Jenny Koppert, Kennemerland 47, 9405 LB Assen Theo van der Made, Amelterhout 36, 9403 EE Assen

SEPTEMBER 2011

BRUMMELS is een mededelingen- en contactblad van de afdeling Assen en omgeving, van de vereniging voor Natuur- en Milieueducatie (IVN). Jaargang 29 nummer 3 REDACTIE BRUMMELS

Oplage 200 Gedrukt door: FPK drukkerij

Wil Al Ireen van de Knoop Geke Kooistra Jelle Maijer Einbert van Rees

Uiterste inleverdatum kopij voor de eerstvolgende Brummels 1 december 2011 Kopij mailen naar [email protected] BESTUUR Voorzitter

Jenny Koppert, Kennemerland 47, 9405 LB Assen
0592 265 055

Secretaris

Theo van der Made, Amelterhout 36, 9403 EE Assen
0592 331 700

Financiële en Ledenadministratie

Geke Kooistra, Venestraat 219, 9402 GN Assen
0592 371 901

Algemeen bestuurslid

vacant

Algemeen bestuurslid

vacant

Contributie: • Leden € 14,- per jaar • Donateurs € 8,- per jaar Bankrekeningnummer 390.468.797 ten name van IVN Assen Opzeggen lidmaatschap voor 15 november.

2

INHOUDSOPGAVE

Redactie en bestuur .................................................................. 2 Inhoudsopgave ...................................................................... 3 Redactioneel .......................................................................... 4 Excursie paddenstoelen ......................................................... 5 Excursie diersporen ............................................................... 5 Een prachtige dag .................................................................. 6 Hazelaar ................................................................................. 7 Het Archief ............................................................................. 8 Walnotenboom ..................................................................... 10 Bomenroute GGZ Drenthe ................................................... 12 Plattegrond ........................................................................... 13 Mijmeren in Beilen ............................................................... 15 De activiteiten Leven in het Bos ........................................... 17 Tamme kastanje .................................................................. 18 Noordelijke Werk-doe-dag ................................................... 19 Insectencursus ..................................................................... 21 Zomer… ............................................................................... 23 Film ...................................................................................... 24 Oproep bezorgers ................................................................ 25 Het nestkastenboek ............................................................. 25 Beukenboom......................................................................... 26 Werkgroepen en coördinatoren ............................................ 27

3

REDACTIONEEL Na een van de natste zomers sinds 100 jaar, er zijn maar weinig mensen die dit nog hebben meegemaakt, is de herfst van start gegaan. De bomen verkleuren prachtig rood, geel en bruin. Tijd voor een wandeling om van die prachtige kleuren te genieten. Daarvoor een wandelroute in deze Brummels op het terrein van de GGZ in Assen en Beilen. In Assen aan de hand van een boekje en in Beilen langs het Mijmerpad. in beide routes zijn bijzondere bomen opgenomen en alleen al hiervoor de moeite waard. Dit najaar worden er nog 2 activiteiten georganiseerd een voor paddenstoelen en een voor diersporen, beide met een lezing en een excursie. Omdat het najaar is in deze Brummels informatie over inlandse bomen met eetbare noten. Daarnaast een oproep voor bezorgers, een link naar het nestkastenfotoboek van de familie Huisman en informatie over de noordelijke Werk-doe-dag van 1 oktober aanstaande. Ik wens u weer veel leesplezier!! Hebt u zelf iets leuks meegemaakt en wilt u dit met anderen delen dan kunt u uw verhaal mailen naar: [email protected].

Geke Kooistra Werkgroep Brummels

Uiterste inleverdatum kopij voor de eerstvolgende Brummels is 1 december 2011

4

EXCURSIES VAN IVN AFDELING ASSEN PADDENSTOELEN Lezing Excursie

5 oktober 8 oktober

in de Kloosterhof Diepstroeten

Voor iedereen die het leuk vindt om wat meer over paddenstoelen te weten te komen is dit een verassend leuke combinatie van een lezing en vervolgens een excursie. Wat is nou eigenlijk een paddenstoel? Waar is een paddenstoel nou eigenlijk goed voor? Waaraan herken ik ze? Wat zijn giftige en eetbare soorten? Allemaal vragen die min of meer beantwoord zullen worden. Het is zeker geen cursus voor gevorderden, maar wellicht wel een begin van een leuke hobby.

DIERSPOREN Lezing Excursie

17 november 19 november

in de Kloosterhof de juiste plek wordt nog bekend gemaakt.

Raadpleeg hiervoor onze website: www.ivnassen.nl.

5

EEN PRACHTIGE DAG Zaterdag 21 mei 2011 was een schitterende lentedag. De dag waarop de IVN-afdeling Bussum/Naarden per bus naar Drenthe kwam om daar te gaan genieten van de natuur. Het gezelschap, zo’n 40 personen vrijwel allemaal (ruim) boven de 50 jaar, arriveerde rond 10.00 uur bij boerderij Kamps. Op het erf waren tafels en bankjes klaargezet en er was koffie, thee en koek. De gastvrouw speelde op haar trekharmonica, de zon scheen uitbundig, iedereen was in een opperbeste stemming. Een korte introductie over het programma van de dag en daarna gingen we in drie groepen; twee voor de goede lopers onder leiding van ondergetekende en Frits de Bos en een groep voor wie slechter ter been was en het rustig aan wilde doen onder leiding van Jelle Mayer. De ochtendexcursie ging richting Kampsheide. De gasten waren meteen al onder de indruk, zoveel prachtige natuur, geen snelwegen in de buurt weidse uitzichten niet verstoort door bebouwing, en niet te vergeten de schoonheid van de meimaand. Bij het hunnenbed van Balloo werd geluncht. Sommigen hoefden daar eigenlijk niet meer weg, (zelfs niet vanwege de boer die net nu zijn gewas moest spuiten) zo lekker was het daar. Maar we moesten voort. Er kwam nog een middagdeel en daarvoor gingen we naar Oudemolen. Daar werden opnieuw drie groepen gevormd en die gingen allemaal een eigen route lopen. Frits boog af richting noorden/Gasteren, Jelle nam de route richting Heest en ik ging ook die kant op. Blauwzwarte rapunzel, waterdrieblad, en de orchideeën – Blauwzwarte rapunzel fotomomenten. Het was heerlijk, ontspannend, geanimeerd om met deze groep 'liefhebbers’ op pad te zijn. Het is volgens mij goed gelukt om onze mede IVN'ers te laten genieten van de natuur in onze omgeving, dat werd ook duidelijk uitgesproken toen we in Gasteren de dag met een heerlijke pannenkoek afsloten. Alles zat ook mee die dag: het weer, de natuur, de mensen.

6

En zo’n jaarlijks uitstapje als afdeling is dat niet een goed idee? Zou er niet een groepje gevormd kunnen worden die dat gaat organiseren? Overal zijn IVN-afdelingen die ons vast en zeker wel willen rondleiden in 'hun' mooie natuurgebieden die ons land (nog) rijk is. Einbert van Rees

HAZELAAR Corylus avellana De hazelaar (Corylus avellana) is een in West-Europa autochtone heester uit de berkenfamilie (Betulaceae). De hazelaar is net als de Forsythia een "naaktbloeier": de plant bloeit als deze nog geen bladeren heeft en is voor de bestuiving afhankelijk van de wind. Aan de hazelaar zitten de mannelijke en de vrouwelijke bloeiwijzen apart. De hazelaar wordt tot 6 m hoog en gaat pas na tien jaar vrucht dragen. Er zijn echter ook geënte struiken verkrijgbaar, die al na drie jaar vrucht dragen. Hazel komt van het Angelsaksische 'haes', waar het bevelen betekent. De hazelaarsstaf was daar een teken van gezag. Corylus, een Latijnse afleiding uit het Grieks, betekent 'gehelmd', en verwijst naar de harde vruchtwand. Er zijn diverse hazelnootrassen met grote noten. Deze zijn geoptimaliseerd voor de productie van noten en voor noten met weinig vliezen. Deze rassen zijn ontstaan uit kruisingen tussen diverse Corylus-soorten. De kleine nootjes van de hazelaar smaken echter beter. Hazelnoten zijn een goede bron van vitamine E. Een handvol bevat ongeveer 50% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. Hiernaast bevatten ze veel energie (682 kcal per 100 gram), voornamelijk in de vorm van onverzadigde vetzuren. Hazelnoten worden veelal gebruikt in gebak en door salades. De hazelnoten worden door vogels als de gaai verspreid, ze zijn ook geliefd bij muizen. Verder verspreidt de hazelaar zich via worteluitlopers. De struik, die zowel in de schaduw als in de zon kan de hazelaar aangetroffen kan worden, komt vaak op aan bosranden. Informatie uit Wikipedia 7

HET ARCHIEF 22 We zijn aangeland bij het jaar 1978. Er is een tamelijk gedetailleerd jaarverslag van dat jaar in het archief. En dat heeft een duidelijke reden, die in de slotconclusie van de secretaris wordt verwoord: “Terugblikkend kunnen we zeggen dat we als vereniging uit onze winterslaap zijn. We zijn echter van mening dat we nog niet klaar wakker zijn. Vele zaken kunnen nog beter worden aangepakt. Verheugend is echter dat het aantal actieve leden veel groter is geworden. We denken dat de natuurgidsencursus één van de oorzaken is.” Die laatste opmerking is vast en zeker juist; de natuurgidsencursussen leveren altijd weer een aantal nieuwe actieve leden op die de afdeling nodig heeft om voort te kunnen blijven bestaan en activiteiten te kunnen ontplooien, dat was toen zo en nu nog. Wat gebeurde er dan allemaal in 1978? Het ledental liep iets terug (door overlijden en verhuizingen) en ging van 87 nar 85. Maar het aantal gidsen steeg van 11 naar 17 (waaronder 2 controleurs vogelwet en 1 controleur natuurbeschermingswet) De toename van gidsen maakte het mogelijk om meer excursies (wandelingen) te houden. Op Wittterzomer werden 5 wandelingen gehouden met ongeveer 150 deelnemers. De gidsengroep put daaruit motivatie om door te gaan met deze activiteit. De heemtuingroep waarover ook het jaar daarvoor al werd gesproken bleef nog wat kwakkelen, er was geen bijeenkomst in 1978, maar toch meldt de secretaris dat: “Als de tekenen ons niet bedriegen dan zal het gidsje binnenkort verschijnen”. De samenwerking met de andere natuurorganisaties Oude Walnoot of Okkernootboom stagneert enigszins. Er werden slechts drie contactavonden gehouden, waarvan 2 i.s.m. de Mij. voor Tuinbouw en Plantkunde, de Bijenvereniging en de K.N.N.V. Thema’s waren: Kris Kras door Nederland (met de heer Hemmes uit Gieten), Israel (dia’s en verhalen

8

verzorgd door dokter Loterijman (?) uit Winschoten). De avonden werden goed bezocht, alleen niet door onze IVN’ers. Het bestuur is op dat moment ook goed bezet. Na de jaarvergadering die op 13 maart plaatsvond, (zie ook het archief 21) bestaat het uit; mevrouw Prins, nieuw benoemd lid; de heer Visser, voorzitter; en Ten Brink, secretaris; Huizinga, penningmeester; en de leden: Bettenbroek, Feijen, Leene, Verhaagen. Kom daar vandaag de dag eens om denk je dan, bestuursleden zijn nauwelijks meer te vinden, niet alleen voor onze afdeling, ook bij andere vrijwilligersorganisaties is dat lastig geworden. Het bestuur vergadert zo’n 10 keer per jaar. Daarnaast is er door het dagelijks bestuur ook vergaderd met de heer Van Os, van de stichting Opbouw Drenthe in verband met het Welzijnsplan van de gemeente Assen. Ook werd deelgenomen aan districtsvergaderingen, overleg met de gemeente Beukenbomen Assen en Staatsbosbeheer (boomfeestdag). Mevrouw Prins bezocht de jaarvergadering van de landelijke vereniging en de heer Feijen werd daar herkozen als hoofdbestuurslid. Uit bovenstaande opsomming kan m.i. afgeleid worden dat er rond 1978 op bestuurlijk niveau allerlei interessante ontwikkelingen waren. Er was politiek veel aandacht voor Welzijn, en daar viel ook natuur (bescherming en educatie) duidelijk onder. Het IVN locaal en landelijk wordt betrokken bij allerlei maatschappelijke ontwikkelingen en ook dat zal een rol gespeeld hebben bij “het ontwaken uit de winterslaap”. Naast de hierboven genoemde activiteiten zijn er nog een aantal wat minder in het oog springende activiteiten, die in het jaarverslag keurig vermeld worden. Zo lijkt de afdeling Assen opeens ook op districtsniveau een belangrijke rol te spelen. Evert Bettenbroek is redacteur van het (districtsblad) Morene. Mevrouw Prins helpt hem daarbij door alles op stencil te typen en het geheel wordt afgedraaid bij de familie Smittenberg. (Achter deze zinnen schuilt een arbeidintensieve werkelijkheid, typen op stencils (fouten doorlakken), voorzichtig met de kwetsbare stencils, opspannen op het stencilapparaat, inkten, stencils draaien, rapen en 9

nieten, verzendklaar maken en dan nog verspreiden. Het was 1978, niemand had nog enig vermoeden dat communicatie zo’n 30 jaar later allemaal met een eenvoudige druk op de knop verzenden kan.) Het districtsdepot werd verzorgd door G. Prins en de secretaris verzorgde mede de rekrutering van gidsen tijdens de Rijwielvierdaagse. De heer Huisman verrichtte samen met zijn zoon de jaarlijkse nestkastencontrole; en hij doet/zij doen dat nog steeds: hulde daarvoor! De groep voor nazorg van de weidevogels heeft ook weer goed werk verricht. Toch zijn er ook negatieve geluiden, de jeugd lijkt de opzichtige stokjes die bij de nesten worden neergezet dankbaar te gebruiken om de nesten alsnog leeg te halen. De activiteiten om de Kroezehof tot een natuureducatieve ontmoetingsplaats om te bouwen gaan niet van een leien dakje. Er is wel veel werk verzet, maar steeds door dezelfde personen en er moet nog steeds veel gebeuren. Gelukkig is de groep die zich ermee wil bezighouden wel groter geworden. Een diversiteit aan activiteiten dus en dat is denk ik ook goed. Geef als IVN actieve leden de mogelijkheden om activiteiten te ontplooien. Ondersteun ze met menskracht, logistiek en als het nodig is financieel. Einbert van Rees

WALNOOT Juglans regia De walnoot of okkernoot (Juglans regia) is een plant uit de okkernootfamilie (Juglandaceae). Om een onderscheid te maken met het geslacht Juglans, dat eveneens walnoot heet, wordt de soort ook voluit gewone walnoot of Perzische walnoot genoemd. De boom komt van nature voor in ZuidEuropa op de Balkan, Zuidwest- en Centraal-Azië tot de Himalaya en in Zuidwest-China. In de Griekse mythologie werd Dionysos verliefd op de jongste dochter Carya van de laconische Koning Dion. De twee jaloerse zussen verklapten dit aan hun vader. Dionysos werd zo woedend dat hij die twee in rotsen veranderde. Carya, die van verdriet stierf, werd door hem in een walnotenboom veranderd. Voor haar werd een tempel gebouwd met zuilen van notenhout in de vorm van vrouwen, Kariatiden genoemd. De notenboom staat daarom voor het symbool van de wijsheid. Onder het christendom werd de walnotenboom een boom van de duivel die macht en wellust symboliseerde. Men geloofde dat men ernstig ziek kon worden als men onder de boom in slaap viel! 10

De boom kan een hoogte van wel 30 meter bereiken en een kroon van 10 meter doorsnee. Bij het ouder worden krijgt de grijze stam een diep gegroefde bast. Het blad is oneven geveerd samengesteld. De boom bloeit in maart/april en laat in september/oktober zijn bijzondere vruchten vallen.

De plant wordt al eeuwen geplant vanwege de economische waarde van het hout en de eetbare noten. De tweezaadlobbige noten worden zeer gewaardeerd en gebruikt in veel gerechten, ook wordt hieruit olie geperst. Notenhout is veel gebruikt in de houtbewerking in de meubelindustrie, voor gebruiksvoorwerpen, vliegtuigpropellers en voor dashboards van sommige auto's. Met zijn dicht bladerdak is de okkernoot een ideale en karaktervolle schaduwboom. Vliegen en muggen hebben een hekel aan de geur van de aromatische bladeren. Vandaar dat men op boerderijen vaak een notelaar aantreft in de nabijheid van een mesthoop. Informatie uit Wikipedia

11

BOMENROUTE Op het terrein van GGZ Drenthe aan de Dennenweg 9 in Assen hebben IVN-gidsen in het kader van hun opleiding in 2001 een bomenroute opgezet. Van deze route is een boekje verkrijgbaar op het hoofdgebouw van op het terrein. Dit boekje bevat een plattegrond met een aanduiding waar de bomen staan. De plattegrond van de route vindt u in het midden van deze Brummels. Jammer genoeg is deze niet meer actueel. Er zijn gebouwen afgebroken en op het middenterrein wordt momenteel gebouwd, waardoor u van de route moet afwijken. Bij punt 21 loopt u nu rechtdoor en op het eind van de weg naar rechts afbuigen om de route weer op te pakken. In dit aardige boekje staat een stukje geschiedenis van het gebied en de ontwikkeling van het terrein. De bomen worden beschreven met hun specifieke eigenschappen en soms een leuk verhaal, de namen worden zowel in het Nederlands als het Latijns vermeld. Sinds kort zijn, op verzoek van de afdeling Cultuurtechniek van GGZ Drenthe, bij de bomen bordjes met de namen geplaatst (zie foto), zodat de bomen gemakkelijker te vinden zijn. Voorheen waren de bomen gemerkt met een labeltje met een nummer. Als je goed kijkt, kun je die op sommige bomen nog vinden. In Beilen op het terrein van GGZ Drenthe is een soortgelijk pad opgezet. Het Mijmerpad, een pad met gedichten. Hiervan is geen plattegrond, maar goed via de aanwijzingen te volgen. Wil Al liep het pad voor ons en maakte hier een verslag van, deze staat verderop in deze Brummels. De herfst is een prachtig jaargetijde om de routes te lopen, de diverse bomen tooien zich dan in schitterende herfstkleuren. Als u rond bent kunt u van een kopje koffie of thee genieten op het terrein in Assen in gebouw De Brink of in Beilen in de Regenboog. Geke Kooistra

12

MIJMEREN IN BEILEN “Zolang de lente maar blef kommen en dan de zomer en dan de herfst En as de winter maar blef dromen van neije blaadern aan de bomen Zolang de maon gewoon blef zörgen veur zilv’ren licht en eb en vloed En as de liefde mar blef winnen komp ‘t allemaol wel goed.” Deze versregels van Daniël Lohues staan op een paaltje langs het Mijmerpad op het terrein van GGZ-Beilen. Ik las ze met een vrouw die het pad wel met me wilde lopen, ze kent de weg langs bomen en kunstwerken. Ze kende het gedicht, ze houdt ervan. Het staat dicht bij de Plantenkas, waar ze werkt. Het Mijmerpad is drie maanden geleden feestelijk geopend, de krant van Midden-Drenthe schreef erover. Ik wist dat op het terrein veel uitzonderlijke bomen staan, omvangrijk, uitheems, zoals een enorme Tulpenboom. Onlangs liep ik er op een vroege zondagmorgen, registrerend, opmerkzaam op bijzonderheden, fototoestel bij de hand. Nogal in contrast met wat de naam van het pad beoogt. Dat leidde dus tot terugkeren, nu met iemand die er woont. Wat je dan meer ziet! Het gedicht van Daniël Lohues om te beginnen. Onder een Krimlinde merkten we dat de takken een hoge koepel vormen. Wat verderop hing in een frame een mozaïekraam dat me eerder niet was opgevallen. “Je moet wat langer blijven staan, dan zie je veel meer”, raadde de vrouw me aan. Ze

Mijmerpad op het GGZ-terrein in Beilen

verduidelijkte dat met: “Vanuit de kantine heb ik zo vaak op dat beeld daar uitgekeken, dat van die man en vrouw. Pas toen ik er voor ging staan, zag ik ze echt.” Dat verschil wilde ik ook wel vanuit de kantine bekijken. In gesprek bij de ‘mijmerkoffie’, die daar geschonken wordt, heb ik het beeld zelfs helemaal niet gezien. Eenmaal weer op pad passeerden we een Hemelboom – altissima, de allerhoogste – en de hiervoor genoemde Tulpenboom, waarvan de Latijnse naam klinkt als muziek: Liriodendron. Voor de deur van gebouw De Etstoel staat een Amberboom; verderop de Augurkenstruik, zijn vruchten beginnen al blauw te kleuren. In de schaduw van de Augurkenstruik hangen lichtgroene lampionnetjes aan de takken van een mij onbekende heester. Het geld voor verklarende bordjes op paaltjes is op, vertelde Jan Wolting, werkbegeleider/activiteitentherapeut, en ‘motor’ van het Mijmerpad. “Midden volgend jaar gaan we door, dat is zeker!” Hij zag graag meer mensen uit Beilen op het terrein, bij zijn plantenkas. En hij vraagt me om in het dorp, zo het uitkomt, mensen attent te maken op het mooie GGZ-terrein en op het assortiment van de Snuffelschuur, waarvan de opbrengst geheel ten goede komt aan de voltooiing van het pad. Volgens Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal moeten we ‘mijmeren’ begrijpen als ‘suffen, soezen, aanhoudend of vaag peinzen’. Geen van deze betekenissen zijn op deze wandeling door mijn hoofd gegaan. Integendeel, het bewegwijzerd lopen op het Mijmerpad leidt tot eenvoudig vragen en vertellen, bijna vanzelfsprekend. Dat vooral zal de bedoeling zijn. Wil Al

2

DE ACTIVITEITEN 'LEVEN IN HET BOS' Dit jaar hebben we als IVN een andere opzet gekozen voor onze publieksactiviteiten. Rond het thema Leven in het Bos hebben we een aantal lezingen en excursies georganiseerd en via een poster, onze website en persberichten maken we daarvoor publiciteit. Leden van IVN Assen verzorgen de lezingen en de excursies. Hoewel het nog te vroeg is om al conclusies te trekken over hoe deze nieuwe opzet uitpakt, kunnen we al wel stellen dat het de activiteiten kwalitatief uitstekend zijn. De lezingen en excursies zijn goed verzorgd en interessant. De deelname lijkt nogal wisselend te zijn. Het lijkt mij goed om in het najaar een evaluatie bijeenkomst te houden en samen terug te kijken op hoe het in 2011 is gegaan. Dan ook te bedenken hoe we in 2012 verder willen gaan. Ik ben er nog niet in geslaagd om daarvoor een concreet moment en plaats de bepalen, De Kroezehof zit zo vol dat het nauwelijks mogelijk is om nog een vergadering daar te plannen. Ik zal daarom een uitnodiging via mail verspreiden. Natuurlijk zijn suggesties voor een thema of een (andere) opzet van publieksactiviteiten 2012 welkom. Ik zag en de laatste Mens en Natuur een artikel over IVN Deventer die een Groene Stadswandeling (een beschreven route, waarvan een folder is gemaakt). Dat bracht me op het idee om komend jaar het thema “Groene stadswandelingen” voor te stellen. In de verschillende wijken van Assen excursies houden. Misschien ook lezingen in buurtcentra daarbij, misschien ook enkele routes beschrijven en laten drukken? Het is maar een idee. Hoe dan ook er volgt nog een uitnodiging en ik hoop dat jullie dan komen om mee te praten en een programma voor 2012 te ontwikkelen en mee willen werken, als gids, spreker op een lezing of bij het organiseren van de activiteiten. Einbert van Rees

3

TAMME KASTANJE Castanea sativa De tamme kastanje (Castanea sativa) is een loofboom uit de napjesdragersfamilie (Fagaceae), die van nature voorkomt in het Middellandse Zeegebied. De boom kan een hoogte bereiken van ongeveer 25-35 meter. De tamme kastanje heeft een levensduur van circa 500-1500 jaar. Er is een beroemde tamme kastanje die staat bij de gemeente van Sant'Alfio in Sicilië (op de hellingen van de Etna) en die naar schatting 2000-4000 jaar oud is. Zijn naam heeft de tamme kastanje waarschijnlijk te danken aan de Griekse stad Kastanéia in Pontus, een historische landstreek aan de kust van het Zwarte Meer, waar men hem op grote schaal cultiveerde. De Romeinen veranderden zijn naam in Castanea. Het woord sativa betekent gecultiveerd, nuttig of verzadigend. In Nederland en België komt de boom verwilderd voor en verder op oude landgoederen. Hij is hier ingevoerd door de Romeinen, die erg gesteld waren op de vruchten. Met name in het zuidoosten van Nederland zijn vrij veel oudere tamme kastanjes te vinden. Monumentale exemplaren zijn te vinden bij Beek-Ubbergen (de Kabouterboom in het Kastanjedal), in Arnhem en op diverse plaatsen in Limburg. De vrucht van de tamme kastanje is een doosvrucht (bolster). De zaden (kastanjes) kunnen, nadat de stekelige bolster is verwijderd, worden geroosterd en gegeten. Makkelijker dan roosteren is het om de kastanjes te koken. In Frankrijk eet men graag kastanjepuree (crème de marron). Het hout van de boom is uitstekend timmerhout, het lijkt qua kleur en structuur op eikenhout. Het soortelijk gewicht is iets lager, maar het heeft een hoge duurzaamheid doordat er veel looizuur in het (kern)hout zit. Hierdoor verkleurt het hout in contact met ijzer. Het wordt veel gebruikt om hekken, tuinmeubels, bruggen, steunpalen voor druivenstokken en vaten van te maken. In vroegere tijden noemde men de vruchten ‘aardappel van de armen’. Ook eekhoorntjes, Vlaamse gaaien, kraaien, muizen en wilde zwijnen zijn dol op 4

de ‘kastanjes’. Zij zorgen ervoor dat de bomen zich in het wild kunnen verspreiden. De Italiaanse boeren maakten en maken nog steeds dankbaar gebruik van de vruchten als voedingsmiddel. Ook nu nog weet men de culinaire kwaliteiten van de kastanjes te waarderen. Informatie uit Wikipedia

NOORDELIJKE WERK-DOE-DAG Voor een natuur- en milieuvrijwilliger is de doelgroep Jeugd & Jongeren een hele interessante. Het kunnen bereiken van jeugd is immers van grote betekenis voor het kunnen doorgeven van kennis, passie, het respect voor en het genieten van de natuur. De jeugd heeft immers de toekomst! Realiteit is echter dat de jeugd steeds minder buiten speelt, minder kennis heeft van de natuurlijke omgeving om hen heen en door allerlei bezigheden ook nog eens drukbezet is. Hoe bereik je deze jongeren nu? Tijdens deze Werk-doe-dag worden workshops aangeboden die je hopelijk zullen inspireren. Misschien ben je op zoek naar iets nieuws om de jeugd enthousiast te houden? Of ga je met de schoolklas dit jaar weer naar buiten en zoek je een nieuwe uitdaging? Misschien ben je op zoek naar andere manieren om de natuur te beleven? Of zie je de kracht in van het aangaan van allianties met andere (jeugd)organisaties, maar weet je niet goed hoe je dat moet aanpakken?

DOEL & DOELGROEP Als antwoord op bovenstaande vragen en omdat de Werk-doe-dag in 2010 een groot succes was, organiseren we op zaterdag 1 oktober 2011 wederom een noordelijke Werk-doe-dag ‘Jeugd & Jongeren’. Er is hier veel te halen: nieuwe ideeën, nieuwe werkwijzen, nieuwe allianties en innovaties. En dat alles helemaal gratis! Wil je aan de slag met jeugd en jongeren, dan mag je deze kans niet aan jezelf voorbij laten gaan.

5

LOCATIE & ORGANISATIE De locatie voor de Werk-doe-dag 2011 is Nieuw-Allardsoog te Bakkeveen. De organisatie is in handen van de IVN Consulentschappen Noord en NMO Overijssel. DAGPROGRAMMA 09.30-10.30 uur 10.00 uur 10.30-12.15 uur 12.15-13.45 uur 13.45-15.30 uur 15.30 uur

Inloop Opening Workshop - RONDE 1 Lunch en informatiemarkt Workshop - RONDE 2 Gezamenlijke afsluiting met borrel

WORKSHOPS 1. Beleef de natuur: doe, ontdek en verwonder! (Maroesja Veken) 2. Outdoor NME: nieuwe netwerken = nieuwe kansen (Marit Stokkentreeff) 3. Survivalen met bloemen, bessen en bladeren? (Marjanne Huising) 4. Verhalend Ontwerpen (Bernadet van der Veen) 5. Vissen méér dan ‘dobbertje staren’? (Henk Mensinga) 6. Van natuurontdekker ... tot natuurtalent ... tot natuurgids (Hendo Teensma) 7. Scharrelkids? Natuurlijk! Scharrelen in de natuur… (Allard Polak) 8. Filmpje! (Anic van Damme en Renate Duits) 9. Lekker snoepen uit de natuur (Betty Kooistra en Mirjam Frieswijk) 10. Bereik jongeren via de Groene Maatschappelijke Stage (Monique Pas, Paula Mosterman en Martha Reining) 11. De digitale natuurgids (Huub Veldhuijzen en Edwin van Spronsen) Aanmelden voor de Werk-doe-dag kan helaas niet meer, de sluitingstermijn was 9 september jongstleden.

6

INSECTEN Een korte IVN-cursus IVN Westerveld Van de ruim één miljoen soorten insecten, die er wereldwijd zijn beschreven, komen er “maar” ongeveer 18.000 in ons land voor. Een ontstellend hoog aantal voor een cursus, die een overzicht wil geven van de geweldige verscheidenheid aan vorm en levenswijze binnen deze grootste groep van levende organismen. Onze docent Ben Prins uit Uffelte staat bekend als een levendig verteller en bij hem vind je dan ook niet een dorre presentatie van duizenden en duizenden soorten, waarin je als cursist al snel de weg kwijt raakt. Hij neemt de deelnemers meer op een korte rondreis door de uitgebreide wereld van de insecten. Daarbij wordt er kennis gemaakt met een beperkte keuze uit de vele interessante en soms bizarre soorten, die wij in onze eigen omgeving kunnen tegenkomen. Deze cursus is niet alleen van belang voor gidsen en andere excursieleiders, die meer willen vertellen tijdens hun rondleidingen. Ze is net zo uitdagend en interessant voor iedereen, die belangstelling heeft voor de natuur om zich heen en die zich wil verbazen over de rijkdom aan vreemde vormen en onverwacht gedrag, waar je zonder het te weten vrijwel dagelijks aan voorbij loopt. Om in ieder geval een beetje aandacht te kunnen geven aan de vele groepen insecten, die in onze omgeving voorkomen, zijn er acht avonden gereserveerd: vier in de herfst van 2011, en vier in het begin van 2012. programma:

Deel I
26 oktober 2011

oerinsecten, haften, kakkerlakken, oorwormen


9 nov. 2011

libellen en sprinkhanen


23 nov. 2011

wantsen, cicaden, bladluizen en verwanten


7 dec. 2011

kokerjuffers, mierenleeuwen en andere gaasvliegen

7

deel II


11 jan. 2012




25 jan. 2012




8 febr. 2012




15 febr. 2012

dagvlinders en nachtvlinders

kevers

wespen, mieren, bijen

muggen en vliegen

De lezingen vinden plaats op 8 woensdagavonden in Cultureel Centrum Overentinghe aan de Entingheweg in Dwingeloo en beginnen om 20.00 uur exact. De zaal is geopend vanaf 19.30 uur voor een kop koffie en het inzien van de leestafel. De kosten voor deze cursus bedragen: Per deel € 17,50 (IVN-leden) en € 20,- (niet leden). Voor de hele cursus (deel I en II) € 30,- c.q. € 35,-. Aanbevolen maar niet verplicht is de Tirions Insektengids van M. Chinery (eventueel gezamenlijk te bestellen). Opgave bij de werkgroep korte cursus 0521-598332 of [email protected] IVN Westerveld / Werkgroep Korte Cursus

8

ZOMER… Morgen is er weer een dag De boeren zijn er wel blij mee ’t Is weleens warmer geweest Tja, ’t valt wat tegen ’t Wordt al wat lichter ’t Is ook wel lang droog geweest ’t Schijnt morgen wat beter te worden De vooruitzichten zijn niet slecht ’t Zal niet zo wezen We zien het nog één dag aan We gaan niet somberen, hoor Lang niet gedaan, spelletjes Tjee, dat gaat hard Moet je eens achter je kijken Hoe zou het de vogels en de vlinders en de hagedissen zijn vergaan, deze zomer, ik weet er niks van. Ben wel heel benieuwd. Wil Al

9

FILM In samenwerking met Stichting Het Drentse Landschap en het ICO (Centrum voor Kunst & Cultuur) te Assen geeft Nighthawk productions op 1 oktober aanstaande een eenmalige voorstelling van de film: IN HET LAND VAN DE DRENTSCHE AA De film wordt vertoond 1 oktober 2011 in het ICO, Zuidhaege 2 te Assen. Zaal: De Schalm. De voorstelling begint om 20.00 uur. De entreeprijs bedraagt € 6,50. De film wordt vertoond in het kader van de tentoonstelling Beeldschoon Water van Willem Kolvoort. Deze tentoonstelling vindt plaats van 31 augustus tot en met 24 oktober in het ICO. Kaarten zijn uitsluitend verkrijgbaar via Stichting Het Drentse Landschap, via het mailadres: aanmelden@drentslandschap. nl o.v.v. naam, adres, telefoonnummer en het aantal kaarten dat u wenst, of telefonisch via telefoonnummer 0592-313552. Mocht u begunstiger zijn van Het Drents Landschap, geef dit dan aan want begunstigers krijgen € 1,50 korting per persoon. Aanmeldingen zullen worden bevestigd via de mail. Deze bevestiging dient tevens als entreekaart!! (neem hem dus mee). De betaling geschiedt in het ICO. Nighthawk Productions Assen

10

BEZORGERS GEVRAAGD Het is al weer enige tijd geleden dat we een oproep moesten plaatsen voor bezorgers van de Brummels. Voor de wijk Marsdijk en het dorp Loon zijn we op zoek naar enkele bezorgers. De Brummels wordt 4 x per jaar verspreid en de tijdsbesteding is per keer ongeveer een uur. Wilt u 4 x per jaar een frisse neus halen, dan kunt u contact opnemen met Frits de Bos telefoonnummer 0592-341747 of via e-mail [email protected] Frits de Bos

HET NESTKASTENBOEK Op de website van IVN Assen staat een link naar een fotoboek van de familie Huisman. Vader en zoon Huisman controleren jaarlijks de nestkastjes in het Asserbos. Frank Huisman heeft een prachtig fotoboek gemaakt over wat ze dan allemaal doen en vinden bij zo'n nestkastencontrole. Ook kun je rechtstreeks naar het fotoboek via onderstaande link: http://www.albelli.nl/onlinefotoboek-delen/4f49cb1f-5afd-475b-b5869b7cefb0e29f Veel kijkplezier!

BEUK

Fagus sylvatica De beuk (Fagus sylvatica) is een plant uit de napjesdragersfamilie (Fagaceae). Het is een van nature in Europa voorkomende boom. De soortaanduiding sylvatica is afgeleid van 'silva' (= bos). De beuk kan tot 46 m hoog worden. De plant is eenhuizig; er zijn dus mannelijke en vrouwelijke bloemen aan dezelfde boom. De bestuiving vindt 11

plaats door de wind. De beukennootjes vallen in de herfst. De beukennootjes worden omsloten door een napje, dat gevormd wordt uit de vruchtbladen en de schutbladen. In elk napje zitten twee nootjes. Als de nootjes rijp zijn opent het napje in vier delen en vallen de beukennootjes op de grond. De beukennootjes worden onder andere verspreid door eekhoorns, die ze als winter-voorraad gebruiken. De beuk gedijt goed op vochthoudende, goed doorlatende, kalkrijke, leemhoudende bodem. De boom leeft in symbiose met een schimmel. Bij beukenbossen valt op dat er weinig tot geen ondergroei is, door het dichte bladerdak bereikt maar zeer weinig zonlicht de bodem, terwijl het looizuurrijke blad kruidachtige begroeiing tegengaat. Bij Laren in Gelderland staat de oudste beuk van Nederland; deze heeft de uitzonderlijk hoge leeftijd van 400 jaar. De beuk is een belangrijke boom voor dieren. Zo hakt de zwarte specht bij voorkeur zijn nestholte uit in beukenstammen. Beukennootjes die bij miljoenen onder beukenbomen liggen, zijn geliefd voedsel van eekhoorns, dassen, wilde zwijnen en vogels, zoals Vlaamse gaaien. De beuk is stevig ingeburgerd en een talrijk aangeplante boom in de westerse cultuurlandschappen. Het hout wordt voor allerlei producten gebruikt zoals speelgoed (omdat het nauwelijks splintert), meubilair en parket. De beuk bevat fagine, een saponine. Deze fagines kunnen hemolyse opwekken. Vooral paarden zijn zeer gevoelig aan deze toxines die vooral in de beukennoten zijn opgeslagen. De bladeren zijn weinig toxisch. Informatie uit Wikipedia

12

WERKGROEPEN / COÖRDINATOREN

BESTEMMINGSPLAN BUITENGEBIED ASSEN

Gerrit Tangerman, De Vallei 54 9405 KK Assen
0592 353 658

LANDSCHAPSBEHEER

Luit Mulder, Obrechtlaan 212 9402 TP Assen
0592 341 331

NATUURGIDSEN

Einbert van Rees, Ruysdaelstraat 19 9403 CE Assen
0592 312 882 E-mail: [email protected]

NESTKASTEN

Familie Huisman, Vondellaan 134 9402 NX Assen
0592 388 787

MATERIALENVERKOOP

Jar Suchý, Schoolstraat 49 9421 SL Bovensmilde
0592 412 054

WEBMASTER

Marien van Westen, Podzolhamel 26 9403 XC Assen
0592 374 445 [email protected]

DE KROEZEHOF

Weth. Bergerweg 26, 9406 XP Assen
0592 357 459

WWW.IVNASSEN.NL

13