Jaarverslag Vlaams Architectuurinstituut

Jaarverslag 2011 Vlaams Architectuurinstituut

Antwerpen, 19 juni 2012

Pagina 2 van 33

Inhoudstafel DEEL I - KOERSWIJZIGING VAI........................................................................................................................... 3 DEEL II ACTIEPLAN 2011 ................................................................................................................................... 4 1. PROFESSIONELE ACTOREN IN HET MIDDENVELD INFORMEREN, INZICHT VERSCHAFFEN OVER ACTUELE EN TOEKOMSTIGE VRAAGSTUKKEN EN ONTWIKKELINGEN WAARIN ARCHITECTUUR EEN MEERWAARDE KAN BETEKENEN EN DE DAGDAGELIJKSE PRAKTIJK ONDERSTEUNEN EN ONTWIKKELEN .............................................................................................................................. 4

1.1. Verzamelen van data, opzetten van bevragingen, en monitoringinstrumenten .................................... 4 1.2. Informatie en beheer van informatie en documentatie.......................................................................... 5 1.3. Website en nieuwsbrief VAi .................................................................................................................... 5 1.4. Multimedia/leeszaal van de Internationale kunstencampus deSingel ................................................... 7 1.5. Onderzoek en ontwikkeling steunpuntopdrachten ................................................................................. 7 2. OP INTERACTIEVE WIJZE KENNIS UITWISSELEN EN BEVORDEREN MET ALLE BETROKKEN PARTNERS IN HET ARCHITECTUURVELD . 11 2.1. Het verspreiden van relevante bevindingen via website, persberichten en nieuwsbrieven ................. 11 2.2. Publicatie Jaarboek ............................................................................................................................... 11 2.4. Samenwerking en netwerking met andere organisaties: ..................................................................... 15 2.5. Vlaams Bouwmeester ........................................................................................................................... 18 2.6. Informatiesessies subsidiebeleid Kunstendecreet ................................................................................. 19 2.7. Advies en dossierbegeleiding subsidies ................................................................................................ 19 2.8. Culturele diversiteit en ontwerpen voor iedereen op de agenda plaatsen ........................................... 19 2.8. Ecologie................................................................................................................................................. 20 3. MENSEN OVERTUIGEN VAN DE BETEKENIS VAN ARCHITECTUUR DOOR ERVARINGSGERICHTE AANPAK ................................... 21 3.1. Het organiseren van de Dag van de architectuur 2011 ........................................................................ 21 3.2. Vitrinetentoonstellingen in het VAi ....................................................................................................... 23 3.3. Lezingenreeks: ‘Hoe maken we Europa?’ ............................................................................................. 24 3.4. Cultuurprijs Architectuur van de Vlaamse Gemeenschap ..................................................................... 25 4. INTERMEDIAIRE KANALEN EN MIDDENVELD INZICHT VERSCHAFFEN EN WAARDE VAN ARCHITECTUUR ................................... 26 BIJBRENGEN DOOR INFO AAN TE BIEDEN, MET DOEL VIA HUN COMMUNICATIEMEDIA DE BURGER BETER TE............................... 26 BETREKKEN BIJ HET ARCHITECTUURDEBAT ................................................................................................................... 26 4.1. Samenwerking VRT architectuur .......................................................................................................... 26 5. INTERNATIONAAL INFORMEREN OVER ARCHITECTUUR UIT VLAANDEREN EN VICE VERSA.................................................... 27 5.1. Promotie Engelstalige editie Jaarboek architectuur Vlaanderen .......................................................... 27 5.2. Ambassadeursfunctie vervullen ............................................................................................................ 27 5.3. VAi als partner op internationale fora dmv tentoonstellingen/aanwezigheid ..................................... 28 6. SAMENWERKING MET DE KUNSTENSTEUNPUNTEN ................................................................................................... 30 7. GEÏNTEGREERDE PROJECTEN ................................................................................................................................ 32 8. SAMENSTELLING VAN BELEIDSPLAN VAI 2013-2016 ............................................................................................... 33

Pagina 3 van 33

Deel I - Koerswijziging VAi 2011 was een bijzonder jaar voor het VAi. Een wisseling van de wacht met een nieuwe directeur, maar ook een jaar waarin de samenwerking met deSingel Internationale Kunstcampus als huis voor architectuurcultuur met een hele reeks van tentoonstellingen, lezingen en publieke debatten vorm kreeg. De opening van nieuwe huisvesting en de samenwerkingsovereenkomst tussen het architectuurinstituut en deSingel in het najaar 2010 luidde het begin in van een vernieuwde en actievere publiekswerking. Deze publiekswerking is sinds begin 2011 met het aantreden van de nieuwe directeur van het VAi verder gezet en uitgebreid. Het VAi is sindsdien sterk naar buiten getreden met tentoonstellingen, lezingen en publieke debatten en wil daarmee invulling geven aan de opdracht om deSingel tot een herkenbare bestemming voor de architectuurcultuur in Vlaanderen te maken. Dit was onder meer zichtbaar in de omvangrijke campagne ‘Architectuur hier!’ waarmee het VAi in het najaar 2011 de publiciteit heeft gezocht. Deze werking was alleen mogelijk door zeer intensief samen te werken met een grote groep partners: kunstinstellingen, architectuurorganisaties, de Antwerpse stadsbouwmeester, universiteiten en hogescholen. Met name de samenwerking met het team van de Vlaams Bouwmeester kende in 2011 een zeer sterke ontwikkeling, die concreet vorm krijgt in de organisatie van de Vlaamse inzending voor de Architectuurbiënnale in Venetië 2012 en nieuwe initiatieven op het vlak van zorgarchitectuur, onderwijs en toekomstgerichte woonconcepten.

Pagina 4 van 33

Deel II Actieplan 2011

1. Professionele actoren in het middenveld informeren, inzicht verschaffen over actuele en toekomstige vraagstukken en ontwikkelingen waarin architectuur een meerwaarde kan betekenen en de dagdagelijkse praktijk ondersteunen en ontwikkelen Operationele doelstellingen:

1.1. Verzamelen van data, opzetten van bevragingen, en monitoringinstrumenten De Ins en Outs van het Kunstendecreet Het VAi werkte als steunpunt actief mee aan de gegevensverzameling in het kader van Kwarts. De resultaten werden op 4 april 2011 gepresenteerd in de Kuip van het Vlaamse Parlement onder de noemer De ‘Ins en Outs van het Kunstendecreet’. In tegenstelling tot de steunpunten BAM, VTI en MCV, beschikt het VAi over minder mankracht voor dergelijk onderzoek. De inbreng bestaat in de eerste plaats in het meesturen van het onderzoek en het contextualiseren van de gegevens uit de architectuursector. Resultaat: publicatie en presentatie van de sectoroverschrijdende veldanalyse Regelmatig overleg met de steunpunten en fondsen in het steunpuntenoverleg en in de werkgroep Kwarts

De grote architectenenquête In 2001 heeft het VAi een sectorspecifieke veldanalyse gemaakt in samenwerking met de Orde van Architecten en de beroepsverenigingen NAV en Architecten-Bouwers. Deze veldanalyse kwam tot stand op initiatief van het VAi. Er is een groot gebrek aan representatieve cijfers en marktinformatie over onze sector. De nood is nochtans hoog: geregeld vragen politieke, economische en andere instanties ons naar cijfers en andere gegevens. Daarom hebben het Vlaams Architectuurinstituut (VAi), vzw Architecten-Bouwers, de architectenorganisatie NAV en de Orde van Architecten – Vlaamse Raad fv besloten samen een grootscheeps onderzoek te lanceren. De bevraging vond plaats begin maart 2011, de gegevens werden verwerkt in april en mei 2011. De beroepsvereniging BVA heeft zich onthouden van dit project. De enquête werd verstuurd naar 6 915 Vlaamse architecten. Van 781 ontvingen we een geldig ingevulde enquête (11%). De enquête is daarmee representatief voor de doelgroep, want naast het hoge antwoordpercentage stemmen het geslachts- en het leeftijdsprofiel van de respondenten grotendeels overeen met die van het volledige architectenkorps. In 2013 zal een vervolg op deze enquête georganiseerd worden. Resultaat: enquête in 2 delen naar het hele architectenkorps Resultaten gepubliceerd in een rapport. Verkorte versie publiek gemaakt via een persbericht.

Pagina 5 van 33

1.2. Informatie en beheer van informatie en documentatie Hieronder wordt verstaan de fysieke verzameling van informatie over architectuur en architectuurcultuur in Vlaanderen. Het VAi legt een beperkte verzameling architectuurtijdschriften aan. Daarnaast verzamelen we digitale nieuwsbrieven van actoren en verwerken deze in onze eigen nieuwsbrief. De aanleg van een eigen bibliotheek gebeurt in beperkte mate door aankoop, maar actief via een ruilpolitiek van andere architectuurpublicaties bewerkstelligt. Voor de uitvoering van de documentatieopdracht legt het VAi een verzameling aan van persartikels over architectuur, portfolio’s over architecten, architectuurfotografen, vormgevers en kunstenaars actief op het snijpunt tussen architectuur en beeldende kunst. Het VAi bewaart fysiek de documentatie over andere architectuurverenigingen, landelijk en internationaal. Het VAi archiveert ook digitale bestanden over architectuur. De informatie en documentatie staan ter beschikking van derden en wordt ook voor de eigen werking gebruikt. Het VAi verzamelt documentatie rond actuele vraagstukken en biedt in zijn diverse acties hierover informatie aan actoren die niet vertrouwd zijn met het artistiek, probleemoplossend,onderzoekend en communicatief vermogen van architectuur. Die wordt op diverse wijze ontsloten door VAi (website, via projecten, Jaarboek, doorgeven van expertise aan derden). Door de besparingen gebeurt dit alleen nog dmv dossiers op de website. Resultaat: : In 2011 werden in de VAi-bibliotheek 141 nieuwe publicaties ingeschreven, de CVAa-bibliotheek groeide met 113 exemplaren. Deze aangroei kwam voornamelijk voort uit schenkingen en ruilovereenkomsten. Een klein deel werd verworven via aankoop. Het VAi ontving in 2011 een 60-tal periodieken: 19 buitenlandse periodieken gespecialiseerd in architectuur 5 buitenlandse periodieken over aan architectuur gerelateerde disciplines 19 Vlaamse/Belgische periodieken mbt architectuur en gerelateerde disciplines zoals stedenbouw, bouw, design, wonen. 15 Vlaamse of Belgische periodieken over andere onderwerpen

1.3. Website en nieuwsbrief VAi Website algemeen In 2011 is er hard gewerkt aan de verdere technische en inhoudelijke ontwikkeling en uitbouw van de nieuwe website. Op donderdag 25 augustus werd de website gelanceerd. Deze datum was strategisch gekozen met het oog op het lanceren van de Dag van de architectuurcampagne op zondag 28 augustus. Waarom een nieuwe website? De vorige website was 8 jaar in gebruik en technisch en qua vormgeving helemaal verouderd. Aangezien het voor het VAi heel belangrijk is om beter, meer en overzichtelijker over architectuur en architectuurcultuur te informeren en te communiceren, was een nieuwe website dus aangewezen.

De grootste innovatie van deze website is zonder enige twijfel de projectendatabank. U vindt er de beschrijving met uitgebreid beeldmateriaal en bijhorende projectdetails van recente architectuurprojecten. Daarnaast tonen we u er ook allerlei gerelateerde informatie zoals andere projecten van de architect, een architectenfiche en berichten uit de media. Voorlopig vindt u er

Pagina 6 van 33

voornamelijk projecten die gepubliceerd zijn in de jaarboeken van het VAi. Het is echter onze bedoeling om dit op termijn uit te breiden en ook andere projecten te ontsluiten. Vaste websiterubrieken zoals nieuws, publicaties, activiteiten, krantenartikels,… maken nog altijd deel uit van de informatie die verstrekt wordt, maar worden overzichtelijker en met meer beeld gepresenteerd. Door middel van het gebruik van trefwoorden wordt diverse informatie gerelateerd. Daarenboven is er een organisatiedatabank gelanceerd met contactinformatie van onder meer overheid, architectuurfotografen, beroepsorganisaties, bibliotheken, opleidingen, rondleidingen, uitgeverijen,… Er is heel veel tijd en energie gespendeerd aan het overhevelen en het publiceren van informatie op de oude naar de nieuwe website. Zo bleef de bestaande informatie bewaard. Eind 2011 waren meer dan 7000 artikels gepubliceerd op deze website. Tevens is er een structurele en technische samenwerking op poten gezet met de Cultuurdatabank Uitinvlaanderen.be. (zie verder) De vormgeving voor de website en de nieuwsbrief was in handen van Sara De Bondt Studio. Zij ontwierp niet enkel de website, maar deed ook onderzoek naar het lettertype. KOBA webdesign ontwikkelde de site in het Belgische open source systeem Drupal. Tenslotte hebben we geprobeerd om de nieuwe site toegankelijk te maken voor zoveel mogelijk mensen. De inhoud van de webpagina’s blijft altijd leesbaar, of je nu internet explorer, safari, firefox, google chrome… gebruikt. Voor slechtziende bezoekers hebben we een hoog contrastmodule voorzien. Website Engels Tegelijkertijd met het lanceren van de Nederlandstalige VAi-website is er ook een Engelstalige site gelanceerd. Daar vindt u voorlopig naast de homepage, eigen activiteiten, eigen publicaties en architectuurprojecten. In 2012 wordt dit verder uitgewerkt. Webstatistieken De webstatistieken voor de periode 25/08/2011 tot 31/12/2011: 26 969 unieke bezoekers hebben deze site bezocht met in totaal 47 435 bezoeken 153 583 paginaweergaves 43.28 % van de bezoekers bezoeken deze site meermaals overzicht Aantal bezoeken

unieke bezoekers

paginaweergaves

pagina's/bezoek

25/08- 31/08

2573

1872

10240

3,98

1/9-30/9

10622

7043

36599

3,45

1/10-31/10

14480

9646

46017

3,18

1/11-30/11

10782

7384

33470

3,1

1/12-31/12

8978

6193

27257

3,04

Pagina 7 van 33

Grafische weergave

De eerste week na de lancering noteren we 1 872 bezoekers, die 10 240 pagina's bekijken. Daarna gaat het in stijgende lijn tot en met eind oktober (duidelijk het effect van de Dag van de architectuur alhoewel er ook een campagnewebsite is voor de Dag van de architectuur). December is traditiegetrouw een rustigere maand en er zijn ook minder activiteiten bij het VAi. Daarenboven worden er tijdens de kerstperiode ook geen nieuwsbrieven verstuurd. Het blijft een feit dat het verzenden van de nieuwsbrief een trigger betekent voor het bezoekersaantal op de website. De website wordt ook opmerkelijk meer geconsulteerd tijdens de week dan tijdens het weekend.

1.4. Multimedia/leeszaal van de Internationale kunstencampus deSingel DeSingel, het Koninklijk Conservatorium en het VAi zijn sinds 2008 in overleg omtrent de invulling van de multimedialeeszaal in de nieuwe vleugel van het gebouw. De drie partijen willen een innovatief samenwerkingsverband tussen cultuur (deSingel, Vlaams Architectuurinstituut) en onderwijs (Koninklijk Conservatorium - Artesis Hogeschool Antwerpen) tot stand brengen en daarbij ook de zichtbaarheid van de verschillende creatieve disciplines op de Kunstencampus vergroten. De collectie van deze leeszaal moet het onderwijs en onderzoek aan het conservatorium ondersteunen en faciliteren, en reflecteert de artistieke werking van de verschillende partners op de kunstcampus op het vlak van muziek, dans, drama en architectuur. Door technische problemen kon de leeszaal in 2011 niet in gebruik genomen worden, maar werd door de drie partners nauw overleg gevoerd omtrent de invulling en programmering van de zaal, zowel in de stuurgroep (C.Grafe) als in de werkgroep (S. de Caigny).

1.5. Onderzoek en ontwikkeling steunpuntopdrachten In 2010 hervatte het VAi een reeks gesprekken met partners in het middenveld. Deze worden in 2011 verder gezet. Doel: Het VAi streeft naar het samenbrengen van de verschillende architectuurorganisaties en vertegenwoordigers in een platform met als doel architectuur als culturele factor meer gewicht in de maatschappelijke schaal te geven. Om dit te bereiken zoekt het VAi naar aanknopingspunten met actoren binnen de architectuursector en de sectoren die hierop aansluiten. 1. CultuurInvest CultuurInvest is een investeringsfonds in de schoot van de PMV dat risicokapitaal verschaft aan de culturele en creatieve industrie. Tot nog toe was architectuur niet opgenomen in CultuurInvest, hoewel het wel gerekend wordt tot de creatieve industrieën. CultuurInvest heeft in 2011 beslist om zijn diensten uit te breiden naar de architectuursector. Om de doelgroep zo goed mogelijk te bereiken werd aan het

Pagina 8 van 33

VAi gevraagd om een samenwerking op poten te zetten. Dit resulteerde in een infosessie en verspreiding van informatie via de nieuwsbrief en website. Resultaat: infosessie op 14/11/11, aantal deelnemers 15 Webartikels en aankondigingen in de nieuwsbrief

2. FIT Het VAi wordt geconsulteerd door het FIT in de werkraad bouw, waarin de prioriteiten voor de bouwsector uit Vlaanderen naar het buitenland worden getoetst aan de tendensen in de sector. Daarnaast zet het VAi samen met het FIT een informatieactie op naar architecten om internationale steunmaatregelen beter bekend te maken. Het VAi leverde in het verleden en zal ook in de toekomst informatie aanleveren. Uit de architectenenquête bleek dat het korps nauwelijks op de hoogte was van de diensten van het FIT voor de architect. Daarom werd een infosessie georganiseerd samen met Cultuurinvest. Resultaat: infosessie op 14/11/11, aantal deelnemers 15 Webartikels en aankondigingen in de nieuwsbrief

3. Overleg Creatieve Industrie (OCI) VAi is samen met het NAV uitgenodigd op het OCI als vertegenwoordiger van de architectuursector in OCI. Dit overlegplatform streeft naar gemeenschappelijke acties op het vlak van kennisverzameling, internationalisering, lobbying, professionalisering en coaching binnen de creatieve industrie. Het VAi werkte mee aan de presentatie van de VIA rondetafel culturele industrie op 27/5/11 Het VAi engageerde zich voor de werkgroep Professionaliseren en Infrastructuur. Daarnaast werd het VAi betrokken als expert in het onderzoek naar de Creatieve Industrieën door de AMS.

Resultaat: 4 plenaire vergaderingen met het OCI 1 werkvergadering Werkgroep Professionaliseren 1 werkvergadering Werkroep Infrastructuur Presentatie VIA Rondetafel Creatieve Industireën 1 interview en 1 Expertmeeting onderzoek AMS in het kader van het onderzoek Creatieve Industrieën

Pagina 9 van 33

4. Orde van architecten In 2010 hervatte het VAi eerdere gesprekken met de Orde van Architecten. Na een succesvolle samenwerking en ondersteuning door de Orde van de Dag van de architectuur, expertise-uitwisseling voor de Dag van de architectuur en Mijn huis mijn architect, onderzoeken VAi en de Orde hoe zij op een structurele manier een meerwaarde voor elkaar kunnen betekenen. Voor 2011 hield de samenwerking in: - bevraging van architecten - samenwerking en ontsluiting van kennis en data voor de studiedienst van de Orde - financiële ondersteuning van de Orde aan de Dag - versterking van communicatie van de Orde mbt culturele projecten - versterking van communicatie van VAi en partners uit de cultuur via de kanalen van de Orde Resultaat: - grote architectenenquête (zie boven) - sponsoring Dag van de Architectuur - wederzijdse uitwisseling van informatie voor nieuwsbrieven en websites

5. Vervolg Mapping: analyse van het Kunstendecreet voor de architectuursector Dit onderzoek doet een aantal aanbevelingen omtrent de mogelijkheden van een stimulerend architectuurbeleid binnen het cultuurbeleid in relatie tot andere beleidsdomeinen. Het VAi onderzocht hoe zij kan bijdragen aan: - de optimalisering van het huidige subsidiebeleid - de versterking van de netwerkvorming tussen actoren onderling en tussen betrokken overheden - een geïntegreerd architectuurbeleid, interdepartementaal overleg en afstemming. - positionering van het VAi in dit nieuwe veld aftasten ter voorbereiding van het beleidsplan 2013-2016 Resultaat: Presentatie Ins en outs van het Kuinstendecreet (zie 1.1.) Integratie in Beleidsplan 2013-2012 (zie 8)

6. Bevraging architecten Zie 1.1.

7. In kaart brengen van behoeften voor aanwezigheid van architecten en instellingen in internationale netwerken (zie ook FIT (5.2), OCI (5.3) en Samenwerking kunstensteunpunten Hiervoor werden de thema’s op verschillende overlegorganen besproken (zie OCI, Orde van Architecten, OLIA, FIT en Steunpuntenoverleg). Samen met het FIT werd een infosessie georganiseerd en werd het traject opgestart voor de Hong Kong Business of Design Week 8. Afstemming met Vlaams Bouwmeester De samenwerking met het team van de Vlaamse Bouwmeester heeft in 2011 - sedert het aantreden van een nieuwe Bouwmeester en een nieuwe directeur van het VAi - een duidelijke stimulans gekregen. Beide organisaties zijn ervan doordrongen dat zij een duidelijke meerwaarde kunnen realiseren door een intensieve afstemming van hun activiteiten. Sinds begin 2011 werkte het VAi intensief samen met het Team Vlaams Bouwmeester aan de procedure omtrent de selectie van een ontwerponderzoeksteam voor het Belgische paviljoen op de ‘Biennale di Venezia 2012’. Een opdrachttekst werd

Pagina 10 van 33

half mei 2011 gepubliceerd. Uit de inzendingen van 31 bureaus uit België en het buitenland werden drie voorstellen geselecteerd voor de tweede fase, waaruit in december het curatorenteam werd gekozen. Tussen Team Vlaams Bouwmeester en VAi vond daarnaast regelmatig overleg over strategische doelstellingen en de concrete invulling hiervan plaats. Beide instellingen hebben de onderwerpenzorg en ruimtelijke ordening als prioritaire aandachtspunten benoemd en werkten aan een reeks op elkaar afgestemde initiatieven die in 2012 hun beslag zullen krijgen. Hieronder vallen onder andere de tentoonstelling Jonge Makers, Denkers, Dromers met UR Architects en het geïntegreerde project omtrent de ruimtelijke toekomst en de stedenbouw in Vlaanderen.

Pagina 11 van 33

2. Op interactieve wijze kennis uitwisselen en bevorderen met alle betrokken partners in het architectuurveld Operationele doelstellingen: We zijn genoodzaakt te kiezen voor een andere aanpak voor het uitwisselen van kennis dan voorgesteld in het beleidsplan 2010-2013. De VAi-website is hierbij onze belangrijkste troef. Het Jaarboek blijft vanzelfsprekend een referentiewerk. Veel van de informatie, discussies en teksten die er in aan bod komen worden hergebruikt in allerlei configuraties. Het VAi blijft wel ingaan op vraag van derden om expertise en communicatie omtrent kennis te verspreiden en te ondersteunen onder de vorm van symposia, lezingen of projectbezoeken.

2.1. Het verspreiden van relevante bevindingen via website, persberichten en nieuwsbrieven Nieuwsbrieven Er wordt voor de nieuwsbrief niet enkel gecommuniceerd over het VAi, maar er wordt vooral gezocht naar - voor het architectuurminnende publiek relevante onderwerpen: nieuws, oproepen, wedstrijden, calls, activiteiten, publicaties, informatie over architectuurbeleid, subsidies... De frequentie van de nieuwsbrief varieert van 3 tot 4 maal per maand. In de grote vakantie en de kerstvakantie wordt het versturen van nieuwsbrieven beperkt, maar heel groot nieuws wordt dan gepubliceerd op de ‘nieuwspagina’.

Sedert de lancering van de nieuwe website, wordt voor het versturen van de nieuwsbrief een nieuw programma gebruikt die het ons toelaat om een betere analyse te maken van het lezersbereik. Resultaten Aantal abonnees voor NB - momentopname in december 2011 – 8620 Gemiddeld openen en lezen tussen de 30 en 35 % van de abonnees de nieuwsbrief, ver boven het internationaal gemiddelde voor onze sector. Aantal nieuwsbrieven: 33, waarvan 16 via de nieuwe website

2.2. Publicatie Jaarboek Het Jaarboek Architectuur Vlaanderen is een tweejaarlijks uitgave en wil sensibiliseren over architecturale en ruimtelijke kwaliteit, wil reflectie over de ruimte op gang brengen en wil door communicatie de hedendaagse architectuur in Vlaanderen en Brussel breder en internationaal verspreiden. Bij aanvang van elke nieuwe editie van het Jaarboek Architectuur Vlaanderen wordt het inhoudelijke proces en de productie in vraag gesteld door een nieuw team. Dit houdt in: de fase van oproep, de selectieprocedure en haar criteria, de format en de inhoud van het boek. Op deze wijze wil het VAi inspelen op recente behoeften die zijn ontstaan, om zo de publicatie actueel en maatschappelijk relevant te houden.

Pagina 12 van 33

Vernieuwing format Editie 2012 van het jaarboek wil inhoudelijk meer afstand nemen van de projectomschrijving en inzetten op reflectie en kritiek. Dit vormt het uitgangspunt voor de tekstuele bijdrages alsook voor het beeld. Er werd dan ook voor gekozen om het aantal geselecteerde projecten te beperken. Het document is een reflex over het nu namelijk de actuele gebouwde praktijk, de Vlaamse eigenheid en ruimtelijke processen die zich voltrekken in het Vlaamse landschap en wil een opstap zijn voor ontwikkelingen in de toekomst. Het boek is niet enkel een eindpunt van een inhoudelijk proces van een reflectie op de architecturale productie in Vlaanderen en Brussel. Een jaarboek is ook een begin van bewustwording van ruimtelijke problematiek, van een uitdieping van ruimtelijke processen, van architecturale tendensen. In deze hoedanigheid is het Jaarboek Architectuur Vlaanderen een bijzonder geschikt instrument om belangrijke kwesties betreffende de kwaliteit van architectuur en leefomgeving bij een breed publiek bekend te maken en het debat hierover te voeden en aan te wakkeren. Voor de tekstuele bijdrages worden auteurs uit binnen- en buitenland aangetrokken. Deze artikels vormen reflecties op de architectuur, op de ruimtelijke kwaliteit, op de ruimtelijke problematiek, op processen en tendensen die zich voltrekken. Aan de hand van een select aantal architecturale projecten worden deze reflecties neergezet. Deze projecten vormen het middel om een reflectie te formuleren. Een twintigtal projecten worden opgenomen in een beeldessay. Hiervoor worden meerdere fotografen aangesteld die zorgvuldig werden uitgekozen. Voor deze editie werd geopteerd om de fotografie niet ten dienste van het project te laten fungeren. Dit wil zeggen dat het beeld niet enkel documentair zal zijn, maar wel wordt het beeld geïntegreerd vanuit een kritische reflex van de fotograaf. Net zoals de tekstuele bijdrage vormt het beeldessay een kritische reflex op de architectuur en op de ruimte, dan wel met het medium en vanuit de discipline van de fotografie. Door de verbijzonderde plaats van het beeld in deze editie is een beeldredacteur aangesteld. Stefan Siffer van het VAi neemt deze functie op. Het documenteren van het architecturaal project aan de hand van tekeningen (plannen, gevels, snedes) is een aspect van het jaarboek. Dit zal net als in de vorige edities een belangrijke plaats innemen naast de artikels en de beeldessays. Proces Het VAi nodigt alle architecten uit om realisaties, ontwerpen en ideeën in te zenden en zo deel te nemen aan het architectuurdebat. Het VAi lanceerde de oproep op 1 maart 2011 en gebruikte deze keer louter digitale kanalen: de VAi-nieuwsbrief, de VAi-website en Archimail (nieuwsbrief Orde van Architecten die naar alle aangesloten architecten verzonden wordt). Architecten die bij vorige edities van het jaarboek projecten indienden, ontvingen de oproep rechtstreeks via mail. De oproep werd opgepikt in verschillende digitale nieuwsbrieven, oa Forum-Nieuws, Architectura, Sectorlink, Archindex,… Architecten en opdrachtgevers konden elk maximum drie projecten inzenden. De projecten dienden – voor zover het om gebouwde projecten ging - opgeleverd te zijn tussen 1 mei 2009 en 1 mei 2011. Ook niet gebouwde, meer theoretische of artistieke werken konden ingediend worden. De interesse van de redactie ging uit naar alle projecten van architecten actief in Vlaanderen. Zij konden realisaties in én buiten Vlaanderen inzenden. In het kader van een optimale ontsluiting van het ingezonden materiaal vroegen wij om alle dossiers zowel digitaal als op papier aan te leveren, en dit uiterlijk 1 april 2011. De digitale bestanden kon men net zoals twee jaar geleden via een link op onze website opladen naar een ftp-server. Wij ontvingen 300 projecten. De redactieleden namen alle inzendingen nauwgezet door. Zij bestudeerden alle teksten, tekeningen en foto’s onbevangen en met grote interesse en hanteerden geen op voorhand vastgelegde criteria bij de afweging een project al dan niet te selecteren. Het proces van selectie is een aftasten, observeren, ervaren en reflecteren over het project en haar relatie tot de hedendaagse architectuur. Aandachtspunten of criteria bij de selectie van een project waren onder andere de betekenis ervan binnen het (inter)nationaal architecturaal discours, de relevantie van het project binnen de actuele ruimtelijke realiteit, de kwaliteit van een plan of een typologie, de aandacht voor het vakmanschap en detaillering, de zeggingskracht als object, de relatie tot de context, de duurzaamheid, de eigen en bijzondere interpretatie van de

Pagina 13 van 33

bouwopdracht, het project als weerspiegeling van het denken van de ontwerper en de inventiviteit van het concept en de ontwerpideeën. Dit proces resulteert in de selectie en afbakening van 16 recente projecten, ruimtelijke processen en thema’s die zich manifesteerden tijdens de afgelopen twee jaar. Promotie / Verkoop Deze editie van het jaarboek streeft naar een breder bereik. Dit wil zeggen dat het boek breder dient verspreid te worden, zowel in binnen- als in buitenland. Evengoed wil het VAi de drempel verlagen voor de koper door de kostprijs te verlagen. Dit wil zeggen dat meer boeken dienen verkocht te worden en dus de uitgave van het boek extra onder de aandacht dient worden gebracht in binnen- en buitenland. Eind 2011 is gestart met de opmaak van een communicatieplan dat de promotie en verkoop moet aansturen. Voor een meer uitgebreide promotie dient enerzijds de geplande publiekswerking in het kader van andere lopende projecten van het VAi worden ingezet zoals onder andere het tentoonstellingsprogramma en de lezingencyclus in deSingel, alsook de aanwezigheid van het VAi op de Biënnale van Venetië. Daarnaast wordt gezocht naar extra budgetten buiten de huidige projectbegroting die kunnen worden aangewend door sponsoring en het aangaan van externe partnerships. Dit kan mogelijkheden bieden om extra evenementen te organiseren zoals bijvoorbeeld een debat, lezingen die kaderen in het jaarboek. Daarnaast worden ook pistes onderzocht om via verkoopsacties het boek voordeliger aan te bieden. Team Redactie: Voor de samenstelling van de redactie is geopteerd voor een internationale redactieraad. Deze is aangetrokken om de Vlaamse architectuur breder en internationaal te verspreiden en om via afstand meer voeling te krijgen met de Vlaamse conditie. De leden van de redactieraad zijn elk geselecteerd omwille van hun expertise en omwille van hun specifieke positie in de architectuurcultuur. De redactieraad bestaat uit volgende leden: Aglaée Degros (NL), Maarten Delbeke (B), Stefan Devoldere (B), Christian Kieckens (B), André Loeckx (B), Dirk Somers (B), Axel Sowa (DE) en Ellis Woodman (GB). De leden van de redactie zetelen in de redactieraad: zij engageren zich voor de grote stappen in het inhoudelijk proces. Christoph Grafe als directeur van het VAi, Ilse Degerickx en Elke Hoornaert als projectleiders en Stefan Siffer als beeldredacteur, vervoegen vanuit het VAi de redactieraad. Ter voorbereiding van de selectiefase werden twee jobstudenten aangeworven om de 300 ingezonden projecten in categorieën onder te brengen, een projectfiche en een powerpoint op te maken als een beknopt overzicht van de ingezonden projecten. Auteurs: Aglaée Degros, Maarten Delbeke, Stefan Devoldere, Christoph Grafe, Christian Kieckens, André Loeckx, Dirk Somers, Elke Hoornaert, Axel Sowa en Ellis Woodman, ea. Fotografen: Arno Roncada, Karin Borghouts, Marc De Blieck, Nadaar (Dieter Telemans, Jan Locus, Nick Hannes) Els Vanden Meersch, Filip Dujardin, en anderen Vormgeving: Joris Kritis en Julie Peeters Eindredactie: Helen Simpson (EN), voor het Nederlandstalige boek nog niet bevestigd Jobstudenten oproepfase: Jolein Bergers en Laura Janssens Productie door het personeel VAi: Christoph Grafe is hoofdredacteur. Projectleider Ilse Degerickx werd tijdens haar zwangerschaps- en ouderschapsverlof vervangen door Elke Hoornaert. De voorziene tijdsbesteding van een parttime projectleider (2,5/5) was dezelfde als de vorige editie. De wijziging van de format betekende ook aanpassingen in het productieproces,de workload en de personeelsbezetting. Stefan Siffer heeft als beeldredacteur een deel van het takenpakket in het productieproces op zich genomen. In 2011 verkochte exemplaren van het Jaarboek Architectuur Vlaanderen 2008-2009, editie 2010 - Nederlandse boek: 155 exemplaren - Engelse boek: 95 exemplaren

Pagina 14 van 33

Aantal vergaderingen: - redactieraad: op 14/03, 16/05, 20/09, 26/10, 23/11 - plaatsbezoeken met redactieraad: op 19/09 hele dag en 20/09 halve dag - grafici: op 03/10 en 29/11 - interne besprekingen: wekelijks

2.3. Boekenverkoop: De boekenverkoop van het VAi gebeurt via de website, op locatie bij activiteiten van het VAi, in de kantoren van het VAi en via de distributeur Exhibitions International en Ideabooks, Amsterdam. Aangezien de boeken ook de sensibiliseringsopdracht vertegenwoordigen is er een politiek van gratis exemplaren voor de pers, partners, lokale architectuurinitiatieven, internationale architectuurinstituten en relaties. Voor studenten en afnemers van grote hoeveelheden voorziet het VAi korting. In 2011 verschenen weinig titels voor verkoop. Er waren geen speciale kortingsacties.

Titel Boeken VAi Achtergrond #01 Bedrijfsgebouwen Achtergrond #02 Publieke ruimte openbare gebouwen Achtergrond #03 Architect / Ontwerper / Onderzoeker ? A+ Hors Série 1907 After the party Kinshasa - Tales of the invisible city Schoolmaken in architectuur JAARBOEK Architectuur Vlaanderen 08-09 FLANDERS Architectural Yearbook 08-09 JAARBOEK Architectuur Vlaanderen 06-07 FLANDERS Architectural Yearbook 06-07 JAARBOEK Architectuur Vlaanderen 04-05 FLANDERS Architectural Yearbook 04-05 JAARBOEK Architectuur Vlaanderen 02-03 FLANDERS Architectural Yearbook 02-03 JAARBOEK Architectuur Vlaanderen 00-01 JAARBOEK Architectuur Vlaanderen 98-99 JAARBOEK Architectuur Vlaanderen 96-97 JAARBOEK Architectuur Vlaanderen 94-95 JAARBOEK Architectuur Vlaanderen 90-93 01 Macken&Macken Architecten - 5 Huizen / 5 Houses 02 FLC Fucklecorbusier / Future Conflicts o 03 Huiswerk Architecten / Homework 04 Thomas Nollet & Hilde Huyghe / Stills from a design process 05 Alexander D'Hooghe / Public Form 06 Ney & Partners / Freedom of Formfinding Box Arts Flanders Losse exemplaren Arts Flanders

verkoop 2011

gratis 2011

1 1 4 1 6 2 155 95 3 10 6 2 2 0 1 3 2 4 0 4 1 0 4 3 7 0 0

0 0 5 15 0 0 18 41 2 12 11 1 1 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0

Pagina 15 van 33

Tracks De gesproken stad Moskeeboek Vlugschrift Dierbaar is duurzaam (gratis) Boeken CVAa Het Gekwetste Gewest Isia Isgour 1913-1967 Wonen in Welvaart Architectuurarchieven in Vlaanderen (blauw) (stafkaart) Handleiding Architectuurarchieven: Inventarisatie (zwart) Handleiding Architectuurarchieven: Materiële Zorg (groen) handleiding Architectuurarchieven: Verwerven, Selectie, Bescrijven Huib Hoste Het Lelijkste Land Totaal

0 0 7 0

0 0 9 479

5 8 18 0 5 9 10 16 15

2 10 26 1 1 1 2 1 3

410

644

2.4. Samenwerking en netwerking met andere organisaties: Overleg Lokale Initiatieven Architectuurcultuur (OLIA) Maandelijks komen organisaties die werken aan architectuurcultuur samen om te overleggen. De kern bestaat uit architectuurverenigingen die gesubsidieerd worden binnen het Kunstendecreet. Deze groep wordt in functie van de agenda uitgebreid met organisaties of personen die werkzaam zijn binnen hetzelfde domein. Dit kunnen andere netwerkorganisaties zijn, medewerkers van de administratie Kunsten, stedelijke diensten voor architectuur of lokaal cultuurbeleid, toonplekken van architectuurtentoonstellingen... In 2011 wordt overleg gepleegd over: - Landschapsteksten en toekomst voor architectuursector in samenwerking met het BAV - Beleidsplannen 2013-2016 - Inhoudelijke samenwerking: vernieuwende formats, stimuleren van coproductie (gezien de besparingen zal dit niet tot concrete nieuwe projecten leiden) - Dag van de architectuur - Advies en kennisuitwisseling over het architectuurbeleid - Publicatiepolitiek - Afstemming, samenwerking websites, kalenders, nieuwsbrieven - Uitwisselen van expertise met buitenlandse netwerken van architectuurorganisaties De meeste aandacht ging naar de coproductie van de Dag van de architectuur. Hoewel het logisch lijkt de voorbereiding van de Dag te scheiden van andere thema’s binnen OLIA, is het door de beperkte arbeidstijd bij zowel het VAi als de partners onrealistisch om de vergaderingen te ontdubbelen. Nu reeds is het vergaderritme teruggebracht van maandelijks naar 6-wekelijks. Resultaat: 7 vergaderingen op: 10/2, 23/3, 5/5, 16/6, 30/8, 6/10 en 13/12

CVAa, Artesis Hogeschool, Kunstencampus deSingel multimedia leeszaal, zie 1.4

CVAa, kunstensteunpunten digitale archivering, Archipel, zie 5.4.4

Internationale Kunstcampus deSingel Productie en presentatie Tentoonstelling De vylder vinck taillieu architecten (DVVT)

Pagina 16 van 33

De tentoonstelling was een creatie voor de expo-ruimte van deSingel die zowel scenografisch als inhoudelijk in nauwe samenwerking tussen de architecten en het VAi is ontstaan. De presentatie bestaande uit 7 kamers behandelde 7 thema ’s uit het werk van de vylder vinck taillieu architecten. Deze thema’s werden met een grote hoeveelheid speciaal voor deze gelegenheid gemaakte maquetten, foto’s en tekeningen van private en publieke projecten gepresenteerd.

Praktisch De inhoudelijke samenstelling en materiële productie van de tentoonstelling DVVT is aangevat in januari 2011 en liep tot aan de opbouw begin september. De tentoonstelling liep van 22/9/2011 tot 8/1/2012. De projectleider-curator coördineerde dit in nauwe samenwerking met de architecten. Tevens werd alle inhoudelijke communicatie over en voor de tentoonstelling door de projectleider opgevolgd. De installatie/afbraak van de tentoonstelling werd deels door constructiebedrijf, deels door de technische ploeg van deSingel en de architecten zelf uitgevoerd. DVVT produceerden met eigen middelen 2 publicaties naar aanleiding van de tentoonstelling, deSingel nam hierin een vaste verkoopafname . Resultaten De tentoonstelling werd door 4 330 personen bezocht. Daarmee bedoelen we mensen die tijdens normale openingsuren speciaal voor de tentoonstelling kwamen. In dit aantal zijn niet de duizenden bezoekers geteld die tijdens de avonduren naar aanleiding van de avondvoorstellingen in deSingel eveneens de tentoonstelling konden bezoeken. Opvallend was de aanwezigheid van grote groepen studenten uit Vlaanderen en Nederland van zowel kunsthumaniora’s als architectuurscholen. Er werden 265 exemplaren van de publicatie verkocht in en via deSingel, 60 exemplaren werden gratis verspreid via de VAi- en deSingelcontacten. Diverse buitenlandse curatoren en journalisten werden door het VAi uitgenodigd en bezochten de tentoonstelling. Resultaat hiervan was ondermeer een uitgebreide reportage van 3 projecten van DVVT in het Italiaanse tijdschrift DOMUS van januari 2012, een artikel op de Britse website Building Design en de uitnodiging om de tentoonstelling te presenteren in Voralberger Architektur Institut in Dornbirn (Oostenrijk) in 2012. Onderhandelingen met andere instellingen in het buitenland zijn momenteel nog bezig.

Pagina 17 van 33

In de nationale pers verschenen naar aanleiding van de tentoonstelling 9 artikels en vermeldingen.

Productie tentoonstelling Andrea Branzi Objecten en Territoria In 2011 zijn de voorbereidingen voor de productie van de tentoonstelling aangevat. Dit behelsde werkvergaderingen met Studio Andrea Branzi, de ontwikkeling van het tentoonstellingsconcept, de voorbereiding van bruiklenen en het onderzoek naar een samenwerking met partners. Dit laatste gebeurde door de projectleider en de directeur. Voor de samenwerking met partners is contact opgenomen met Ahrends voor sponsoring . Voor inhoudelijke projecten met onder meer UGent voor de opzet van een lezingenreeks of een publicatie, de Design Academie Eindhoven en de Technische Universiteit Delft. Met de TU Delft is met de studenten van de Research Group Interiors, Buildings and Cities een project voor een documentaire tentoonstelling over Radical Architecture opgezet. Hierbij werkten de studenten onder begeleiding de inhoudelijke research en vormgeving van de tentoonstelling uit. Hiermee komt het VAi tegemoet aan het waarmaken van de opzet van de kunstencampus, waarbij leren en presenteren uitgangspunten zijn. Daarnaast is de wisselwerking tussen het culturele en het pedagogische veld van de architectuur voor beide partijen een verrijking.

Productie en presentatie tentoonstelling reeks Jonge Makers Denkers Dromers deSingel en het VAi bieden jonge architectenbureaus een platform aan om hun ideeën over architectuur, stedenbouw en landschapsontwerp voor te stellen. De architecten krijgen een opdracht om al ontwerpend een onderzoek uit te werken. Het gaat om prikkels en oefeningen die oplossingen kunnen aanreiken voor prangende maatschappelijke vraagstukken en intellectueel uitdagende kwesties.

Productie en presentatie Expo 1: Io-architecten Io-architecten, een los samenwerkingsverband van architecten, stedenbouwkundigen en interieurarchitecten uit Sint-Niklaas startte de reeks. ‘io’ staat voor ‘input-output’ van de verschillende partijen die bij een bouwopdracht betrokken zijn. De kritisch analyse van die informatie is het uitgangspunt van elke ruimtelijke vraag. Het Leie-en Scheldeïnterfluvium tussen Gent en Oudenaarde was het proefterrein van hun verkenning. Voor dit markante landschap in de Vlaamse Ardennen ontwierpen zij een nieuw model van landelijke groepswoningbouw. Een alternatief voor de compacte verkaveling of het dorpsappartement in de dichtslibbende lintbebouwing. De tentoonstelling liep van 5 oktober tot 13 november 2011 in de wandelgang van deSingel, alle dagen open in de namiddag en tijdens de avonden bij voorstellingen. Debat met volgende sprekers: wetenschappelijk onderzoekers Kris Scheerlinckx en Michael Ryckewaert, Burgemeester Danny Claeys, Jao Smet van io-architecten, Christoph Grafe en Katrien Vandermarliere voor het VAi Aantal deelnemers: 60 Samenwerking met Onderzoeksgroep Stedenbouw en Architectuur KULeuven en het Steunpunt Wonen

Pagina 18 van 33

Productie en presentatie tentoonstelling PT-architecten, Heuvelland revisited Het Brusselse multidisciplinaire team PT architecten ambieert vooral een ‘joie de vivre’ bij de gebruikers van hun gebouwen. De opgave van hun ontwerpend onderzoek betreft nieuw gebruik van wederopbouwhoeves in het WestVlaamse Heuvelland. In dit gebied spelen een aantal ruimtelijke vraagstukken die representatief zijn voor veel landelijke gebieden. Schaalvergroting van de landbouw, recreatie en toerisme en eisen vanuit natuurbeheer en ontwikkeling. Het onderzoek wil blootleggen hoe de architectuur, het landschap, het gebruik van de gebouwen en de grond zorgen voor een specifieke poëzie. Nieuwe en hedendaagse ingrepen moeten die eigenschappen ook vertonen. Maar een nieuwe ‘leefbaarheid’ en potentiële ‘charme’ die PT architecten willen introduceren, zijn in de realiteit in regelgeving vastgelegd. Ruimtelijke uitvoeringsplannen bepalen de bestemming van de grond: natuur, landbouw en wonen. Het ontwerp wil die regels op losse schroeven zetten. Een voorstel voor een school, co-housing met uitdovend landbouwbedrijf en een rust- en verzorgingstehuis zijn op de sites van bestaande wederopbouwhoeves uitgewerkt voor de tentoonstelling.

Tentoonstelling van 30 november tot 15 januari 2012 in de wandelgangen van deSingel, alle dagen open in de namiddag en tijdens de avonden bij voorstellingen. Debat met volgende sprekers ontwerpers Tine Van Herck, Ruud van Paridaan, Gebiedscoördinator Westghoek van de Provincie West-Vlaanderen Filip Boury, wetenschappelijk onderzoeker Bruno Notteboom, Christoph Grafe en Katrien Vandermarliere voor het VAi. Aantal deelnemers: 80 Samenwerking met Provincie West-Vlaanderen en LABO S UGent

Productie tentoonstelling BEL Architecten, De Oudaan en de Wilde Zee in de reeks Jonge Makers, Denkers, Dromers Samenwerking met de Stadsbouwmeester van Antwerpen. Persvermeldingen Jonge makers, denkers, dromers in 2011: 3 Voorbereiding productie tentoonstellingen in de reeks Jonge Makers, Denkers, Dromers en het thema van zorg en architectuur UR architecten - een architectengroep die zich onder meer toelegt op onderzoek naar architectuur en stedenbouwkundige vraagstukken met betrekking tot zorg - zocht medewerking met het VAi voor een subsidieaanvraag voor onderzoek en ontwerp. Het VAi adviseerde het aanvraagdossier en neemt de presentatie van het ontwerp op in de reeks Jonge Makers, Denkers, Dromers op in 2012.

DeSingel prospectie Gezien de halftijdse bezetting van de projectleider valt prospectie grotendeels buiten de reguliere werkuren. Voor het binnenland worden de tentoonstellingen van de collegainstellingen bezocht. Buitenlands prospectie is gelinkt aan buitenlandse vergaderingen en wordt zowel door de directeur als de projectleider verricht. Er werden architectuur- en kunsttentoonstellingen bezocht in Stockholm, London, Rome, London en Parijs.

2.5. Vlaams Bouwmeester Zie 1.8, pag 12

Pagina 19 van 33

2.6. Informatiesessies subsidiebeleid Kunstendecreet Om het bestaande subsidie-instrumentarium nog beter bekend te maken organiseert het VAi in samenwerking met de Administratie Kunsten en de Beoordelingscommissie Architectuur en Vormgeving infosessies in de verschillende provincies. Doel is het aantal en de kwaliteit van de subsidieaanvragen te verhogen. In januari, juni en september organiseerde het VAi in overeenstemming met de indiendata infosessies. Resultaat: 3 infosessie over subsidies aan individuen en organisaties: 1/2, Antwerpen deSingel, 72 inschrijvingen, door Stefan Siffer (VAi), Hilde Bouchez (BAV) en Annelies Vaneycken (kunstenaar) 8/6, Brussel AWB, 71 inschrijvingen, door Cecile Jacobs (K&E), Bernadette De Looze (BAV) en Claire Warnier (Unfold) 9/2 Gent De Vooruit, 32 inschrijvingen, door Stefan Siffer (VAi), Johan Lagae (BAV) en Charlotte Geldof (Future Commons)

2.7. Advies en dossierbegeleiding subsidies Het VAi is het aanspreekpunt voor advies over architectuurbeleid, steunmaatregelen binnen de architectuursector. Binnen de architectuursector zijn verschillende steunmaatregelen van kracht die zich richten naar verschillende aspecten binnen de architectuurpraktijk en het architectuuronderzoek. Het VAi verstrekt advies over culturele steunmaatregelen die gericht zijn aan individuen en organisaties binnen de architectuursector. Voor meer toelichting bij de andere steunmaatregelen verwijzen we u door naar de bevoegde diensten. Individuen en organisaties (zowel profit als non-profit) kunnen persoonlijk advies krijgen per telefoon, mail of op afspraak. Deze dienstverlening wordt ondersteund door informatie op de website. Aantal individuele adviezen: 59 (oa coördinaten architecten, deelname jury’s, subsidiemogelijkheden, onderwijsmogelijkheden, tentoonstellingen, samenwerkingsverbanden, rondleidingen). Aantal individuele consultaties voor subsidies op afspraak: 9

2.8. Culturele diversiteit en ontwerpen voor iedereen op de agenda plaatsen Publicatie Nieuwe Moskeeën in Vlaanderen In 2010 is het VAi ingegaan op de vraag van MANA Expertisecentrum Islamitische Culturen in Vlaanderen om mee te werken aan de redactie van de publicatie Nieuwe moskeeën in Vlaanderen. Tussen heimwee en werkelijkheid. Bij dit project stond het VAi mee in voor redactionele samenstelling, keuze van auteurs, advies en expertise met betrekking tot redactie, freelancers, vormgeving en distributie. Het boek waaraan het VAi ook inhoudelijk heeft bijgedragen kam uit in maart 2011 en werd bij tijdens het evenement ‘Mind the book’ in deSingel op 5 maart 2011 in een publiek debat besproken. Traject stuurgroep engagementsverklaring Sedert april 2011 maakt het VAi deel uit van de stuurgroep engagementsverklaring interculturaliteit. Naar aanleiding van een onderzoek naar de effecten van het actieplan interculturaliseren en het cultuurforum in 2011, is er beslist om een engagementsverklaring voor de sector uit te werken. In deze engagementsverklaring gaan de sector en de overheid het engagement aan om interculturaliteit in de eigen organisatie ter harte te nemen. Deze stuurgroep bestaat uit de steunpunten, de administratie en het kabinet. Naast het uitschrijven van deze engagementsverklaring, wordt er ook aan een plan gewerkt om dit in de hele sector te communiceren en een draagvlak voor te creëren. Verder is er bepaald dat een aantal organisaties een voortrekkersrol gaan spelen in het promoten van de engagementsverklaring. Het VAi is één van de organisaties die zich daartoe bereid hebben verklaard. De overlegmomenten vonden plaats op volgende data: di 19/04, 23/05, 14/10, 17/11 en lopen verder in 2012.

Pagina 20 van 33

2.8. Ecologie Niet alleen is ecologie een beleidskeuze van de minister van Natuur, Leefmilieu en Cultuur en Joke Schauvliege, het is een thema dat in het middelpunt staat van de ontwikkelingen in architectuur en ruimtelijke ordening. VAi is lid van de werkgroep Ecocultuur die verder werkt op de visietekst die gelanceerd werd op het cultuurforum. Deze werkgroep organiseerde de Ecocultuurdag op 21/11/11 in het STUK in Leuven. Ecologie wordt als onderdeel van duurzaamheid naast het ontwerpen en het draagvlak opgenomen als centraal thema in de Dag van de architectuur 2011. (zie verslag Dag van de Architectuur 2011) Naar aanleiding van de Cultuurprijs Architectuur schreef het VAi het Vlugschrift Dierbaar is Duurzaam met zes stellingen over architectuur, cultuur en ecologie. Resultaat: 4 werkvergaderingen Ecocultuur 1 Ecocultuurdag in STUK, 230 deelnemers Dag van de architectuur met duurzaamheid als centraal thema 1 vlugschrift Dierbaar is duurzaam, 1.000 exemplaren

Pagina 21 van 33

3. Mensen overtuigen van de betekenis van architectuur door ervaringsgerichte aanpak 3.1. Het organiseren van de Dag van de architectuur 2011 Algemeen Het stramien van de Dag van de architectuur met als kernprogramma het vrij bezoeken van openbare gebouwen, werd grotendeels behouden. De meerwaardezoekers sluiten aan bij een van de rondleidingen of begeleide tours. De Dag wil in de eerste plaats het verhaal achter het ontwerp vertellen vanuit zijn maatschappelijke relevantie. Daarom werd een programma uitgewerkt met drie thema’s - duurzaamheid, participatie en groepswoningbouw - die in het middelpunt van het huidige architectuurdebat staat en die sterk met elkaar verweven zijn. De Dag van de Architectuur 2011 haalde 22 000 getelde bezoekers. Dit is een sterke vermindering ten opzichte van 2009 met een bezoekersaantal van 37 000. Hier zijn verschillende verklaringen voor. Het weer van die dag spreekt genoeg tot de verbeelding om deze daling deels te verklaren: een luchtvochtigheid tussen de 77% en 99%. Dat is zéér veel regen. Vooral de impulsbeslissers laten het op zo’n dag afweten. Maar dit is niet alles. Op voorhand wisten we dat het niet mogelijk was een even hoge opkomst als vorige editie te bereiken omdat steeds meer bouwheren en gebouwbeheerders geen vrij bezoek meer toestaan. De maximumcapaciteit van de Dag wordt daardoor met hetzelfde aantal opengestelde gebouwen een pak lager. Een sprekend voorbeeld hiervan is Den Bell dat in 2009 naar schatting 3 000 bezoekers over de vloer kreeg en in deze editie maar 380 omdat er maar een beperkt aantal rondleidingen werd georganiseerd waarvoor ook nog moest gereserveerd worden. Tweede vaststelling is dat de Dag steeds moeilijker met scoops kan uitpakken. De grote publiekstrekkers zoals het MAS, het STAM, Museum M of deSingel besteedden bij hun opening en erna expliciet aandacht aan hun architectuur als trekpleister. Dit is goed nieuws, want het bewijst dat het imago van de eigentijdse architectuur zeer positief is en dat het draagvlak steeds groter wordt. Voor de Dag betekent dit echter dat de verrassing er een beetje af is. De Dag van de Architectuur blijft met 22 000 bezoekers evenwel een massacultuurevenement en de grootste architectuuractiviteit in Vlaanderen. De daling in bezoekersaantallen wijst geenszins op een daling in de tevredenheid van de bezoekers. In tegendeel: uit de reacties kunnen we opmaken dat er een zeer positieve respons was bij de betrokkenen en de vrijwilligers. Uit de enquête bij de hosten blijkt zelfs een lichte stijging in de bezoekerstevredenheid ten opzichte van twee jaar geleden (zie verder). Een greep uit de persoonlijke reacties: “Wij hebben graag meegewerkt aan deze bijzondere dag. Het was een echt succes. Spijtig dat het gerechtsgebouw dicht bleef. We hebben met ons enthousiasme bij de andere rondleidingen dit echter proberen te compenseren.” Jo Berben, architect

Pagina 22 van 33

“Ik heb gisteren een interessant bezoek gebracht aan St-Niklaas, het crematorium en het bedrijfsgebouw NIKO. Dank voor de reservatie en de opvang! Was erg boeiend.” Jan Vermassen, Raadgever Kunsten en Erfgoed, Kabinet van Joke Schauvliege “Ik ben het VAI enorm dankbaar dat ze me de kans gaven om een bescheiden woning heb mogen tentoonstellen. De opkomst was goed. De stad Genk verraste me dat ze ook architectuur in de particuliere woningbouwsector stimuleren.” Egide Meertens, architect “Van mijn kant ook gefeliciteerd met het initiatief. Ik denk dat jullie echt van een succes kunnen spreken,” Jerry Aerts, directeur deSingel “Ondanks het druilerige weer kunnen we toch terug kijken op een geslaagd evenement met veel geïnteresseerde bezoekers.” Joep Gosen, Archined “De toekomst voor duurzaam stedelijk inpassingsbeleid ligt open, het is een waardevol en waardevast antwoord op de huidige onzekere tijden in de bouwsector. Grootschalige nieuwbouwprojecten blijken minder haalbaar, de ambitieuze plannen worden steeds vaker in de ijskast gezet. Dat er nog veel te winnen valt in de bestaande stad wisten we al, maar het werd bevestigd op deze regenachtige zondagmiddag in Antwerpen.” Angela Sondervan, Archined “Ik vond de posters en flyers echt prachtig ontworpen!” Sophia Simons, host in Antwerpen “Heel enthousiaste ploeg en ook de gidsen waren heel aangenaam. Ik ben er volgend jaar weer bij!” Véronique Tavernier, host in Antwerpen “Heel fijn om er aan deel te nemen en ik heb er zelf ook veel aan gehad.” Anneleen Croonen, host in Genk

Thema’s: Duurzaamheid, participatie groepswoningbouw Thema’s bieden de mogelijkheid om het debat over de actuele architectuurproductie onder de aandacht te brengen. Ze bieden bovendien de mogelijkheid om andere partners en beleidsdomeinen die raakvlakken vertonen met architectuur in het programma te integreren. De thema’s duurzaamheid, participatie en groepswoningbouw spelen in op de vraag van de partners, de actualiteit en de aandachtspunten van het beleid. Duurzaamheid: de nadruk ligt bewust op andere aspecten van duurzaamheid - zoals hergebruik, verdicht wonen, ontwerpen om te komen tot een gedragswijziging - die meer inhouden dan louter energiebeheersing. Duurzaamheid wordt begrepen als een sociaal-cultureel vraagstuk waarbij het technologische instrumenteel moet zijn in plaats van leidend. Participatie speelt dan weer in op de tendens en noodzaak om zowel de directe als de indirecte gebruiker te betrekken bij het ontwerptraject. Door de deelnemers actief te betrekken in het debat verhoog je de interesse en het inzicht over het ontwerp en de uitvoering. Groepswoningbouw: is een clusterterm voor verdicht wonen. Het thema duidt op een verhoogde interesse voor nieuwe typologieën over het wonen, maar toont eveneens aan dat er nog een paradigmaverschuiving nodig is om van een trendbreuk te kunnen spreken.

Pagina 23 van 33

Een uitgebreid verslag is als bijlage verkrijgbaar.

3.2. Vitrinetentoonstellingen in het VAi Voorjaar 2011 Moskeeën bouw in de publiek opinie. Op basis van documentatie van Mana, het expertisecentrum voor Islamitische beleving, werd een verzameling persknipsels geselecteerd. Zo presenteerden we een overzicht over het publieke debat dat in Vlaanderen wordt gevoerd over projecten en realisaties van moskeeënbouw. De tentoonstelling werd opgezet naar aanleiding van het verschijnen van de publicatie Nieuwe moskeeën in Vlaanderen, een samenwerking tussen MANA en VAi. Het boek werd ook voorgesteld op het boekenfestival MIND THE BOOK in maart 2011, de tentoonstelling was ook tijdens het festival te bezichtigen . Najaar 2012 The future commons 2070 Presentatie van de kaart van Harwich tot Hoek van Holland en het Nauw van Calais. Deze kaart die werd voorgesteld in print en op doek is een project van Magnificent Surroundings. De kaart was een vervolg op een reeks van initiatieven die het VAi ondernam rond ontwerpmatig onderzoek van de Noordzee en de Belgische kust. The future commons 2070 is de artistieke uitdrukking die we subjectieve cartografie noemen en verbeeldt de kustzone in 2070. De kritische toekomstvisie pleitte voor een maritieme ruimtelijke planning waarbij de zee als common ‘gemeengoed’ wordt gevalideerd. Opening en presentatie van de tentoonstelling met toelichting van Charlotte Geldof, ruimtelijk planner voor de groep Magnificent Surroundings (Charlotte Geldof, Ester Goris, Nel Janssens, Dagmar Pelger en D. Larque.) Aantal personen aanwezig: 100

Pagina 24 van 33

Co-productie van de publicatie van Nieuwe Moskeeën in Vlaanderen, tussen heimwee en werkelijkheid . Het boek brengt beeldessays samen van de 11 nieuwbouwmoskeeën in Vlaanderen aan de hand van foto’s van de jonge Belgisch-Turkse fotograaf Abdul-Vahit Duman. Christian Welzbacher, kunsthistoricus, reflecteert over deze Vlaamse nieuwbouwmoskeeën en plaatst ze tegenover wat hij de ‘Euro Islam Architectuur’ noemt. Het geheel werd ingeleid en geduid door Meryem Kanmaz, auteur van het eerder verschenen boek ‘islamitische ruimtes in de stad’. Aantal verkochte exemplaren: 7

3.3. Lezingenreeks: ‘Hoe maken we Europa?’ Opdracht: Het organiseren van een lezingenreeks in het kader van de voorbereiding van de tentoonstelling in het Belgisch Paviljoen op de 13de Internationale Architectuurbiënnale van Venetië in 2012. Resultaat: In de lezingenreeks ligt de focus op Vlaanderen als een regio waarin allerlei evoluties die zich in een groot deel van Europa voordoen ook in geconcentreerde vorm in Vlaanderen voorkomen. Vlaanderen als Europa in het klein. We gaan in op de architecturale ontwikkelingen in Vlaanderen en voeren het debat over de inrichting van de publieke ruimte. De reeks lezingen gebundeld onder de noemer ‘How to make Europe?’ of ‘Hoe maken we Europa?’ kaderen in de voorbereiding voor de tentoonstelling in het Belgisch Paviljoen op de 13de Internationale Architectuurbiënnale van Venetië 2012. In totaal werden er 11 sprekers uitgenodigd die in over vijf avonden telkens deelnamen aan een dubbellezing. Dinsdag 18 oktober startte de lezingenreeks "Hoe maken we Europa?": Architect Christian Kieckens en Christoph Grafe openden met een introductie en hun visie over het thema van de lezingenreeks. Oliver Thill van Atelier Kempe Thill analyseerde de Europese context aan de hand van een aantal recente projecten. Dinsdag 25 oktober vond de tweede lezing plaats in de reeks 'Hoe maken we Europa?' waarin architecten Jeroen Geurst en Lodewijk Baljon komen spreken over de architectonische aspecten van de Britse

Pagina 25 van 33

begraafplaatsen van de Eerste Wereldoorlog. Daaruit ontstond het ontwerp concept voor een herinneringspark dat ze samen ontwikkelden met een multidisciplinair team. Op dinsdag 15 november kwamen in de derde dubbellezing prof. dr. Akos Moravonszky en Job Floris (Monadnock) spreken. De eerste had het over het werk van de Hongaarse architect Charles Polonyi, de Midden-Europese architectonische cultuur voor 1945 en het Weense modernisme. Job Floris ging dieper in op de verwezenlijkingen van Monadnock in binnen- en buitenland. Op dinsdag 22 november kwamen in de vierde dubbellezing Ellis Woodman en David Kohn spreken. Architect Ellis Woodman is ondermeer bekend als architectuurcriticus bij de Daily Telegraph en Building Design. David Kohn, praktiserend architect, docent en auteur komt meer vertellen over eigen werk binnen de Europese context.
 
 Op dinsdag 6 december kwamen in de vijfde en laatste dubbellezing Nelson Mota en Paulo Providência Arquitectos spreken. Nelson Mota kwam spreken over zijn onderzoek dat onder de titel 'Modernity versus the vernacular' de rol van referenties naar alledaagse architectuur in de zoektocht van de naoorlogse avant-garde naar een menselijke hedendaagse architectuur onderzoekt. Paulo Providência van Paulo Providência Arquitectos kwam spreken over eigen werk.

Resultaat: Dinsdag 18 oktober - 123 personen Dinsdag 25 oktober - 112 personen Dinsdag 15 november - 151 personen Dinsdag 22 november - 135 personen Dinsdag 6 december - 137 personen Totaal: 658 personen

3.4. Cultuurprijs Architectuur van de Vlaamse Gemeenschap Op de vooravond van de Dag van de Architectuur was het VAi gastheer van de prijsuitreiking van de Cultuurprijs Vlaanderen voor architectuur aan de architect en criticus Paul Vermeulen. Het VAi voerde de organisatie van de prijsuitreiking uit in opdracht van het agentschap Kunst en erfgoed en heeft van de gelegenheid gebruik gemaakt om wederzijdse kennis- en gedachtenuitwisseling tussen de architectuursector en de minister te versterken. Het evenement stond deels in het teken van de noodzaak van een ontwikkelde cultuur van architectuurkritiek voor de ontwikkeling van het publieke debat, deels werd aandacht gevraagd voor het doel van een architectuurcultuur die doelstellingen van duurzaamheid op een integrale manier aangrijpt. Bij deze gelegenheid overhandigde het VAi het eerste vlugschrift ‘Dierbaar is duurzaam’ met zes stellingen over architectuur, cultuur en ecologie aan minister Schauvliege die in haar toespraak het belang van een cultuuromslag bij de inrichting van de leefomgeving nog eens nadrukkelijk verwoordde. Resultaat: 160 aanwezigen op uitnodiging

Pagina 26 van 33

4. Intermediaire kanalen en middenveld inzicht verschaffen en waarde van architectuur bijbrengen door info aan te bieden, met doel via hun communicatiemedia de burger beter te betrekken bij het architectuurdebat 4.1. Samenwerking VRT architectuur Tot een structurele samenwerking is het nog niet gekomen. De opgebouwde contacten gevan wel aanleiding tot ad hoc samenwerking. Zo was er opmerkelijke aandacht voor de directiewissel, het vlugschrift en de tentoonstellingen. Nav vlugschrift Dierbaar is duurzaamis uitzending opgezet door KLARA , programma: ? Gesprek met Werner Trio Christoph Grafe en ? op 8/10/11 ? Goede contacten met de redacties van KLARA en CANVAS , maar geen verdere uitwerking van plannen of projecten.

Pagina 27 van 33

5. Internationaal informeren over architectuur uit Vlaanderen en vice versa Operationele doelstellingen

5.1. Promotie Engelstalige editie Jaarboek architectuur Vlaanderen In de editie van 2010 is het jaarboek in de Engelse versie voor het eerst onder een titel - ‘The Specific and the Singular’ - verschenen. Daarmee werd het karakter van het boek als een document voor reflectie benadrukt. Deze lijn wordt voor de editie van 2012 voortgezet. Daarmee wordt ingezet op een aanscherping van het profiel van de publicatie door nadruk te leggen op architectuurkritiek en reflectie. Voor deze editie is een internationale redactieraad samengesteld, enerzijds om het perspectief ‘van buiten’ te benadrukken, anderzijds om een nieuw en internationaal lezerspubliek te bereiken. Deze redactie bestaat uit Prof. Axel Sowa (RWTH Aken), Ellis Woodman (curator Biennale Venetië GB in 2008, hoofdredacteur Building Design, Londen), Dirk Somers (Bovenbouw architecten Antwerpen en professor U Gent/ TU Delft), Christian Kieckens (opleidingsdirecteur ontwerpwetenschappen Artesis), Stefan Devoldere (adjunct-bouwmeester), Aglae Degros (Artgineering, Rotterdam), Prof. André Loeckx (KU Leuven), Maarten Delbeke (RU Leiden). Daarbij zal ook de verbetering van de communicatie over het jaarboek en de distributie nadrukkelijk een aandachtspunt zijn. De editie van 2012 zal daarom op de Internationale Biënnale van Venetië aan het internationale vakpubliek worden voorgesteld. Tegelijkertijd wil het VAi nieuwe en aanvullende vormen van documentatie ontwikkelen, onder andere door de vernieuwde website en andere digitale vormen van overdracht die de print-editie aanvullen. Als hiervoor de benodigde middelen gevonden worden, is het doel om een eerste pilotproject, een ‘app’ met recent opgeleverde gebouwen, op de Biënnale van Venetië voor te stellen.

5.2. Ambassadeursfunctie vervullen Het werk van Vlaamse architecten krijgt steeds grotere internationale belangstelling. Deze belangstelling uit zich in de aanwezigheid van vooral jonge ontwerpers op internationale tentoonstellingen. Ze weerspiegelt de uitzonderlijk dynamische ontwikkeling die de architectuur in Vlaanderen in de voorbije jaren heeft laten zien. Hierin wordt langzamerhand een benadering zichtbaar die ondanks de verschillende persoonlijke handschriften en posities van de ontwerpers herkenbaar is. De aandacht voor de gelaagdheid van het ontwerp – historisch, constructief en programmatisch – en het vrijzinnig omgaan met disparate beeldtalen uit het verleden getuigen van een opmerkelijk cultureel elan. Het ondogmatische contextualisme dat deze architectuur kenmerkt is een zeer belangrijke bijdrage aan de hedendaagse architectuur in Europa. Het VAi heeft aan deze ontwikkeling een substantiële bijdrage geleverd onder andere door de structureel hoge kwaliteit van selectie en presentatie en de kritische bespreking van de bouwproductie in het jaarboek. In deze publicaties en in de reeks jonge architecten werd de Vlaamse architectuur ook internationaal zichtbaar gemaakt en kreeg het hechte en geëngageerde netwerk van architecten, publicisten, onderzoekers en onderwijzers in Vlaanderen een internationaal podium. Het VAi zal voortbouwen op deze ervaringen om de

Pagina 28 van 33

internationale zichtbaarheid van de Vlaamse architectuur verder te vergroten met tentoonstellingen en publicaties. Voor dergelijke initiatieven moeten met bestaande partners (architectuurinstellingen, archieven, onderzoeksinstituten, uitgevers) in Europa samengewerkt en nieuwe allianties gevormd worden. Het uitbouwen van het bestaande internationale netwerk van het Vlaams architectuurinstituut is geen op zich zelfstaand doel of bruikbaar als promotiecampagne. Op een moment dat de grenzen van het systeem van internationaal opererende sterarchitecten pijnlijk zichtbaar wordt, is het belang van een sterke, hechte regionale architectonische cultuur juist een belangrijk alternatief en duurzaam ontwikkelingsmodel. Uitwisseling met architecten, kunstenaars en critici uit andere Europese regio’s geeft belangrijke impulsen voor het architectuurdebat in Vlaanderen en vormt daarmee een belangrijke aanvulling op het werk van het VAi binnen het eigen land. Ze versterkt de internationale netwerken van Vlaamse ontwerpers en publicisten. Als nationaal sectorinstituut is het VAi de eerst verantwoordelijke instelling om vorm te geven aan het internationale architectuurbeleid van Vlaanderen. In de komende beleidsperiode wil het VAi zijn internationale functie versterken door de internationale activiteiten intern steviger te verankeren en extern effectiever en met meer continuïteit in te zetten. De internationale werking van het VAi kent twee hoofdaspecten. Enerzijds ondersteunt en ontwikkelt het architectuurinstituut presentaties en publicaties waarin de Vlaamse architectuurcultuur buiten Vlaanderen zichtbaar wordt, anderzijds ijvert het VAi voor de belangen van de architectuurcultuur binnen de instanties die Vlaanderen in het buitenland vertegenwoordigen. Dit laatste komt tot uitdrukking in regelmatige overleg met de Vlaamse vertegenwoordigers en Flanders Investment and Trade (FIT). Daarnaast heeft het VAi structureel voorzien in de informatie over architectuur in Vlaanderen zoals deze via Arts Flanders internationaal wordt verspreid. Sinds begin 2011 werkt het VAi intensief samen met het Team Vlaams Bouwmeester aan de procedure omtrent de selectie van een ontwerp-onderzoeksteam voor het Belgische paviljoen op de Biennale di Venezia 2012. Een opdrachttekst werd half mei 2011 gepubliceerd. Uit de inzendingien van 31 bureaus uit België en het buitenland werden drie voorstellen geselecteerd voor de tweede fase. In 2012 zal het resultaat van dit proces, dat intensief door het VAi wordt begeleid in Venetië in het Belgische paviljoen getoond worden. Ook het jaarboek zal bij deze gelegenheid aan het internationale vakpubliek gepresenteerd worden. Op institutioneel vlak maakt het VAi deel uit van het netwerk van het European Forum Architecture Policies (EFAP). Tweemaal per jaar nodigt het netwerk EFAP en het land dat voorzitter is van de Europese Gemeenschap Europese architectuurinstellingen, administraties en architecten uit om over diverse thema’s te debatteren, expertise uit te wisselen en resoluties voor de EG voor te bereiden.

5.3. VAi als partner op internationale fora dmv tentoonstellingen/aanwezigheid Voorbereiding Internationale Architectuurbiënnale van Venetië Opdracht: Het Vlaams Architectuurinstituut lanceert in samenwerking met het Team Vlaams Bouwmeester de oproep voor een tentoonstellingsconcept dat de essentie blootlegt van de ViA-Ruimte, om België te representeren op de 13de Internationale Architectuurbiënnale van Venetië. Fase 1: In de eerste fase werd door het Vlaams Architectuurinstituut en het Team Vlaams Bouwmeester een oproep gelanceerd die ontwerpers, onderzoekers en critici uitnodigde een tentoonstellingsconcept te ontwikkelen dat de essentie blootlegt van de ViA Ruimte. Dit in het kader van de Belgische inzending voor de 13de Internationale Architectuurbiënnale van Venetië in 2012, waarvoor het Vlaams Architectuurinstituut optreedt als gedelegeerd opdrachtgever in naam van Minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur, Joke Schauvliege. De oproep werd door 31 multidisciplinaire internationale teams beantwoord. Uit die voorstellen werd door een nationale jury bestaande uit Christoph Grafe, Peter Swinnen, Stefan Devoldere, Jan Boelen, Adinda Van Geystelen en Hans Leinfelder, drie kandidaten geselecteerd die hun voorstel verder mochten ontwikkelen.

Pagina 29 van 33

Deze drie kandidaten waren Architecture Workroom Brussels, Witherford Watson Mann Architects en Joeri De Bruyn samen met Maat Ontwerpers.

Fase 2: In de tweede fase werden de drie geselecteerde kandidaten uitgenodigd om hun voorstel verder te ontwikkelen. Dit door middel van workshops georganiseerd door het Vlaams Architectuurinstituut en het Team Vlaams Bouwmeester. Tijdens deze workshops werden de drie teams intensief begeleid. Hiervoor kregen ze de som van 10 000 euro exclusief BTW. Uiteindelijk werd door een internationale en nationale jury, bestaande uit Christoph Grafe, Peter Swinnen, Stefan Devoldere, Jan Boelen, Adinda Van Geystelen, Hans Leinfelder, Klaus Bondam, Vicky Richardson en Wim van den Bergh, het multidisciplinaire team rond Architecture Workroom Brussels gekozen. Het team bestaat uit Architecture Workroom Brussels, grafisch ontwerper Joost Grootens, stedenbouwkundig bureau GRAU, architecten de ylder vinck taillieu en kunstenaar Ante Timmermans. Resultaat: De oproep voor een tentoonstellingsconcept dat de essentie blootlegt van de ViA-Ruimte, om België te representeren op de 13de Internationale Architectuurbiënnale van Venetië, leidde tot de selectie van het multidisciplinaire team AWJGGRAUaDVVTAT bestaande uit Architecture Workroom Brussels, Joost Grootens, GRAU, De vylder vinck taillieu architecten en Ante Timmermans.

Pagina 30 van 33

6. Samenwerking met de kunstensteunpunten Het VAi was partner in het overleg van de kunstensteunpunten met het doel om tot een grotere onderlinge synergie te komen. De resultaten van dit overleg worden besproken in het activiteitenplan 2013-2016, maar enkele van de voornemens zijn al in het lopende jaar opgestart. Dit betreft met name de actieve bijdrage aan de dataverzameling kwarts, het overzicht over het internationale kunstenbeleid Joining the Dots en de bijdrage aan de internationale communicatie via Arts Flanders. Voor 2011 zijn dit volgende aandachtspunten: 1. Duurzaam kunstenbeleid: dataverzameling en -analyse en veld-analyse Zie hoger 2. Internationaal kunstenbeleid Arts Flanders: In 2011 werd verder gebouwd op de aanpassingen in 2010. Nog steeds wordt de nieuwsbrief tweemaandelijks verstuurd. Daarnaast werkt ieder steunpunt apart aan de actualisering van de Arts Flanders website door het toevoegen van nieuws en activiteiten. De afspraak geldt met de andere kunstensteunpunten om een gemiddelde van 2-3 berichten aan te houden, dit om de nieuwsbrief overzichtelijk te houden. Ondertussen werken mee aan de nieuwsbrief: VTi, BAM, MCV, VAi, FARO, FVL Het VAi neemt een maal per jaar de redactie en de eindredactie van de nieuwsbrief op zich.

‘Joining the dots’ is een initiatief van de vier kunstensteunpunten (BAM, Muziekcentrum Vlaanderen, VAi en VTi), het Vlaams Fonds voor de Letteren en het Vlaams Audiovisueel Fonds en is een vervolg op de gelijknamige conferentie die op 25 en 26 oktober 2010 plaatsvond in BOZAR. In de bijdragen wordt een beeld geschetst van wat internationaal werken in de verschillende artistieke disciplines vandaag inhoudt, en waar zich kansen en bedreigingen situeren. Een en ander resulteert in een coherent plan, dat de voornaamste elementen die tijdens dit traject op tafel kwamen, overzichtelijk synthetiseert. Met het oog op de steeds grotere internationale aanwezigheid van Vlaamse kunstenaars werd onderzocht wat de verschillende beleidsniveaus én de sector zelf kunnen doen om de internationale dimensie van de artistieke praktijk nog sterker te dynamiseren. Welke elementen zijn de basis van een duurzaam internationaal cultuurbeleid? Hoe kan het bestaande instrumentarium hiertoe aangewend of aangevuld worden? De verslagen en publicatie werden online gepubliceerd: http://www.VAi.be/nl/hetVAi/VAi_activ_detail.asp?id=2744&sub=activ http://www.VAi.be/nl/hetVAi/VAi_publi_detail.asp?id=482 3. E-cultuur E-CULTURE FAIR 2011, 16 en 17 november 2011 te Hasselt tijdens het Creativity World Forum. Steunpunten werken jaarlijks samen rond één thema dat telkens door een ander steunpunt getrokken wordt. In 2011 is het gemeenschappelijk thema e-cultuur. BAM organiseerde op 16 en 17 november 2011 E-CULTURE FAIR 2011 in samenwerking met kunstensteunpunten VTi, MCV en VAi en in coproductie met Flanders DC en IBBT. E-CULTURE FAIR 2011 was een partnervent van het Creativity World Forum, een organisatie van Flanders DC. ECF 2011 wordt gesteund door de Vlaamse Overheid: het Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media en het Departement Economie, Wetenschap en Innovatie.

Pagina 31 van 33

E-CULTURE FAIR 2011 is een showcase van Vlaamse innovatieve projecten die ontstaan zijn uit samenwerkingen tussen cultuur, creatieve industrieën, onderzoek en onderwijs. Met deze fair willen de initiatiefnemers het potentieel van ontmoeting en samenwerking tussen onderwijs, cultuur, onderzoek en creatieve economie aantonen en diverse spelers binnen deze regio’s en landen met elkaar in contact brengen. Er werden 18 Vlaamse e-cultuurprojecten geselecteerd. De selectie van projecten uit hogescholen in Vlaanderen, NRW en Nederland werd gemaakt door BAM, Virtueel Platform (NL) en Medienwerk NRW (D). Er werden projecten uit zes hogescholen geselecteerd. Vlaamse e-cultuurprojecten: Creating Spaces (MAD Faculty, KHLim, EDM, Z33), De Markt van Mij (Mooss), De Mediatuin (IBBT, Telenet, Netlog, REC, SonicAngel), EPICS (IBBT-ICON), FutureFormers (Eeland vzw, Stichting P&V e.a.), GameHUB (PHL Hasselt, KHLim, Groep T, UHasselt), Gent M, In het Wiel van Odiel (UHasselt), M HKA Ensembles (M HKA), MTWalls, MuseUs (IBBT-iLab), noTours (The Milena Principle), OSMA (MAD Faculty, KHLim, Play&Game Research Group e.a.), SenseTale (Alcatel-Lucent Bell Labs e.a.), Sculpturized! (Piazza dell’Arte), Timelab, CLARIN TTNWW-Sagalassos (KULeuven), UGentMemorie (UGent), UiTID (CultuurNet Vlaanderen). E-cultuurprojecten uit hogescholen uit Vlaanderen, Nederland en Nordrhein Westfalen (DE): KHLim (BE), HOWEST (BE), HvA Medialab (NL), HKU/DVTG (NL), Sint-Joost /Avans Hogescholen (NL), Folkwang University of the Arts Essen (D). BAM gaf een publicatie uit in het Nederlands en het Engels met twee pagina's inhoud per project, gedrukt op 1000 exemplaren. Aantal bezoekers: ongeveer 700 bezoekers tijdens twee dagen.

Pagina 32 van 33

7. Geïntegreerde projecten Omwille van budgetbeperkingen werden in 2011 geen stappen gezet op het vlak van de productie van nieuwe geïntegreerde projecten. In 2011 werden de grondlijnen getrokken voor een beleid omtrent geïntegreerde projecten in de periode 2012-2016. Geïntegreerde projecten waarin verbindingen gelegd worden tussen de dringende maatschappelijke vragen omtrent de ontwikkeling van de leefomgeving en verschillende vormen van wetenschappelijk onderzoek zijn een essentieel speerpunt in de werking van het VAi. De expertise van het architectuurinstituut op het gebied van de architectuurcultuur en de archiefwerking vormt de grondslag voor deze geïntegreerde projecten die in de periode 2013- 2016 een nieuw impuls zullen krijgen. Daarbij merken we op dat de geïntegreerde projecten een traject met een gemiddelde looptijd van drie jaar kennen, dat in drie fases kan worden verdeeld: Jaar 1: (voor)onderzoek, in kaart brengen van bestaande kennis en archiefwerking Jaar 2: productie van publieksevenementen, lezingen en een tentoonstelling Jaar 3: afronding, verslag en publicatie Geïntegreerde projecten vertrekken steeds vanuit volgende vaststellingen: De beperkte doorstroming van het recente wetenschappelijk onderzoek in de domeinen architectuur, vormgeving, stedenbouw, interieur en (bouw)bedrijfsgeschiedenis naar het grote publiek. Actuele ruimtelijke vraagstukken waarmee grote delen van Vlaanderen de laatste jaren kampen, kennen een lange geschiedenis. Een beter inzicht in het de bouw- en wooncultuur, bieden een basis voor innovatie ontwerpoplossingen. Het gebrek aan kennis over ontwerpvraagstukken en de geschiedenis van het ontwerp van de omgeving belet een goede en duurzame hedendaagse omgang met de omgeving. Het brede publiek overtuigen van het belang van architectonische vraagstukken en het architecturale erfgoed voor het ontwerp van de omgeving is van cruciaal belang voor de omgang met de leefomgeving. Het is een expliciete doelstelling om voor de geïntegreerde projecten allianties aan te gaan met onderzoeks- en onderwijsinstellingen, archieven, expertisecentra en erfgoedinstellingen. Op die manier zijn de geïntegreerde projecten een uitgelezen kans om het netwerk waarin het VAi opereert te bestendigen en het brede publiek kennis te laten maken met hedendaagse architectuuropvattingen en het architecturale erfgoed. Daarnaast bieden de geïntegreerde projecten voor de samenwerking met wetenschappelijke onderzoekers uit te bouwen en om het bewustzijn van hedendaagse ontwerpers op het vlak van erfgoed te stimuleren. Voor een meer gedetailleerde beschrijving van de geplande projecten op lange termijn verwijzen we naar het beleidsplan 2013-2016.

Pagina 33 van 33

8. Samenstelling van beleidsplan VAi 2013-2016 De zelfreflectie zijn neerslag kende in de strategische nota (zie actieplan 2011) en de directiewissel hebben geresulteerd in een beleidsplan dat een architectuurcultuur in Vlaanderen ambieert van consolidering naar een kwalitatieve doorbraak. In de voorbije jaren is de belangstelling voor architectuur belangrijk gegroeit. De aandacht in de media voor spraakmakende nieuwe gebouwen en stedenbouwkundige projecten heeft ertoe geleid dat het besef dat architectuur een belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van de leefomgeving levert bij grotere groepen toeneemt. Het Vlaamse architectuurbeleid heeft een positieve invloed uitgeoefend op de architecturale kwaliteit van een belangrijk deel van de bouwproductie en nieuwe kansen geboden aan architectenbureaus. Tegelijkertijd groeit in het publieke debat in Vlaanderen langzaam het bewustzijn ervoor dat ook de ruimtelijke inrichting van het land aan een grondige herziening toe is en dat nieuwe concepten voor verdicht wonen en werken de enige uitkomst bieden voor een duurzame verbetering van het leefmilieu. De bijdrage van architecten, landschapsarchitecten en stedenbouwkundig ontwerpers zal daarbij cruciaal zijn. De dynamiek van Vlaamse architectuurcultuur wordt inmiddels ook internationaal zeer sterk waargenomen. Dit geldt voor de recente architectuurproductie en het werk van internationaal opererende ontwerpbureaus, maar ook voor het wetenschappelijk onderzoek dat in de verschillende universitaire instellingen wordt verricht. De grote zichtbaarheid van Vlaamse architecten op de Architectuurbiennale in Venetië en de grote aandacht voor, onder andere, de stedelijke vernieuwing in Gent en Antwerpen hebben een klimaat gecreëerd waarin voor ontwerpers en onderzoekers ongekende nieuwe mogelijkheden zijn ontstaan om zich sterker internationaal te profileren. Het levendige internationale discussie over de bijdrage van architectuur aan de hedendaagse cultuur, waarin Vlaamse ontwerpers en onderzoekers nu grotere zichtbaarheid hebben verworven, zal ook een stimulerend effect op de architectuur- en de bouwcultuur in Vlaanderen hebben. Zoals een recent mapping-onderzoek naar het architectuurbeleid in Vlaanderen aangeeft, neemt het VAi een sleutelrol in binnen het veld van architectuurorganisaties, wetenschappelijke instellingen, architectenbureaus en de overheid. Het VAi combineert de functies van een kunstensteunpunt voor de architectuursector met een uitgesproken platformfunctie voor ontwerpers, wetenschappers en media en met een brede publiekswerking. Het VAi stimuleert ontwerpers en onderzoekers om zich uit te spreken over de culturele aspecten van hun werk. Het biedt actieve ondersteuning aan architecten en wetenschappers om het architectuurdebat te voeden met nieuwe concepten voor b.v. wonen, werken, zorg en onderwijs. Het biedt een platform voor een kruisbestuiving van ideeën uit de ontwerppraktijk en de onderzoeksinstellingen en de vragen van de samenleving. In zijn omvangrijke publiekswerking en in publicaties agendeert het VAi maatschappelijke vraagstukken die van belang zijn voor de architectuur. Ongeacht deze centrale rol van het VAi voor de architectuurcultuur in Vlaanderen en ondanks de sterk groeiende belangstelling voor architectuur in de samenleving, kende de werking van het instituut ook een zekere tendens van stagnatie. Voor een groot deel is deze ontwikkeling te wijten aan de sterke vermindering van de middelen over een periode van enkele jaren. Vanuit een kritische zelfreflectie zal het VAi zijn positie als steunpunt, als hèt architectuurinstituut in Vlaanderen en als nationaal en internationaal platform opnieuw aanscherpen. In dit beleidsplan worden enkele krijtlijnen aangereikt voor de verdere ontwikkeling van het VAi tot een volwaardig en slagkrachtige organisatie voor de architectuurcultuur in Vlaanderen, en voor de internationale presentatie van Vlaamse architectuur. Het VAi zal ook in de toekomst een lenige en flexibele organisatie willen zijn, die haar kracht ontleent aan het netwerk van partners, en in belangrijke mate streeft naar een multiplicatie van het effect van bestaande initiatieven. Maar om deze rol goed te vervullen, moet het instituut zich kunnen versterken. Deze versterking zal ook nodig zijn om de mogelijke doorbraak van Vlaamse architectuurcultuur te continueren en krachtig te ondersteunen. Het activiteitenprogramma ‘Architectuur hier!’ waarmee het VAi in het najaar 2011 zeer offensief de publiciteit heeft gezocht, geeft daarbij aan hoe we deze ambities in de periode 2013-2016 willen realiseren.