Rabobank Assen-Beilen
Jaarrekening 2008 Coöperatieve Rabobank Assen-Beilen U.A. gevestigd te Assen Code 3028
RAAD VAN COMMISSARISSEN F.H.M. Boermans, voorzitter M.T. Hatzmann (voorzitter tot 2 juni 2009) O. Koops G. J. Seubring drs. K. Stol (tot 4 maart 2008) mr. H.P. Veen drs. B. van der Weide (vanaf 4 maart 2008)
DIRECTIE ing. A. van der Spek MBA, directievoorzitter M. Lubbers RA MMO J. de Roos MBA drs. G.J. Volkers (tot 1 mei 2008) drs. M.A. Wiersma (vanaf 15 augustus 2008)
Aan de ledenraad, Ter voldoening aan de statuten leggen wij u de jaarrekening 2008, voorzien van de accountantsverklaring en het advies van de raad van commissarissen, ter vaststelling voor. De jaarrekening, het jaarverslag en de overige gegevens van de Rabobank Groep, waarin de cijfers van onze bank mede zijn begrepen, zullen ter inzage worden gelegd ten kantore van de bank.
De directie
R
Jaarrekening 2008 Rabobank Assen-Beilen
1
Directieverslag 2008 Na het fusiejaar 2007 was de start van Rabobank Assen-Beilen in 2008 ook weer bijzonder. Vanaf 1 januari verzorgt de bank namelijk ook de agrarische financiële dienstverlening voor vier andere Rabobanken in Drenthe. Hiertoe is het Food & Agri Team Drenthe geformeerd uit de agrarische medewerkers van de deelnemende banken in deze Bovenlokale Samenwerking-Agrarisch (BLS-A). Met het Food & Agri Team wordt een verder optimalisering van de dienstverlening in de agrarische markt beoogd. De resultaten van deze samenwerking zijn in het eerste jaar zondermeer positief. De algehele bedrijfsvoering is in 2008 zonder problemen verlopen. De bank was In Control en er hebben zich geen noemenswaardige incidenten voorgedaan. Het bedrijfsresultaat voor waardeveranderingen van vorderingen steeg van € 8 miljoen in 2007 naar € 12,8 miljoen in 2008. Exclusief de incidentele bate uit hoofde van de opbrengst uit deelnemingen ad. € 3 miljoen betekent dit een stijging van € 1,8 miljoen (22,5%). De afname van de totale lasten met € 0,4 miljoen en de stijging van de rentewinst met € 1,2 miljoen zijn hiervan de wezenlijke veroorzakers. De stijging van de rentewinst is voornamelijk toe te dichten aan de significante stijging van de rentetarieven gedurende het jaar en de toename van de spaargelden en deposito’s zakelijke cliënten. Over het commerciële resultaat zijn we nog niet tevreden. Zowel in de particuliere- als in de bedrijvenmarkt zijn vorderingen gemaakt qua marktaandelen. Ze zijn echter nog onvoldoende om ons te kwalificeren als de bank die er royaal toe doet bij klanten en in de omgeving. Het imago van Rabobank Assen-Beilen heeft zich positief ontwikkeld in dit verslagjaar. Zowel in de netwerken als bij lokale- en regionale initiatieven is de bank nadrukkelijk aanwezig. Vanuit de bank als coöperatie is een coöperatief actieprogramma opgesteld. Op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen zijn enkele initiatieven genomen. Het niveau en de mate van intensiteit was echter nog mager. De overgang van de kredietcrisis naar een economische crisis is aan het einde van het jaar de bank niet ongemerkt voorbij gegaan. De dalende rentemarkt en de recessie lieten aan het eind van het jaar al hun effect zien in de resultaatontwikkeling. Deze neerwaartse trend zal zich in 2009 voortzetten. Inmiddels zijn de nodige maatregelen genomen om de bedrijfsvoering aan te passen aan de gewijzigde externe omstandigheden. Ook is reeds een aanvang genomen voor een aanpassing van het beleid op de middellange termijn. Het bestuur van de bank is uitgeoefend door de directie. In de eerste helft van 2008 was Erik Versnel als interim-directeur Bedrijven aangesteld. Hij is per 15 augustus opgevolgd door Minne Wiersma. Het toezicht is uitgeoefend door de Raad van Commissarissen. Per 4 maart is Klaas Stol afgetreden. De Ledenraad bestond uit 36 leden. Na het aanloopjaar 2007 heeft de Ledenraad zich in dit verslagjaar goed van haar taken gekweten en is zij een belangrijk adviesorgaan van de directie gebleken. De directie
R
Jaarrekening 2008 Rabobank Assen-Beilen
2
Balans per 31 december 2008 (na winstbestemming) Activa 2008
2007
3.306
4.467
116.863
116.143
1.021.769
994.855
8.800
3.910
10.097
10.783
Overige activa
5.863
3.311
Totaal activa
1.166.698
1.133.469
2008
2007
Groepsmaatschappijen en maatschappijen waarin wordt deelgenomen
315.760
366.254
Spaargelden
535.792
494.560
Andere schulden aan cliënten
231.150
197.674
Overige passiva
16.468
15.133
Algemene reserve
67.528
59.848
1.166.698
1.133.469
21.362
24.359
(bedragen in duizenden euro's)
Kasmiddelen Groepsmaatschappijen Vorderingen op cliënten Deelnemingen Onroerende zaken en bedrijfsmiddelen
Passiva (bedragen in duizenden euro's)
Totaal passiva
Niet in de balans opgenomen verplichtingen
R
Jaarrekening 2008 Rabobank Assen-Beilen
3
Winst-en-verliesrekening over 2008
2008
2007
Rentebaten
61.754
54.483
Rentelasten
-37.692
-31.644
24.062
22.839
Opbrengsten uit deelnemingen
2.988
17
Provisie
5.110
4.992
7
9
32.167
27.857
-19.385
-19.807
Bedrijfsresultaat vóór waardeveranderingen van vorderingen
12.782
8.050
Waardeveranderingen van vorderingen
-3.398
-2.340
9.384
5.710
-1.604
-1.425
7.780
4.285
(bedragen in duizenden euro's)
Baten
Rente
Overige baten Totaal baten
Lasten Personeelskosten Andere beheerskosten Afschrijvingen
11.412
11.602
7.007
7.122
966
1.083
Totaal lasten
Bedrijfsresultaat vóór belastingen
Belastingen bedrijfsresultaat Nettowinst
R
Jaarrekening 2008 Rabobank Assen-Beilen
4
TOELICHTING Inleiding Alle bedragen luiden in duizenden euro's, tenzij anders vermeld.
Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Algemeen
De bank maakt gebruik van vrijstellingen voor de inrichting van de jaarrekening en het jaarverslag in overeenstemming met artikel 425 van Titel 9, Boek 2, Burgerlijk Wetboek. De activa en passiva zijn gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij een andere waarderingsgrondslag is vermeld. Bedragen in vreemde valuta zijn omgerekend tegen de laatst bekende koersen van het boekjaar. Vorderingen op cliënten
Op de balanspost vorderingen op cliënten heeft naast de noodzakelijke afwaarderingen een extra afwaardering plaatsgevonden die het karakter van een stille reserve heeft. De toevoegingen en onttrekkingen aan deze extra afwaardering geschieden stelselmatig onder waardeveranderingen van vorderingen in de winst-en-verliesrekening. Hierbij wordt gestreefd naar een minimumomvang van deze extra afwaardering, die in redelijke verhouding staat tot de risico's die hiermee moeten worden opgevangen. De met de toevoeging of onttrekking aan deze extra afwaardering samenhangende vennootschapsbelasting wordt over deze extra afwaardering geleid. Bij de waardering van de actieve belastinglatentie wordt rekening gehouden met afspraken zoals die binnen de fiscale eenheid met Rabobank Nederland zijn gemaakt. Rabobank Nederland heeft de mogelijkheid vorderingen van de lokale bank te securitiseren. Deze transacties worden zodanig gestructureerd dat de economische positie van de lokale bank niet wijzigt. Ook de bediening van cliënten blijft ongewijzigd. Deelnemingen
Deelnemingen in het aandelenkapitaal van Rabobank Nederland en Rabohypotheekbank NV zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. De overige deelnemingen, waarin geen invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het zakelijke en financiële beleid, zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of lagere marktwaarde. Het aandeel in de resultaten van de deelnemingen gewaardeerd tegen netto vermogenswaarde, het dividend van de overige deelnemingen en de resultaten uit de verkoop van deelnemingen worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen onder opbrengsten uit deelnemingen. Dividenden worden verantwoord na vaststelling door de aandeelhouders.
R
Jaarrekening 2008 Rabobank Assen-Beilen
5
Onroerende zaken en bedrijfsmiddelen
Onroerende zaken in eigen gebruik De waarderingsgrondslag van onroerende zaken in eigen gebruik is verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Hiernaast vindt activering en afschrijving plaats volgens de componentenbenadering. Op onroerende zaken in eigen gebruik wordt lineair afgeschreven op basis van de geschatte levensduur. Per component wordt de volgende afschrijvingstermijn toegepast: Grond: afschrijving nihil; Casco (gebouw): afschrijvingstermijn 40 jaar (2,5% per jaar); Installaties: afschrijvingstermijn 20 jaar (5% per jaar); Inrichtingskosten: afschrijvingstermijn 10 jaar (10% per jaar). Overige onroerende zaken (niet eigen gebruik) De overige onroerende zaken zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs (danwel de boekwaarde op het moment van herclassificatie van eigen gebruik naar niet eigen gebruik) of lagere marktwaarde. De marktwaarde betreft de waarde waartegen bestens kan worden verkocht onder aftrek van te maken kosten. Overige grondslagen Onroerende zaken, waarvan het voornemen bestaat tot verkoop en waarvan verkoop mogelijk is, zijn gewaardeerd tegen marktwaarde, voor zover deze lager is dan de actuele boekwaarde. Bedrijfsmiddelen De bedrijfsmiddelen zijn gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs onder toepassing van jaarlijkse lineaire afschrijvingen op basis van de geschatte levensduur op moment van aanschaf. Overige passiva
Voorziening voor latente belastingverplichtingen Deze voorziening heeft betrekking op de latente belastingverplichtingen ten gevolge van tijdelijke verschillen tussen de fiscale en commerciële vermogens- en resultaatbepalingsmethoden. De voorziening wordt gewaardeerd tegen nominale waarde. Pensioenverplichtingen De lokale bank heeft haar pensioenen ondergebracht bij Stichting Rabobank Pensioenfonds. Rabobank Nederland heeft zich aansprakelijk gesteld voor potentiële tekorten/overschotten welke uit deze toegezegde pensioenregeling voortkomen. Als gevolg hiervan heeft de lokale bank de pensioenlasten verwerkt als zijnde een toegezegde bijdrageregeling.
R
Jaarrekening 2008 Rabobank Assen-Beilen
6
TOELICHTING OP DE BALANS Activa
2008
2007
3.306
4.467
2008
2007
Rekening-courant Rabobank Nederland
85.236
9.996
Niet direct opvraagbare tegoeden groepsmaatschappijen
31.627
106.147
116.863
116.143
(bedragen in duizenden euro's)
Kasmiddelen
Hieronder zijn opgenomen de wettige betaalmiddelen.
(bedragen in duizenden euro's)
Groepsmaatschappijen
Stand 31 december
In het kader van de nieuwe interne financiële verhoudingen binnen de Rabobank Groep heeft een financiële herstructurering plaatsgevonden, die effect heeft gehad op de opbouw van de Groepsmaatschappijen.
2008
2007
Vorderingen met overheidsgarantie
142.280
135.624
Hypothecaire vorderingen inzake woonhuizen
451.449
421.928
Overige hypothecaire vorderingen
384.704
383.887
43.336
53.416
1.021.769
994.855
(bedragen in duizenden euro's)
Vorderingen op cliënten
Overige kredietverlening Stand 31 december
R
Jaarrekening 2008 Rabobank Assen-Beilen
7
2008
2007
8.800
3.690
Rabohypotheekbank NV, 25% gestort
-
209
Overige deelnemingen
-
11
8.800
3.910
(bedragen in duizenden euro's)
Deelnemingen Rabobank Nederland
Stand 31 december
In het kader van de nieuwe interne financiële verhoudingen binnen de Rabobank Groep heeft in 2008 de eerste uitbreiding in het aandelenkapitaal van Rabobank Nederland plaatsgevonden. Er is tevens overeengekomen dat het belang in 2009 zal worden uitgebreid naar € 17.600 en in 2010 naar € 26.400. De deelneming in het aandelenkapitaal van Rabohypotheekbank NV is in 2008 volledig overgedragen aan Rabobank Nederland.
2008
2007
9.348
9.829
-
75
749
879
10.097
10.783
10.783
12.162
1.262
185
-863
-332
Afschrijvingen en waardeverminderingen
-1.085
-1.232
Boekwaarde 31 december
10.097
10.783
(bedragen in duizenden euro's)
Onroerende zaken en bedrijfsmiddelen Onroerende zaken in eigen gebruik Overige onroerende zaken Bedrijfsmiddelen Stand 31 december
Het verloop van deze post is als volgt: Boekwaarde 1 januari Investeringen in het boekjaar Desinvesteringen in het boekjaar
R
Jaarrekening 2008 Rabobank Assen-Beilen
8
(bedragen in duizenden euro's)
Overige activa
2008
2007
5.863
3.311
Deze post bestaat uit nog te verrekenen rente, provisie en kosten, de te verrekenen vennootschapsbelasting, de vordering uit hoofde van de verkoop van panden en overige vooruitbetaalde en te ontvangen bedragen.
R
Jaarrekening 2008 Rabobank Assen-Beilen
9
Passiva
(bedragen in duizenden euro's)
2008
2007
295.418
348.106
20.342
18.148
315.760
366.254
Groepsmaatschappijen en maatschappijen waarin wordt deelgenomen Opgenomen leningen Rabobank Nederland Opgenomen leningen Interpolis NV Stand 31 december
De opgenomen leningen Interpolis NV betreffen leningen van een maatschappij waarin indirect door Rabobank Nederland wordt deelgenomen.
2008
2007
Spaarrekeningen
387.014
419.116
Deposito's particuliere cliënten
148.778
75.444
Stand 31 december
535.792
494.560
2008
2007
174.440
170.752
Deposito's zakelijke cliënten
39.408
5.573
Overige niet onmiddellijk opeisbare schulden
17.302
21.349
231.150
197.674
(bedragen in duizenden euro's)
Spaargelden
(bedragen in duizenden euro's)
Andere schulden aan cliënten Rekeningen-courant en betaalrekeningen
Stand 31 december
R
Jaarrekening 2008 Rabobank Assen-Beilen
10
2008
2007
16.468
15.133
(bedragen in duizenden euro's)
Overige passiva
Dit betreft de nog te betalen rente, overige vooruitontvangen en te betalen bedragen, alsmede voorzieningen. Tevens is hieronder opgenomen de verplichting uit hoofde van het fonds winstuitkeringen.
2008
2007
59.848
55.663
7.680
4.185
67.528
59.848
2008
2007
7.864
7.799
200
-
Overige onherroepelijke toezeggingen
13.298
16.560
Stand 31 december
21.362
24.359
(bedragen in duizenden euro's)
Algemene reserve Stand 1 januari Toevoeging uit de winstbestemming Stand 31 december
(bedragen in duizenden euro's)
Niet in de balans opgenomen verplichtingen Garanties Onherroepelijke accreditieven
Regeling omtrent bijdrage in tekorten Interne aansprakelijkstelling (Kruiselingse Garantieregeling). Tussen verscheidene rechtspersonen die tot de Rabobank Groep behoren, bestaat een verhouding van aansprakelijkstelling als bedoeld in artikel 3:111 van de Wet op het financieel toezicht (Wft). Dit vormt een zodanige juridische regeling dat de nakoming van verplichtingen van iedere deelnemende instelling in geval van een tekort aan middelen wordt gewaarborgd door de overige deelnemers. Het resultaat van deze regeling is dat het gezamenlijke vermogen van de deelnemers als waarborg geldt jegens de crediteuren van iedere deelnemer.
R
Jaarrekening 2008 Rabobank Assen-Beilen
11
TOELICHTING OP DE WINST-EN-VERLIESREKENING Rente
Onder de rentebaten zijn opgenomen de renteopbrengsten uit hoofde van leningen en kredietverlening in rekening-courant, de van Rabobank Nederland ontvangen rente, alsmede de provisies uit hoofde van kredietverlening. De rentelasten bestaan uit de rente over de toevertrouwde middelen en de aan Rabobank Nederland en Interpolis NV betaalde rente. Opbrengsten uit deelnemingen
Hieronder is het resultaat van de overdracht van de aandelen Rabohypotheekbank NV aan Rabobank Nederland per 1 januari 2008 ad € 2.977 begrepen. Provisie
Hieronder zijn begrepen de provisies uit hoofde van het betalingsverkeer en de bemiddeling in assurantiën en effecten. Overige baten
Hieronder zijn begrepen de ontvangen huurbaten ter grootte van € 7 (€ 7).
2008
2007
Lonen en salarissen
8.903
9.323
Sociale lasten
1.250
1.053
Pensioenlasten
1.259
1.226
11.412
11.602
(bedragen in duizenden euro's)
Personeelskosten
Totaal personeelskosten
Onder de lonen en salarissen zijn tevens de kosten begrepen welke verband houden met de aanvullende arbeidsvoorwaarden. Het gemiddeld aantal personeelsleden, omgerekend in mensjaren, bedraagt 166 (136). Per 1 januari 2008 is gestart met het Food & Agri team Drenthe. De hiermee gepaard gaande kosten worden doorbelast. In 2008 is een bedrag ad € 2.302 doorbelast aan de deelnemende banken en in mindering gebracht op de Personeelskosten. Andere beheerskosten
Onder dit hoofd zijn mede begrepen de kosten voor administratie, huisvesting en publiciteit.
R
Jaarrekening 2008 Rabobank Assen-Beilen
12
2008
2007
Afschrijving onroerende zaken
623
631
Afschrijving bedrijfsmiddelen
462
601
-119
-149
966
1.083
(bedragen in duizenden euro's)
Afschrijvingen
Overige mutaties Totaal afschrijvingen
Onder de overige mutaties is begrepen het boekresultaat op af te stoten en afgestoten onroerende zaken en het boekresultaat op afgestoten bedrijfsmiddelen.
Belastingen bedrijfsresultaat
Coöperatieve Rabobank Assen-Beilen U.A. maakt deel uit van de fiscale eenheid binnen de Rabobank Groep. In 2008 is het nationaal winstbelastingtarief van 25,5% van toepassing.
R
Jaarrekening 2008 Rabobank Assen-Beilen
13
OVERIGE GEGEVENS A
Statutaire bepalingen inzake winstbestemming Overeenkomstig de bepalingen van de statuten wordt het voordelig saldo van de winst-en-verliesrekening, na aftrek van het bedrag dat eventueel wordt besteed voor doeleinden van plaatselijk of algemeen belang, toegevoegd aan de algemene reserve. De reserves mogen in geen geval onder de leden worden verdeeld.
B
Bestemming nettowinst Voorgesteld wordt de volgende bestemming te geven aan de nettowinst 2008:
(bedragen in duizenden euro's)
Toevoeging aan algemene reserve Toevoeging aan fonds winstuitkeringen Totaal nettowinst
2008
2007
7.680
4.185
100
100
7.780
4.285
De voorgestelde winstbestemming is reeds in de cijfers verwerkt.
R
Jaarrekening 2008 Rabobank Assen-Beilen
14
Aan: de raad van commissarissen en de directie van Coöperatieve Rabobank Assen-Beilen U.A.
ACCOUNTANTSVERKLARING Wij hebben de jaarrekening 2008 van Coöperatieve Rabobank Assen-Beilen U.A. te Assen bestaande uit de balans per 31 december 2008 en de winst-en-verliesrekening over 2008 met de toelichting gecontroleerd. Verantwoordelijkheid van het bestuur De leiding van de coöperatie is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW, gebruik makende van de vrijstellingen zoals genoemd in artikel 425 van Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de coöperatie. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die de leiding van de coöperatie heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Coöperatieve Rabobank Assen-Beilen U.A. per 31 december 2008 en van het resultaat over 2008 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW, waarbij de bank gebruik maakt van vrijstellingen voor de inrichting van de jaarrekening zoals genoemd in artikel 425 van Titel 9 Boek 2 BW. Utrecht, 11 juni 2009 Ernst & Young Accountants LLP w.g. drs. P.J.A.J. Nijssen RA R
Jaarrekening 2008 Rabobank Assen-Beilen
15
ADVIES RAAD VAN COMMISSARISSEN Aan de ledenraad, Ter voldoening aan het bepaalde in de statuten delen wij u mede dat wij de jaarrekening over het boekjaar 2008 hebben onderzocht. Mede op grond van de bij de jaarrekening 2008 afgegeven accountantsverklaring van Ernst & Young Accountants LLP, stellen wij u voor de jaarrekening vast te stellen en de bestuurders te dechargeren.
Raad van commissarissen
R
Jaarrekening 2008 Rabobank Assen-Beilen
16
