STATION ASSEN
Station Assen Toen, nu en straks
ONDER DEZE RUIMTELIJKE, GENEREUZE EN MARKANTE LUIFEL...
6 STATION ASSEN | OKTOBER 2014 DE ZWARTE HOND & POWERHOUSE COMPANY
...STREKT DE RODE LOPER ZICH UIT VANAF HET STATION NAAR DE BINNENSTAD.
7
OKTOBER 2014 | STATION ASSEN
DE ZWARTE HOND & POWERHOUSE COMPANY
Station Assen Toen, nu en straks
Onderweg naar morgen Als ik aan station Assen denk, dan denk ik aan al die mensen die onderweg zijn naar morgen, naar een volgende halte in hun leven. Ik denk aan mijn dochter, die ik elke week op de trein zet en een paar dagen later weer in de armen sluit als haar studieweek er op zit. U begrijpt tegen die achtergrond dat ik de omroepster van dienst koester als ze met warme stem aankondigt dat de intercity uit Groningen met eindbestemming Schiphol drie minuten eerder dan gepland binnenrolt op spoor 1. Dochters mogen dan ook onderweg zijn naar morgen, het voelt fijn dat thuis nog steeds de eindbestemming heet. Zo beleeft iedereen station Assen op zijn eigen wijze. Station Assen dat een metamorfose ondergaat. Met een nieuw stationsgebouw dat straks prachtig harmonieert met zijn omgeving, aan een plein ligt en de reiziger een warm gevoel geeft van welkom te zijn in Assen. In die zin zijn we als stad ook onderweg naar morgen. De trein naar de toekomst stopt nooit. Hij dendert in volle vaart door. Daarom beveel ik u dit boekje ten zeerste aan. De persoonlijke ontboezemingen van reizigers, van Assenaren doen stilstaan bij de haltes die we in het verleden zijn gepasseerd. Ze maken de herinneringen aan station Assen tastbaar. Wethouder Harmke Vlieg
Links: Seinwachter Geuken 1978 Midden: 1930 - 1940 Reservoir station Assen Rechts: NTM tram komt aan op Stationsplein Rechter pagina: Luchtfoto 1948 NS-station met stoomtrein
Het eerste station van Assen werd geopend op 1 mei 1870. Het oorspronkelijke stationsgebouw was ontworpen door de architect Karel Hendrik van Brederode en werd gebouwd in 1868. Het behoorde tot een vernieuwde versie van het standaardtype SS derde klasse (SS Hoogezand).
zuidelijke vleugel oorspronkelijk een wachtkamer 1e en 2e klasse en één voor de 3e klasse. In het middengedeelte bevonden zich op de begane grond de vestibule, het bureau voor de stationschef, de telegraaf en de kaartjesafgifte, de ruimte voor bagage en speelgoederen.
Voor de aan te leggen staatslijnen waren een aantal standaard stationsgebouwen ontwikkeld, ingedeeld in vijf klassen. Het stationsgebouw van Assen was van de derde klasse. Dergelijke stations zijn in het noorden ook gebouwd in Hoogezand, Zuidbroek, Heerenveen, Nieuwe Schans en Hoogeveen. Alle gebouwen van dit type zijn onderhand afgebroken. Op de begane grond bevonden zich in de
Het oude station
Links boven: 1961 Rolderstraat overweg - DA coll. Assen Links onder: 1970 Autobussen met stadsdienst Harmanni Rechterpagina Links boven: 1916-1918 Stationsplein met tram NTM Rechts boven: 1930 - 1940 overweg Rolderstraat Links midden: 1880 Assen loc SS 301-479 (NS 1301-1479) Rechts midden: 1940 Oude station Assen Onder: Luchtfoto Station Assen
Boven: 1910 - Station Assen Rechts: NTM Stoomloc 63 met personeel
Op de eerste verdieping van de woning voor de stationschef met zolder. In de noordelijke vleugel het goederenkantoor, ruimte voor bestelgoederen en voor arbeiders en conducteurs, het magazijn en de toiletten. In de loop der jaren is deze indeling gewijzigd. In de jaren dertig werd op het Staatsspooremplacement in Assen tussen spoor 2 en 3 een verhoogd middenperron aangelegd met daarop een overkapping met stalen spanten. Spoor 1 werd daarna, door de ligging naast het lage perron aansluitend op het stationsgebouw,
niet meer gebruikt voor het normale personentreinverkeer. Tussen 1905 en 1947 was er ook personenvervoer over de spoorlijn naar Stadskanaal door middel van de Spoorlijn Assen - Stadskanaal. Deze is uiteindelijk in 1977 opgebroken. Het stationsgebouw uit 1870 voldeed volgens de NS in de jaren na 1980 niet meer aan de gebruiks- en onderhoudswensen van die tijd. Uiteindelijk werd het stationsgebouw in april 1988 gesloopt.
Ik heb 25 jaar bij het spoor gewerkt, waarvan 10 jaar op het station in Assen. In 1969 ben ik begonnen als schoonmaker. Later zat ik bij het loket en het bagagedepot. Het was een hele mooie baan. Vroeger stond je veel dichter bij de klanten, dat maakte het werk zo leuk. Ik heb het station nog dicht gedaan. Ik was de laatste medewerker op het oude station. “Er heeft wel eens iemand opgesloten gezeten” Op het oude station waren de toiletten aan de buitenkant. ’s Avonds rond 22.00 uur sloten wij dan de toiletten af. Het is wel eens gebeurd dat er iemand de hele nacht opgesloten heeft gezeten.
Frederik Hartlief
“De baas kwam ‘s nachts weleens bij me langs”
Ik heb op verschillende seinhuizen gezeten. In Assen aan de Narcisstraat en de Rolderstraat. Mijn vrouw kwam op zaterdagavond wel eens langs met eten, maar eigenlijk mocht dit niet. Je moest je hoofd er altijd bijhouden, het was gevaarlijk werk. ’s Nachts werkte ik tot half 1, tot de laatste trein was geweest. De baas kwam ‘s nachts weleens bij me langs op de fiets in z’n zwarte uniform met goudkleurige banden op de mouwen. Soms zag ik hem niet aankomen en schrok ik. Ook heb ik Herman Brood een keer ontmoet bij het seinhuisje in Assen. Hij wou naar boven komen, maar dat mocht natuurlijk niet.
“Vroeger dacht je er niet aan dat het mis kon gaan” We hadden vroeger geen geldtransport, dat deed ik altijd. Alleen op mijn fiets met veel geld richting de bank. Dan werd het geteld, terwijl iedereen achter je stond. Dit is altijd goed gegaan. Vroeger dacht je er niet aan dat het mis kon gaan. Ik heb wel eens gehad dat ik eerst een boodschap ging doen. Mijn baas werd dan ongerust omdat ik nog niet bij de bank was geweest. Dat kon ik beter niet weer doen.
“Het vlees inladen was zwaar werk” Uddema in Gieten bracht altijd het vlees bij ons. Dit was vers vlees, dat kon toen nog. Tegenwoordig is het vlees diepgevroren. De verpakkingen van vlees moest je dan optrekken op het schuine perron met een kar. Dat was zwaar werk, elektrische karren waren er toen nog niet. Vervolgens moest je de pakketten in de juiste wagon verspreiden. Elke plaats had een eigen wagon. “Ik was de laatste die het Rolderspoorlijntje gereden heeft” Ik ben ook nog locomotorbestuurder geweest en heb op het Rolderspoorlijntje gereden. Dit is nu een fietspad. Ik was de laatste die het Rolderspoorlijntje gereden heeft. Ik bracht het grind voor de N33 in Anderen via deze spoorlijn. Wat een bijzondere tijd was dat!
“Ik heb tot 1963 gewerkt op het station in Assen. Eerst als lijnassistent en later als perronopzichter. Het huidige station zegt mij niet zoveel, maar je kunt niet alles houden zoals het vroeger was.” Willem de Lange
“Mijn vader was de beheerder van de Bruna Kiosk in het eerste station van 1946 tot 1962. Als kind verkocht ik voor mijn vader altijd het Dagblad van het Noorden waar elke maandagochtend de Sport in Sport als bijlage zat. Dit werd nog verkocht voor een kwartje.” Arnold Staudt
“Sinterklaas werd altijd binnengehaald met de trein, wat was dat spannend!” Fré Sijken
“Als spoorman deed je altijd erg je best. Je stond midden in het publiek. Elke werkdag waren er op het station 25 mensen aan het werk. In de winter werkte je met 1 persoon extra in de nacht. Als er dan veel sneeuw lag, moest er iemand heen om de wissels schoon te maken.” Henk Bazuin
Het huidige station
In april 1988 werd het stationsgebouw gesloopt en werd begonnen met een nieuw gebouw, ontworpen door de architect Rob Steenhuis. Dit station was ten opzichte van het oude station gedraaid. Op 6 juni 1989 werd het nieuwe stationsgebouw in gebruik genomen. Door zijn opvallende vierkante vorm met vier kleine pilaren met gouden bollen op de hoeken boven het dak, kreeg het al snel de bijnaam ‘moskee’. In het station was een loketfunctie en een reisbureau van NS gevestigd. Op de bovenverdieping was het kantoor van de manager. Deze gaf leiding aan de loketmedewerkers,
het stationspersoneel, en vanuit Assen werden ook Beilen, Hoogeveen en Meppel bestuurd. Op de benedenverdieping, aan de perronzijde was een politiepost aanwezig. Inclusief celruimte. Deze werd gebruikt als uitvalsbasis voor de toenmalige spoorwegpolitie. Vooral tijdens de TT week was deze post 24 uur per dag bezet. In het oorspronkelijke gebouw was een restauratie gehuisvest, en de toenmalige Drentse Vervoer Maatschappij (DVM) had er een kantoor. Daarnaast was de laatste jaren ook een bloemist in de stationshal aanwezig. Met de komst van de centralisering is het reisbureau verdwenen. Tot 1 januari 2016 is er wel een kaartloket voor
Op deze en de volgende pagina’s enkele krantenartikelen uit de tijd van de bouw van het huidige station.
binnenlandse reizen in het station open gebleven. De restauratie verdween en er kwam een kiosk/DE koffiehoek in de plaats. Ook was er de afgelopen jaren een Albert Heijn To Go. De DVM is al jaren verdwenen, maar de verblijfsruimte voor de buschauffeurs is er nog steeds. Al die jaren, vanaf de ingebruikname van het station, is dezelfde fietsenmaker Grootjans de bewaker geweest van de rijwielstalling. In 2009 werd de onbewaakte fietsenstalling vergroot, waardoor het probleem van verkeerd gestalde fietsen grotendeels werd opgelost.
Ik ben geboren en getogen in Den Haag. Mijn vader werd als militair in 1914 tot 1918 voor straf naar Assen gestuurd, omdat hij geen officier wilde worden. En daar ontmoette hij mijn moeder die in Assen woonde. Na de eerste wereldoorlog is mijn moeder samen met mijn vader verhuisd naar Den Haag. Daar zijn ze getrouwd en ben ik geboren.
“De kruier pakte onze bagage en bracht ons naar opa en oma” Als we aankwamen op het station in Assen wachtte de kruier ons op. Hij pakte onze bagage en bracht ons naar de woning van opa en oma aan de Prins Hendrikstraat. Hij liep het hele stuk mee. Ik denk dat opa hem hier altijd iets voor gaf, want eigenlijk hoefde hij dit helemaal niet te doen.
‘Mijn vader is verkoper van het Spoorwegboek geweest en liep altijd langs de treinen op het station om boeken te verkopen.’ Lambert Joling
“Ik was 6 weken toen ik mijn eerste treinreisje maakte” Iedere zomer ging ik met mijn zusje en moeder terug naar Assen. Daar woonde mijn opa en oma nog. Elke zomer bleven wij hier drie weken. Elk jaar tot 1947. Wij vonden het harstikke leuk om onze vriendjes en vriendinnetjes weer te zien. Een bezoek aan Assen was altijd weer een feestje.
“Mijn man kreeg een baan in Assen” Assen bleef een rol in mijn leven spelen, want op een gegeven moment kreeg mijn man een baan in Assen. Hij werd gemeentearchitect. Hij zat nog in de commissie voor het kunstwerk die een tijdlang in het tweede station heeft gestaan. Het huidige station heeft de bijnaam ‘Mekka’. Ik heb het altijd een raar uitziend station gevonden.
“Wanneer het garnizoen met weekendverlof ging, kwamen ze aangemarcheerd door de stad. Bij het station moesten ze in de houding staan en wanneer ze een seintje kregen dat ze uit de houding mochten, maakten ze een sprintje richting de treinen om naar huis te gaan.” Meiltje de Rooij – Bootsma
“Bij warm weer en grote drukte ging ik samen met mijn collega op het perron staan als er een trein arriveerde. We hadden dan een dienblad vol ijs liggen die wij dan verkochten.” Johanna Kleiker- de Groot
Ik was 6 weken oud toen ik mijn eerste treinreisje maakte. Dit was van Den Haag richting Assen. Vroeger had je van die rieten koffers en van de deksel hadden ze als een soort wiegje ingericht en zo werd ik als baby vervoerd.
Rita de Ket
“Vlak na de bevrijding kwamen koningin Wilhelmina en prins Bernard naar Assen met de trein. Ze hadden een aparte wagon die op de hoek van de Nassaulaan stond. Hier rustte zij in de middag even uit voordat ze verder ging met het bezoek. “ Tiny Sijken
‘Het oude station had wat speciaals, maar als restaurateur ging mijn ruimte er op vooruit bij de nieuwbouw die begon in 1988.’ Kees van Rijen
“In de namiddag en avond voorafgaand aan de TT-nacht kwamen veel TT-gangers met de trein. Als eerste bierstop werd onze restauratie aangedaan. Omdat wij de volgende morgen om 07.00 uur al weer open waren, kwamen ze vanuit de stad ook vaak bij ons ontbijten. Wat hebben we veel uitsmijters verkocht op deze ochtenden tijdens de TT.” Janny Paas
Een warm welkom in Assen Rechts: Impressie van het nieuwe station
Het stationsgebied in Assen ondergaat de komende jaren een ware metamorfose. Eind 2016 start de bouw van een volledig nieuw stationsgebouw. Het ontwerp van Powerhouse Company/De Zwarte Hond maakt dat Assen in 2018 beschikt over een markante en gastvrije entree. Het nieuwe station is open en transparant en heeft een indrukwekkende driehoekige luifel die alle stationsonderdelen met elkaar verbindt. Onder het gebouw komt een fietsenkelder met plek voor 2600 fietsen. Ook wordt een nieuwe perrontunnel aangelegd. Het huidige stationsgebouw is inmiddels gesloten en een tijdelijk station geopend. Eind 2016 start de bouw van het nieuwe station. Naar verwachting opent het gebouw in 2018 zijn deuren.
Links: Impressie Overcingeltunnel Midden: Stationsstraat Rechts: Impressie Vredeveldsetunnel Pagina rechts: Impressie van het nieuwe station
Meer dan een nieuw station De vernieuwing van het stationsgebied reikt verder dan het stationsgebouw. Voor het station wordt vanaf voorjaar 2016 een autotunnel aangelegd. Met deze 170 meter lange tunnel wordt het doorgaand verkeer onder het stationsplein doorgeleid. Zo kan het autoverkeer doorrijden, zonder dat voetgangers hier op het stationsplein last van hebben. Daarbij wordt ook het stationsplein opnieuw ingericht, zodat een warm welkom ontstaat voor bezoekers van de stad.
Rode loper Reizigers die op het station in Assen aankomen, vinden via de Stationsstraat hun weg naar de binnenstad. Om ook hier bezoekers gastvrij te ontvangen, krijgt de straat de komende maanden hetzelfde uiterlijk als de singels in het centrum en het nieuwe stationsplein. Zo worden voetgangers vanaf voorjaar 2016 via deze nieuwe ‘rode loper’ als vanzelf van het station naar het centrum geleid.
Klaar voor de toekomst Ook een nieuw busstation, de vernieuwing van de fietstunnel naast het station en het opnieuw inrichten van de openbare ruimte zijn onderdeel van de metamorfose van het Asser stationsgebied. Daarmee biedt Assen haar bezoekers vanaf 2019 een meer dan warm welkom. De vernieuwing van het stationsgebied maakt deel uit van het bredere FlorijnAs-programma, waarin binnen diverse projecten gewerkt wordt aan de bereikbaarheid en ontwikkeling van de stad. Met als motto: Assen, klaar voor de toekomst!
De chef van mijn vader woonde boven het station in Assen. Toen de chef met pensioen ging kwam de nieuwe chef er wonen. Die heeft hier tot 1966 gewoond. Het ministerie van Waterstaat heeft de opdracht gegeven om het station in Assen te bouwen. Dit maakte dat het eerste station in Assen een zogeheten waterstaatstation was. In Meppel staat het officiële waterstaatstation nog. “De spooragent hoefde zijn hond maar één keer te laten blaffen” Tijdens de TT kwamen veel bezoekers met de trein naar Assen. Er kwam dan altijd een spoorwegagent met een hond op het station. Het gebeurde weleens dat de restauratiehouder zijn zaak wou sluiten, maar de festivalbezoekers wilden niet weg gaan. De spoorwegagent kwam dan langs in de restauratie om aan te geven dat de zaak over tien minuten ging sluiten. Maar na tien minuten zat iedereen er uiteraard nog. De agent liep dan naar binnen met de hond en hij
Martin Langenburg
“Mijn vader had geen uniform” Als kind kwam ik vaak op het station in Assen. Het eerste station was dat. Mijn vader is daar begonnen met werken in 1956 tot aan zijn pensioen in 1978. Mijn vader werkte in de bagagedepot, waar altijd de koffers en fietsen stonden. Als de bagagedepot leeg was, stonden er alleen nog maar twee stoelen en een kacheltje. Meer niet. Aan de andere kant van het pand zat het goederenkantoor, maar daar mochten wij niet komen. In het begin moest mijn vader zelf zijn kleren en schoenen regelen. Er was geen uniform. De medewerkers kregen alleen een pet en een broek.
“Als de laatste trein uit Groningen kwam, stapte ik bij de machinist in met mijn fiets. Hij stopte dan even bij een overweg zodat ik daar kon uitstappen en verder naar huis kon. Zo hoefde ik niet in het donker langs het spoor te fietsen.” Tiny Uneken -–Trip
“Op dit moment werk ik bij ProRail stations en ben ik als contractmanager verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van alle stations in Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel en Gelderland. Vanuit deze functie ben ik ook nu betrokken bij de nieuwbouw van het station Assen. Als ik het mag beleven, heb ik tijdens mijn carrière de verantwoordelijkheid gehad over drie stationsgebouwen in Assen.”
hoefde de hond maar één keer te laten blaffen. Daarna was de zaak meteen leeg. Zodra de TT was afgelopen wilde iedereen meteen weg. Treinen zaten dan stampvol. Reizigers lagen dan zelfs boven in de bagageruimte en zaten in de bagagewagons. “Daar stond Pipo de clown ineens” Pipo de clown kwam ook een keer aan op het station. Het hele station stond vol met kinderen en moeders die stonden te wachten. Ik liep op dat moment het washok in die naast het station stond. En daar stond Pipo de clown ineens. Ik vroeg nog of hij zich daar aan het wassen was, maar achteraf stond hij zich daar te schminken… Kort daarop werd Pipo in een klein locomotiefje gezet en stiekem naar de trein gebracht die aan de andere kant van het station stond te wachten. Daar stapte hij in en kwam dan vervolgens aan op het station. Dat was ook de magie van het station.
“Mijn oom was chef op het station en woonde erboven. Als het vroor was het heel erg koud op zolder en lag het ijs op de lakens. De voordeur van het huis kwam uit in de hal van het station naast de loketten.” Gerard Smallenbroek
“Ik heb mijn man leren kennen op het station. Ik werkte in de restauratie en hij was buschauffeur.” Johanna Bos-Boelens
“Het oude station had de charme en uitstraling van een echt stationsgebouw. De diverse diensten en activiteiten die vanuit dit station werden uitgevoerd (kaartverkoop, fietsenstalling en restauratie) zaten allemaal onder één dak. Het nieuwe, huidige gebouw werd moderner ingericht met meer licht, maar helaas met veel minder sfeer.” Eelco Krakau
Colofon
Pas goed op en doe je best! Op 1 mei 1870 werd het eerste station, ontworpen door K.H. van Brederode, in Assen geopend. Het station stond statig en trots aan het spoor. Aanvankelijk was er ook personenvervoer richting Stadskanaal. Deze lijn is in de jaren 70 opgebroken.
Ineke van Gent Regiodirecteur NS
Vroeger was Assen mijn thuisstation. Als studente op kamers in Groningen met de trein naar Assen om het weekend thuis door te brengen en mijn was af te leveren. Op zondagavond weer retour met schone was en terugkijkend op een heerlijk weekend met vrienden, familie en weekendbaan bij de Hema. Mijn vader haalde en bracht mij naar het station en sprak telkens weer bij aflevering; “kind pas goed op jezelf en doe je best”. Met een knipoog en een kus, maar toch. Het gebouw boeide mij niet zo en er viel ook niet veel te beleven. In 1988 werd het stationsgebouw gesloopt om plaats te maken voor het huidige station, ontworpen door Rob Steenhuis. Het lijkt mij onwaarschijnlijk dat er nu nog gekozen zou worden voor sloop van het oorspronkelijke stationsgebouw, zonde van zo’n historisch gebouw waar we nu met meer respect mee om zouden gaan. Sloop was een
Dit boekje kwam mede tot stand dankzij de Asser Historische Vereniging, het Drents Archief, de NS, ProRail en alle geïnterviewden.
rigoureuze stap om meer functies onder te kunnen brengen in en rond het station. De duizend en één nacht uitstraling van het huidige station spreekt mij persoonlijk wel aan, maar is functioneel minder geschikt voor uitbreiding van de dienstregeling en de daarvoor noodzakelijke aanpassing van perrons en tunnel. Ook de betere verbinding tussen voor- en achterzijde van het stationsgebied is een logische wens van de gemeente en van meerwaarde voor de reiziger. De sloop is onomstreden en het ontwerp van de architectencombinatie Powerhouse Company en de Zwarte Hond voor het derde station Assen van grootstedelijke allure. Ik ben er van overtuigd dat dit station een veel langere levensduur dan het huidige station zal hebben. Het nieuwe station wordt functioneel, eigentijds en transparant. Het is een royaal gebaar naar de reizigers van en naar Assen. We passen straks goed op het nieuwe station en doen ons best om er iets speciaals van te maken. Dat heb ik immers van mijn vader meegekregen en zijn adagium van toen is nog steeds een dierbare drijfveer. Ook voor Assen.
Uitgave: Gemeente Assen Vormgeving: AlbertsKleve BNO Drukwerk: ÈposPress Fotomateriaal: met dank aan de geïnterviewden, Paul Meijer, de Asser Historische Vereniging en het Drents Archief. Maart 2016
FlorijnAs
‘Heeft u bijzondere herinneringen aan het station in Assen?’ Die oproep in 2015 leverde vele enthousiaste reacties op. Vooral het oudste station bleek veel tastbare herinneringen aan vervlogen tijden op te roepen. In dit boekje zijn deze gebundeld. Het geeft een mooie inkijk in hoe het vroeger was, maar ook een doorkijk naar de toekomst. Op weg naar een nieuwe, markante en gastvrije entree.
