Activiteitenverslag Vlaams Architectuurinstituut 2002
1
Inhoudstafel I. Publieksactiviteiten 1. a. b. c. d. e. f. g. 2.
Dag van de architectuur Context en intentie van het initiatief Organisatie: lokale partners, externen, structuur Timing Educatie Communicatie Verloop van de dag Toekomst
Lezingenreeks Hans Vredeman de Vries in hedendaags perspectief a. Lezing dinsdag 19 november 2002 b. Lezing dinsdag 26 november 2002
3 3 3 4 7 8 9 10 11 12 13 14
3. Andere
15
II. Beleidsonderzoek en steunpuntfuctie
16
1.
Ontmoeting met actoren in het architectuurveld
16
2.
Nota beleid architectuurpublicaties
17
3.
Nota programma voor een website van het VAi
18
4.
Onderzoek en gesprekken met actoren in verband met de informatie- en documentatieopdracht
19
5.
Onderzoek en gesprekken met actoren in verband met educatie en architectuur
20
III. Publicaties
21
1.
Magazine Dag van de Architectuur
21
2.
Agenda 2003 - Het kleine Lexicon van het Vlaamse (Architectuur-) Landschap
22
3.
Jaarboek Architectuur Vlaanderen 2002-2003
23
4.
Voorstel voor het tijdschrift A+ thema: sociale huisvesting
24
IV. Medewerking aan activiteiten van derden
25
1.
Bedrijving in het landschap, symposium over integratie en omgevingskwaliteit
25
2.
Gaudi
27
V. Lezingen, symposia en congressen
28
2
I.
Publieksactiviteiten
1.
Dag van de architectuur
a.
Context en intentie van het initiatief
Intentie In Vlaanderen wordt weinig gesproken over kwaliteit in relatie tot hedendaagse architectuur. Als het op bouwen en wonen aankomt, doen Vlamingen het liefst hun eigen ding op hun eigen perceel. Bouwen, vernieuwende architectuur en een kwaliteitsvolle leefomgeving lijken zelden samen te gaan. De eerste Dag van de architectuur wilde hier iets aan doen. Op zondag 13 oktober 2002 werden in Vlaanderen 68 recent gebouwde projecten opengesteld voor het publiek. Deze verzameling gebouwen wilde de diversiteit van de hedendaagse architectuur in Vlaanderen tonen. De selectie ging van klein naar groot: private en collectieve woningen, winkels, bedrijfsgebouwen en openbare gebouwen. Je kon als bezoeker van de Dag van de architectuur een blik werpen achter de gevels van de gebouwen waar je anders niet binnen kon, of stilstaan bij locaties waar je dagelijks voorbij liep. Opzet Het thema “Gebouwen en verhalen, architectuur is meer dan een gebouw” wilde een beter inzicht geven in het hoe en het waarom van hedendaagse architectuur. In elk gebouw vertelde een gids - de architect, de opdrachtgever, een student, iemand van de stads- of gemeentedienst of de bewoner het verhaal van het gebouw. Het publiek moest door dit verhaal meer inzicht krijgen in de ontstaansreden van het gebouw, het verband tussen het initiële idee en de uiteindelijke realisatie en in de rol van de architect, de bouwheer en de uitvoerders. Een tweede verhaal ging over de relatie tussen het gebouw en de omgeving er rond. De open ruimte in Vlaanderen raakt immers stilaan volgebouwd. Het lijkt nodig om wonen, werken en recreëren op een meer compacte manier te organiseren. Hedendaagse stedenbouw en architectuur moeten hiervoor nieuwe oplossingen aanreiken. De opengestelde projecten bevonden zich meestal in een stedelijke omgeving. De Dag van de architectuur toonde onder andere openbare gebouwen, reconversie van bestaande gebouwen, kleine coöperatieve woonprojecten, bijzondere bedrijfsgebouwen, stations en pleinen. Het bezoek aan de gebouwen werd aangevuld met allerlei randactiviteiten die door lokale organisaties waren opgezet. Selectie Tijdens de Dag van de architectuur waren gebouwen opengesteld in acht steden en twee regio‟s. De concentratie van de projecten in die steden of gebieden maakte het mogelijk om het verhaal van het gebouw aan te vullen met het verhaal van zijn stedenbouwkundige en maatschappelijke context. Het publiek kon meerdere projecten bezoeken op één namiddag. In Brussel, Antwerpen, Leuven en Kortrijk waren stadswandelingen, bus en fietstochten opgenomen in het programma. Op die manier kwam men meer te weten over de stad of regio, over het lokale bouwbeleid en de projecten voor de toekomst.
3
b.
Organisatie: lokale partners, externen, structuur
Concept Een denktank, bestaande uit een aantal externen en een aantal medewerkers van het VAi, wisselde van gedachten over een concept voor de Dag van de architectuur. Deze meer inhoudelijke brainstorm over themata, verspreiding (regionaal, landelijk of stedelijk) en publiek was noodzakelijk als vertrekpunt. Het concept van de dag staat los van de organisatie, maar bepaalde de selectie van de gebouwen. Er werd niet met een specifiek thema gewerkt. Om organisatorische redenen werd de selectie van gebouwen gebundeld in een aantal steden en twee regio‟s. Het aanbod van gebouwen was grotendeels gebaseerd op de selectie in de jaarboeken. In de toekomst zal een oproep gelanceerd worden voor het aanbieden van projecten en kan er geput worden uit het projectenarchief van het VAi. Tegelijkertijd met de selectie werd er gezocht naar geschikte lokale partners. Voor een bezoek aan de geselecteerde projecten was er dit keer te weinig tijd. Prospectie is echter belangrijk voor het inschatten van de praktische organisatie, de kwaliteit van het project en om betrokkenheid te bewerkstelligen bij de bewoners, eigenaars en locale partners. De selectie moet breed zijn en geen kloof maken met het publiek. Het evenement moet de doelstelling van het VAi om het grote publiek te informeren en te sensibiliseren waarmaken. Daarom kan er niet afgestapt worden van rondleidingen en het geven van informatie. Het VAi verkrijgt door de Dag van de architectuur ook naambekendheid en een podium voor kleinschaligere activiteiten. De Dag van de architectuur is een forum om kwaliteitsvolle projecten te tonen en kan een kapstok zijn voor een aantal meer inhoudelijke projecten. De lokale architectuurcentra die zich nu ontwikkelen, kunnen ingezet worden en een welbepaald deel van het project overnemen. Organisatie De Dag van de architectuur vormde de belangrijkste activiteit voor het VAi voor 2002. In de algemene opstartfase van het instituut betekende de organisatie van deze dag een eerste vuurproef voor de werking van het instituut en de medewerkers. De hele ploeg heeft aan de Dag van de architectuur meegewerkt volgens een interne taakverdeling. Contacten leggen met respectievelijk de lokale partners, eigenaars, gidsen en hosts was een belangrijk onderdeel in het takenpakket, naast de communicatie en mailings, de financiële opvolging en de samenstelling en redactie van het magazine en de website. Er werd beroep gedaan op een externe communicatieverantwoordelijke en een extra inhoudelijke medewerker tijdens de vakantie van de vaste ploeg. Medewerkers - Eigenaars en bewoners Medewerking van de eigenaars/ bewoners/ beheerders van de gebouwen bleek essentieel om de gebouwen open te kunnen stellen. Hun engagement en enthousiasme kunnen immers ook een voorbeeld zijn voor andere opdrachtgevers en voor het grote publiek. Verder moest hun toezegging ook opgevolgd worden door een definitieve bevestiging voor deelname met een contract. - Gidsen De gidsen van de gebouwen en projecten waren meestal de architecten zelf en soms (architectuur)studenten. De symbolische vergoeding van de boekenbon was een goed en sympathiek voorstel. - Hosts Voor de opvang van het publiek en voor praktische afspraken, werden in elk project hosts voorzien. Hiervoor werd een beroep gedaan op architectuurstudenten. Voor een klein bedrag zijn zij tevreden om mee te werken. De samenwerking met de studenten was positief, ze zijn geëngageerd en geïnteresseerd en beschikken over tijd. Bovendien is het voor het VAi belangrijk om deze groep – een doelpubliek – op een actieve en concrete manier te leren kennen en bij de werking te betrekken. Er is veel interesse om weer mee te werken aan een volgende editie. Ondanks het feit dat de hosts geen rondleiding of uitleg moesten geven, verzochten zij om informatie over de gebouwen. De voorafgaandelijke organisatievergaderingen bleken positief; goede briefing was nodig voor een geëngageerde samenwerking op de dag zelf, voor de evaluatievergaderingen en verslagen.
4
-
-
Verslaggevers Voor elke stad werd een verslaggever ingeschakeld die ter plaatse de opkomst en de werking van gidsen en hosten zo veel mogelijk moest opvolgen. Een week na het evenement heeft het VAi alle verslaggevers samengeroepen voor een algemene evaluatie. Lokale partners Brussel: De organisatie Disturb vzw heeft voor een deel de selectie van gebouwen bepaald en de tekst voor het magazine geschreven. Verder heeft Filiep de Corte van Disturb één van de twee fietstochten in Brussel gegidst. Voor de beide fietstochten werd een beroep gedaan op de organisatie Provélo. Frederik Depoortere van Provélo heeft één van de twee tochten geleid. Deelnemers konden bij Provélo een fiets huren, wat zeer positief onthaald werd. De kinderactiviteiten door ABC en het VAi vonden plaats in Recyclart. Leuven: Stichting Stad en Architectuur nam het zoeken naar hosts en gidsen voor zijn rekening, en heeft het VAi bijgestaan in de selectie van de projecten. Bovendien heeft Liesbet Silverans de twee stadswandelingen georganiseerd en de tekst voor het magazine geschreven. De samenwerking verliep goed, maar het was voor gidsen en hosts onduidelijk dat zij contractueel verbonden waren aan het VAi en niet aan de Stichting Stad en Architectuur. Hasselt In Hasselt werd voor het opmaken van de selectie en de praktische organisatie samengewerkt met Architectuurwijzer vzw, onder leiding van Luc Van Muysen. Deze organisatie mist professionaliteit en heeft nog geen (semi-)permanente werking. De selectie van projecten in Hasselt bleek problematisch. De vzw Architectuurwijzer nam het niet zo nauw met bepaalde gemaakte afspraken tussen het VAi en henzelf. Naar aanleiding van de Dag van de architectuur werd de organisatie Architectuurwijzer opnieuw leven ingeblazen. Brugge De vzw Archipel in Brugge, onder leiding van Wim Supply en Felix Glorieux, zorgde voor de praktische organisatie van de rondleidingen in Brugge en de contacten met de gidsen. De samenwerking verliep goed, ondanks enige eigenzinnigheid. Archipel wenste geen hosts in te zetten en wilde dat de rondleidingen niet op een bepaald uur zouden doorgaan, maar doorlopend zouden plaats vinden. De samenwerking is goed verlopen en gezien de grote opkomst was de soepele opvolging van de organisatie vereist. Brugge 2002 heeft gezorgd voor het infopunt en voor publiciteit en verspreiding. Jan Vermassen heeft input gegeven voor de tekst in het magazine. Antwerpen Twee van de drie stadstours werden opgesteld in samenwerking met Antwerpen Averechts. Deze samenwerking verliep goed. De stadswandelingen waren zeer succesvol. Er waren zeer veel enthousiaste reacties over de wandelingen. Jan Rombouts van het kabinet van Eric Antonis gidste één van de stadswandelingen en schreef ook de tekst voor het magazine. Eeklo In Eeklo werd samengewerkt met de Technische Dienst van stadsarchitect Filip De Pau. Zijn inzet en engagement waren groot. Eeklo is een opmerkelijk aantal keer in de pers verschenen. Zowel voor de kennis van interessante projecten en het architectuurbeleid van de stad als voor de praktische ondersteuning is samenwerking met lokale partners essentieel. Voor een aantal steden, zoals Kortrijk en Gent was geen lokale meewerkende partner aanwezig. Dit maakte zowel de prospectie van projecten, het overzicht op de toekomstige beleidsopties alsook de praktische uitwerking bijzonder zwaar voor het VAi.
Evaluatie inschrijvingen Op alle locaties gingen rondleidingen door om 14u, 15u, 16u. De locaties of projecten waren vrij toegankelijk voor alle publiek of konden alleen bezocht worden, wanneer er aan één van de rondleidingen werd deel genomen. Voor de rondleiding was inschrijven verplicht. Verplicht inschrijven is een drempel, maar het dient ook om een zicht te hebben op het klantenbestand en om het aantal bezoekers in te kunnen schatten. Inschrijven betekent ook dat men zich werkelijk engageert om deel te nemen aan een rondleiding. Het gevreesde vrijblijvende voyeurisme lijkt zo eerder uitgesloten.
5
Eventueel kan bij de inschrijving een onderscheid gemaakt worden of het gaat om al dan niet vrij toegankelijke gebouwen. Voor het publiek bleek de website een ideaal medium om in te schrijven. Bovendien konden deze inschrijvingen zeer gemakkelijk verwerkt worden. Een aantal technische aanpassingen aan de website kunnen zorgen voor meer gebruiksvriendelijkheid en een betere verwerking. Zo moet het mogelijk zijn om te annuleren via de website en zou elke inschrijver een automatische bevestiging moeten krijgen. Post en fax blijken niet veel gebruikt te worden. Daarentegen blijkt extra telefonische versterking noodzakelijk, omdat er veel per telefoon werd ingeschreven. Door het geringe maximum aantal bezoekers per project, moest voor veel late beslissers gezocht worden naar andere oplossingen. Dit “op maat maken” was zeer tijdrovend.
6
c.
Timing
juni
concept: uitwerking, basistekst, samenkomsten denktank selectie bepalen en prospectie organisatie: zoeken naar lokale partners
Juli
organisatie: eigenaars contacteren selectie verder bepalen en prospectie communicatie: postkaart en poster ontwikkelen communicatie: eerste persbericht magazine: opzetten stramien + inhoud + opdrachten auteurs
augustus
selectie afronden organisatie: gidsen contacteren, contracten eigenaars communicatie: persmailing (voor persconferentie) magazine: opdrachten voor auteurs, foto's opvragen, redactie
september
organisatie: samenstellen stadswandelingen en timing organisatie: hosts en gidsen contacteren, praktische afspraken met de eigenaars organisatie: financiële opvolging, contracten met eigenaars en medewerkers magazine: redactie, druk, verspreiding + verspreiding ander drukwerk communicatie: persconferentie, algemene mailing en persdossiers communicatie: website ontwikkelen
oktober
organisatie: hosts contacteren, infoavond, laatste contracten organisatie: inschrijvingen verwerken, praktische afhandeling communicatie: perscontacten, interviews opvolging: samenkomst verslaggevers, financiële opvolging
november
opvolging: drink voor alle medewerkers, financiële opvolging, copyrights
7
d.
Educatie
Het VAi heeft voor een educatief project samen gewerkt met de ABC-studio‟s. Gerhard Jäger heeft voor het magazine een ABC-Lubok Collage ontworpen. Verder was er in Recyclart in Brussel een workshop voor kinderen, georganiseerd door ABC en het VAi met als thema Buckminster-Fuller en de Lubok prenten. De opkomst was groot. In Antwerpen konden kinderen de permanente opstelling van de ABC-studio‟s in HETPALEIS bezoeken.
8
e.
Communicatie
De Dag van de architectuur werd voor de eerste keer georganiseerd en was bovendien de eerste activiteit van het Vlaams Architectuurinstituut. Er werd gestreefd naar een zeer grote eenvormigheid in alle communicatie. Daarom was er ook een eenheid in kleur, tekst en beeld van alle communicatiemiddelen. Promotiemiddelen Het ontwerp van de postkaart, de affiche en de voorkant van het magazine waren identiek, waardoor de eenheid in de communicatie duidelijk werd. Grafisch ontwerper Tom Hautekiet leverde ontwerpen die aantrekkelijk en kwaliteitsvol oogden. De affiche werd gedrukt in een oplage van 2500 exemplaren op A1 formaat. Deze oplage was voldoende. Het grote formaat was soms lastig. De postkaart werd gedrukt in een oplage van 7500 exemplaren + een tweede editie van 5000 extra. De kaarten werden verspreid door Aeolus. Het magazine was gedrukt in een oplage van 7500 exemplaren en werd heel positief onthaald. De distributie is door de eigen organisatie gebeurd. De oplage bleek te laag. De lay-out van de print werd doorgetrokken naar de zeer geslaagde website. De navigatie is duidelijk en gebruiksvriendelijk Alle hosts kregen een Tshirt met het VAi-logo. Dit bleek zeer goed te werken voor de herkenning van de medewerkers tijdens het evenement. Aan alle opengestelde gebouwen werd een paneel met nummer en affiche geplaatst. De nummering kwam overeen met het nummer in het magazine. Het bleek een goedkope en geslaagde oplossing om de gebouwen en projecten aan te duiden. Pers (print – radio – tv) Er werden twee persberichten opgesteld, namelijk een eerste persbericht op 10 juli om alle maandelijkse tijdschriften te informeren en een tweede persbericht op 13 oktober – na afloop van het evenement. Het persdossier was qua timing en inhoud goed en bevatte ook een CD-rom met beeldmateriaal. Meer dan 125 persdossiers werden opgestuurd. Het gehele persdossier stond ook op de website. De persconferentie vond plaats op 18 september 2002 in één van de geselecteerde gebouwen. Het initiatief kon over het algemeen genieten van heel veel media-aandacht. Er is blijkbaar behoefte om hedendaagse architectuur in de kijker te plaatsen. Uiteindelijk kwam de Dag van de architectuur 66 keer in de media; via de kranten, tijdschriften, radio en op de televisie. Sponsors - media partners Sponsoring is een delicate aangelegenheid. Het VAi verbindt zijn naam aan een bedrijf. Aqua Terra uit Gent heeft de plannetjes van de steden gemaakt, in ruil voor vermelding in het magazine. Tijd Cultuur was de enige mediasponsor. Een advertentie van het evenement werd gepubliceerd, in ruil voor vermelding in het magazine en de Tijd Cultuur verspreidde op de Dag van de architectuur kranten op de locaties.
9
f.
Verloop van de dag
Tijdens de Dag van de architectuur bleek permanentie in het kantoor van het VAi zeer noodzakelijk. Via telefoon en gsm was er contact met de medewerkers op locatie. Aan het einde van de dag konden we uit hun informatie een voorlopige balans opmaken van 7000 getelde bezoeken. Veel bezoekers hebben op één middag verschillende bezoeken gecombineerd, dus het aantal bezoekers ligt lager. Desalniettemin overtrof dit succes de verwachtingen. Volgens waarnemers was het publiek veelzijdig: veel architecten en studenten, cultuurminnend publiek, maar ook potentiële bouwers, bewoners en leken. Ondanks de overvloed aan Dagen van … in deze periode, zoals de Open Bedrijven dag, de Open Monumenten Dag en het nieuw opgestarte Erfgoedweekend, was het evenement een groot succes. Het evenement toont de behoefte van de burger zich geïnformeerd en betrokken te voelen bij grote projecten in zijn/haar stad. Telkens ging er een rondleiding door om 14u, 15u en om 16u, eventueel nog aangevuld met een extra rondleiding als het succes zeer groot bleek. De gids ter plaatse hield meestal rekening met de specifieke situatie. Er heerste bij de bezoekers soms onduidelijkheid over het verplichte inschrijven voor een aantal locaties. Ook bleek het moeilijk om verschillende rondleidingen in locaties die wat verder uit elkaar lagen, te combineren.
10
g.
Toekomst
De Dag van de architectuur speelt in op een grote en bestaande behoefte bij het grote publiek. Het wordt een uitdaging om het evenwicht tussen massa-evenement en informatieverstrekking te blijven bewaren. Het evenement moet de doelstelling van het VAi om het grote publiek te informeren en te sensibiliseren waarmaken. Daarom kan er niet afgestapt worden van rondleidingen en het geven van informatie. Verder kan het evenement ook niet grootschaliger worden, indien de middelen voor organisatie niet aangepast worden. De organisatie van dit evenement heeft een grote impact op de werking van het VAi. Daarom is het beter om van het grote evenement een biënnale te maken en om jaarlijks wel een publieksevenement te organiseren op een kleinere schaal.
BIJLAGEN: Persoverzicht Beeldmateriaal/ foto‟s van de verslaggevers en van Stany Dederen en Jan Kempenaers.
11
2.
Lezingenreeks Hans Vredeman de Vries in hedendaags perspectief
Dinsdag 19 en dinsdag 26 november 2002, van 18u tot 22u. Auditorium van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen. Ter gelegenheid van de overzichtstentoonstellingen van het werk van Hans Vredeman de Vries (15271609) in het Museum voor Schone Kunsten Antwerpen en in het Rubenshuis organiseerde het Vlaams Architectuurinstituut in samenwerking met het KMSKA twee lezingenavonden over het belang van het werk van Vredeman voor de hedendaagse architectuur waarbij ook actuele inzichten in de betekenis van zijn werk en loopbaan aan bod kwamen. Met een aantal thematische lezingen per avond wilde het VAi de actualiteitswaarde van Vredeman onderzoeken en zo ook stil staan bij de waarde die de architectuurgeschiedenis nog kan hebben voor de hedendaagse architectuurtheorie en -praktijk. De beide avonden werden ingeleid en gemodereerd door Caroline van Eck, kunsthistorica aan de Universiteit van Amsterdam. Zij leidde aan het einde van de lezingen de discussie met het publiek. Deze respons bleek aanzienlijk groot.
12
a.
Lezing dinsdag 19 november 2002
18u00 -18u30: 18u30 -19u00: 19u00 - 19u40:
19u40 - 20u20: 20u20 - 20u40:
20u40 - 21u00:
21u00 - 21u20:
21u20 - 21u30: 21u30 - 22u00:
Inleiding: Katrien Vandermarliere & Caroline van Eck S. Umberto Barbieri De architectonische erfenis van Hans Vredeman de Vries en zijn actualiteit. Lionel Devlieger Vredeman de Vries vitruviaans? De ambigue overname van de klassieke orden in de 16de-eeuwse Midden-Europese kunst. Pauze Christoph Grafe Internationalisering en de formulering van een regionaal architectonisch idioom. Lara Schrijver Nieuwe vormen van representatiemiddelen en hun invloed op de productie en waarneming van architectonische ruimte. Mikel Van Gelderen Formele experimenten met de klassieke ontwerpmiddelen van de Europese architectonische traditie: woningbouwproject in Amsterdam door koerszeinstravangelderenarchitecten. Pauze Discussie moderator: Caroline van Eck
Voor de eerste lezing op 19 november waren er 80 inschrijvingen. Het publiek bestond voornamelijk uit studenten en architecten en de zogenaamde „vrienden van het museum‟. De lezingen van 19 november waren niet echt wetenschappelijk. De lezers poogden echter wel om – al dan niet op een intuïtieve manier – vanuit de hedendaagse tendensen en architectuur te reflecteren over de erfenis van Vredeman de Vries. Umberto Barbieri deed een aantal suggestieve uitspraken, zonder deze verder te onderbouwen. Christoph Grafe en Lara Schrijver (doctoranda aan de Universiteit van Eindhoven) van de redactieraad van Oase hielden een te kort betoog om te overtuigen, maar gaven interessante aanzetten om het verleden te actualiseren. De lezing van Mikel Van Gelderen, de architect, betrof vooral een beschrijving van een woningbouwproject „de Aker‟ in Amsterdam. Het verband met de thematiek van de avond, namelijk de actualiteit van Vredeman en van de Renaissance-architectuur werd niet duidelijk. De lezing van Lionel Devlieger, doctorandus aan de Universiteit van Gent, behaalde wel een zeker wetenschappelijk niveau en handelde over de zuilenorde, gevelcompositie, ornamentiek,..
13
b.
Lezing dinsdag 26 november 2002
18u00 - 18u30: 18u30 - 19u10: 19u10 - 19u50:
19u50 - 20u30: 20u30 - 21u10: 21u10 - 21u20: 21u20 - 22u00:
Inleiding: Katrien Vandermarliere & Caroline van Eck Ruth Eaton Ideale stad en utopie, van de Renaissance tot de 21ste eeuw. Christopher Heuer Bouwen, wonen, denken? Over Hans Vredeman de Vries en het moderne. Pauze Maarten Delbeke De universele architect. Pauze Discussie moderator: Caroline van Eck
Voor de tweede lezing op 26 november waren er 50 aanwezigen. De lezingen behaalden een zeker wetenschappelijk niveau. Omdat de voertaal Engels was, werd de inhoud wellicht te specialistisch en te moeilijk voor het beoogde publiek. Christopher Heuer – als Amerikaans specialist in Vredeman – hield een bijzonder betoog over de perspectivische ruimte bij Vredeman en in de huidige schilderkunst. Ruth Eaton sprak over de waarde en de betekenis van het thema van de ideale stad voor de hedendaagse stadstheorie. Maarten Delbeke sloot af met een lezing over de beeldvorming van Vredeman.
De logistiek (zoals de regeling van de beamer, de diaprojector, de micro‟s) werd beide avonden georganiseerd door het KMSKA. De technische know-how van het personeel van het KMSK was onvoldoende om een publiekslezing zonder technische storingen te kunnen laten doorgaan. Als conclusie stellen we dat een colloquium rond de „actualiteitswaarde van Hans Vredeman de Vries‟ misschien niet genoeg aansluiting vindt bij het debat rond hedendaagse architectuur en bij wat er momenteel leeft bij de specialisten. Vlaanderen heeft bovendien een klein draagvlak voor dit soort specialistische evenementen. Op beide avonden waren er slechts weinig kunsthistorici, critici, architectuurtheoretici en studenten aanwezig. Anderzijds worden er in Vlaanderen weinig thematische lezingen georganiseerd, en zeker niet rond dit thema van het zoeken naar continuïteit tussen een culturele erfenis en een actuele situatie. Het aanbod van architectuurlezingen richt zich vooral op monografische lezingen over het werk van een hedendaagse architect. Aansluiten op bestaande evenementen biedt voor het VAi de kans om zich via deze activiteit mede te profileren en zo vanuit een eigen invalshoek een meerwaarde te bieden aan dit evenement. Nu bleek de tentoonstelling van Hans Vredeman de Vries een te historisch onderwerp om werkelijk de bovenstaande doelstelling te behalen. Als het VAi inhaakt op een evenement van een bestaande instelling of organisatie, wordt de samenwerking uiteraard ook beïnvloed door de structuur van deze instelling. De samenwerking met het KMSKA verliep niet altijd vlot. Het KMSKA bleek een logge structuur met veel hiërarchie en bureaucratie. Deze activiteit werd gecommuniceerd door middel van een persbericht, een folder en via de VAiwebsite.
14
3.
Andere
Het VAi heeft in zijn korte bestaan diverse vragen beantwoordt en adviezen verstrekt. Dit gaat van studenten die informatie vragen voor opdrachten, particulieren, bouwheren, besturen die informatie zoeken over architecten, duurzame architectuur, beschermde panden, stageplaatsen en dergelijke meer. Deze vraag naar „eerste lijnshulp‟ en ombudsfunctie is acuter wanneer het VAi naar buiten komt met eigen activiteiten. Het VAi participeerde aan diverse denkgroepen en werkgroepen. We vermelden er slechts een aantal: Open Monumentendag Vlaanderen, reflectie over de toekomst van de Open Monumentendag, naar een Open Monumenten Netwerk. Opstart Bunkerhotel, bespreking workshops ter voorbereiding van de Biënnale van Rotterdam, Young Eurpean Architects, een cel ter ondersteuning van jonge architecten opgericht door de Vlaams Bouwmeester. Het VAi organiseerde een tweedaagse architectuurtour in Gent en Antwerpen voor de Bond van Nederlandse Architecten.
15
II.
1.
Beleidsonderzoek en steunpuntfunctie
Ontmoeting met actoren in het architectuurveld.
Het VAi nodigde naar aanleiding van haar oprichting alle geïnteresseerden uit voor een kennismaking. Locale en Vlaamse partners, architectuurverenigingen, actoren uit de bedrijfswereld, architecten,…, werden ontvangen in de kamermuziekzaal van het Concertgebouw in Brugge. De voorzitter van de Raad van beheer, de Heer Bekaert en directeur Katrien Vandermarliere gaven een toelichting die werd gevolgd door een filmvertoning „Occupied‟ van de kunstenaar Peter Downsbrough. Een productie van Les maîtres de forme, Contemporains en Le Fresnoy. Daarna bood het VAi een rondleiding in het gebouw en een receptie aan. Er waren een zeventigtal mensen aanwezig. Aansluitend kon het publiek in Brugge participeren aan de lezing van Jurg Conzett die werd georganiseerd door de architectuurvereniging Archipel.
16
2.
Nota beleid architectuurpublicaties
Vlaanderen heeft nood aan een onderbouwd beleid voor architectuurpublicaties. Het VAi stelt in de publicatienota dan ook niet alleen de eigen toekomstige publicaties voor, maar ook een analyse van wat reilt en zeilt in het veld van architectuurpublicaties in Vlaanderen. De nota onderzoekt de bestaande architectuurpublicaties, uitgegeven door Vlaamse en Nederlandse uitgevers, en gaat het publicatiebeleid van buitenlandse architectuurcentra na. Dit onderzoek gebeurt op basis van een reeks systematische gesprekken met uitgevers van architectuurpublicaties en -tijdschriften in Nederland en Vlaanderen. Het VAi wil hiaten in het bestaande aanbod opsporen en mogelijkheden voor publicaties in Vlaanderen blootleggen. Daarnaast wil het VAi met de publicatienota ook een impuls geven naar het beleid. Het publicatieplan zet voor de eigen publicaties een richting uit op lange termijn en stelt haalbare projecten voor op korte termijn. Daartoe zal het samenwerken met verschillende partners voor inhoudelijke sturing (zoals onder meer universitaire onderzoekscentra), productie en distributie (uitgeverijen). Concreet werd een samenwerkingsverband met A16 vzw opgezet voor een reeks over jonge architecten. Het is de bedoeling reeksen binnen dergelijke verbanden op te starten en op termijn te laten verzelfstandigen.
17
3.
Nota programma voor een website van het VAi
Een goed functionerende website is een instrument om de informatie- en sensibiliseringsopdracht van het VAi te realiseren. Een website is een permanent uithangbord voor de organisatie. Na grondig extern en intern overleg, heeft het VAi dit programma opgesteld voor de website, de doelstellingen geformuleerd, de doelpublieken gedefinieerd, de inhoud bepaald. Met dit programma is het VAi in december 2002 naar gespecialiseerde bureaus gestapt met de vraag om een offerte en voorstel uit te werken waarin deze ideeën geconcretiseerd worden in 2003.
18
4.
Onderzoek en gesprekken met actoren in verband met de informatie en documentatieopdracht
Tijdens het werkjaar 2002 zijn een aantal verkennende gesprekken gevoerd omtrent het verwerken van informatie en documentatie en omtrent een mogelijke samenwerking met architectuurbibliotheken in Vlaanderen. De vereniging Overleg Kunstbibliotheken Vlaanderen blijkt hierbij een waardevolle gesprekspartner. Er werd gestart met een (voorlopig) systeem voor het klasseren en bewaren van allerhande informatie en documentatie. Tevens werd begonnen met de aankopen voor de eigen werkbibliotheek. Tegelijk werd een inventaris opgemaakt van alle architectuurbibliotheken in Vlaanderen en werden hun ontsluitingsmodaliteiten bestudeerd.
19
5.
Onderzoek en gesprekken met actoren in verband met educatie en architectuur
In het buitenland zijn relevante voorbeelden opgevraagd en bestudeerd met betrekking tot architectuureducatie. Verder zijn er een aantal gesprekken gevoerd met een aantal specialisten ter zake, onder meer met Philippe Jacques van het Centre Arc-en-Rêve in Bordeaux en Victoria Thornton van London Open Houses. Verder was het VAi aanwezig op het symposium Architectuur in het (basis)onderwijs in oktober 2002 en werden hier ook verkennende gesprekken gevoerd. Het VAi werkt aan een eerste pilootproject “School maken in architectuur.” De voorbereiding gebeurt in samenwerking met Terenja van Dijk en CANON. Het zal gelanceerd worden in november 2003.
20
III. Publicaties
1.
Magazine Dag van de architectuur
Het magazine was het belangrijkste communicatiemiddel voor de dag van de architectuur. Het was bedoeld als informatieboekje om zowel op de dag van de architectuur te gebruiken, alsook om bij te houden in de bibliotheek. Vandaar dat werd geopteerd voor een aantrekkelijk en kwaliteitsvol product. Het bevatte achtergrondinformatie over de participerende steden en regio‟s, de geselecteerde projecten en randactiviteiten door derden. Het bevatte tevens alle praktische informatie zoals kaarten, adressen, inschrijvingsformulier. De distributie van de 7500 exemplaren is door het VAi zelf gebeurd via de regionaal meewerkende instellingen, de eigenaars van de geselecteerde projecten, de architectuurscholen en universiteiten en de openbare bibliotheken. Deze oplage kon niet voldoen aan de vraag.
21
2.
Redactie Agenda 2003 - Het kleine Lexicon van het Vlaamse (Architectuur-) Landschap
Naar aanleiding van de tentoonstelling „Portret van Vlaamse biotopen: de fotografie-opdracht van de Vlaamse Bouwmeester‟ publiceerde deSingel in samenwerking met de Vlaams Bouwmeester en het Vlaams Architectuurinstituut een agenda met lexicon van het Vlaamse (Architectuur-) Landschap. Dit lexicon bevat 388 trefwoorden over het Vlaamse Patrimonium. De teksten zijn geschreven door OSA + K.U.Leuven (Onderzoeksgroep Stedelijkheid en Architectuur + Stedenbouw): professoren Lieven De Cauter (red.), Bruno De Meulder, Hilde Heynen, André Loeckx, Jan Schreurs en Marcel Smets en medewerkers Tom Avermate, Dieter De Clercq, Michiel Dehaene, Maureen Heyns,Nancy Meijsmans, Micheal Ryckewaert en Karina Van Herck. Het kleine Lexicon van het Vlaamse (Architectuur-) Landschap is een onmisbare, soms humoristische informatiebron die tracht de complexiteit van het stedelijke, politiek en sociale weefsel in Vlaanderen weer te geven. Het VAi verzorgde de redactie, eindredactie en het drukklaar maken van de tekstbijdragen. Oplage 750, uitverkocht.
22
3.
Jaarboek Architectuur Vlaanderen 2002-2003
In een reeks gesprekken met diverse betrokkenen - raad van beheer VAi, vroegere redactieleden, administratie – werden de vorige jaarboeken geëvalueerd op verschillende parameters zoals: werkproces, succes bij diverse publieken, actuele relevantie van een jaarboek, productiekosten en globale kostprijs. Er werd voor de toekomst geopteerd om te werken met een kleine vaste kernredactie die voor de duur van één Jaarboek samenwerkt. Deze kernredactie bestaat uit drie freelance redactieleden en drie vaste medewerkers van het VAi. Deze kernredactie wordt vergroot met een tiental personen voor de selectieprocedure. De selectie van voorbeeldprojecten en een aantal aanbevelingen voor artikels worden door deze uitgebreide selectieraad meegegeven en de vaste kernredactie werkt nadien verder aan de samenstelling van de artikels, de keuze van de auteurs, de tekst- en beeldredactie, de beeldvorming van het boek. Er wordt nagegaan of het Jaarboek Architectuur Vlaanderen al dan niet kan worden geproduceerd met een uitgever.
23
4.
Voorstel voor het architectuurtijdschrift A+ thema: sociale huisvesting
Het tijdschrift A+ voorziet in het voorjaar 2003 een aantal nummers die handelen over het thema wonen. Voor het nummer over sociale huisvesting heeft het VAi een voorstel uitgewerkt met mogelijke artikels, onderwerpen en thema‟s, fotografieopdracht… De redactie van A+ heeft daarover met het VAi onderhandeld. Diverse aspecten uit het voorstel zullen worden opgenomen in het themanummer.
24
IV. Medewerking aan activiteiten van derden
1.
Bedrijven in het landschap, symposium over integratie en omgevingskwaliteit
Het symposium was een initiatief van de West-Vlaamse Intercommunale wvi, provincie WestVlaanderen, Streekplatform Roeselare-Tielt. In samenwerking met De West-Vlaamse Kamer voor Handel en Nijverheid, De Vlaamse Bouwmeester, De Vlaamse Landmaatschappij, Leiedal. Het VAi was partner vanaf de eerste samenkomst en heeft actief meegewerkt aan de inhoudelijke samenstelling en het zoeken van geschikte sprekers en projecten voor het symposium Het symposium vond plaats op vrijdag 24 januari 2003 in De Spil in Roeselare Recente aanpassingen in het beleid hebben bedrijven buiten de bebouwde omgeving voor een stuk meer zekerheid en mogelijkheden gegeven. Ondernemers kunnen hierdoor opnieuw vooruitdenken over de positie en ontwikkeling van hun bedrijf. Gezien er meer perspectief is, willen bedrijven dan ook nu meer aandacht besteden aan de beeldkwaliteit en inpassing van hun bedrijfsgebouwen in het landschap en de omgeving. Dit sluit aan bij een ondernemerstraditie in West-Vlaanderen. Heel wat vroegere bedrijfsgebouwen getuigen van een doordachte architectuur en vormgeving. Het is echter niet zo vanzelfsprekend om een bestaand gebouwencomplex een beter uitzicht aan te meten en een kwaliteitsvolle integratie in de omgeving te realiseren. De initiatiefnemers van dit symposium willen daarom ondernemers en bedrijven motiveren en inspireren om de uitstraling en het imago van hun bedrijf te verbeteren. Tegelijkertijd moeten beleidsinstanties een strategie ontwikkelen om in het vergunningen- en ruimtelijk beleid de ontwikkeling van landschapskwaliteit meer in de verf te zetten. 9u30
verwelkoming van de deelnemers Patrick Van Gheluwe, Gedeputeerde van de Provincie West-Vlaanderen Bedrijven in het landschap, nieuwe uitdagingen ! Niek De Roo & Filip Vanhaverbeke, West-Vlaamse Intercommunale wvi Een kwalitatief streefbeeld voor de West-Vlaamse ondernemer De omgeving als volwaardig onderdeel van de bedrijfsstrategie Jo Libeer, West-Vlaamse Kamer voor Handel en Nijverheid Bedrijfsruimtes in een metamorfose Concepten voor een volwaardige ruimtelijke en architecturale benadering Mark Martens, Werkgroep voor Architectuur Werklandschappen Een visie op kwaliteitsversterking van de bedrijfsomgeving vauit de landscapsarchitectuur Michel Lafaille, Nederlandse Vereniging voor Tuin-en Landschapsarchitectuur
13u30
inspirerende cases Een motiverend ontwerpproces De strategie achter een overtuigend ontwerpproces Hendrik Vermoortel, Buro II
25
Landschapsarchitecten aan het werk Concepten en integratie-oefeningen voor zonevreemde bedrijven in een open landschap Paul De roose, Landschapsarchitect BVTL Architecten aan het werk Ontwerpstrategieën voor de aanpak van nieuwe en bestaande industriële gebouwen Coussée&Goris, Ontwerpbureau Gent Streekontwerpteams aan het werk Een aantal inspirerende aanzetten omtrent uitwerking van bedrijventerreinen en ontwikkeling van nieuwe landschaptypes Maarten Vandevoorde, West8 – Ontwerpbureau Rotterdam Slotwoord
door bOb Van Reeth, Vlaams Bouwmeester
26
2.
Gaudi
Lid van het wetenschappelijk comité van het Europees programma GAUDI, Governance, Architecture and Urbanism as Democratic Interaction . Project voor België: Identity and interpret innovative housing in Europe, organisatie CIVA, Brussel. Selectie van innovatieve collectieve woningbouw, aanleveren tekst geselecteerd project (Woningen, Herzog & de Meuron, Paris, Rue des Suisses) in functie van de voorbereiding van een Europees Festival voor architectuur.
27
V. Lezingen, symposia en congressen
-
Aanwezigheid op het congres The Value of Architecture Centres, London juni 2002 organisatie: The Architectural Foundation en UK Architecture Centres Network
-
Aanwezigheid op symposium „Cultuur wil ruimte‟ november 2002 organisatie VRP, StudioOpenstad, november 2002, Beursschouwburg
-
Aanwezigheid op het symposium Architectuur in het (basis)onderwijs, oktober 2002, organisatie Vlaams Bouwmeester, ABC art Basics for Children, Canon, cultuur Departement Onderwijs, Brussel
28
