JAARVERSLAG van de NEDERLANDSE VERENIGING VOOR MEDISCH ONDERWIJS Periode: 1 september 2009 - 31 augustus 2010 1. INLEIDING Dit jaarverslag rapporteert over het 38e werkjaar van onze vereniging. Ook in dit verenigingsjaar is het ledental weer toegenomen. Weliswaar was de groei niet zo spectaculair als in het verenigingsjaar 2008-2009 (een groei van meer dan 100 leden), maar een groei van 1057 naar 1125 leden is zeker iets om trots op te zijn. Naast de kwantitatieve groei zijn er ook dit jaar in kwalitatieve zin ontwikkelingen te melden, die de vereniging nog krachtiger maken om haar doelstellingen te bereiken: de bevordering van onderzoek en ontwikkeling van het medisch onderwijs in de meest ruime zin. Ook het NVMO congres mag zich verheugen in een steeds toenemend aantal deelnemers. In 2009 werd het congres bezocht door rond de 700 deelnemers. De nieuwe huisstijl, die vorig verenigingsjaar voor al het gedrukte materiaal is ingevoerd, heeft nu ook onze website een volstrekt nieuw aanzien gegeven. Naast een nieuwe vormgeving van de website is ook de hosting veranderd. Nadat het beheer van de website jarenlang vanuit het LUMC is ondersteund, is het beheer dit jaar overgegaan op een CMS waardoor het secretariaat op eenvoudiger wijze aanvullingen aan de website kan maken. Het bestuur heeft veel waardering voor de jarenlange ondersteuning vanuit het LUMC en heeft dit dan ook aan de betrokkenen laten weten. De wens om meer en directer teksten op de website te kunnen zetten was de aanleiding om tot de verandering over te gaan. Het is de bedoeling dat ook leden van werkgroepen en betrokkenen bij andere NVMO activiteiten zelf teksten op de website kunnen zetten. Het afgelopen jaar zijn er bij deze overgang van CMS en hosting wat aanloopproblemen geweest, maar het bestuur heeft er alle vertrouwen in dat in 2010-2011 deze doelstelling veel meer bereikt zal worden. In het afgelopen verenigingsjaar is concrete voortgang geboekt met de ethische toetsing van medisch onderwijskundig onderzoek. Vanaf 16 juli is via de NVMO website een ethische toetsing van voorstellen voor nieuw onderzoek van medisch onderwijs in de ruimste zin van het woord aan te vragen. Hier is een pilot periode aan vooraf gegaan. De ethische toetsing wordt uitgevoerd door de NVMO Ethical Review Board onder voorzitterschap van prof. Hans van Delden. Op 4 juni heeft de jaarlijkse gezamenlijke bijeenkomst van alle NVMO werkgroepen met het bestuur plaatsgevonden. Op deze dag vindt discussie en uitwisseling plaats tussen de werkgroepen onderling en tussen de werkgroepen en het bestuur over de belangrijkste activiteiten en ideeën die binnen de vereniging leven. Voor het eerst was de werkgroep Kwaliteitszorg, in de persoon van voorzitter Anita van Meeuwen, Erasmus MC, vertegenwoordigd. Deze werkgroep heeft tijdens het congres 2009 een oprichtingsbijeenkomst gehouden. Het afgelopen jaar het bestuur ook ingestemd met de oprichting van de werkgroep Onderzoek van Onderwijs. Deze werkgroep wil, in analogie aan de werkwijze van de werkgroep Praktijk van het Medisch Onderwijs, bijeenkomsten organiseren over relevante onderwerpen op het gebied van onderzoek van onderwijs die voor diverse doelgroepen interessant kunnen zijn. Dit jaar is voor het eerst de mogelijkheid geboden van een gecombineerd lidmaatschap van de NVMO en de DSSH (Dutch Society for Simulation in Healthcare). Tot nu toe hebben 70 leden voor deze combi gekozen. De internationale activiteiten van de NVMO hebben ook dit jaar de nodige aandacht gekregen. De NVMO heeft ook in 2009-2010 weer een actieve rol gespeeld binnen de AMEE, met name tijdens het jaarlijkse congres, dat dit jaar in Glasgow, Schotland, is gehouden. De NVMO werkgroepen hebben ook dit jaar weer gezorgd voor publicaties in Medical Teacher. De komende jaren worden conform de planning vervolgartikelen geschreven en gepubliceerd. Recent heeft de IAMSE, de International Association of Medical Science Educators, een gereduceerd lidmaatschap aangeboden aan NVMO leden.
Tot slot, wat betreft internationalisering: ons tijdschrift, TMO, heeft in januari als experiment een dubbeldik Engelstalig nummer gepubliceerd in samenwerking met het Duitse zustertijdschrift Zeitschrift für Medizinische Ausbildung (ZMA). De redactie van TMO heeft zich beraden over de vraag of het TMO in de toekomst geheel of gedeeltelijk Engelstalig zou moeten worden en hierover een businessplan opgesteld, dat met het bestuur is besproken. Tijdens de ALV in november zal hierover besluitvorming plaatsvinden. Het voorstel voor de instelling van prijzen voor het beste proefschrift en de beste onderwijsinnovatie, dat tijdens de ALV 2009 is aangenomen, is verder uitgewerkt. Er zijn juryleden voor beide prijzen aangezocht en de jury voor de beste proefschriftprijs is aan het werk gegaan. Deze prijs zal op het congres van 2010 voor de eerste keer uitgereikt worden. De NVMO kan opnieuw terugkijken op een boeiend en positief jaar. Ook voor het komend verenigingsjaar verwacht de vereniging opnieuw een herkenbare, initiërende en bindende rol te zullen spelen in de onderwijsontwikkelingen binnen het medisch onderwijs in de meest brede zin van het woord in Nederland en Vlaanderen.
2.
BESTUURSZAKEN
2.1 Samenstelling van het bestuur De samenstelling van het Dagelijks Bestuur van de NVMO in het verslagjaar was als volgt: prof.dr. Th.J. ten Cate, UMC Utrecht, voorzitter prof.dr. P. van Beukelen, Universiteit Utrecht (Diergeneeskunde), secretaris dr. C.T. Postma, UMC Nijmegen, penningmeester Het Bestuur was samengesteld uit de onder het dagelijks bestuur genoemde personen en de volgende leden en adviseurs: prof.dr. J. Bolk, LUMC, adviseur als hoofdorganisator van het NVMO Congres prof.dr. J.C.C. Borleffs, UMC Groningen, adviseur als hoofdredacteur TMO mw.prof.dr. J. Denekens, Universiteit Antwerpen Christian von Kriegenbergh, student Erasmus MC, afgevaardigde vanuit het LMSO prof.dr. J.B.M. Kuks, UMC Groningen drs. P.L. Schoonheim, VUmc Amsterdam, vanuit Huisartsopleiding Nederland prof.dr. R.J. Stolker, Erasmus MC, vanuit CCMS/CMS 2.2 Bestuursondersteuning Het bestuur werd ondersteund door mw. M. Sterman-Vleeschdraager. 2.3 Bestuursactiviteiten Bestuursvergaderingen. Zowel het dagelijks bestuur als het bestuur vergaderden in de loop van 2009-2010 viermaal. Algemene Ledenvergadering. Op de ALV van 13 november heeft het bestuur verantwoording afgelegd over het afgelopen jaar en werden de jaarverslagen goedgekeurd. De begroting van het verenigingsjaar 2009-2010 werd eveneens goedgekeurd. Zie voor de verdere punten het verslag van de vergadering.
3.
LEDENBESTAND
Per 31 augustus 2010 telde de NVMO in totaal 1125 leden (eind 2001 607, eind 2002 712, eind 2003 736, eind augustus 2004 757, eind augustus 2005 811, eind augustus 2006 818, eind augustus 2007 867, eind augustus 2008 946, eind augustus 1057) verdeeld over de volgende categorieën: Individuele leden 575 Individuele student-leden 14 Ereleden 4 Seniorleden 13 (mogelijk sinds 2006) 2
Collectieve leden 492 Bibliotheken 27 De mogelijkheid om bij aanmelding voor het NVMO Congres 2009 lid te worden leverde 37 nieuwe leden op. Vanaf dit verenigingsjaar bestaat de mogelijkheid een gecombineerd lidmaatschap af te sluiten voor NVMO en DSSH (Dutch Society for Simulation in Healthcare). In totaal hebben 70 leden voor dit gecombineerde lidmaatschap gekozen, 47 individuele en 23 collectieve.
4. TIJDSCHRIFT VOOR MEDISCH ONDERWIJS In 2009/2010 bestond de redactie van het Tijdschrift voor Medisch Onderwijs (TMO) uit: prof.dr. J.C.C. Borleffs (hoofdredacteur), dr. P.M. Boendermaker, dr. B. Bonke, dr. J. van Dalen, dr. A.D.C. Jaarsma, prof.dr. G. Peeraer, prof.dr. F. Scheele, prof.dr. P.M.J. Stuyt, prof.dr. O.T. Terpstra en mw. G. Karsten-van der Giessen (redactiesecretariaat). De in samenwerking met het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG) vormgegeven Pro- en Contra rubriek over onderwijskundige onderwerpen is na nr 6 van 2009 stopgezet. Besloten is dat m.i.v. nummer 4 van 2010 het TMO deze rubriek alleen gaat voortzetten. De in het kader van de tussen de NVMO en Medical Teacher gemaakte afspraak twee maal per jaar een artikel uit een van de NVMO-werkgroepen te plaatsen in Med Teach en in het TMO (in Nederlandse vertaling) heeft in 2009/2010 geresulteerd in twee bijdragen: een artikel uit de werkgroep Docentprofessionalisering (Molenaar et al.) dat is verschenen in Med Teach 2009;31(4) en in het TMO 2009;28(5) en een bijdrage uit de werkgroep Portfolio (Dekker et al.) die verschenen is in Med Teach 2009;31(10) en in het TMO 2010;29(2). In het verlengde van het themanummer in TMO 2008;27(6) dat geheel gewijd was aan het ‘In VIVO’project, gericht op de modernisering van de vervolgopleidingen, zijn de initiatieven verder uitgewerkt om 12 Richtlijnen, verspreid over twee jaren, als supplement bij het TMO in te sluiten. De eerste Richtlijnen (Multisource feedback voor aios, Bekwaamverklaringen in de specialistenopleiding en Interpretatie en gebruik van toetsresultaten in het portfolio) zijn respectievelijk als supplementen 1 en 2 verschenen bij TMO 2010;29(2) en als supplement 3 bij TMO 2010;29(3). In samenwerking met het Duitse zustertijdschrift Zeitschrift für Medizinische Ausbildung (ZMA) is een gemeenschappelijk dubbeldik Engelstalig nummer voorbereid, hetgeen geresulteerd heeft in een ‘joint issue’ dat als eerste nummer van het TMO 2010 is uitgekomen met topics die belicht zijn vanuit de Nederlandstalige (Nederland/België) en Duitstalige (Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk) landen. De mogelijkheid van registratie bij Thompson Scientific is onderzocht en heeft geleid tot het starten van een aanvraagprocedure, die helaas niet is gehonoreerd. Naast de in 2008 verschenen nummers 2, 3, 4, 5 en 6 die zijn ingestuurd ter beoordeling zijn in 2009 de eerste 5 nummers ook voorgelegd. In 2009/2010 verschenen 6 nummers van in totaal 379 bladzijden (nummers 4, 5, 6 van 2009 en de nummers 1, 2 en 3 van 2010). De omvang van de supplementen 1, 2 en 3 bedroeg 102 bladzijden. De redactie heeft in 2009/2010 vier maal vergaderd: drie maal telefonisch en één keer lijfelijk. Op deze vergaderingen stond de door de redactie van het TMO gewenste koerswijziging (i.c. het ombuigen van een Nederlandstalig TMO naar een Engelstalig tijdschrift) centraal. In het in maart 2010 per e-mail uitgevoerde lezersonderzoek, in aansluiting op het Engelstalige nummer, is ook gepeild in hoeverre deze wens onder het lezerspubliek leeft. Ondanks het ontbreken van een eenduidige mening heeft de redactie, ondersteund door het NVMO bestuur, de wens om op een Engelstalig TMO over te gaan verder uitgewerkt en vormgegeven in een businessplan. Op het NVMO Congres in het najaar van 2010 zal het businessplan worden voorgelegd aan de leden en zal definitieve besluitvorming plaatsvinden.
5.
NVMO CONGRES 2009
Het jaarlijkse NVMO congres heeft in 2009 nogmaals plaatsgevonden in Hotel Zuiderduin in Egmond aan Zee, op 12 en 13 november. De hoofdorganisatie lag in handen van dr. Griet Peeraer, verbonden aan de Faculteit Geneeskunde van de Universiteit Antwerpen. Voorafgaand aan het congres vonden op 11 november een aantal preconferentie workshops plaats. 3
Bij het congres van 2009 werd voor de eerste keer gebruikt gemaakt van de nieuwe huisstijl; het boek, dat vooraf in PDF op de website werd geplaatst, zat in een nieuw kleedje. Hiervoor werd beroep gedaan op een lay-out bureau. Verder werden de vernieuwingen van 2008 doorgezet, met als belangrijkste punt het programma dat dankzij de lay-out van 2008 beter leesbaar was. Ook nieuw in 2009 was de organisatie rond de preconferentie workshops. Ruim vooraf werd aan de leden en de aanwezigen van 2008 gevraagd om een voorstel in te dienen. Deze voorstellen werden grondig bekeken en uiteindelijk werden 13 workshops weerhouden. Deelnemers kregen informatie over deze workshops in de brochure en konden zich ruim van te voren inschrijven. De hoofdlezingen werden verzorgd door Amitai Ziv (Israël, simulatie onderwijs), Karl Dittrich (NVAO Nederland, kwaliteitscultuur), Brian Hodges (Canada, globalisatie van medisch onderwijs) en Roland Laan (Nederland, het Raamplan 2009). Tijdens het congres vonden volgende sessies plaats: -12 papersessies waarbij in totaal 47 papers werden voorgesteld -4 sessies met wetenschappelijke papers waarbij 15 wetenschappelijke papers werden voorgesteld -35 workshops -6 promovendilezingen -16 rondetafels -7 postersessies met een totaal van 25 posters -9 symposia -4 fringe sessies waarvan 2 tai chi en 2 mindfulness Het aantal congresbezoekers bedroeg rond de 700. Accreditatie werd toegekend door het accreditatiebureau medisch specialisten, het college voor sociale geneeskunde en het college voor huisarts- en verpleegkundigengeneeskunde. Bohn Stafleu en van Loghum stelde prijzen beschikbaar. De prijswinnaars werden op de website gepubliceerd. Aan het einde van het congres werd door hoofdorganisatie overgedragen aan Prof.dr. Jan Bolk (Universiteit Leiden). In de congrescommissie werd prof dr Richard Koopmans vervangen door dr Mascha Verheggen en werd Anita Jacobs vervangen door dr Debbie Jaarsma.
6.
WERKGROEPEN
Zoals de voorgaande jaren werd met veel succes op 4 juni een bijeenkomst georganiseerd van vertegenwoordigers van de werkgroepen met het bestuur, waar verslag werd gedaan van de activiteiten in het verenigingsjaar en waar plannen werden gepresenteerd voor de komende periode. De aanwezigen stelden vooral de uitwisseling van elkaars activiteiten zeer nuttig. Inmiddels zijn er 12 werkgroepen actief en 1 in opbouw. 6.1 Communicatie Onderwijs Doel Doel van de werkgroep Communicatie onderwijs is het uitwisselen en ontwikkelen van expertise met betrekking tot de vorm en de inhoud van communicatie-onderwijs, consultvoering en de toetsing ervan. In de werkgroep kunnen ideeën worden uitgewisseld over de organisatie van dit onderwijs en van oplossingen voor praktische problemen. De focus ligt op activiteiten binnen het communicatieonderwijs in basiscurricula geneeskunde (eindtermen raamplan), maar aandacht is er ook voor de inbedding van communicatie-onderwijs in de geneeskunde (vervolg)opleidingen. Samenstelling De huidige samenstelling: Dr. Evelyn van Weel-Baumgarten (voorzitter), Huisarts en UHD afd. Eerstlijnsgeneeskunde UMC St Radboud 4
Dr. Benno Bonke coördinator onderwijs en UHD Medische Psychologie & Psychotherapie Erasmus MC Rotterdam Drs. Jose van de Kreeke, hoofd onderwijs medische psychologie, VU medisch centrum Drs. Marcel Fabriek, hoofd onderwijs medische psychologie AMC Drs. Femke Jongen-Hermus, teamcoördinator en docent Medisch Technische vaardigheden, afdeling Klinisch Vaardigheidsonderwijs, UMC Utrecht Dr. Frans Grosfeld, docent en examinator afd. Klinisch Vaardigheids Onderwijs UMC Utrecht Dr. Sandra van Dijk, UD. afd. medische psychologie LUMC Dr. Jan van Dalen, coördinator onderwijs en toetsing communicatie vaardigheden, Skillslab, Maastricht University Drs. Frank van Es, Bekwaamheidscoördinator Communiceren en Coördinator Consult Voorbereidend Onderwijs UMCG Dr. Ellen Bazelmans, Klinisch Psycholoog, afdeling Medische Psychologie, UMC St Radboud. Bijeenkomsten De werkgroep bestaat uit 10 leden, die de acht geneeskundefaculteiten van ons land vertegenwoordigen. Gestreefd wordt dat elke faculteit twee leden afvaardigt. De bijeenkomsten vinden drie tot vier keer per jaar plaats en zijn besloten. In 2009 is ingevoerd dat er éénmaal per jaar een open bijeenkomst is op het NVMO-congres. Activiteiten 2009-2010 1. In 2009 is een start gemaakt met roulerende werkbezoeken. Het eerste werkbezoek heeft plaatsgevonden in het AMC in oktober 2009. In de werkbezoeken wordt op locatie gekeken vanuit welke uitgangspunten communicatie onderwijs plaatsvindt (eindtermen als rode draad), hoe het georganiseerd is en welke werkwijzen en middelen er zijn. 2. De werkgroep heeft een symposium georganiseerd op het NVMO-congres in 2009 met de titel “Nieuwe ontwikkelingen in het medisch onderwijs”. Deelnemers werd gevraagd de nieuwe ontwikkelingen in hun eigen faculteit te beschrijven. Er waren acht gevarieerde bijdragen uit Nederland en Vlaanderen. Een selectie van de vooraf ingediende beschrijvingen is gepresenteerd. 3. Naar aanleiding van de uitnodiging om in het najaar van 2011 een artikel in te dienen bij Medical Teacher is dit jaar een begin gemaakt met de opzet van een studie en het schrijven van het artikel. Het artikel heeft als werktitel: “Training in breaking bad news in medical schools in The Netherlands: an overview, and students’ self-reported effects of their training”. Evelyn van Weel-Baumgarten, Jan van Dalen, Frans Grosfeld en Femke JongenHermus zijn betrokken bij de opzet van de studie en het schrijven. 4. In de werkgroep zijn (facultaire) boeken en readers uitgewisseld en is het boek “Medische consultvoering” (Veening et al, 2009) geïntroduceerd. 5. Vanuit de werkgroep zijn in 2009 twee leden afgevaardigd naar de tEach. Ervaringen vanuit deze werkgroep zijn uitgewisseld. Tevens zijn andere congreservaringen besproken. 6. (terugkerende) Onderwerpen van bespreking: 1. de samenhang tussen communicatie onderwijs en onderwijs professioneel gedrag 2. onderwijsontwikkelingen zowel inhoud als docentsparende onderwijsvormen 3. onderwijsresearch 4. de website 6.2 Diversiteit In het studiejaar 2009-2010 is de NVMO-werkgroep Diversiteit tweemaal bijeen geweest, nl. op 16 september 2009 en 2 maart 2010 in het UMCU. Op uitnodiging heeft de werkgroep een workshop georganiseerd over het thema ‘Diversiteit’ tijdens het IAMSE congres in Leiden (eind juni 2009). De deelnemers hebben kennisgemaakt met drie verschillende werkvormen. Onderwerpen Onderwerpen die tijdens de bijeenkomst worden besproken, hangen samen met het thema van de werkgroep: onderwijs over het omgaan met diversiteit in algemene zin. Hierbij komen twee aspecten van diversiteit regelmatig aan de orde, namelijk omgaan met een diverse patiëntenpopulatie, en omgaan met diversiteit bij studenten en artsen in opleiding. 5
Bijeenkomsten In de bijeenkomsten van 2009-2010 zijn de volgende onderwerpen aan de orde gekomen: Een voordracht van Jan Joosten over hoe en wat vorm te geven in het diversiteitsonderwijs in de geneeskunde opleiding. Uitgangspunt daarbij was een notitie met een concrete uitwerking van belangrijke onderwerpen voor onderwijs en de plaats binnen het curriculum waar het aan de orde kan komen. Voordracht van Eldine Oosterberg over het diversiteitsproject van het NHG, waarvan het doel is om meer aandacht voor diversiteit in de richtlijnen van het NHG te krijgen. Zij vertelde over de manieren waarop het NHG dit wil doen en welke vragen zij daarbij hebben. Een voordracht van Hans Harmsen over het Europese Tricc-project (‘training intercultural and bilingual competence in health and social care’). Dit is een project waarin verschillende trainingen over o.a. het gebruik van tolken worden gegeven aan professionals in de gezondheidszorg. Terugkerende onderwerpen zijn verder o.a.: het uitwisselen van onderwijservaringen en – materiaal op het gebied van diversiteit; bespreken van de ervaringen met de instroom van Saoedische studenten geneeskunde in Maastricht en Groningen; bespreken van actuele problemen/vragen rondom diversiteit in het onderwijs. Opzet artikel Medical Teacher Tijdens de bijeenkomsten afgelopen jaar is ook aandacht besteed aan mogelijke onderwerpen voor een artikel voor Medical Teacher en het uitwerken daarvan. Na goed overleg binnen de werkgroep is gekozen voor het onderwerp: ‘aandachtspunten valkuilen bij onderwijs over interculturele communicatie’. Na een literatuursearch zijn artikelen over de leden van de werkgroep verdeeld. Tijdens de volgende bijeenkomst (1 juni 2010) zullen de bevindingen worden gerapporteerd. Dit zal de basis zijn voor het maken van een opzet en uitwerking van het artikel. Aanmelden en informatie Deelname staat open voor collega’s die een bijdrage kunnen leveren aan het bereiken van de doelstellingen van de werkgroep vanuit hun betrokkenheid bij de opleiding geneeskunde in Nederland of Vlaanderen. Informatie: Maaike Kok/Conny Seeleman, voorzitters werkgroep Diversiteit Contact:
[email protected]; Telefoon: 088-7551975
[email protected]; Telefoon: 020-5664672 6.3 Docentprofessionalisering Samenstelling van de werkgroep In het afgelopen jaar was de werkgroep als volgt samengesteld Drs A.B.G.(Akkelien) Bergsma, Afd. Opleiding & Studentenzaken AMC, Amsterdam Prof.Dr.P. (Peter) van Beukelen, Onderwijsbestuur / Leerstoel Kwaliteitsbevordering Diergeneeskundig Onderwijs, Faculteit Diergeneeskunde, Utrecht Drs.R. (Rik) Engbers, afdeling Evaluatie en Kwaliteit van Onderwijs (EKO), Instituut voor Wetenschappelijk Onderwijs en Opleidingen (IWOO), UMC St Radboud, Nijmegen Th.E.Fick, chirurg (n.p.), Expertisecentrum voor Onderwijs en Opleiding dO&O, UMC Utrecht Dr.W. (Willem) de Grave, Capaciteitsgroep O&O, Faculteit Geneeskunde, Universiteit Maastricht Drs. J.C.G. (Anita) Jacobs, Onderwijsinstituut, VU-mc, Amsterdam Dr.D.D.(Desirée) Mansvelder-Longayroux, Directoraat Onderwijs en Opleidingen, LUMC Prof.Dr.W.M. (Ineke) Molenaar (voorzitter), Centrum Docentprofessionalisering, Onderwijsinstituut FMW, UMCGroningen, voorzitter Dr.J.M. (Marjoke) Vervoorn, ACTA (tandheelkunde), Amsterdam Dr.A. (Anneke) Zanting, Opleidingsinstituut Geneeskunde, Erasmus MC, Rotterdam Bijeenkomsten In het afgelopen jaar kwam de werkgroep 1 x formeel bijeen (18 februari 2010). Deze bijeenkomst bestond uit een vergaderdeel voor de werkgroepleden en een praktisch deel dat samen met de NVMO-werkgroep portfolio werd georganiseerd en ook open stond voor anderen. Het thema was ‘Begeleidingstrajecten rondom docentportfolio’s: wat maakt het de moeite 6
waard?’ Aan de hand van een presentatie van Jan van Tartwijk en Dineke Tigelaar (ICLON, Leiden) werd door ruim 20 deelnemers gediscussieerd over diverse aspecten van het gebruik van een docentportfolio tijdens het traject tot het behalen van een Basiskwalificatie Onderwijs (BKO). Activiteiten Beschrijving Competenties van Docenten en Opleiders in het Medisch Onderwijs. De activiteiten met betrekking tot de competentiebeschrijvingen werden afgerond en de publicaties zijn verschenen. Workshop IAMSE (30 juni 2009, Leiden): workshop Setting up faculty development and the use of teacher competencies to improve the quality of teaching: an interactive session (Mariska Min-Leliveld, Ineke Molenaar) NVMO-congres 2009: o workshop Naar een volwaardige plaats van onderwijs en opleiding en een carrièreperspectief voor docenten (Coby Baane, Peter van Beukelen, Ineke Molenaar). Zie samenvatting (www.nvmo.nl/werkgroepen: docentprofessionalisering) o Helaas ging de preconference workshop van Tom Fick en Peter van Beukelen niet door. Hiervoor in de plaats is een workshop binnen het congresprogramma verzorgd: Basiskwalificatie onderwijs: tips en tricks voor de opzet, de begeleiding en de afronding van een BKO traject, op basis van ervaringen van 10 jaar onderwijskwalificaties bij de Universiteit Utrecht (Tom Fick, Tobias Boerboom, Peter van Beukelen) Publicaties Molenaar, W.M., Zanting, A., van Beukelen, P., de Grave, W., Baane, J.A., Bustraan, J.A., Engbers, R., Fick, Th.E., Jacobs, J.C.G., Vervoorn, J.M A Framework of Teaching Competencies across the Medical Education Continuum Medical Teacher, 31: 390 -396, 2009 Molenaar, W.M., Zanting, A., van Beukelen, P., de Grave, W., Baane, J.A., Bustraan, J.A., Engbers, R., Fick, Th.E., Jacobs, J.C.G., Vervoorn, J.M. Een raamplan voor docentcompetenties binnen het medisch opleidingscontinuϋm Tijdschr.Medisch Onderwijs 28 (5): 201 -211, 2009. Taakgroep Docentkwalificatie OCG-DMW, tevens Werkgroep Docentprofessionalisering NVMOCompetenties van Docenten en Opleiders In het Medisch Opleidingscontinuüm Brochure NFU, http://www.nfu.nl/fileadmin/documents/FolderCompetentiesDocenten091311.pdf Terugblik op voorgenomen activiteiten 2009 – 2010 Het merendeel van de voorgenomen activiteiten heeft volgens plan plaats gevonden. Er zijn 2 afwijkingen: Themabijeenkomst over seniorkwalificatie onderwijs (SKO): is besproken tijdens werkgroepbijeenkomst in februari en komt verder aan de orde in najaarsbijeenkomst Uitwisseling met andere gremia op het gebied van docentprofessionalisering: de uitnodiging van de projectgroep opleidersprofessionalisering (CCMS) om deel te nemen in een klankbordgroep is door de werkgroepvoorzitter geaccepteerd; de eerste bijeenkomst zal plaats vinden in september 2010. 6.4 E-learning
Doel De werkgroep E-learning richt zich op het educatief gebruik van informatie- en communicatietechnologie (ICT) in het medisch onderwijs, dit in de meest brede zin van het woord. De werkgroep bestaat sinds 1992 en heeft als doel de uitwisseling van kennis, ervaringen en e-learning producten. Tevens is de werkgroep beschikbaar als adviesorgaan voor NVMO-leden. De leden van de werkgroep komen regelmatig bij elkaar voor het discussiëren over nieuwe ontwikkelingen en het gezamenlijk bekijken van nieuwe toepassingen. Vanuit de werkgroep worden initiatieven genomen voor gezamenlijke projecten, publicaties en presentaties op het gebied van medische toepassingen van e-learning. 7
Kernleden 2010-2011 Voorzitter: Mw. drs. M.E.W. Dankbaar (Erasmus MC) Secretaris: Mw. drs. C. Steenbeeke (Universiteit Twente) Penningmeester: Mw. drs. N.R. Bos (AMC) De werkgroep bestaat uit 43 leden (mei 2010), waaronder vertegenwoordigers van alle Nederlandse UMC's, de Universiteit van Gent en de opleiding Technische Geneeskunde (Universiteit Twente). Alle leden van de werkgroep zijn NVMO-lid. Activiteiten 2009/2010 Bijeenkomsten De werkgroep komt 5 keer per jaar bij elkaar op één van de aangesloten instituten. 's Morgens wordt er kort vergaderd en worden ervaringen uitgewisseld (o.a. elkaar informeren over projecten in ontwikkeling, om dubbeling te voorkomen). 's Middags vinden er presentaties plaats over relevante onderwerpen of wordt een werkbezoek afgelegd. De volgende onderwerpen zijn in het afgelopen jaar aan bod gekomen: - Gaming (21 september 2009) - Verborgen digitale leeromgeving (24 november 2009) - 14 januari 2010: Symposium Virtual Patients - 18 maart 2010: Curriculum database - 25 mei 2010: Elektronische leeromgeving Congresbijdragen 2009 De werkgroepleden zijn actief in het presenteren van nieuwe toepassingen, ervaringen en onderzoeksresultaten op congressen in binnen- en buitenland. In 2009 gebeurde dat onder andere op het IAMSE congres (Leiden, juli 2009), en het NVMO-congres (november 2009). In bijlage I is een overzicht opgenomen van de bijdragen. Contributie In dit jaar is door de werkgroep besloten de contributie voor lidmaatschap van de werkgroep te laten vervallen. De belangrijkste reden voor contributie was de financiering van het beheer van de portal Medischonderwijs.nl. De leden hebben, op voorstel van het bestuur van de werkgroep, besloten het portal direct vanuit de UMC’s te financieren (hiervoor zijn nieuwe contracten opgesteld en ondertekend door alle UMC’s) en voor de overige werkgroepactiviteiten evt. subsidie aan te vragen bij het NVMO bestuur, net als de overige werkgroepen. Het portal medischonderwijs.nl Via het portal www.MedischOnderwijs.nl worden sinds 2004 e-learning toepassingen beschikbaar gesteld ten behoeve van het medisch onderwijs. Alle Nederlandse opleidingen geneeskunde, Technische Geneeskunde en de geneeskundeopleiding van de Universiteit Gent participeren in dit portal. Het gebruik ervan wordt geregistreerd. Sinds de start is het gebruik gegroeid naar ca. 210.000 sessies in het (kalender)jaar 2008. Over de afgelopen 3 jaren was de groei van het aantal sessies 68%. In 2008 zijn de meeste sessie genoteerd bij resp. het LUMC, Erasmus MC en het AMC (zie bijlage II Gebruik Medischonderwijs.nl oktober 2009). Het gebruik vorig jaar is verder gegroeid naar ca. 290.000 sessies in het (kalender)jaar 2009. De groei in 2009 was 38% t.o.v. het kalenderjaar 2008. In 2009 zijn de meeste sessie genoteerd bij resp. het LUMC, AMC, Erasmus MC en het VUMC. Zie onderstaande grafiek.
8
MedischOnderwijs.nl symposium Op 17 juni 2010 vond in het LUMC voor de tweede keer het symposium over e-learning in het medisch onderwijs plaats. Er waren 212 bezoekers, waaronder een groot aantal leden van de NVMO. Presentaties op congressen De werkgroepleden leveren aan verscheidene congressen (AMEE, Ottawa, IAMSE etc.) diverse bijdragen, zoals posters, presentaties, workshops. Analyse gebruik medischonderwijs.nl door UMC's In 2010 zal opnieuw een analyse met betrekking tot het gebruik van Medischonderwijs.nl door de verscheidene UMC’s plaatsvinden.
Overzicht bijdragen leden NVMO Werkgroep E-learning aan congressen en gepubliceerde artikelen sept. 2009 tot sept. 2010 Bijdragen aan IAMSE-congres (Leiden, juli 2009) 1. Bos N.R, Sijsterman R, Jong P.G.M de. Audience Response Systems, do's and don'ts (workshop) 2. Bos N.R, Sijsterman R. Using formative and summative CBA to stimulate students' study behaviour (presentatie) 3. Bos N.R, Sijsterman R. Developing high quality e-learning using the E-learning Life Cycle (presentatie) 4. Bos N.R, Sijsterman R. The Grassroots initiative: does it work (presentatie) 5. Gobée O.P, Jansma D. Blended Learning Approach for Teaching Anatomy (focus-session) 6. Kies D.A, Jong P.G.M de. The use of E-Book Readers in Undergraduate Medical Education Bijdragen aan AMEE-congres (Malaga, september 2009) 1. Dankbaar M.E.W. Training clinical skills effectively. 2. De Jong P.G.M, Kies D.A, Relan A, Riedstra A.W, Hewett J.K. Let me show you my toys: Introducing PDA’s, MP3 players, i-phones, E-book readers and other new technology into medical education (workshop) 3. Riedstra A.W, Maarleveld H.J, van den Broek PJ. Improving knowledge about patient safety through the implementation of E-Learning (Short communication) Bijdragen aan NVMO-congres (Egmond aan Zee, november 2009) 1. Dankbaar M.E.W. Een digitale taaltoets voor eerstejaars geneeskunde studenten (presentatie) 2. Doets M. Hergebruik van video in het medisch onderwijs (presentatie) 9
3. Dubois E.A, Franson K.L. Gebruik en profijt van niet-verplichte farmacotherapie e-learning oefeningen (presentatie) 4. Dubois E.A, Gosselink M.J, Franson K.L. Verwerf je meer inzicht in pathofysiologie en werkingsmechanismen van geneesmiddelen via statische figuren of animaties? (presentatie) 5. Eggermont S, Bloemendaal P.M, Warmerdam A.M. Ortello voor bijscholing van radiotherapeutisch laboranten (presentatie) 6. Jong P.G.M. de, Moelker T.O, Bustraan J. Stemkastjes in onderwijs en nascholing: het maken van interactieve dia’s en de didactische aspecten van het gebruik ervan (pre-conference workshop) 7. Jong P.G.M de, Kies D.A, Bolk J.H. Sluit de E-bookreader aan bij het proces van ‘leren’ van de student? (presentatie) 8. Thoonen B.P.A, Sagasser G, Kramer A, Bottema B.J.A.M. Elektronisch toetsen in het medisch onderwijs (workshop) 9. Werkgroepleden (diverse) Rondetafel sessie E-learning Bijdragen aan overige congressen 1. Bos N.R, Sijsterman R. Het summatief toetsen van grote groepen. UvA Proeve Congres, Amsterdam januari 2009. 2. Bos N.R, Sijsterman R. Het summatief toetsen van grote groepen. SURF PCP, Utrecht maart 2009. 3. Bos N.R, Sijsterman R. Grootschalig digitaal toetsen. SURF Masterclass, Amsterdam mei 2009. 4. Bos N.R, Sijsterman R. Implementatie van E-learning van A tot Z. Congres E-learning in de Zorg, Rotterdam juni 2009. 5. Bos N.R, Sijsterman R. Leipe Shit Ouwe! 11 jaar ICTO, Amsterdam november 2009. 6. Bos N.R, Sijsterman R, De Jong PGM. Stemmen in de les. SURF Onderwijsdagen 2009, Utrecht. 7. Dankbaar M.E.W. Wanneer is e-learning effectief? Congres E-learning in de Zorg, Rotterdam, juni 2009 8. Dankbaar M.E.W. Hoe zet ik e-learning op voor mijn organisatie? Congres B-learning in Ziekenhuizen, Utrecht oktober 2009 9. Dankbaar M.E.W. Implementatie van e-learning. E-learning Congres SBO, Eindhoven februari 2010 10. Dankbaar M.E.W. E-learning and simulation: how does it fit into the curriculum? DSSH Congres, Utrecht maart 2010 11. Dankbaar M.E.W. Language skills and study performance, results of an assessment among first year medical students. 14th International Ottawa Conference on Medical Education, Miami mei 2010. 12. Finnerty E.P, Jong P.G.M de, Scott J.R, Hewett J.K. Strategies and Opportunities in Medical Education to Publish your Scholarly Work. Generalists in Medical Education, Boston (USA) 2009. 13. Jong P.G.M de, Hewett J.K. How to publish your Research Paper in an International Journal? Leiden International Medical Student Conference LIMSC, Leiden 2009. 14. Jong P.G.M de, Bos N.R, Sijstermans R. Using audience response systems for large Group testing and session evaluation. 14th International Ottawa Conference on Medical Education, Miami mei 2010. 2 artikelen zijn verschenen in TMO 1.De effectiviteit van e-learning en de implementatie in het medisch onderwijs, Dankbaar M.E.W. Tijdschrift voor Medisch Onderwijs, okt. ’09, BSL. 2.Computerondersteund samenwerkend leren in het coschap Sociale Geneeskunde, Turk R.F.M., Dankbaar M.E.W., Beeck van E.F. Tijdschrift voor Medisch Onderwijs, dec. ’09, BSL. Overige artikelen 1.De Jong, N. & Verstegen, D.M.L. (2009). A comparison of traditional face-to-face problembased learning (pbl) and online pbl tutorial groups in a public health masters programme at Maastricht University: Experiences of the students and the tutor. In N. Brouwer et al. (Eds.), Proceedings conference: Student Mobility and ICT: Dimensions of Transition. Maastricht: FEBA ERD Press.
10
6.5 Kwaliteitszorg Inleiding Op het NVMO-congres 2009 is de werkgroep kwaliteitszorg opgericht. Aanleiding hiervoor is de steeds groter wordende aandacht voor kwaliteitszorg in het hoger onderwijs, het toenemend besef dat gegevens uit evaluaties de basis vormen voor methodische onderwijsontwikkeling en de daarmee groeiende behoefte tot uitwisseling van kennis en ervaring bij de mensen die professioneel met kwaliteitszorg bezig zijn. Nu, ruim zes maanden later, hebben medewerkers van de umc’s uit Amsterdam (VU en AMC), Groningen, Maastricht, Nijmegen, Rotterdam en Utrecht, de Diergeneeskunde faculteit Utrecht én het Albert Schweitzer Ziekenhuis zich bij de werkgroep aangesloten. Doelstelling De werkgroep biedt een platform voor de uitwisseling van kennis en ervaringen op het gebied van kwaliteitszorg van medisch onderwijs, zoals dat door de umc’s verzorgd wordt. In eerste instantie richt de werkgroep zich op medewerkers in de kwaliteitszorg. In tweede instantie wil de werkgroep de discussie over ontwikkelingen en plannen op het gebied van kwaliteitszorg bij de medische faculteiten bevorderen. En zich daarmee ook richten op alle NVMO-leden die belangstelling hebben voor aan kwaliteitszorg gerelateerde onderwerpen. Werkwijze Jaarlijks wordt een aantal bijeenkomsten georganiseerd (minimaal drie en maximaal vijf). Een van deze bijeenkomsten vindt plaats op het het NVMO-congres, de anderen vinden plaats in het vergadercentrum AZU van het UMC-Utrecht. De bijeenkomsten worden het komende jaar aangekondigd via mailings aan deelnemers van (en belangstellenden voor) de werkgroep. Tijdens een bijeenkomst wordt een onderwerp ingeleid door een of meerdere collega’s werkzaam in de kwaliteitszorg medisch onderwijs. Na de inleiding volgt uitwisseling van ervaringen en visies van andere deelnemers, bijvoorbeeld aan de hand van stellingen en vragen. Coördinatie en samenstelling werkgroep De werkgroep is bedoeld voor iedereen die in de praktijk van het medisch onderwijs (basisopleiding, reserach masters, PhD en medische vervolgopleidingen) betrokken is bij de kwaliteitszorg van het onderwijs. Zij staat open voor iedereen die geïnteresseerd is in het onderwerp. De coördinatie van de activiteiten van de werkgroep ligt in handen van Lenneke Ainsworth, Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU), José Timmerman, Erasmus MC en Anita van Meeuwen, Erasmus MC. Contactpersoon voor de werkgroep is Anita van Meeuwen (
[email protected]). Activiteiten 2009 - 2010 In het cursusjaar 2009 – 2010 is de werkgroep driemaal bijeengekomen: De oprichtingsbijeenkomst op het congres, waarin de belangstellenden kennis hebben gemaakt met elkaar, ideeën en verwachtingen zijn uitgesproken en afspraken voor twee vervolgbijeenkomsten zijn gemaakt. Een bijeenkomst op 2 Maart, waarin verschillende UMC’s de inrichting van hun kwaliteitszorgsysteem hebben gepresenteerd, gevolgd door verhelderende vragen en discussie. Een bijeenkomst op 27 Mei met een inleiding door Renee Filius met als thema ‘Respons op evaluaties’. Naast deze drie bijeenkomsten is de werkgroep actief geweest met het voorbereiden van activiteiten voor het congres 2010: een Rondetafelsessie, een gezamenlijke postersessie en een preconference. 6.6 Medische vervolgopleidingen Doel De NVMO werkgroep Medische Vervolg Opleidingen wil een bijdrage leveren aan de kwaliteit van alle medisch specialistische opleidingen: inhoudelijk, onderwijskundig en organisatorisch. Daarbij ambieert de werkgroep niet om pasklare antwoorden te geven op de vele vragen die bij de ontwikkeling van de opleidingen een rol spelen. Wel wil zij thema’s aan de orde stellen waarover betrokkenen met elkaar in gesprek gaan om ideeën op te doen en te worden 11
uitgedaagd tot kritische reflectie. De werkgroep wil met een toekomstgerichte blik het opleiden naar vorm en inhoud kritisch onder de loep te nemen. We leiden immers op voor 2020… Leden In 2009/2010 waren de volgende personen actief in de werkgroep: Drs. J.A. (Coby) Baane Dr. G.A. (Geke) Blok Drs. G.J.M. (Liesbeth) Dirksen-de Tombe Drs. CRMG (Lia) Fluit Drs. B.J.A. (Beatrijs) de Leede Dr. S.J. (Scheltus) van Luijk Drs. Abe Meininger Dr. H. (Hanneke) Mulder (voorzitter) Prof. dr. F. (Fedde) Scheele R.J. (Renske) Scheenstra (AIOS) Dr. H.E. (Henk) Sluiter Drs. M. (Marjo) Wijnen-Meijer Werkwijze De werkgroep komt regelmatig bijeen om te thema’s die relevant zijn voor de medische vervolgopleidingen te bespreken, vanuit bijzondere aandacht voor mogelijke toekomstscenario’s voor de professie van de medisch specialist. Deze discussies leiden tot het vormgeven van thema-bijeenkomsten voor andere geïnteresseerden, met als doel de medische vervolgopleidingen op een zowel inhoudelijk als qua vormgeving/werkvormen originele manier op de agenda te zetten. De bijeenkomsten van de werkgroep hebben dus enerzijds een inhoudelijk, verkennend en onderzoekend karakter (bespreking van thema’s) en anderzijds een meer praktisch karakter (vertalen van deze thema’s in bijeenkomsten). Het idee is om jaarlijks één of twee nieuwe thema’s te verkennen, en ondertussen parallel daaraan de eerder ontwikkelde workshops te verzorgen. De zes bijeenkomsten hebben onder meer geleid tot de ontwikkeling van de workshop "Loslaten of vasthouden: het competentiedomein SAMENWERKEN in de opleiding op maandag 31 mei in het Sint Lucas-Andreas Ziekenhuis in Amsterdam. De inzet van de werkgroep is om een eenmaal ontwikkelde bijeenkomst (workshop) meerdere malen te verzorgen op verschillende locaties verspreid over het land om een zo groot mogelijk aantal geïnteresseerden te bereiken. Het streven is om opleidingsziekenhuizen als gastheer (locatie en catering) te laten optreden. Daarnaast wil de werkgroep op het NVMO-congres en op het AMEE-congres activiteiten ontplooien. Bijeenkomsten van de werkgroep Na een aantal voorbereidende besprekingen is de werkgroep sinds 8 oktober 2009 6x bijeen geweest (8 oktober, 19 november, 10 december 2009, 11 februari, 4 maart en 15 april 2010). Activiteiten die de werkgroep heeft georganiseerd/voorbereid De werkgroep heeft de volgende activiteiten georganiseerd en/of voorbereid: - September 2009: via een e-mailbericht aan een groot aantal potentieel geïnteresseerden (NVMO-leden en anderen; opleiders, AIOS, onderwijskundigen, beleidsmakers) is het bestaan van de werkgroep kenbaar gemaakt. Men kon zich aanmelden als belangstellende (“ik wil op de hoogte worden gehouden van activiteiten”). Hierop hebben ca. 130 personen gereageerd, zodat de werkgroep nu over een flink adressenbestand beschikt. - November 2009: NVMO congres: Ronde tafel conferentie over de werkgroep - Mei 2010: Workshop "Loslaten of vasthouden: het competentiedomein SAMENWERKEN in de opleiding” in Amsterdam. - September 2010: AMEE-congres in in Glasgow: preconference workshop: “Implementing innovations in postgraduate medical education: how to start tomorrow?” - November 2010: NVMO-congres in Egmond aan zee: preconference workshop: ‘Leren implementeren: over regelgeving en creativiteit van de professional’ Tevens abstract 12
ingediend voor en workshop: ‘Het competentiedomein ORGANISEREN in de vervolgopleiding’ 6.7 Portfolio Doelen Doel van de werkgroep is het uitwisselen van ervaringen, inzichten en materialen, het opbouwen van een gemeenschappelijk begrippenkader rondom portfolio en het afstemmen van onderzoeksactiviteiten rond portfolio. De werkgroep is bedoeld voor personen die ook daadwerkelijk praktisch bezig zijn met het ontwikkelen van portfolio’s binnen medisch onderwijs. Met medisch onderwijs wordt naast de basisopleiding nadrukkelijk ook de vervolgopleidingen bedoeld. Verder maken studenten deel uit van de werkgroep. Samenstelling Het kernteam bestaat uit Hanke Dekker (Groningen en voorzitter), Erik Driessen (Maastricht), Edith ter Braak (Utrecht), Fedde Scheele (Amsterdam, Lucas Andreas Ziekenhuis), Jan van Tartwijk (lLeiden) en Cees van der Vleuten (Maastricht). Naast dit kernteam bestaat de werkgroep uit 70 mensen die participeren aan activiteiten van de werkgroep. Terugblik 2009-2010 Samenstelling De groep mensen die op de hoogte wil worden gehouden van activiteiten van de werkgroep is gegroeid van 47 naar 70. Het kernteam bestaat nog uit dezelfde samenstelling. Ervaringen uitwisselen Er was op 14 oktober 2009 een bijeenkomst gepland speciaal voor collega’s actief met het implementeren van portfolio tijdens de coschappen. Dit in samenwerking met Henny Peeters (Maastricht) en Irene Slootweg (VU Amsterdam). Helaas waren er erg weinig aanmeldingen dus moest besloten worden deze bijeenkomst af te zeggen. Studiemiddag over intervisie Dit plan heeft uiteindelijk het format gekregen van een symposium op het NVMO Congres 2009. Hierbij betrokken waren Sascha van Kuppeveld en Petra van Gurp uit Nijmegen en Hanke Dekker uit Groningen. Helaas was Petra van Gurp ziek tijdens het congres maar gelukkig heeft Leo Aukes uit Groningen kunnen invallen. Dit symposium trok een mooie groep bezoekers en de ervaringen van zowel de inleiders als de bezoekers waren positief Studiemiddag over docentportfolio Samen met de werkgroep docentprofessionalisering is er op een gezamenlijke studiemiddag georganiseerd over het docentportfolio. Dineke Tigelaar en Jan van Tartwijk hadden de leiding over deze middag. Er waren ongeveer 20 deelnemers. Onderzoek Het is niet gelukt om een speciale activiteit te plannen voor mensen die bezig zijn met onderzoek naar effectief portfolio gebruik. Studenteninbreng Er zijn geen concrete stappen gezet om dit punten verder uit te bouwen. Symposium NVMO congres Verder heeft de werkgroep een symposium georganiseerd op het NVMO Congres 2009 met als titel ‘Ins and outs' van effectief portfolio gebruik in vijf kwartier. Irene Slootweg (VU Amsterdam) Marleen Erich (Groningen) en Karen Keijsers (Utrecht) hebben een belangrijke bijdragen hieraan geleverd. Dit symposium werd goed bezocht en positief gewaardeerd. Artikel Het artikel ‘Mentoring portfolio use in under- and postgraduate training’ is geplaatst tijdschrift Medical Teacher. Een vertaling in het Nederlands is gepubliceerd in het TMO nummer van april 2010. 13
6.8 Praktijk van het Medisch Onderwijs (PMO) I Organisatie Doelstelling: De NVMO-werkgroep Praktijk van het Medisch Onderwijs (PMO) stelt zich primair ten doel om de uitwisseling van kennis en ervaring tussen medewerkers in het praktisch medisch onderwijs aan de verschillende medische opleidingen te bevorderen. Afgeleid hiervan wordt beoogd om de discussie over ontwikkelingen en plannen met betrekking tot het praktisch medisch onderwijs aan de medische faculteiten te bevorderen en zo nodig adviezen te formuleren. Deze werkgroep is géén expertisegroep; het gaat niet zozeer om het samenbrengen en ontwikkelen van expertise, maar om het uitwisselen van expertise. Werkwijze: Jaarlijks worden vijf bijeenkomsten georganiseerd, waarvan één tijdens het NVMO-congres. De vier overige bijeenkomsten vinden plaats het Vergadercentrum AZU van het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU) van 14.00 – 17.00 uur. De bijeenkomsten worden aangekondigd in mailings aan NVMO-leden, op de NVMO-website en indien mogelijk in het Tijdschrift voor Medisch Onderwijs (TMO). Tijdens een bijeenkomst wordt een onderwerp ingeleid door een of meerdere collega’s uit het medisch onderwijsveld. Zij beschrijven een thema’s aan de hand van een vraagstelling. De locale aanpak, ervaringen of ontwikkeling van dit thema worden besproken. Vervolgens volgt een uitwisseling van ervaringen en visies van andere deelnemers, bijvoorbeeld aan de hand van stellingen of vragen. Deelnemers ontvangen na afloop een mailing met een link naar de NVMO-website. De presentaties en ander relevant materiaal zoals achtergrondartikelen worden daar opgeslagen. Dit materiaal is voor iedereen toegankelijk. Een ieder die betrokken is bij ontwikkeling en uitvoering van het praktisch medisch onderwijs kan onderwerpen voor bijeenkomsten aandragen. Participatie: De bijeenkomsten zijn bedoeld voor alle NVMO-leden, in het bijzonder de betrokkenen en geïnteresseerden in een bepaald onderwerp. Dit kunnen artsen, opleiders, coördinatoren, psychologen, onderwijskundigen uit zowel de academische en perifere ziekenhuizen zijn. Zij kunnen zich tot één week vóór de bijeenkomst opgeven voor deelname. Daarna volgt bevestiging per email met eventuele aanvullende vragen of instructies ten aanzien van het onderwerp. Ook niet NVMO-leden worden toegelaten. Hen wordt gewezen op het lidmaatschap van het NVMO. Coördinatie: De coördinatie van de activiteiten van de werkgroep ligt in handen van Monica van de Ridder, Albert Schweitzer ziekenhuis (ASz) en Maarten Verwijnen, Universiteit Maastricht (UM). II Activiteiten cursusjaar 2009-2010 Werkzaamheden: Ná november 2006 is begonnen met het benaderen van álle NVMO-leden. Deze werkwijze heeft tot dusver geleid tot een toename van de participatie en een vergroting van diversiteit qua achtergrond van de participanten en een verlevendiging van de uitwisseling van kennis, ervaringen en visies. Evaluaties zijn positief; er wordt door de deelnemers uitgesproken om dit concept vooralsnog te handhaven. a) Bijeenkomst 26 september 2009: Implementatie van Evidence Based Education in het (bio-)medisch curriculum Deze bijeenkomst was een initiatief van Prof. Dr. Dirk Ruiter, patholoog en hoofd van de afdeling Anatomie van het UMC St Radboud te Nijmegen. Aan de hand van een inleiding van Dirk Ruiter over de wijze waarop in Nijmegen de vraag wordt behandeld, werd gediscussieerd over mogelijkheden, beperkingen en ontwikkelingen. Context Evidence based education (EBE) beoogt om de kloof te dichten tussen de onderwijspraktijk enerzijds en ontwikkeling en wetenschappelijk onderzoek van onderwijs anderzijds. Het EBEconcept is inmiddels breed omarmd door de nationale overheid en de Europese Unie en er is recent vanuit Groningen, Amsterdam en Maastricht een wetenschappelijk topinstituut over dit onderwerp opgericht. De kern van het EBE-concept is het verkrijgen van wetenschappelijk 14
inzicht in wat en hoe wordt geleerd en dit te vertalen naar de onderwijspraktijk. Gezien het belang van EBE voor de kwaliteit en de wetenschappelijke statuur van het onderwijs is de implementatie naar het (bio-)medisch curriculum zeer gewenst. Een gerede optie voor implementatie van EBE is het monitoren van leereffecten bij studenten gedurende een onderwijsblok als mogelijk aangrijpingspunt voor de verdere verbetering van de kwaliteit van het onderwijs. In het UMC St Radboud is hiertoe in samenwerking met het IOWO een trefwoordentest ontwikkeld waarvan de principes en eerste resultaten worden toegelicht. Doel Doel van deze bijeenkomst was om na de inleiding in afzonderlijke subgroepen: a) de meerwaarde van tussentijds monitoren, b) de merites van de trefwoordentest als instrument, c) de betekenis van de gemeten leereffecten, en d) de mogelijkheden voor verbetering van de test, kritisch te bespreken en hierover plenair te rapporteren en te discussiëren. Deelnemers werden uitgenodigd om te putten uit kennis en ervaring van de eigen werkplek om ter plekke te kunnen delen en te bespreken. Werkwijze Na een inleiding door Dirk Ruiter werd in subgroepen gewerkt aan specifieke topics. Na de pauze was er gelegenheid tot het uitwisselen van bevindingen en delen van kennis, visies en ervaringen dmv een algemene plenaire discussie. Desgewenst is er ruimte voor aanvullende presentaties over relevant eigen werk. Doelgroep Docenten in het medisch onderwijs, onderwijskundigen en medische studenten b) Bijeenkomst NVMO-congres: Veranderingen in de co-schappen Albert Scherpbier c) Bijeenkomst 20 januari 2010: Kwaliteitszorg in het Medisch Onderwijs Hoe bepaal je de kwaliteit van het uitgevoerde onderwijs en hoe kun je daarmee het onderwijs bijsturen? Dergelijke vragen werden besproken aan de hand van inleidingen door Anita van Meeuwen en Annekee Russcher-van der Poel over de werkwijze aan het Erasmus Medisch Centrum (ErasmusMC). Anita van Meeuwen, is werkzaam als kwaliteitszorg coördinator van het ErasmusMC en Annekee Russcher-van der Poel, werkt als opleidingsadviseur in het Albert Schweitzer ziekenhuis (ASz) te Dordrecht. Context Het Erasmus Medisch Centrum evalueert het onderwijs in de eigen instelling, maar ook het coschaponderwijs aan co-assistenten van het Erasmus MC in niet academische ziekenhuizen. Door middel van onderwijs evaluaties wordt de onderwijskwaliteit gevolgd. Instellingen, krijgen vervolgens inzicht in hun functioneren door de ogen van de coassistenten en daarmee, wat mogelijke hun sterke en zwakke punten zijn. Op basis van deze evaluaties kan het onderwijs worden bijgesteld. Belangrijk is dan dat de evaluatie-instrumenten en de procedures betrouwbaar, valide en efficiënt zijn en dat de rapportage naar de betrokkenen duidelijk is. Het Albert Schweitzer ziekenhuis is een van de geaffilieerde ziekenhuizen van het Erasmus MC. In het kader van de kwaliteitszorg onderwijs worden coassistenten van het ASz al enige tijd door het Erasmus MC bevraagd op het verloop van hun coschap. In november 2008 heeft het Erasmus MC voor het eerst sinds jaren terugkoppeling gegeven op de evaluatieresultaten aan alle geaffilieerde instellingen op basis van de vragenlijst voor de coassistenten. De komende tijd werken het Erasmus MC en ASz samen om het evaluatieproces te evalueren en waar nodig bij te stellen. Doel In deze bijeenkomst stonden de processen rondom het evalueren van onderwijs centraal. Hoe bepaal je of je instrumenten goed zijn? Hoe licht je de betrokkenen bij het onderwijs zo goed mogelijk in over hun evaluatie? Hoe kun je door middel van rapportage beïnvloeden dat de onderwijsgevenden onderwijs aanpassen? Hoe bepaal je welke onderdelen worden geëvalueerd? Hoe maak je de rapportage voor de niet academische ziekenhuizen optimaal? Daarnaast wordt ingegaan op hoe de samenwerking rondom het evaluatieproces tussen het Erasmus MC en ASz verloopt. Deelnemers werden uitgenodigd om te putten uit kennis en ervaring van de eigen werkplek om ter plekke te kunnen delen en te bespreken. Werkwijze Anita van Meeuwen, lichtte toe op welke manier het Erasmus MC haar onderwijs evalueert: instrumenten, evaluatieprocedures en terugkoppeling worden besproken. Annekee Russcher-van 15
der Poel, beschreef op welke manier zij betrokken is bij de evaluatieprocedure vanuit het ASz. Vervolgens wordt ingegaan op overeenkomsten, verschillen, knelpunten, vraagtekens en acties die in het evaluatieproces verbeterd kunnen worden. Doelgroep Docenten in het medisch onderwijs, onderwijskundigen en medische studenten d) Bijeenkomst 25 maart 2010: Integratie van communicatieve en praktische vaardigheden Dit onderwerp werd besproken aan de hand van een inleiding door Evelyn van Weel-Baumgarten uit het UMC St Radboud, Nijmegen, waarin ze de Nijmeegse aanpak beschreef. Het programma werd ontwikkeld in samenwerking met de afdeling eerstelijnsgeneeskunde, chirurgie en medische psychologie. Achtergrond en Context In de laatste decennia wordt in alle curricula geneeskunde in Nederland en veel andere medische en (vervolg)opleidingen in toenemende mate aandacht besteed aan onderwijs in communicatievaardigheden. Deze vaardigheden worden meestal in aparte lesprogramma’s getraind, los van medische inhoud en andere medisch technische vaardigheden. Dit heeft als nadeel dat studenten wanneer zij de coschappen ingaan moeite hebben met het integreren van andere vaardigheden met communicatie. In het nieuwe curriculum met Bachelor/Master-structuur (2005) is aan het UMC St Radboud ook een nieuw programma in communicatie en consultvoering (C&C) opgenomen. Het curriculum geneeskunde is opgebouwd uit verschillende onderwijsperiodes (episodes genoemd) waarin centraal klinisch onderwijs (CKO) is opgenomen. Studenten bereiden zich in deze CKO’s specifiek voor op de kennis en vaardigheden die zij nodig hebben voor de co-schappen in die episode. In twee episodes in de Masterfase krijgen de studenten expliciet de gelegenheid om de integratie van communicatieve en medische technische vaardigheden te oefenen. Het betreft episode 3 die voorbereidt op het coschap heelkunde en episode 7, voorbereidend op het coschap eerstelijnsgeneeskunde. In een kort spreekuur met zes verschillende simulatiepatiënten (SP’s) moeten de studenten verschillende soorten gesprekken voeren en in enkele consulten ook medisch technische handelingen (zoals een gericht lichamelijk onderzoek en hechten) verrichten zoals dat ook in een spreekuur in de praktijk het geval is. Zij krijgen korte gerichte feedback, zowel op communicatie als op de medische inhoud en vaardigheden door de bij deze spreekuren betrokken SP’s, chirurgen, huisartsen en psychologen. Doel Deze bijeenkomst was bedoeld om ervaringen met deze vorm van onderwijs uit te wisselen en te verdiepen. Hoe organiseer je dit onderwijs, wat zijn de randvoorwaarden, hoe ga je te werk bij de voorbereiding van simulatiepatiënten en docenten,wat is wel en niet mogelijk, wat is de beste plek in het curriculum, wat zijn de resultaten etcetera. Werkwijze Er was een korte uitleg over de Nijmeegse CKO-programma en de aanpak in spreekuren. Er werden enkele voorbeelden getoond van deze spreekuren (DVD). Doelgroep Docenten in het medisch onderwijs, onderwijskundigen en medische studenten Literatuur - Moulton CA, Tabak D, Kneebone R, Nestel D, MacRae H, LeBlanc VR. Teaching communication skills using the integrated procedural performance instrument (IPPI): a randomized controlled trial. Am J Surg 2009 January;197(1):113-8. - Gettman MT, Pereira CW, Lipsky K, Wilson T, Arnold JJ, Leibovich BC, Karnes RJ, Dong Y. Use of high fidelity operating room simulation to assess and teach communication, teamwork and laparoscopic skills: initial experience. J Urol 2009 March;181(3):1289-96. - Kurtz S, Silverman J, Benson J, Draper J. Marrying content and process in clinical method teaching: enhancing the Calgary-Cambridge guides. Acad Med. 2003 Aug;78(8):802-9. e) Bijeenkomst 19 mei 2010: Keuzen in de zorg in spoedeisende situaties Dit onderwerp werd behandeld in een workshop geleid door Reinier Haneveld van het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Tijdens de workshop konden de deelnemers participeren in een interactief onderwijsspel dat speciaal ontwikkeld is om 6e jaars medische studenten de ernst van een crisissituatie in de zorg zo realistisch mogelijk te laten ervaren. 16
Achtergrond en context: In het zesde jaar van de studie geneeskunde aan de Universiteit Utrecht wordt het blok professionaliteit gegeven. Onderdeel van dat blok is het onderwerp “Keuzen in de zorg in spoedeisende situaties”. Het onderwijs is verplicht voor alle medische studenten. De studenten hebben hun coschappen grotendeels afgerond en zijn in hun “schakeljaar” bezig met zich te oriënteren op de arbeidsmarkt. In het raamplan artsopleiding 2009 wordt ondermeer beschreven dat de arts goed geïnformeerd moet zijn over het Nederlandse gezondheidszorgsysteem, de kennis van de structuur, werking en financiering in de praktijk toe moet kunnen passen en waar nodig adequate beslissingen moet kunnen nemen over het effectief inzetten van gelimiteerde middelen voor gezondheidszorg en ter zake bewust actie moet kunnen nemen (Raamplan 2009, p. 32 en 33) http://www.vsnu.nl/Media-item/Raamplan-artsopleiding-2009.htm In de eindtermen van 2001 stond onder persoonlijk functioneren de eis dat de arts kan omgaan met stress, flexibel is en kan omgaan met snel veranderende situaties (Raamplan 2001, p. 39). (http://www.bigregister.nl/doc/pdf/Raamplanartsopleiding_tcm18-11658_20489.pdf). Voor het onderwijs over het thema “Keuzen in de zorg in spoedeisende situaties” heeft de vakgroep Public Health 1 uur hoorcollege en 2 uur werkgroep toegewezen gekregen. In deze tijd moeten de aanstaande artsen adequaat worden voorbereid op het werken in spoedeisende situaties en moet worden voldaan aan de eindtermen van de opleiding. Uiteraard kan dit niet in de toebemeten tijd. De invulling moet worden gezien in samenhang met en complementair aan de vaardigheden die studenten op het terrein van de spoedeisende zorg opdoen in de klinische vakken.De extra dimensie die de sociale geneeskunde geeft betreft de organisatie van de spoedzorg in Nederland, het ontwikkelen en implementeren van evidence based triage systemen en –protocollen ten behoeve van de klinische praktijk en het aanbrengen van het bredere kader van de geneeskundige hulp bij ongevallen en rampen, zoals omschreven in de wet GHOR (Geneeskundige Hulp bij Ongevallen en Rampen). Bij de invulling vanuit de sociale geneeskunde wordt tevens de nadruk gelegd op het verantwoorden van de gemaakte keuzen in de zorg en het ethisch handelen op basis van de KNMG gedragsregels voor artsen. Doel & werkwijze Deze NVMO PMO bijeenkomst was bedoeld om dezelfde ervaring op te doen als de studenten in hun werkgroep. De deelnemers werden in een stressvolle spoedeisende situatie gebracht. Er werd gewerkt in een rollenspel. Alle deelnemers kregen een rol te spelen. Vanuit deze ervaringsleermomenten vond de nabespreking plaats. Het simulatiespel is zo ontwikkeld dat het met minimale middelen in een willekeurig leslokaal kan worden gegeven. Een deskundige docent is essentieel voor het welslagen van het onderwijs. Er zijn diverse simulaties ontwikkeld, waardoor accenten in de inhoudelijke thema’s kunnen variëren. Zo kan specifiek worden geoefend in triëren of in het organiseren van crisisberaad, het omgaan met agressie of stress, contacten met de pers, en dergelijke. Het simulatiespel wordt gegeven aan de 6e jaars geneeskunde studenten, maar ook aan AIOS en deelnemers aan de postdoc masterclass spoedzorg van het Julius Centrum. Het spel wordt door ComplX Consultants b.v., First things First b.v. en Crisicontrol b.v. toegepast in meer uitgebreide trainingen Zirop (Ziekenhuis Rampen Opvang Plannen) in ziekenhuizen en instellingen in de gezondheidszorg en trainingen in het kader van de GHOR en veiligheidsregio’s. Doelgroep: Docenten in het medisch onderwijs, onderwijskundigen en medische studenten. Medewerkers GHOR, Zirop en verantwoordelijke functionarissen van veiligheidsregio’s en managers zijn eveneens welkom. Literatuur: - Voor triage systemen: Wulp, I. van der; Reliability and validity of emergency department triage systems. http://igitur-archive.library.uu.nl/dissertations/2010-0209-200146/wulp.pdf - Spoedzorg: Schrijvers A.J.P.; Atlas en scenario’s voor Spoedzorg; Igitur; 2008. - Organisatie spoedzorg: http://www.acutezorg.nl/ - GHOR: GHOR kennisnet http://www.nifv.nl/web/show/id=89192/level2=true en GHOR http://www.ghor.nl/kr_rgf/ - Wet GHOR: http://www.stab.nl/wetten/0516_Wet_geneeskundige_hulpverlening_bij_ongevallen_en_rampen_Wghr.ht m 17
III Terugblik Uit de evaluaties blijkt dat de PMO-bijeenkomsten goed worden gewaardeerd. Aandachtspunten zijn de werkvormen en opdrachten. Deelnemers willen soms meer interactie dan datgene wat geboden werd. Daarnaast – en dat hangt natuurlijk met de werkvormen en opdrachten samen- is er nog meer behoefte aan het uitwisselen van ervaringen. De bijeenkomsten worden veelal bezocht door mensen met een medische studie-achtergrond, die veelal werkzaam zijn in de academische ziekenhuizen, en dan met name in de basisopleiding. Opvallend is dat er in de bijeenkomsten die geëvalueerd zijn, geen of weinig betrokkenen in perifere opleidingsziekenhuizen werkzaam zijn en dat er weinig bezoekers bij de vervolgopleidingen betrokken zijn. 6.9 Professioneel gedrag Doel Informatie uitwisseling Deskundigheidsbevordering ondermeer door refereren van recente evidence in literatuur en bespreken van leerzame casuïstiek dan wel bespreken van eigen ervaringen mbt onderwijs en toetsing van professioneel gedrag en professionaliteit Ontwikkelen en bespreken van concepten op gebied van onderwijs en toetsing van professioneel gedrag en professionaliteit Huidige leden S van Luijk (voorzitter) VUmc M. Fabriek UvA B. Bonke (vicevoorzitter) ErasmusMC M. Kok UMC-Utrecht E. van Weel UMCN N. Mastenbroek Diergeneeskunde J. Prins UMCN R. Gorter THK- ACTA Amsterdam S. van Kuppeveld UMCN T Ong THK - ACTA Amsterdam M. Traudes Leiden W van Mook MUMC Maastricht L. Aukes Groningen E. Feenstra THK - UMCG L. Osei Loca (student) M. Wolters UMC - Utrecht M. van Zwieten AMC P. van Gurp UMCN P. van Katwijk UT-Twente T. Wingelaar VUmc (student) W. Brands THK - UMCN Activiteiten curriculumjaar 2009-2010 Aantal bijeenkomsten 2009-2010 (3x) waarbij de volgende thema’s zijn besproken: 12-5-2009 White Coat Ceremony 26-10-2009 Samenwerken; hoe onderwezen en getoetst in basiscurriculum 09-02-2010 Afgelast (teveel afmeldingen) 12-05-2010 Onderwijs en toetsing reflectie vaardigheden Gemiddelde opkomst: 10-12 personen. Naast de reguliere (plenaire) bijeenkomsten zijn ook de subwerkgroepen bij elkaar geweest. Zoals vorig jaar aangegeven zijn er drie subwerkgroepen gevormd; werkgroep iudicium; werkgroep artikel; werkgroep onvoldoende PG bij arts-assistenten (AIOS). Vwb de subwerkgroep Iudicium Abeundi zijn er een aantal bijeenkomsten geweest om de eerste concepten van het protocol door te spreken. Daarna hebben de auteurs (Bonke, van Luijk) uitvoerig de juristen geraadpleegd. Naar verwachting zal het protocol in juni 2010 voorgelegd worden aan de voorzitters van de RvB van de VSNU om het rapport goed te keuren en om te dienen als blauwdruk voor varianten voor andere studies dan genees- cq tandheelkunde en 18
diergeneeskunde. Binnen de diverse RvB van medisch/tandheelkundige en diergeneeskundige faculteiten dient te worden afgesproken in hoeverre men regelgeving wenst te coördineren en centraliseren zoals in het rapport wordt beoogd. De subwerkgroep artikel PG (auteurs: van Luijk, Gorter & van Mook) heeft per 1 april een concept artikel ingediend voor MT. Naar verwachting zal de publicatie eind dit jaar kunnen plaatsvinden. De subwerkgroep “disfunctionerende AIOS” is niet van de grond gekomen. Een belangrijke reden was de geringe belangstelling hiervoor gecombineerd met het feit dat degenen die hier wel aan wilden deelnemen al betrokken waren bij de eerder genoemde subwerkgroepen en dus geen tijd meer over hadden. Gelet op het afronden van het Iudicium rapport en het artikel lijkt er ruimte te komen om deze subwerkgroep het komende jaar opnieuw vorm en inhoud te geven. 6.10 Simulatie- en gestandaardiseerde patiënten Algemeen Doelstellingen van de werkgroep staan vermeld in verslag 2007/2008 en zijn ongewijzigd. Werkwijze en vergaderfrequentie De vergaderfrequentie is vastgesteld op drie bijeenkomsten per jaar, 3 uur lengte, locatie Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU), uitgezonderd één bijeenkomst voorafgaande aan NVMO-congres. Tijdens elke bijeenkomst worden ervaringen uitgewisseld. Daarnaast worden voor elke bijeenkomst een of meerdere thema’s gekozen, die nader belicht worden. Deelnemers ontvangen na afloop een samenvattend verslag met actiepunten. Secretariaat wordt gevoerd door Skillslab, FHML (Maastricht). Voorzitter is JJ Rethans, Skillslab, FHML (Maastricht). Participatie Alle deelnemers zijn NVMO-leden, die betrokken zijn bij de coördinatie, werving, selectie en/of training, en onderzoek van simulatie- of gestandaardiseerde patiënten van Nederlandstalige Medische Opleidingen. Aantal leden op mailinglijst is gestegen tot N=26 (was 20). o Alleen Leids Universitair Medisch Centrum heeft geen afvaardiging. Activiteiten cursusjaar 2009-2010 Overzicht bijeenkomsten 2009-2010 1. 11 november 2009 (voorafgaande aan NVMO-congres). Deelnemers:14 Thema: Feedback door SPs. Verder voorbereiden van NVMO-presentatie (symposium) de dag erop, die eveneens ging over feedback door SPs. 2. 24 februari 2010. Deelnemers: 15. Onderwerpen:Opname technieken van SP-contacten. Voor deze bijeenkomst was een trainer van de firma Lionis (programma WEB-SP) aanwezig, die een demo gaf van wat er mogelijk is met dat digitale programma. 3. 28 april 2010. Aantal deelnemers: 9 Onderwerpen: - In deze bijeenkomst zijn 3 thema’s aan bod gekomen, waar de keren ervoor al aangewerkt was, te weten: i. Het trainen van SPs ii. Een inventarisatie van SP inzet in alle medische opleidingen iii. Uitwisseling van rolbeschrijvingen van SP-contacten (elke faculteit doet dit op een eigen manier). - Vaststellen van thema van onze presentatie tijdens as NVMO congres. Dit zal gaan over het gebruik van SPs in specifieke onderwijssituaties (bijv SP in een groep): wat kan je daar nu mee? Presentatie tijdens NVMO congres 2009 De werkgroep heeft zich tijdens NVMO congres gepresenteerd via een symposium dat ging over het geven van feedback door simulatiepatiënten: waarin verschilt dit van feedback door bijvoorbeeld docenten (Coördinator J.H. Westen, Erasmus MC). 6.11 Skills- en simulatietechnieken Omdat het een personele unie is met de DSSH betreft, zijn de notulen van alle bestuursvergaderingen in te zien via de website www.dssh.nl 19
- Voorjaarscongres 31-03-2010 erg succesvol, meer dan 200 bezoekers in samenwerking met VNU beurs ‘Zorg en ICT. Het programma is aan alle NVMO leden verstuurd met Medical Teacher. - Aantal combinatieleden NVMO/DSSH groeiende, momenteel 35 (vanuit de DSSH) en 31 (vanuit de NVMO) geregistreerd; totaal 66; - Bestuurswisseling binnen de DSSH: Tijdens de algemene ledenvergadering 31 maart j.l. heeft een bestuurswisseling en -vernieuwing plaats gevonden. Het voorzitterschap van de DSSH is door Prof. dr. Guid Oei overgedragen aan Dr. Marlies Schijven (voormalig penningmeester). Guid Oei blijft actief als voorzitter van de commissie Communicatie en Public Relations.Prof. dr. Fedde Scheele heeft zijn bestuursfunctie neergelegd; en het voorzitterschap van de commissie Onderwijs overgedragen aan Jean-Pierre Pierie. Hij blijft wel actief lid van de DSSH vereniging. Nieuwe bestuursleden: Drs. Henk Schreuder; Drs. Henk W.R.Schreuder, gynaecoloogoncoloog, Universitair Medisch Centrum Utrecht (penningmeester); en Dr. Mario Maas, radioloog Academisch Medisch Centrum Amsterdam (bestuurslid). - Zeer actieve LinkedIN community opgericht; besloten voor DSSH leden. - Website NVMO voor werkgroep Skills en Simulatie opnieuw ingericht - Tijdens het jaarcongres van de NVMO zal een kleine reprise plaatsvinden van keynote lectures (drietal) van het DSSH congres. - NVMO leden worden met nadruk van harte uitgenodigd actief te participeren in de vereniging. 6.12 Wetenschappelijke vorming Doel De NVMO werkgroep Wetenschappelijke Vorming (W.V.) wil door concentratie van expertise de uitwisseling bevorderen van kennis en ervaring op het gebied van onderwijs, gericht op de wetenschappelijke vorming in het medische opleidingscontinuüm. Alle acht Nederlandse medische faculteiten/UMC’s zijn vertegenwoordigd en participeren elk met twee leden, die nauw betrokken zijn bij het onderwijs en toonaangevende posities binnen hun UMC innemen. De werkgroepleden worden gesteund door de decanen van hun faculteit. Samenstelling en coördinatie van de werkgroep In het verslagjaar hebben drie leden de werkgroep verlaten (dr. J. Kooman, prof.dr. G. Croiset en prof.dr. J.C. Kluin-Nelemans) en zijn er drie nieuwe leden toegetreden (dr. M. van den Akker, dr. H.E. Westerveld en dr. E.A. van Hell). De huidige leden zijn: dr. M. van den Akker (MUMC;
[email protected]) drs. J. Bulte (UMC St. Radboud;
[email protected]) dr. F.W. Dekker (LUMC;
[email protected]) dr. M.R. van Dijk (UMCU;
[email protected]) dr. N. van Dijk (AMC-UvA;
[email protected]) prof.dr. M.A. Frens (Erasmus MC;
[email protected]) dr. A. F.P.M. de Goeij (MUMC;
[email protected]) dr. E.A. van Hell (UMCG;
[email protected]) prof.dr. R.S.G. Holdrinet (UMC St. Radboud;
[email protected]) dr.ing. M.H.W. Hooiveld (UMCG;
[email protected]) prof.dr. E.S. Houwaart (VUmc;
[email protected]) dr. J. Korevaar (AMC-UvA;
[email protected]) drs. E.J. Spierenburg (Erasmus MC;
[email protected]) dr. H.E. Westerveld (UMCU;
[email protected]) dr. I.J. van Wijk (VUmc;
[email protected]). De coördinatie van de activiteiten van de werkgroep ligt in handen van dr. Anton F.P.M. de Goeij (co-voorzitter, MUMC) en dr.ing. Michiel H.W. Hooiveld (co-voorzitter/secretaris, UMCG). Secretariële ondersteuning wordt verleend door mw. Jans van Aalst-Ubels (UMCG). Bijeenkomsten van de werkgroep W.V. (juni ’09 - mei ‘10) In periode juni 2009 - mei 2010 is de werkgroep W.V. vijf keer bij elkaar geweest (15 juni 2009, 12 oktober 2009, 13 november 2009, 9 maart 2010 en 17 mei 2010). 20
NVMO congres 2009 De werkgroep heeft tijdens het NVMO Congres 2009 een symposium georganiseerd over kwaliteit en beoordeling van wetenschappelijke stages in de opleiding tot basisarts. Publicatie in Medical Teacher In het verslagjaar heeft de werkgroep op verzoek van het bestuur van de NVMO gewerkt aan een manuscript voor het tijdschrift ‘Medical Teacher’ over de status van wetenschappelijke vorming binnen de Nederlandse medische faculteiten en deze aangeboden aan het bestuur van het NVMO. Het manuscript heeft een interne (binnen NVMO) en externe (redactie ‘Medical Teacher’) review-procedure doorlopen en is eind 2009 geaccepteerd voor publicatie in het tijdschrift ‘Medical Teacher’ (zie bijlage 1). Referentie: Van Eyk H.J., Hooiveld M.H., van Leeuwen T.N., van der Wurff B.L., de Craen A.J., Dekker F.W. (2010). Scientific output of Dutch medical students. Medical Teacher 32, 231-235 IAMSE congres 2009 (Leiden) Vanuit de werkgroep is door dr.ing. M.H.W. Hooiveld en dr. F.W. Dekker op 3 juli 2009 een focussessie verzorgd op het IAMSE congres te Leiden. Thema van de sessie was de wetenschappelijke vorming binnen de Nederlandse medische curricula (titel: ‘Scientific Training in Dutch Medical Schools’.
7.
PROMOVENDINETWERK
Promovendidag 23 april 2010 Op vrijdag 23 april werd alweer de 5de promovendidag in Utrecht gehouden. Deze lustrumeditie kende enkele vaste waarden zoals een inspirerende plenaire presentatie, parallelle sessies waarin eigen onderzoek kon worden voorgesteld en een promotiesimulatie waarbij gevorderde promovendi konden oefenen voor het echte werk. Daarnaast gaf de commissie ethische toetsing van het NVMO een korte uiteenzetting over de ontwikkeling van ethische toetsing voor medisch onderwijskundig onderzoek en werd in een panelgesprek met 3 ex-promovendi teruggekeken op hun promotietraject. Tenslotte werd de dag afgesloten met een terugblik op 5 jaar promovendidagen. Hieronder volgt een uitgebreidere beschrijving van het verloop van de verschillende onderdelen van de promovendidag 2010. Plenaire presentatie Jeroen van Merriënboer zette de dag prikkelend in met zijn presentatie over de zin en onzin van theorieën in medisch-onderwijskundig onderzoek. Hierbij gaf hij aan dat alle theorieën beïnvloed worden door paradigma’s en dat veel gebruikte theorieën in medisch onderwijskundig onderzoek niet altijd even goed onderbouwd zijn. U vindt zijn presentatie samen met de andere presentaties op de promovendidag op www.nvmo.nl/promovendinetwerk/bijeenkomsten. Presentaties eigen onderzoek Ook dit jaar was er een groot aanbod aan presentaties van eigen onderzoek. Er werden drie sessies georganiseerd waarbij steeds vier presentaties aan bod kwamen geclusterd volgens de thema’s: docentprofessionalisering,inrichting van de opleiding, en nieuwe onderwijs- en beoordelingsvormen. Per presentatie werd er vooraf een referent aangeduid die een aantal kritische vragen formuleerde en de aftrap van de discussie verzorgde. Deze discussies leidden tot interessante bevindingen rond onder meer, de validiteit en betrouwbaarheid bij design based onderzoek, “Hoe komen co-assistenten tot leren?”, “Wat is de rol van dokter als persoon?”, continue professionele ontwikkeling en ‘tips and tricks’ voor een literatuur-review. Bij de verschillende presentaties ontstonden boeiende uitwisselingen tussen de onderzoekers, die wegens het strakke schema soms moesten worden afgekapt. Om hierop in te spelen zou er in de toekomst meer tijd moeten voorzien worden voor deze sessies. Intervisie Voor het tweede jaar op rij stond ‘intervisie’ als parallelsessie op het programma. In twee groepen onder leiding van een voorzitter kwamen niet alleen promovendi bijeen, maar ook een aantal begeleiders schoven aan. In de weken voorafgaand aan de promovendidag was er al gelegenheid geweest om een vraag in te brengen. De ingeruimde tijd was voldoende om met de groep op 2 a 3 vragen in te gaan en elkaar hiermee op een laagdrempelige manier van informatie en goede tips te 21
voorzien. Vragen gingen ondermeer over de manier waarop je praktijkkennis wel of niet mag meenemen bij het opzetten van je onderzoek en het inbrengen van literatuur bij kwalitatief onderzoek: als theoretisch kader aan het begin of in de discussie als verklaring voor gevonden resultaten? Na deze aanzet tot uitwisseling van ervaringen werd er tijdens de lunch druk verder overlegd. Ethische toetsing In navolging van de plenaire presentatie van verleden jaar op de promovendidag over ethische toetsing gaf Olle ten Cate namens de commissie ethische toetsing in medisch onderwijskundig onderzoek (ETMOO) een overzicht van de initiatieven die het NVMO hier omtrent aan het nemen is. Vanaf eind juni 2010 zal het via de NVMO website mogelijk zijn een medisch onderwijskundig onderzoeksvoorstel ethisch te laten toetsen, resulterend in een brief van goedkeuring, nodig voor publicatie van onderzoek. Voor meer info over de te doorlopen procedure voor ethische toetsing wordt verwezen naar de presentatie van deze sessie op de NVMO website en/of bij de commissie ETMOO zelf. Promotiesimulatie Dit jaar hebben twee laatstejaars promovendi, Ann de Ketelaere en Mariska Leliveld, in een plenaire sessie een artikel uit hun (aanstaande) proefschrift gepresenteerd en daarna met succes verdedigd. De voorzitter Dirk Ruiter, in toga, en de jongerejaars opponenten (Niels Bakker, Esther de Groot, Tobias Boerboom en Anja Karg ) hadden zich ook deze keer weer uitstekend voorbereid. Na de gebruikelijk complimenten werden kritische vragen gesteld, zoals “In uw onderzoek kijkt u naar de percepties en interpretaties van zowel coschappers als hun supervisoren en gebruikt u verschillende manieren van dataverzameling om tot een model te komen van het leerproces dat plaats vindt tijdens de klinische fase…” “In dit model legt u niet alleen relaties tussen de klinische leerervaringen tijdens de internships, maar geeft u tevens de wederkerige relaties (pijlen met aan twee kanten een punt) aan tussen de componenten in uw model. U beschrijft deze relaties over het algemeen heel helder, maar voor de componenten de ‘agenda of the internship’ en ‘attitude of supervisors’ vind ik de uitleg minder duidelijk.” “Dus ik zou graag van u willen weten: - Wat zijn de beweegredenen om ook tussen deze componenten van uw model wederkerige relaties te vooronderstellen? - Wat betekent de aanwezigheid van dergelijke wederkerige relaties voor de toepassing van uw model in de praktijk?” Op deze manier kwamen ook het spanningsveld tussen formeel en informeel leren, definiëring en gebruik van het begrip ‘community of practice’ en het nut van studentevaluaties in het organiseren van docentprofessionalisering aan bod. Nieuw dit jaar was het opponeren vanuit de zaal. Hoewel hiervoor geen specifieke voorbereiding was gevraagd, werd de gelegenheid toch door een aantal mensen uit het publiek aangegrepen om met de promovendi van gedachten te wisselen. Na het gebruikelijk ‘Hora est’, werd de plechtigheid officieel afgesloten. In de aansluitende pauze was er daarna gelegenheid voor verdere discussie en feedback. Panelgesprek promotietraject, tips and tricks In deze plenaire sessie deelden ex-promovendi Debbie Jaarsma, Pim Teunissen en Marc Soethout hun ervaringen en inzichten over promoveren met de aanwezigen. Onder de voorzitterschap van Cees van der Vleuten ontspon zich een zeer levendige discussie over hoe je zorgt dat je promotieproject op tijd af is, hoe je patiëntenzorg en het doen van onderzoek kan combineren, wie de bijeenkomsten met de begeleidingscommissie zou moeten voorzitten en hoe je, als je het even niet meer ziet zitten, toch weer moed kunt vatten. Het gesprek was zo levendig dat niet alle voorbereidde thema’s aanbod zijn gekomen. Gezien het enthousiasme van de deelnemers over deze sessie is dan ook besloten om een workshop over SOS promotie: eerste hulp bij het doorlopen van een promotietraject namens het promovendinetwerk op het NVMO congres te brengen. Afsluiting Als afsluiting stonden we stil bij 5 jaar promovendinetwerk en de mensen die bij de start een rol speelde zoals Monica van de Ridder, Cees ven der Vleuten, Albert Scherpbier en Olle ten Cate. Daarnaast werd degene die altijd op de achtergrond aanwezig was en nog steeds is, voor één keer zelf in de spotlights gezet, Marijke Sterman, heel erg bedankt voor alles wat je voor ons deed en nog steeds doet, namens het promovendinetwerk. Evaluatie 22
Wij kijken ook dit jaar weer terug op een zeer geslaagde promovendidag. De 55 deelnemers aan de dag gaven opnieuw aan dat het stimulerend is om zo laagdrempelig ervaringen te kunnen uitwisselen met andere promovendi. De verschillende programmaonderdelen werden wederom als zinvol en inspirerend ervaren. De uitsmijter van de dag, een plenaire discussie onder de titel “Tips and Tricks”, scoorde bij de evaluatie het allerhoogst. De deelnemers deden het nadrukkelijke verzoek om dit onderdeel een vaste plaats te geven in het programma voor volgend jaar. En noteer die datum alvast maar in uw agenda: vrijdag 29 april 2011!
8.
ASSOCIATION FOR MEDICAL EDUCATION IN EUROPE (AMEE)
Van 4 september tot en met 8 september 2010 vond in Glasgow de jaarlijkse conferentie van de AMEE plaats. Het congres was georganiseerd in samenwerking met een lokaal organiserend comité (voorzitter: Jill Morrison). Dit keer opnieuw 2300 deelnemers, nu uit 85 landen en 1102 (!) abstracts van bijdragen aan dit congres. Het was wederom perfect georganiseerd. Nieuw dit jaar was dat AMEE online te volgen was en dat werd in grote getale gedaan over de hele wereld. Nieuw was ook de AMEE twitter zodat allerlei interessante commentaren te horen waren over wat er zoal gepresenteerd werd (iets voor NVMO?). AMEE doet veel online. Het afgelopen jaar MedEdWorld flink gevuld met activiteiten. Zo weren er ‘Webinars’, interactieve lezingen in een virtuele ruimte (Wimba) met één docent en met deelnemers over de hele wereld. Denk maar aan Skype, maar dan voor een groep, met video en allerlei interactiemogelijkheden. Cees van der Vleuten heeft er twee gegeven en had de ervaring dat het een interessante en heel werkbare manier was van online onderwijs dat zonder meer toekomst heeft. Ook nieuw in MedEdWorld is ‘FACE’, Finding a Consultant in Education. Het is een soort kennismakelaar, een plek op het web waarop consultants zich kunnen aanbieden en instellingen hun vraag naar consultancy kwijt kunnen. De career awards gingen dit jaar naar Andrzej Wojtczak (onder andere vanwege zijn rol in de start van AMEE; hij zal binnenkort een geschiedenis van AMEE publiceren) en naar Ronald Harden zelf. Dat laatste was stiekem georganiseerd, zodat het een complete verassing voor hem was. De Karolinska prijs ging dit jaar naar David Irby (veel gedaan op het gebied van docentprofessionalisering) en Richard Reznik (o.a. verantwoordelijk voor het ontstaan van nationale OSCEs in Canada). Vermeldenswaard uit de Executive Committee vergaderingen: 1) BEME ontwikkelt zich verder, maar er wordt gezocht naar meer universitaire centra, naast Warwick, die zich over BEME zouden willen ontfermen. Meer informatie is bij Cees van der Vleuten te krijgen. 2) Steven Durning is benoemd als Executive Committee member. Dat is vooral interessant omdat hij daarmee het eerste niet-Europees lid van het AMEE bestuur is. AMEE is voortdurend aan het wikken en wegen hoe internationaal ze zich moet ontwikkelen. Vermoedelijk zal het Europese karakter op de achterrond komen te staan. Maar moeten de congressen de wereld over? Ook de ‘young doctors in training’ zijn vertegenwoordigd in AMEE met de benoeming van de Portugees Bernardo BollenPinto. 3) Er wordt flink nagedacht of AMEE op een of andere manier aan ‘Excellence Recognition’ zou moeten gaan doen voor opleidingen. In de economie opleiding kent men zelfs complete internationale accreditatie systemen. Tijdens AMEE was een groep verzameld om te brainstormen. Er zal een rapport worden opgesteld met verschillende modellen van ‘Excellence Recognition’ bedoeld voor verdere belsuitvorming. 4) Een deel van de congresorganisatie zal worden ge-outsourced aan een bureau. Dit om de centrale staf te ontlasten, maar ook om de organisatie minder kwetsbaar te maken. In eerdere vergaderingen is dit als zorg geuit, evenals de ‘succession planning’ van de kartrekkers. Dat leverde interessante, maar open debatten op. 5) De AMEE guides gaan onveranderd goed. Er zijn er nu ongeveer 50 klaar. De Guides worden uitgebreid met een serie over theorievorming in het onderzoek. Daarvan zijn er op dit moment 14 gepland. AMEE als ontmoetingsplek was wederom uitstekend geslaagd. De hoeveelheid officiële en officieuze bijeenkomsten van groepen en instituties was wederom groot. Ondanks de regencape in de congrestas heeft het weer zich goed gedragen. Volgende bijeenkomst zal zijn in Wenen (27-31 augustus 2011), daarna Lyon. Istanbul en Rome zijn kandidaat voor 2013. 23
9
SAMENWERKING MET MEDICAL TEACHER
NVMO-artikelen, verschenen in Medical Teacher in 2009 en 2010: NVMO-werkgroep Docentprofessionalisering - Molenaar WM, Zanting A, P.van Beukelen P, de Grave W, Baane JA, J.A.Bustraan JA, Engbers R, Fick ThE, Jacobs JCG, Vervoorn JM. A Framework of Teaching Competencies across the Medical Education Continuum. Medical Teacher 2009; 31:5,390-396 - [solicited commentary] Steinert Y. Mapping the teacher's role: The value of defining core competencies for teaching. Medical Teacher 2009;31(5):371-372 NVMO-werkgroep Portfolio - Dekker H, Driessen E, Ter Braak E, Scheele F, Slaets J, Van Der Molen T, Cohen-Schotanus J. Mentoring portfolio use in undergraduate and postgraduate medical education, Medical Teacher 2009;31(10):903-909 - [solicited commentary] Gans ROB. Mentoring with a formative portfolio: A case for reflection as a separate competency role. Medical Teacher 2009;31(10):883-884 NVMO-werkgroep Wetenschappelijke vorming - Eyk H.J. van, Hooiveld, Michiel H.W, Leeuwen, Thed.N. van, Wurff, Bert L.J. van der, Craen, Anton J.M. de, Dekker, Friedo J. Scientific output of Dutch medical students, Medical Teacher 2010;32(3):231-235 - [solicited commentary] Roberts, Trudie E.Catch them early…….. Medical Teacher 2010;32(3):193-194 NVMO-werkgroep Professioneel gedrag - Luyk, Scheltus J. van, Gorter, Ronald C., Mook, Walther N.K.A. van. Promoting professional behaviour in undergraduate medical, dental and veterinary curricula in the Netherlands: Evaluation of a joint effort. Medical Teacher 2010;32(9):733-739 - [solicited commentary] Cruess, Richard L., Cruess, Sylvia R. Professionalism is a generic term: Practicing what we preach. Medical Teacher 2010;32(9):713-714.
NUTTIGE ADRESSEN Nadere informatie over de organisatie en activiteiten van de NVMO, de samenstelling van het bestuur, NVMO Congres, het Tijdschrift voor Medisch Onderwijs en de werkgroepen kunt u vinden op de website van de NVMO: http://www.nvmo.nl. Het secretariaat is te bereiken via e-mail
[email protected].
24
