Jaar verslag 2008 Stichting HVO
Stichting HVO
Humanistisch centrum voor onderwijs en opvoeding Postadres: Bezoekadres:
Postbus 85475, 3508 AL Utrecht Zwarte Woud 2, 3524 SJ Utrecht
Telefoon: 030 - 28 56 856 Fax: 030 - 28 56 891 E-mail:
[email protected] Internet: www.hvo.nl Vormgeving: Foto’s: Print:
APS, afd. Marketing en Communicatie U-See, Rotterdam DPP, Houten
© 2009 Stichting HVO, Utrecht
Inhoud Ten geleide
5
1. De echte doorbraak
7
2. Missie en prestaties
11
3. HVO als opleidingscentrum
17
4. HVO als innovatiecentrum
19
5. HVO als adviescentrum
21
6. Organisatie en communicatie
25
7. Financieel jaaroverzicht
28
3
Ten geleide Het jaar 2008 was een gedenkwaardig jaar voor humanisten en in het bijzonder voor Stichting HVO, het humanistisch centrum voor onderwijs en opvoeding. Het was in het verslagjaar 200 jaar geleden dat het woord humanisme voor het eerst gebruikt werd door de Duitse pedagoog Neithammer, en wel in de betekenis van vorming tot volledig mens-zijn door de klassieke talen en cultuur. Vorming is en blijft het sleutelwoord voor het werk van Stichting HVO, nu met het accent op eigentijdse levensbeschouwelijke en morele vorming, maar nog steeds mede gestoeld op klassieke filosofie. In 2008 werd veel aandacht besteed aan een thema dat na aan het hart ligt: mensenrechtenvorming. Dit naar aanleiding van 60 jaar Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Het jaar 2008 werd bovendien het jaar van de doorbraak, waardoor Humanistisch Vormingsonderwijs (HVO) van een duurzaam bestaan verzekerd is. Het pleidooi hiervoor is lange jaren gevoerd. De Tweede Kamer der Staten-Generaal besloot tijdens de begrotingsbehandeling van het Ministerie van OCW voor 2009 om vakdocenten Humanistisch (en Godsdienstig) Vormingsonderwijs in het openbaar basisonderwijs structureel te gaan bekostigen. Hiermee erkennend en benadrukkend dat dit vormingsonderwijs van algemeen maatschappelijk belang is. Met extra veel genoegen bied ik u daarom het jaarverslag 2008 van Stichting HVO aan. De stichting mag zich elk jaar weer verheugen in groeiende belangstelling voor haar activiteiten. Het doel van de stichting is velen inmiddels bekend. Het wordt in de vigerende statuten als volgt beschreven: 1. De stichting heeft tot doel om zonder winstoogmerk, binnen het kader van de Humanistische Alliantie, onderwijs en opvoeding in humanistisch perspectief duurzaam te bevorderen 2. De stichting heeft als bijzonder doel, binnen het kader van de Humanistische Alliantie, levens- en wereldbeschouwelijke vorming in humanistisch perspectief duurzaam te bevorderen. 5
De Humanistische Alliantie is het samenwerkingsverband van alle humanistische organisaties in Nederland. Stichting HVO tracht haar doelen te bereiken door het in stand houden van een professioneel expertisecentrum (opleiding, innovatie en advies). Dit wordt aangeduid met het centrum HVO of kortweg HVO. Het strategisch beleid voor de periode 2007-2011 is vastgelegd in het strategisch plan Duurzaam Humanistisch Vormingsonderwijs. Het plan kent zestien doelen. Een tussenevaluatie van de doelen na twee jaar is opgenomen in dit jaarverslag. Het eerste hoofdstuk gaat nader in op de bereikte doorbraak met betrekking tot de rijksbekostiging van de vakdocenten HVO. Het tweede hoofdstuk bevat de tussenevaluatie. Het derde, vierde en vijfde hoofdstuk gaan respectievelijk in op de drie functies van het expertisecentrum, namelijk het fungeren als opleidings-, innnovatie- en adviescentrum. Het zesde hoofdstuk geeft onder meer een overzicht van de mensen die op zeer betrokken wijze zorg dragen voor de realisering van de missie en doelen. Het laatste hoofdstuk biedt een beknopt overzicht van de finan ciële middelen die ter beschikking stonden. Door middel van de website www.hvo.nl kunt u steeds op de hoogte blijven van onze activiteiten. Wij waarderen dat zeer! Via de website www.human.nl kunt u op de hoogte blijven van de activiteiten van de zusterorganisaties, verenigd in de Humanistische Alliantie. Nico Stuij, directeur Stichting HVO
6
1. De echte doorbraak Op 18 december 2008 nam de Tweede Kamer een amendement op de onderwijsbegroting van de regeringsfracties CDA, PvdA en CU aan, dat voorziet in structurele bekostiging van het Humanistisch en Godsdienstig Vormingsonderwijs in het openbaar basisonderwijs met ingang van 1 augustus 2009. Voorlopig wordt jaarlijks 10 miljoen hiervoor in de rijksbegroting opgenomen. Dit vormingsonderwijs was grotendeels afhankelijk van gemeentelijke subsidies, die in steeds meer gemeenten werden opgeheven. Hierdoor dreigde dit door ouders en scholen gewaardeerde vormingsonderwijs langzamerhand te verdwijnen. Door de structurele bekostiging is dit niet alleen voorkomen, maar is ook nieuw perspectief ontstaan voor aanvullend hoogwaardig levensbeschouwelijk vormingsonderwijs naar keuze van de ouders. Het pleidooi voor structurele bekostiging is door Stichting HVO en het Humanistisch Verbond (HV) 30 jaar lang gevoerd. Een overzicht van de acties tot en met 2001 is opgenomen in de publicatie Zet nu a.u.b. die wissel om! Pleidooi voor eigentijdse financiering van het Humanistisch Vormingsonderwijs op de openbare school (Stichting HVO, 2001). Vanaf 2004 is het pleidooi in voortreffelijke samenwerking gevoerd met godsdienstorganisaties, onderwijsorganisaties en vakbonden. Enkele mijlpalen uit de periode 2004-2008 worden hieronder gememoreerd. In december 2007 werd door de regeringsfracties (CDA, PvdA en CU) al een amendement op de onderwijsbegroting ingediend. Dit amendement zou een eerste stap betekenen naar rijksbekostiging van de leraren HVO en GVO in het openbaar basisonderwijs vanaf 1 augustus 2008. De staatssecretaris (PvdA) bleef echter rijksbekostiging van deze leraren onwenselijk vinden. Het gevraagde bedrag van 2,7 miljoen werd wel vrij gemaakt, maar kon alleen in 2008 bestemd worden voor scholing en versterking van de verschillende bestaande organisatiestructuren ten behoeve van dit vormingsonderwijs. Dit amendement had een positieve voorgeschiedenis. 7
In oktober 2006 diende Jan de Vries (CDA) mede namens de kamerleden Hamer (PvdA), Balemans (VVD), Jungbluth (GroenLinks), Slob (ChristenUnie) en Van der Vlies (SGP) tijdens de begrotingsbehandeling van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen de volgende motie (30 800 VII, nr. 29) in: De kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende, dat door wegvallende gemeentelijke subsidies en de toe genomen kwaliteitseisen als gevolg van de Wet beroepen in het onder wijs, het godsdienstonderwijs en het levensbeschouwelijk of humanistisch vormingsonderwijs aan openbare scholen onder grote druk staan; overwegende, dat de Onderwijsraad heeft geadviseerd daarvoor een landelijke werkgeversorganisatie in te richten en heeft geoordeeld dat daaraan de bekostigingsproblematiek onlosmakelijk is verbonden en er geen principiële argumenten zijn die rijksbekostiging onmogelijk maken; van oordeel, dat het godsdienstonderwijs en het levensbeschouwelijk of humanistisch vormingsonderwijs bijdragen aan een actief pluriform openbaar onderwijs en aan sociale integratie en burgerschap; van oordeel, dat daarom voor het godsdienstonderwijs en levens beschouwelijk onderwijs of humanistisch vormingsonderwijs ook een vorm van rijksbekostiging gewenst is; verzoekt de regering uiterlijk voor de Voorjaarsnota 2007 in overleg met de samenwerkende organisaties een voorstel tot een vorm van rijks bekostiging van de docenten godsdienstonderwijs en levensbeschouwe lijk of humanistisch vormingsonderwijs te ontwerpen en aan de Kamer voor te leggen, en gaat over tot de orde van de dag.
9
Ondanks een tegenstribbelende minister werd de motie op 17 oktober 2006 met een zeer ruime meerderheid aangenomen. Een doorbraak leek bereikt. De motie werd echter niet uitgevoerd. Dat gebeurde pas in december 2008 via het amendement op de onderwijsbegroting voor 2009 door de volhardende regeringsfracties van het CDA, de CU en de PvdA. Met de betrokken godsdienstorganisaties werd afgesproken dat het HVO in 2009 het voortouw zou nemen bij de praktische uitvoering op grond van een eerdere afspraak dat een gezamenlijk Dienstencentrum GVO en HVO zou worden opgericht, indien structurele bekostiging zou worden gerealiseerd.
10
2. Missie en prestaties Na het jaar 2008 kan een tussenbalans worden opgemaakt met betrekking tot de streefdoelen van het strategisch plan Duurzaam Humanistisch Vormingsonderwijs 2007-2011. In het eerste hoofdstuk Missie en prestaties van het plan zijn de missie en zestien streefdoelen verwoord. Deze doelen worden hier herhaald en zo mogelijk voorzien van een tussenstand van zaken. Eerst volgt hier echter de missie, die het ideaal van de organisatie verwoordt: Het HVO wil een nationaal en internationaal bekend en gewaardeerd centrum zijn voor de duurzame ontwikkeling en ondersteuning van onderwijs en opvoeding in humanistisch perspectief. Hiermee versterkt het HVO de humanistische beweging, die als perspectief een duurzame wereldsamenleving voor ogen heeft, waarin mensen een goed en zinvol leven kunnen leiden, met en voor anderen, in rechtvaardige instituties. De volgende zestien streefdoelen voor de planperiode werden vastgesteld als onderdeel van het strategisch plan tijdens de 141ste vergadering van het bestuur van Stichting HVO op 14 december 2006. 1. Doel: Humanistisch Vormingsonderwijs wordt in het basisonderwijs kwantitatief gezien op hetzelfde niveau verzorgd als in het schooljaar 2005-2006 (afgerond 1700 lessen per week aan 22.000 kinderen), indien rijksbekostiging niet gerealiseerd wordt in de eerste helft van de planperiode. HVO wordt kwantitatief verdubbeld als dat wel het geval is. Tussenstand: Hetzelfde niveau kon worden gehandhaafd in de jaren 2007 en 2008. Nu eind 2008 structurele financiering gerealiseerd is, zal naar verwachting eind 2010 van een behoorlijke groei sprake kunnen zijn. Of verdubbeling gehaald zal worden, moet worden afgewacht. 2. Doel: Op het moment van ingang van rijksbekostiging heeft Stichting HVO, in afstemming met het HV en de ‘beroepsvereniging’ LVHVO, ook het werkgeverschap van de betrokken leraren voor haar rekening genomen, zodat zo optimaal mogelijk gewerkt kan worden aan 11
de realisering van de kwalitatieve en kwantitatieve doelen. Tussenstand: Deze doelstelling zal niet op deze wijze worden gerealiseerd. Voortschrijdend inzicht leidde tot een strategisch betere oplossing. Stichting HVO richt zich als humanistisch centrum (opleiding, innovatie en advies) voor onderwijs en opvoeding namens het HV breed op het primair, secundair en tertiair onderwijs en de opvoedingsbegeleiding. Voor de groei en bloei van het HVO in het primair onderwijs is speciale aandacht en zorg nodig. Hiervoor zou Stichting HVO andere activiteiten moeten verminderen of afstoten. De in 2009 op te richten Stichting HVO Primair zal als werkgeverstichting die speciale aandacht en zorg voor haar rekening gaan nemen. Beide stichtingen zullen op alle relevante niveaus nauw samenwerken aan de gewenste kwalitatieve en kwantitatieve optimalisering. 3. Doel: Er is zorg gedragen (mede via het pabo-traject) voor minimaal 140 nieuw opgeleide leraren voor het basisonderwijs en minimaal 80 voor het voortgezet onderwijs, die HVO, Levo of Levenskunde kunnen verzorgen. Tussenstand: De ‘teller’ staat op 60 voor het basisonderwijs en 30 voor het voortgezet onderwijs. 4. Doel: Alle betrokken leraren voldoen aan de criteria, die in de Wet op de beroepen in het onderwijs (BIO) gesteld zijn. Tussenstand: De opleidingsprogramma’s voor de hbo-bachelor en de hbo-master zijn inmiddels expliciet aangepast aan deze wet. In 2009 of mogelijk 2010 zullen naar verwachting beide opleidingen zijn geaccrediteerd door de NVAO. Door de extra toegekende gelden voor GVO en HVO in 2008 hebben vrijwel alle leraren gratis scholing kunnen ontvangen, passend bij de bekwaamheidseisen die de wet stelt. De in 2009 nieuw op te richten werkgeverstichting Stichting HVO Primair zal gericht toezien op het onderhoud van de bekwaamheidseisen. Naar verwachting wordt de vierde doelstelling ruimschoots gehaald in deze planperiode. 5. Doel: Alle leerlingen die de basisschool verlaten en HVO gevolgd hebben, krijgen als herinnering en aanmoediging het zogenoemde HVO- of Wereldburgercertificaat uitgereikt (in 2006 ongeveer uit gereikt aan een derde van de leerlingen). Tussenstand: Dit is gelijk gebleven. Of het certificaat al of niet wordt uitgereikt, wordt tot nu toe aan de leraren overgelaten. Indien de 12
6.
7. 8.
9.
voorgenomen nieuwe werkgeverstichting HVO Primair in overleg met de leraren er een verplichtend karakter aan zal verbinden, zal de doelstelling gehaald worden, anders waarschijnlijk niet. Doel: Het vak Levensbeschouwing vanuit humanistisch perspectief is op vier nieuwe openbare scholen voor voortgezet onderwijs ingevoerd. Tussenstand: Aan dit doel is tot nu toe niet gericht gewerkt. Het primair onderwijs vergde veel van de beschikbare tijd. In 2009 of 2010 zal onderzoek dienen te worden verricht op welke van de bedoelde scholen dit vak verzorgd wordt en welke scholen het voornemen hebben dit vak te gaan aanbieden. Deze scholen kunnen desgewenst door Stichting HVO bij de introductie van het vak worden ondersteund. Doel: De opleidingen Humanistisch Vormingsonderwijs en Levens beschouwing (HL) (bachelor en master) zijn geaccrediteerd. Tussenstand: Zie bij doelstelling 4. Doel: De website elearning.hvo.nl (installatie tweede helft 2006) speelt volgens de medewerkers een centrale rol in opleiding (met name de bachelor) en bijscholing. Tussenstand: Op dit moment is dit gerealiseerd voor het vijfde leerjaar van de bachelor (verdiepingsfase B), maar nog niet voor de verdiepingsfase A, de basisfase en de bijscholing. Uit een eind 2008 gehouden evaluatie onder de medewerkers bleek dat de toepassing van e-learning stroef verliep en dat er meer gerichte ondersteuning nodig was. Als hierin goed wordt voorzien, zal naar verwachting deze doelstelling aan het einde van de planperiode als gerealiseerd kunnen worden beschouwd. Doel: De gecertificeerde basisopleiding HVO (in de omvang van een minor) wordt in elk van de vijf onderscheiden regio’s op een pabo aangeboden (in 2006 op twee). Tussenstand: Nog steeds twee (in regio Oost en regio Zuidwest). Er zijn oriënterende gesprekken geweest met pabo’s in de regio’s Noord en Noordwest. Het aanbod is dat de minor ter introductie gezamenlijk wordt verzorgd door de betreffende pabo en Stichting HVO. Nu leraar HVO een betaalde functie is geworden, mag worden verwacht dat in de regio’s Noord en Noordwest enkele pabo’s een dergelijke minor zullen willen gaan aanbieden. In de regio Zuid 13
zal nog worden gezocht naar een geschikte pabo. 10. Doel: Er zijn vier kleinschalige ontwikkelingsgerichte onderzoeken uitgevoerd. Tussenstand: Virtuele vorming, resulterend in een symposium en een bijscholingscursus; Kinderrechten, resulterend in een nieuw spel met handleiding voor het basisonderwijs en Mensenrechten, resulterend in meer bewustzijn van de rechten en daarmee verbonden plichten op een school in het voortgezet onderwijs. 11. Doel: Er zijn vier nieuwe thema’s uitgewerkt of bestaande thema’s bijgewerkt voor de onderwijspraktijk. Tussenstand: tot nu toe betreft dit de reeds genoemde thema’s Humanisme en Virtuele vorming en Humanisme en Mensenrechtenvorming. 12. Doel: Het aantal activiteiten voor andere doelgroepen (ouders, leidsters kinderopvang, groepsleraren basisonderwijs, vakleraren voortgezet onderwijs, vrijwilligers en professionals humanistische organisaties, volwassenen ‘die hun levensbeschouwelijk kompas willen bijstellen’) is gegroeid in vergelijking tot het aantal activiteiten genoemd in de jaarverslagen van de planperiode 2003-2007. Tussenstand: In 2007 en met name in 2008 is het aantal betaalde en onbetaalde activiteiten voor deze andere doelgroepen gedaald. Waren ter indicatie de inkomsten uit deze activiteiten gemiddeld ongeveer 90.000 per jaar in de vorige planperiode, tot nu toe bedragen deze ongeveer 65.000 per jaar in de huidige plan periode. Geen activiteiten werden uitgevoerd voor leidsters kinderopvang, vakleraren voortgezet onderwijs en volwassenen met een vraag naar zingeving vanuit humanistisch perspectief. Met name in 2008 is extra veel aandacht uitgegaan naar de kerndoelgroep van leraren HVO en Levensbeschouwing (HL) in het basisonderwijs, mogelijk gemaakt door de extra beschikbaar gestelde gelden van het Ministerie van OCW voor scholing. 13. Doel: De bijdrage aan het behalen van de streefdoelen van de Humanistische Alliantie is naar het oordeel van het bestuur van de Alliantie substantieel geweest. Tussenstand: Als dit oordeel aan het einde van de planperiode gevraagd wordt, zal het antwoord naar verwachting bevestigend zijn. Onderwijskundig medewerkers HVO zijn actief betrokken bij verschillende activiteiten van de Alliantie. De directeur van Stichting 14
HVO heeft het strategisch plan Verbonden door humaniteit voor de periode 2007-2011 geschreven en is als secretaris lid van het dagelijks bestuur. 14. Doel: Het aantal activiteiten voor de internationale humanistische beweging is gegroeid in vergelijking tot de activiteiten, genoemd in de jaarverslagen van de vorige planperiode. Tussenstand: Tot nu toe is het aantal activiteiten ongeveer gelijk gebleven. Een senior onderwijskundig medewerker HVO is actief betrokken bij de nascholing van leraren Levenskunde in Berlijn; er wordt jaarlijks een uitwisselingsprogramma voor leraren gerealiseerd en er wordt actief deelgenomen aan het bestuur van de Europese Humanistische Federatie (EHF) met als doel in Europees humanis tische kring blijvende aandacht voor onderwijs en opvoeding vanuit humanistisch perspectief te bewerkstelligen.
15. Doel: De samenwerkingsrelatie met gastheer APS is net als in de vorige planperiode elk jaar met uitstekend gekwalificeerd door de directies van APS en HVO. Tussenstand: Deze doelstelling zal zeker weer gehaald worden. Onderwijs en vorming zijn kernthema’s voor humanisten, dat schept al een band. APS en HVO zijn bovendien complementair: APS werkt op professionele wijze continu aan verbetering van onderwijs in brede zin, HVO doet dat met name op het gebied van vorming (vanuit humanistisch perspectief). APS en HVO zijn ook formeel verbonden. HVO is immers een dubbelverbonden organisatie: inhoudelijk met het Humanistisch Verbond en huishoudelijk met APS. 16. Doel: Het expertisecentrum HVO is naar het oordeel van het bestuur goed voorbereid om in werkbare omvang duurzaam te blijven bestaan. Tussenstand: Vanaf 1980 ontvangt Stichting HVO ten behoeve van de activiteiten van haar expertisecentrum een basissubsidie van de rijksoverheid (vanaf 1 januari 1999 via APS). Omdat het Humanistisch Verbond ervoor gekozen heeft geen humanistische bijzondere scholen op en in te richten, zorgde en zorgt de rijksoverheid er op deze wijze voor dat vanuit humanistisch perspectief toch inhoudelijke bijdragen aan onderwijs en opvoeding geleverd kunnen worden, in het bijzonder in de vorm van hoogwaardig humanistisch levensbeschouwelijk vormingsonderwijs op openbare scholen. Om dit kwalitatief goed te kunnen blijven doen, zijn naast de basissubsidie aanvullende inkomsten nodig uit betaalde dienstverlening. Inmiddels zijn alle onderwijskundig medewerkers HVO in staat deze dienstverlening te verrichten. Hierdoor is het centrum goed op weg om aan deze doelstelling te voldoen.
16
3. HVO als opleidingscentrum Het expertisecentrum van Stichting HVO verzorgt jaarlijks een kleinschalige lerarenopleiding Humanistisch Vormingsonderwijs en Levensbeschou wing (HL) in deeltijd op hbo-bachelor- en hbo-masterniveau voor zowel het primair als het voortgezet en beroepsonderwijs. Het ondersteunt ook opleidingsroutes voor het primair onderwijs via pabo’s. Naast de lerarenopleiding wordt jaarlijks een trainersopleiding verzorgd op het gebied van levensbeschouwelijke communicatie in opvoedings interacties. Deze trainers leren onder meer ouders ‘Waarde(n)vol communiceren’ met hun kinderen. Tien van de twaalf deelnemers slaagden voor het certificaat. Zestien nieuwe vakdocenten konden aan de slag in het primair en/of de onderbouw van het voortgezet onderwijs en het vmbo. Twee pabo’s werden met raad en daad ondersteund bij het opzetten en uitvoeren van een ‘minor’ HL, waarmee de studenten een aanvullende bekwaamheid verwerven. Aan tien studenten kon het certificaat Oriëntatie HL worden uitgereikt en aan vijftien studenten het certificaat Minor HL. De opleiding HL van de eerste graad (hbo-master) werd en wordt in samenwerking met de Universiteit voor Humanistiek (UvH) verzorgd. Aan elf nieuwe vakdocenten kon het diploma worden uitgereikt. Jaarlijks worden de afgestudeerden van de beide lerarenopleidingen (hbo-bachelor en hbo-master) uitgenodigd voor de inhoudelijke alumnidag. Daarnaast werden in het verslagjaar de vakdocenten (300 in het primair onderwijs en 100 in het overige onderwijs) in de gelegenheid gesteld zich bij te scholen. Ongeveer de helft maakte daar gebruik van. Enkele voorbeelden van aangeboden en gevolgde cursussen: Democra tische vorming in het onderwijs; Tot je recht komen…; Scherpzinnig! Leren filosoferen met kinderen; Doodgewoon; Religie in een notendop. Van de leraren in het primair onderwijs kozen er 46 met alleen de basisopleiding HL voor een ontwikkelingsgericht assessment. Op grond hiervan startten 32 leraren een scholingstraject om het volledige bache lordiploma HL te behalen. 17
4. HVO als innovatiecentrum Ten behoeve van het trainersprogramma Waarde(n)vol communiceren met kinderen: DOEN! werden vijf katernen ontwikkeld bij de vijf thema’s: Wie of wat zegt mij Wat?, Opvoeden met hart, hoofd en handen, Eigen stijl en conflicthantering, In gesprek over grenzen en Vormgeven aan verandering. Tevens werden 76 ‘gereedschappen’ (oefeningen) ondergebracht in de digitale werkplaats. Hiermee kunnen dertien levensvaardigheden geoefend worden die van belang zijn voor het waarde(n)vol communiceren met kinderen. Verbetering en vernieuwing van de opleidingen, cursussen, trainingen en leermaterialen zijn jaarlijks terugkerende activiteiten. Met name is in 2008 veel aandacht besteed aan de hbo-bachelor HL, het thema Humanisme en Virtuele Vorming en het thema Humanisme en Mensenrechtenvorming. Het opleidingsprogramma voor de hbo-bachelor is vernieuwd en vastgelegd in de publicatie Een eigen vorm vinden…, een naamgeving die de essentie weergeeft van het kernwoord vorming vanuit humanistisch perspectief. Deze vernieuwing vond plaats in het teken van de voor genomen accreditatieprocedure in 2009. In datzelfde kader werd een zelfevaluatie uitgevoerd met betrekking tot de hbo-master HL. Deze zelfevaluatie kreeg de naam De eigen vorm verdiepen… HVO kiest elke twee jaar een hoofdthema voor de inhoudelijke verdieping. In 2007 en 2008 was dat Virtuele vorming. Onderwijskundig medewerkers onderzoeken het eerste jaar het thema. In het voorjaar van het tweede jaar wordt een symposium aan het hoofdthema gewijd en vervolgens wordt het thema in het bijscholingsprogramma voor vak docenten HL opgenomen. Op 21 maart 2008 is het voorjaarssymposium Virtuele vorming van Stichting HVO met veel waardering ontvangen door de deelnemers. Het programma bestond onder meer uit twee inleidingen en een keuze van twee uit vier workshops: 19
Inleidingen: 1. Ik ben online, dus ik besta – identiteit en relaties op internet door dr. Justine Pardoen, hoofdredacteur Ouders Online. 2. De virtuele wereld als uitdaging voor de verbeelding door prof.dr. Hans Alma, hoogleraar psychologie en zingeving en rector magnificus van de Universiteit voor Humanistiek. Keuze uit de volgende workshops: 1. Scammen, hacken, flames, grooming, cyberpesten, 2. Virtuele vorming en Humanistisch Vormings onderwijs, 3. Digitale identiteit binnen het onderwijs, 4. Emoticons: over zingeving en internet. Het verslagjaar 2008 kende een tweede inhoudelijk thema dat op verdiepende wijze onderzocht werd voor toepassing in HL: Humanisme en Mensenrechtenvorming. Dit naar aanleiding van 60 jaar Universele Verklaring van de Rechten van de Mens op 10 december 2008. Op een middelbare school werd een kleinschalig onderzoek uitgevoerd naar de kennis en beleving van de mensenrechten door de leerlingen met het doel het mensenrechtenonderwijs op die school te verbeteren. Daarnaast werd onderzocht op welke wijze leerlingen van de basisschool op aansprekende wijze kinderrechten zouden kunnen doorleven. Op grond hiervan werd een spel met handleiding ontwikkeld.
5. HVO als adviescentrum HVO stelt zijn expertise in de vorm van adviezen, cursussen en trainingen op maat desgewenst ook beschikbaar aan derden (groepsleraren, vakleraren, pedagogisch medewerkers, medewerkers humanistische zusterorganisaties enzovoort), via betaalde en zo nodig onbetaalde dienstverlening. De aangeboden bijscholingscursussen voor de leraren HL staan ook open voor andere leraren. De expertise van HVO strekt zich met name uit tot de volgende aandachtsvelden: levensbeschouwelijke vorming, morele vorming, sociaal-emotionele vorming, democratische vorming, levenskunde, filosoferen met kinderen, socratische gespreks voering, waarde(n)vol communiceren. Hier volgen enkele voorbeelden van dienstverlening in het verslagjaar.
Inleiding levensbeschouwelijke vorming Op 23 april van het verslagjaar kon aan 29 groepsleraren op feestelijke wijze het certificaat Inleiding Levensbeschouwelijke vorming worden uitgereikt. Het initiatief voor deze cursus was genomen door Dick Knip, bovenschools directeur van de scholen in Zeevang, die aangesloten zijn bij SPOOR: Stichting Primair Onderwijs Regio Waterland en Oostzaan. Het programma bevatte onder meer de volgende thema’s: de waarde van opvoeden: wat heeft levensbeschouwing met opvoeden te maken? levensbeschouwelijke communicatie; filosoferen met kinderen; zelfontplooiing en autonomie. Dick Knip schreef over de cursus: 'De lessen zijn bedoeld voor de teams die hun kennis en ervaring weer op de kinderen moeten gaan overbrengen, maar tegelijkertijd vormt het ook de deelnemers. Het blijkt elke keer weer een verrijking te zijn om aan de lessen te mogen meedoen. Ik heb zelden meegemaakt dat er met zoveel enthousiasme wordt nageschoold. Ook door degenen die toch wat aarzelend en kritisch aan deze scholing begonnen zijn.'
21
Masterclass Communiceren met jongeren In maart en april werd een masterclass respectievelijk verzorgd op het congres De nieuwe kwalificatieplicht van de SBO en op een themaavond van het Mondriaan College in Oss. In totaal namen 57 personen (docenten, ouders en leerlingen) deel aan deze masterclasses.
Waard(n)vol communiceren met kinderen Deze training werd in het verslagjaar door ongeveer 180 ouders gevolgd. Een aangepaste training werd verzorgd voor zestien Soedanese ouders. In de vrouwengevangenissen volgden ongeveer 45 gedetineerde moeders de cursus IKJIJWIJ, die speciaal voor het project Gezin in Balans van Humanitas werd ontwikkeld op basis van het programma Waarde(n)vol communiceren met kinderen. De trainingen en cursussen werden mede verzorgd door trainers die opgeleid en geautoriseerd zijn door Stichting HVO.
Advisering (een keuze) Zusterorganisaties Humanitas en Hivos werden geadviseerd bij de opzet en uitvoering van respectievelijk de Humanitas Academie en de Hivos Academie. Hivos door middel van een inleiding Praktisch humanisme voor nieuwe medewerkers en Humanitas door het ontwerpen van een raamleerplan voor trainingen aan vrijwilligers. De Europese Humanistische Federatie (EHF) werd geadviseerd over humanistische vorming in het onderwijs. De Freinetbeweging werd geadviseerd over doorlopende leerlijnen democratische vorming in het basisonderwijs tijdens een studiedag in november. Dit aan de hand van een eerder door HVO ontwikkeld praktisch handboek. Het Platform voor Mensenrechteneducatie werd actief ondersteund bij het pleidooi voor structurele aandacht voor mensenrechtenvorming in het onderwijs.
22
Tweede Kamerleden werden geadviseerd over de relatie levens beschouwelijk vormingsonderwijs en openbaar onderwijs en gewezen op het algemene belang van die vorming voor sociale integratie en goed burgerschap. Dit in het kader van het pleidooi voor rijksbekostiging van vakdocenten HVO en GVO op de openbare basisschool. Op 18 december besloot de Tweede Kamer tot bekostiging door het rijk ingaande 1 augustus 2009 over te gaan.
6. Organisatie en communicatie Stichting HVO is een relatief kleine, flexibele (netwerk)organisatie die door doelgerichte samenwerking tamelijk ambitieuze doelen wil realiseren. Duurzaam wordt samengewerkt met humanistische en overige verwante organisaties in Nederland, verbonden in de Humanistische Alliantie. Er zijn meer dan 50 lidorganisaties. Met name kunnen hier genoemd worden Humanistisch Verbond, Universiteit voor Humanistiek, Hivos, Humanitas, en de Humanistische Omroep. Met Europese humanistische organisaties wordt samengewerkt in de Europese Humanistische Federatie (EHF), wereldwijd wordt samengewerkt in de International Humanist and Ethical Union (IHEU). Stichting HVO is tevens lid van het Platform voor Mensenrechteneducatie. Vanaf 1 januari 1999 treedt APS op als gastheer van HVO. Hierdoor kan HVO een dubbelverbonden organisatie genoemd worden: huishoudelijk (formeel werkgeverschap en huisvesting) verbonden met APS, inhoudelijk verbonden met het georganiseerde humanisme. Jaarlijks wordt de samenwerkingsovereenkomst met APS geëvalueerd. Ook in 2008 kon worden vastgesteld dat de overeenkomst voortreffelijk wordt nageleefd en dat de meerwaarde duidelijk aantoonbaar is. Op haar beurt trad Stichting HVO ook in 2008 op als gastheer van de LVHVO (Landelijke Vereniging Humanistisch Vormingsonderwijs). De LVHVO is de vereniging van HVO-leraren in het basisonderwijs en ondersteunende vrijwilligers, die de praktische organisatie van HVO in het primair onderwijs voor haar rekening neemt.
Medewerkers In het verslagjaar waren bij HVO drie ondersteunende medewerkers (1,6 fte), een communicatiemedewerker (0,6 fte), zestien inhoudelijk medewerkers, inclusief directeur (8,4 fte), betrokken. Allen in deeltijd.
25
Onderwijskundig medewerkers traden op als opleider, begeleider/ coach, ontwerper en trainer/adviseur. Naast de eigen medewerkers kon de organisatie een beroep doen op een kring van gewaardeerde en betrokken gastdocenten, trainers en ontwerpers. In het verslagjaar waren de volgende medewerkers werkzaam bij HVO: • de heer Hans Beckeringh, onderwijskundig medewerker; • mevrouw Marjolijn Beuling, onderwijskundig medewerker; • mevrouw drs. Alexandra Bronsveld, onderwijskundig medewerker; • mevrouw Jeannine Corneille, communicatiemedewerker; • mevrouw Daisy Dinsbach, secretarieel medewerker; • mevrouw Annemarie Geelhoed, onderwijskundig medewerker; • mevrouw Petra Geijsberts-de Wal, secretarieel medewerker; • mevrouw Tryntsje de Groot, onderwijskundig medewerker; • mevrouw Gundalyn Hemmink, onderwijskundig medewerker; • mevrouw drs. José Krijnen, onderwijskundig medewerker; • mevrouw Trees Luiten, onderwijskundig medewerker; • mevrouw drs. Christine van der Mars, onderwijskundig medewerker; • mevrouw drs. Marijke van Meenen, onderwijskundig medewerker; • mevrouw Juliette van Niehoff, secretarieel medewerker; • de heer drs. Marco Otten, onderwijskundig medewerker; • mevrouw Ibeline Polak, onderwijskundig medewerker; • de heer Nico Stuij, directeur; • de heer prof. dr. Wiel Veugelers, bijzonder hoogleraar Humanistisch Vormingsonderwijs aan de Universiteit voor Humanistiek; • mevrouw Elly Vollmann, senior onderwijskundig medewerker; • de heer drs. Freek Zwanenberg, onderwijskundig medewerker.
Besturen Het bestuur van Stichting HVO kende in 2008 de volgende vijf leden: • mevrouw dr. Dieuwertje Bakker, universitair docent Universiteit voor Humanistiek; • mevrouw Hanna Geerdes, docent HVO en Levensbeschouwing aan een pabo; • mevrouw drs. Wilma Henderikse, onderzoeker en consultant 26
(plv. voorzitter); • de heer drs. Hans Hooghoff, leerplandeskundige (voorzitter); • de heer prof. dr. Koo van der Wal, emeritus hoogleraar filosofie en ethiek. De voorzitter van de beroepsvereniging LVHVO, de heer Willem Kuiper, woonde de bestuursvergaderingen als adviseur bij. De directeur van Stichting HVO was in 2008 secretaris van de vereniging Humanistische Alliantie (HA). Samen met voorzitter Lodewijk de Waal (directeur Humanitas) en penningmeester Ineke de Vries (directeur Humanistisch Verbond), vormde hij het dagelijks bestuur. Hij was tevens bestuurslid van de Stichting Contactcentrum Bevordering Openbaar Onderwijs (CBOO) en de Stichting Studiecentrum Openbaar Onderwijs (SOO). Hij vervulde een waarnemerzetel in het bestuur van de Stichting Nederlandse Algemeen Bijzondere Schoolraad (NABS).
Communicatie De georganiseerde interne communicatie kende onder meer de volgende middelen en media: de startdag (van het opleidingsjaar), de nieuwjaarsbijeenkomst, maandelijks werkoverleg, themadagen en bestuursvergaderingen. De georganiseerde externe communicatie kende onder meer de website (www.hvo.nl), HVO Nieuws, voorlichtingsbijeenkomsten en verschillende brochures en folders. Bij de externe communicatie werd ook veelvuldig gebruik gemaakt van de mogelijkheden voor nieuwsvoorziening die websites van de vele bevriende organisaties hiervoor bieden. In het bijzonder kan hier de website www.human.nl genoemd worden.
27
7. Beknopt financieel jaaroverzicht Het financieel beheer ten behoeve van Stichting HVO wordt verzorgd door APS. Uit de jaarrekening van APS wordt de rekening van baten en lasten van HVO in 2008 beknopt weergegeven in onderstaand overzicht. Begroting 2008
Werkelijk 2008
667.000
667.000
97.720
94.295
764.720
761.295
Personele kosten
554.256
606.726
Materiële kosten
73.690
75.957
Kosten activiteiten
136.774
140.540
Totale lasten
764.720
823.223
Baten
Subsidie OCW Overige inkomsten Totale baten Lasten
Resultaat
- 61.928
De reserve per 1/1 bedroeg € 104.495, de reserve per 31/12 bedraagt € 42.567. De reserve is aangewend voor de uitbreiding van de formatie voor onderwijskundig medewerkers, om goed voorbereid het vertrek van medewerkers vanwege pensionering in 2009 te kunnen compenseren.
28
