingen ter handhaving van intellectuele rechten
269
a. Vordering tot staking (artikel 96 WHPC)
269
b. Beslag inzake namaak (artikel 1369bis e.v. Ger. W.)
269
c. Schadevergoeding
270
d. Andere nevenvorderingen
271
e. Strafrechtelijke sancties
274
XV
§ 4. Maatregelen door de douaneautoriteiten
276
§ 5. Alternatieve geschillenregelingen (ADR)
277
Afdeling 2. Creaties van werknemers
278
§ 1. Inleiding
278
§ 2. Uitvindingen a. Geen (algemene) wettelijke regeling b. Regeling voor uitvindingen aan Vlaamse universiteiten en hogescholen
279 279 281
§ 3. Auteurswerken
282
§ 4. Computerprogramma's
284
§5. Databanken
285
§ 6. Topografieën van halfgeleiderproducten
285
§ 7. Plantenrassen
286
§8. Merken
286
§ 9- Tekeningen en modellen
286
Afdeling 3. Bescherming van fabrieksgeheimen en 'know-how'
287
§ 1. Begripsomschrijving
287
§ 2. Feitelijke vermogenswaarde
288
§ 3- Juridische bescherming a. Bekendmaking door (ex) werknemer b. Bekendmaking door derden in het algemeen
288 289 289
§ 4. Organiseer zelf een optimale bescherming
290
Afdeling 4. Bewijs van uw idee, creatie, codes of andere innovaties
292
§ 1. Neerlegging bij een officiële instantie
292
§ 2. Het i-depot
293
§ 3- Specifieke mogelijkheden voor auteurswerken en software
293
XVI
IMIDCDM
\ri i
BIBLIOGRAFIE
295
I. Belangrijkste wetgeving
295
§ 1. Auteursrecht
295
§2. Merkenrecht
296
§ 3. Octrooirecht
297
§ 4. Andere Intellectuele Rechten
298
§5. Intellectuele rechten algemeen
298
II. Handboeken in België
299
III. Een greep uit de buitenlandse literatuur
304
IV. Nuttige internetadressen
306
TREFWOORDENREGISTER
309
XVII H l
! •:. i - I
- K I
• ••'• i
