Jolanda Rijnkels & Teake Pal NVT-AT symposium September 2014
Inhoud
Ontwikkelingen in vogelvlucht Pioniers in de (arbeids)toxicologie Beroepsmatige blootstelling en ziekten Opkomst van grenswaarden Regelgeving
Het begrip grenswaarde Definitie Wetenschappelijke criteria Honderd jaar wetenschappelijke discussie Grenswaarden vergelijken Nederland & de Europese Unie
Alternatieven voor stoffen zonder grenswaarden Waarom? Alternatieven
Industriële Revolutie 1493-1541 Hoeveelheid maakt het gif
1850-1929 Industriële toxicologie
1556 (D) Longkanker mijnwerkers
1787-1853 Moderne toxicologie (UK) 1775 Scrotumkanker schoorsteenvegers
1911 (NL) Registratie beroepsziekten 1886 (D) Concept OEL
1838-1921 Moderne farmacologie
1908 (NL) Basis arbeidsgeneeskunde 2000
1500
1600
toxicologie arbeidsgeneeskunde grenswaarden regelgeving
1700
1800
1938 (D) Lijst OELs
1941 (USA) ACGIH
2007 (EU) REACH, ECHA
1978 (NL) Lijst OELs 1944 (USA) Lijst OELs
1934 (NL) Veiligheidswet
1900
1976 (NL) WGD 1951 (D) DFG
1991 (EU) Lijst OELs
1995 (EU) SCOEL 1983 (NL) Arbowet
2007 (NL) Arbowet: private en publieke domein
Pioniers in de (arbeids)toxicologie: Alleen de hoeveelheid maakt het gif
Experimentele basis voor toxicologie als wetenschap
Paracelsus Philippus Bomabastus von Hohenheim (1493 -1541) Zwitserse alchemist en astroloog
Grondlegger arbeidsgeneeskunde
Bernardino Ramazzini da Capri (1633 -1714) Italiaanse arts
Grondlegger moderne toxicologie
Grondlegger moderne farmacologie
Mateo Boneventura Orfila (1787 -1853) Spaans/ Franse arts
Oswald Smiederberg (1838-1921) Duitse farmacoloog
Grondlegger ‘Industrietoxikologie’
Louis Lewin (1850 -1929) Duitse farmacoloog
Beroepsmatige blootstelling en ziekten 1556 (D) (Longkanker)sterfte onder mijnwerkers
1567 (CH) Mijnziekten
1775 (UK) Scrotumkanker schoorsteenvegers
1931 (UK) Asbestose beroepsziekte
1908 (NL) Heijermans, grondlegger arbeidsgeneeskunde, ‘Handleiding tot de kennis van beroepsziekten’
1700 (I) Ramazzini schrijft over beroepsmatige blootstelling en ziekten
1943 (D) Longkanker door asbest is beroepsziekte 2000
1500
1600
1472 (D) Gevaren zilver, kwikzilver en looddampen (goudsmeden en andere beroepen)
1700
1800
1900
1911 (NL) Registratiesysteem beroepsziekten 1994 (NL) Ned Centrum voor Beroepsziekten (NCvB)
1928 (NL) 1ste Financiële compensatie voor beroepsmatige loodvergiftigingen, kwikvergiftigingen, miltvuur (anthrax) en mijnwormziekte.
± 1965 (NL) Kanker door asbest benoemd als beroepsziekte
Opkomst van grenswaarden
2007 (NL) Wijziging Arbowet; ± 160 stoffen wettelijke grenswaarden
1886 (D) Lehmann (en Flury) introduceert concept grenswaarden; vormt later basis voor Duitse MAKwaarden
2006 (NL) MAC-lijst voor ± 1.000 stoffen 2000
1500
1600
1700
1938 (D) Lijst MAKs voor 100 stoffen
1800
1900 1991 (EU) Lijst IO ELVs voor 27 stoffen 1984 (USA, ACGIH) Biological Exposure Indices
1958 Andere landen gaan TLV-lijst (USA) en MAK-lijst (D) overnemen (ook NL)
1981 (D) Biological Tolerance Values 1942 (USA) voorlopige lijst MACs voor 8 stoffen 1944 (USA) 1ste Documentation MACs voor 144 stoffen
1978 (NL) 1ste Nationale MAC-lijst en begin zelf afleiden O ELs 1953 (EU) Mislukte poging opstellen Europese MAC-lijst (O ettel)
Regelgeving 2007 (EU) REACH van kracht, ECHA 1900 1500
1600
1700
2000
1800
1934 (NL) Veiligheidswet 1974 (NL) O prichting Nationale MAC-Commissie, SZW
1983 (NL) Arbowet
2007 (NL) wijziging Arbowet, onderscheid private en publieke domein. WGD wordt GBBS; Subcie MACwaarden wordt Subcie GSW
1995 (EU) O prichting SCO EL
1951 (D) DFG huidige stijl
1985 (NL) Nationale MAC-Cie wordt Cie Grenswaarden Gezondheidsschadelijke Stoffen, Arboraad, SZW
1941 (USA) ACGIH commissie TLVs 1976 (NL) Werkgroep van Deskundigen (WGD) van de Nationale MAC-Commissie, SZW
1978 (NL) 1ste Nationale MAC-lijst
1993 (NL) Arboraad wordt Commissie Arbeidsomstandigheden, SER; Subcommissie MAC-waarden adviseert over grenswaarden 1994 (NL) WGD gaat naar Gezondheidsraad
Het begrip grenswaarde (1) Luchtgrenswaarden Gemiddelde concentratie van een stof in de lucht waaronder – volgens de huidige stand van wetenschap geen noemenswaardige nadelige gezondheidseffecten zijn te verwachten gedurende het arbeidzame leven. De concentratie is een tijdgewogen gemiddelde (TGG) van 8 uur (werkdag), 15 minuten (piekblootstelling) of een maximumconcentratie (Ceilingwaarde) die niet overschreden mag worden.
Luchtgrenswaarden voor genotoxische carcinogenen Tijdgewogen gemiddelde concentratie van een stof in de lucht (TGG-8 uur) die een vooraf door de overheid vastgesteld extra risico op kanker(sterfte) door beroepsmatige blootstelling geeft.
Biologische grenswaarden* Maximale concentratie van een stof in bijvoorbeeld urine of bloed, waaronder geen noemenswaardige nadelige
gezondheidseffecten zijn te verwachten.
* In Nederland is er één wettelijke biologische grenswaarde: lood in bloed.
Het begrip grenswaarde (2): criteria
Wetenschappelijk criteria Baseren op toxisch effect bij werker bij relevante blootstellingsniveaus Wetenschappelijk bewijs nodig voor bestaan drempelwaarde toxisch effect O nder grenswaarde mogen geen noemenswaardige nadelige gezondheidseffecten optreden Voldoende kennis nodig over toxisch werkingsmechanisme
Het begrip grenswaarde (3): discussie
Honderd jaar wetenschappelijke discussie Wanneer is sprake van een nadelig gezondheidseffect? Rekening houden met interindividuele variatie in gevoeligheid? Wat te doen bij gebrek aan valide dier-/ mensgegevens? Accepteren van onbekende risicofactoren? 8-Uurs tijdgewogen gemiddelde versus piekblootstellingen? Geen drempelwaarde voor genotoxische carcinogenen? Geen praktische drempel voor allergenen? Wat te doen bij mengselblootstelling? Bijdrage van dermale blootstelling? Benoemen specifieke effecten: carcinogeen, sensibilisatie, huidnotatie, reproductietox? …
Het begrip grenswaarde (4): vergelijken
Grenswaarden vergelijken tussen landen Benamingen van grenswaarden Status: wettelijk vastgesteld of aanbeveling (indicatief)? Is rekening gehouden met economische consequenties, technische haalbaarheid en/ of internationale afspraken? Publieke versus private/ bedrijfsgrenswaarden
TGG-8uur, TGG-15 minuten (STEL), Ceilingwaarde Lucht- en/ of biologische monitoring? Risicobenadering voor carcinogene stoffen (wel/ geen drempelwaarde; risicogetallen (NL), TRC (D))
Oorzaak verschillen Beleid Wetenschappelijke interpretatie Culturele en maatschappelijke beleving
Het begrip grenswaarde (5): vergelijken Duitsland DFG
advieswaarde
MAK
Maximale Arbeitsplatz-Konzentration*
AGS (overheid)
advieswaarde
TRK
Technische Richtkonzentration (carcinogenen)
BMAS (min SZW)
wettelijke waarde
TRGS-lijst (MAK, BAT en TRK)**
USA ACGIH (privaat)
advieswaarde
TLV
Threshold Limit Value
NIO SH (overheid)
advieswaarde
REL
Recommended Exposure Limit
O SHA
wettelijke waarde
PEL
Permissible Exposure Limit*
SCO EL/ Eur Cie
advieswaarde
IO ELV
Indicative O ccupational Exposure Limit Value
Europese Raad
wettelijke waarde
BLV
Binding Limit Value*
Europese Unie
Nederland Gezondheidsraad
advieswaarde
Ministerie SZW
wettelijke waarde (na 2007)
Ministerie SZW
wettelijke waarde (tot 2007) MAC
Gezondheidskundige advieswaarde of risicogetallen Publieke grenswaarde* Maximaal Aanvaarde Concentratie*
* Meegewogen kunnen zijn bijvoorbeeld blootstellingspatronen, sociaal-economische of politieke processen. ** Door wetswijziging in Duitsland (2005) worden MAK-, BAT- en TRK-waarden vervangen door AGW (Arbeitsplatzgrenzwerte) en BGW (Biologischer Grenzwerte)-waarden.
Het begrip grenswaarde (4): vergelijken
Grenswaarden vergelijken tussen landen Benamingen van grenswaarden (IO ELV, MAC, MAK, TRC, REL, PEL, TLV, TRGS, WEL) Status: wettelijk vastgesteld of aanbeveling (indicatief)? Is rekening gehouden met economische consequenties, technische haalbaarheid en/ of internationale afspraken? Publieke versus private/ bedrijfsgrenswaarden
TGG-8uur, TGG-15 minuten (STEL), Ceilingwaarde Lucht- en/ of biologische monitoring? Risicobenadering voor carcinogene stoffen (wel/ geen drempelwaarde; risicogetallen (NL), TRC (D))
Oorzaak verschillen Beleid Wetenschappelijke interpretatie Culturele en maatschappelijke beleving
Regelgeving (Nederland) Publieke grenswaarden (overheid) Drietrapsprocedure: 1.
Gezondheidskundig advieswaarde (GR)
2.
Haalbaarheidsadvies (SER; economische consequenties, technische haalbaarheid)
3.
Vaststelling door minister SZW
Grenswaarden door Europese Commissie vastgesteld Stoffen zonder duidelijke eigenaar Hoogrisico stoffen: (genotoxische) carcinogenen en allergenen
Private grenswaarden (bedrijfsleven) Basis gezondheidskundige gegevens Stoffen met duidelijke eigenaar
Vastgesteld door bedrijven
Regelgeving (Europese Unie) Publieke grenswaarden Indicative Occupational Exposure Limit Values (IOELVs) Gezondheidskundig advies (SCO EL) Door Europese Commissie vastgesteld Binding Limit Values (BLVs) Drietrapsprocedure: 1.
Gezondheidskundig advies (SCO EL)
2.
Toetsing technische haalbaarheid
3.
Vaststelling door Europese Raad
Private grenswaarden Derived No-Effect Levels (DNELs)/ Derived Minimal Effect levels (DMELs, genotoxische carcinogenen) Basis gezondheidskundige gegevens Vastgesteld door: Industrie: bij productie of import van ≥ 10 ton per jaar ECHA (REACH autoriteit): stoffen in restrictie- of authorisatietraject
REACH-regelgeving
Het begrip grenswaarde (4): vergelijken
Grenswaarden vergelijken tussen landen Benamingen van grenswaarden (IO ELV, MAC, MAK, TRC, REL, PEL, TLV, TRGS, WEL) Status: wettelijk vastgesteld of aanbeveling (indicatief)? Is rekening gehouden met economische consequenties, technische haalbaarheid en/ of internationale afspraken? Publieke versus private/ bedrijfsgrenswaarden
TGG-8uur, TGG-15 minuten (STEL), Ceilingwaarde Lucht- en/ of biologische monitoring? Risicobenadering voor carcinogene stoffen (wel/ geen drempelwaarde; risicogetallen (NL), TRK (D)) Risicobenadering voor allergene stoffen (wel/ geen praktische drempelwaarde)
Oorzaak verschillen Beleid Wetenschappelijke interpretatie Culturele en maatschappelijke beleving
Alternatieven voor stoffen zonder grenswaarden
Waarom alternatieven? Nederland, Arbowet: Werkgevers hebben verplichting tot beschermen gezondheid werknemers bij beroepsmatige blootstelling. Europese Unie, REACH-regelgeving. Wat te doen bij gebrek aan gezondheidskundige wetenschappelijke gegevens?
Alternatieven Kick-off (grens)waarden Schatten bedrijfsgrenswaarden op basis van gevaarsklassen. (Hazard) Control Banding Afleiden risicoscore a.d.h.v. mate van blootstelling, mogelijk gezondheidsschadelijk effect en/ of intrinsieke stofeigenschappen. Score bepaalt niveau van beheersmaatregelen. Voorbeelden: Stoffenmanager (NL), CO SHH-essentials (UK), “generic exposure values” (ECETO C) ALARA/ ALARP As Low As Reasonable Achievable/ Practicable
Overzicht anno 2014
Basis
Overheid
Bedrijfsleven
Stoffen met grenswaarde Gezondheidskundige
Publieke grenswaarden,
Private grenswaarden,
wetenschappelijke gegevens
IOELV, BLV, TRGS-lijst
DN(M)EL*, TLV
(MAK, TRK, BAT), PEL, REL Alternatieven voor stoffen zonder grenswaarde Gevaarscategorieën
-
H(azard)-zinnen Technische haalbaarheid
Kick-off (grens)waarden (Hazard) control banding
-
ALARA/ALARP
* REACH-regelgeving: bij productie van ≥10 ton/jaar geldt het verplicht afleiden van DN(M)EL door industrie, ook als er onvoldoende toxicologische gegevens zijn (toepassing van assessment factor ‘quality of database’).
Toekomst van grenswaarden?
REACH DNELs/DMELs
DNELs/DMELs derived by REACH Registrants
2 types DNELs/DMELs set by RAC in the frame of the REACH Restriction or Authorization procedures
DNEL = Derived No-Effect Level (Annex I 1.0.1 REACH & R.8)
DMEL = Derived Minimum Effect Level (“a reference risk level which is considered
to be of very low concern”; R.8)
Health-based
Meant to be used by registrants as basis for defining Risk Management Measures
