Jaar verslag 2009 Stichting HVO
Inhoud Ten Geleide
5
1. Doorbraak naar duurzaamheid
8
2. Integraal expertisecentrum
11
3. Organisatie en communicatie
15
4. Financieel jaaroverzicht
19
Stichting HVO
Humanistisch centrum voor onderwijs en opvoeding Postadres: Bezoekadres:
Postbus 85475, 3508 AL Utrecht Zwarte Woud 2, 3524 SJ Utrecht
Telefoon: Fax: E-mail: Internet:
030 2856856 030 2856891
[email protected] www.hvo.nl
Vormgeving: Foto’s: Print:
www.studiomarie.nl U-See, Zoetermeer DPP, Houten
© 2010 Stichting HVO, Utrecht 3
Ten Geleide Het jaar 2009 werd om goede redenen een turbulent jaar, waarin de organisatorische fundamenten gelegd konden worden voor een duurzame toekomst voor Humanistisch Vormingsonderwijs (HVO) in het openbaar basisonderwijs. Na een jarenlang pleidooi besloot de Tweede Kamer der Staten-Generaal eind december 2008 tijdens de begrotingsbehandeling van het Ministerie van OCW voor 2009 om vakdocenten Humanistisch (en Godsdienstig) Vormingsonderwijs in het openbaar basisonderwijs structureel te gaan bekostigen. Hiermee erkennend en benadrukkend dat dit vormingsonderwijs van algemeen maatschappelijk belang is. Met veel genoegen bied ik u daarom het jaarverslag 2009 van Stichting HVO aan. De stichting mag zich elk jaar weer verheugen in groeiende belangstelling voor haar inhoudelijke activiteiten. Het doel van de stichting is velen inmiddels bekend. Het wordt in de vigerende statuten als volgt beschreven: 1. De stichting heeft tot doel om zonder winstoogmerk, binnen het kader van de Humanistische Alliantie, onderwijs en opvoeding in humanistisch perspectief duurzaam te bevorderen. 2. De stichting heeft als bijzonder doel, binnen het kader van de Humanistische Alliantie, levens- en wereldbeschouwelijke vorming in humanistisch perspectief duurzaam te bevorderen. De Humanistische Alliantie is het samenwerkingsverband van alle humanistische organisaties in Nederland. Stichting HVO tracht haar doelen te bereiken door het in stand houden van een professioneel expertisecentrum (opleiding, innovatie en advies). Dit wordt aangeduid met het centrum HVO of kortweg HVO. Het strategisch beleid voor de periode 2007-2011 is vastgelegd in het strategisch plan Duurzaam Humanistisch Vormingsonderwijs. Het jaarverslag vormt jaarlijks een evaluerende aanvulling bij het strategisch plan.
5
In het eerste hoofdstuk Doorbraak naar duurzaamheid wordt beknopt ingegaan op het ontstane duurzame perspectief voor HVO, waardoor het jaar 2009 positief getypeerd kan worden als een turbulent opbouwjaar. Het tweede hoofdstuk Integraal expertise-centrum doet kort verslag van de activiteiten van het expertisecentrum. In het derde en vierde hoofdstuk vindt de lezer respectievelijk aanvullende informatie over de netwerkorganisatie, de georganiseerde communicatie en over de baten en lasten verbonden aan alle ondernomen activiteiten. Door middel van de website www.hvo.nl kunt u steeds op de hoogte blijven van onze activiteiten. Wij waarderen dat zeer! Via de website www.human.nl kunt u op de hoogte blijven van de activiteiten van de zusterorganisaties, verenigd in de Humanistische Alliantie. Nico Stuij, directeur Stichting HVO
6
7
1. Doorbraak naar duurzaamheid Op 18 december 2008 nam de Tweede Kamer een amendement op de onderwijsbegroting van de regeringsfracties CDA, PvdA en CU aan, dat voorziet in structurele bekostiging van het Humanistisch en Godsdienstig Vormingsonderwijs (HVO en GVO) in het openbaar basisonderwijs met ingang van 1 augustus 2009. Voorlopig wordt jaarlijks 10 miljoen hiervoor in de rijksbegroting opgenomen. De doorbraak naar duurzaam Humanistisch Vormingsonderwijs was hiermee eindelijk gerealiseerd. En dat op een moment, dat gevierd kon worden dat precies 40 jaar geleden HVO voor het eerst als alternatieve keuze voor Godsdienstonderwijs kon worden aangeboden. Vóór de rijksbekostiging was dit vormingsonderwijs in de openbare basisschool grotendeels afhankelijk van gemeentelijke subsidies: die echter in steeds meer gemeenten werden opgeheven. Hierdoor dreigde deze door ouders en scholen gewaardeerde vorming langzamerhand te verdwijnen. Door de structurele bekostiging is dit niet alleen voorkomen, maar is ook nieuw perspectief ontstaan voor aanvullend hoogwaardig levensbeschouwelijk vormingsonderwijs naar keuze van de ouders. Het pleidooi voor structurele bekostiging is door Stichting HVO en het Humanistisch Verbond (HV) 30 jaar lang gevoerd. Een overzicht van de acties tot en in 2001 is opgenomen in de publicatie Zet nu a.u.b. die wissel om! Pleidooi voor eigentijdse financiering van het Humanistisch Vormingsonderwijs op de openbare school (Stichting HVO, 2001). Vanaf 2004 is het pleidooi in voortreffelijke samenwerking gevoerd met godsdienstorganisaties, onderwijsorganisaties en vakbonden. Met de betrokken godsdienstorganisaties werd afgesproken dat HVO in 2009 het voortouw zou nemen bij de praktische uitvoering op grond van een eerdere afspraak dat een gezamenlijk Dienstencentrum GVO en HVO zou worden opgericht, indien structurele bekostiging zou worden gerealiseerd. In 2009 is dit met inspanning van alle betrokkenen gerealiseerd, zodat de belangen van de sector gezamenlijk kunnen worden behartigd. Tevens werd Stichting HVO Primair opgericht, die onder meer
8
9
het werkgever-schap van en de kwaliteit van de uitvoering door de vak-
docenten HVO in het primair onderwijs per 1 augustus 2009 voor haar rekening neemt. Nauwe samenwerking tussen Stichting HVO en Stichting HVO Primair met motiverende ondersteuning van het Humanistisch Verbond en andere leden van de Humanistische Alliantie, biedt uitgelezen mogelijkheden voor groei en bloei van de humanistische (levensbeschouwelijke) vorming in het Nederlandse onderwijs.
2. Integraal expertisecentrum HVO Opleiden Het expertisecentrum van Stichting HVO verzorgt jaarlijks een kleinschalige lerarenopleiding Humanistisch Vormingsonderwijs en Levensbeschouwing (HL) in deeltijd op hbo-bachelor- en hbo-masterniveau, voor zowel het primair onderwijs als het voortgezet en beroepsonderwijs. Tevens worden alternatieve opleidingsroutes voor de basisopleiding (kort-hbo) via pabo’s ondersteund. In het verslagjaar betrof het twee routes. Twee andere pabo’s zijn uitgenodigd een dergelijke opleidingsroute open te stellen voor hun studenten of alumni. Stichting HVO leidt zodoende op drie niveaus vakdocenten HL op, namelijk op basisniveau (extra bekwaamheid voor de groepsleraar), op bachelorniveau en op masterniveau. De hbo-master wordt in samenwerking met de Universiteit voor Humanistiek vorm en inhoud gegeven. Stichting HVO heeft de eindverantwoordelijkheid voor het onderscheidende programma Humanistisch Vormingsonderwijs en Levensbeschouwing (HL) en voorziet derhalve in de diplomering van de integrale masteropleiding HL. Het aantal deelnemers aan de bachelor bedroeg 79 en aan de master 36. Opgeteld is dit vrijwel de maximale capaciteit van 100-120 deelnemers voor Stichting HVO. In september van het verslagjaar konden 29 certificaten basisopleiding worden uitgereikt, één bachelordiploma en 13 hbo-masterdiploma’s. Zowel de hbo-bachelor, als de hbo-master hebben uitgebreide zelfevaluaties uitgevoerd ten behoeve van accreditatie door de NVAO. Een eerste bezoek van een visitatiecommissie bracht aan het licht dat nog ongeveer een derde deel van de criteria ten behoeve van accreditatie verbetering behoefde. Op grond daarvan zijn verbeterplannen opgesteld. Naast de lerarenopleiding wordt jaarlijks een trainersopleiding verzorgd op het gebied an levensbeschouwelijke communicatie in opvoedingsin-
10
11
teracties. Deze trainers leren onder meer ouders ‘waarde(n)vol te communiceren’ met hun kinderen. In het verslag-jaar hebben 16 deelnemers de training afgerond, 9 deelnemers zijn begonnen in het najaar en er waren 20 trainers aangemeld als actief trainer.
Nascholen In het verslagjaar zijn 14 verschillende cursussen en trainingen uitgevoerd voor vakdocenten HL, met in totaal 180 deelnemers. Op 21 september werd een symposium Zin in Kunst georganiseerd, waaraan 110 belangstellenden deelnamen. Dit symposium stond tevens in het teken van het jubileum: 40 jaar HVO in het primair onderwijs. Alle cursussen en trainingen zijn opengesteld voor andere leraren en opvoeders.
Expertiseontwikkeling De grondige inhoudelijke ontwikkeling van het thema Zin in Kunst is vastgelegd in het boekje van die naam met als ondertitel Duurzame verbeeldingskracht in 40 jaar HVO. Albert Einsteins uitspraak Logica brengt je van A naar B, verbeelding brengt je overal werd als motto meegegeven. Het boekje werd uitgebracht ter gelegenheid van het jubileumsymposium. Vervolgens is een verdiepingscursus ontwikkeld en aangeboden. Er werden vier cursussen/trainingen vanuit humanistisch perspectief ontworpen, te weten Spirit in de School (hoe haal je inspiratie terug in de school waar zij aan het verdwijnen is ?), Tot je recht komen (over kinderrechten en plichten), De wereld is van iedereen (wereldburger in Nederland zijn) en Zo zit dat dus met 10 plus (relationele en seksuele vorming). Voor de twee laatstgenoemde thema’s is ontwikkelingsgericht onderzoek en ontwerp mede verricht door vakdocenten uit de praktijk. De leermaterialen werden ondergebracht in handzame zogenoemde projectkoffers. Ten behoeve van HVO in de basisschool waaraan alevitische leerlingen deelnemen, werd een lessenserie Humanisme en Alevitisme ontwikkeld. 12
De koepelorganisatie van alevieten in Nederland, HAKDER, is lid van de Humanistische Alliantie, het samenwerkingsverband van humanistische en overige organisaties die de missie van de alliantie onderschrijven. In het verslagjaar werd een begin gemaakt met de ontwikkeling van een cursus/training bestaansethiek voor leraren en andere opvoeders. Een eerste uitvoering van dit zogenoemde ‘Levenskunstatelier’ zal plaatsvinden in 2010. Na evaluatie zal het vervolgens jaarlijks minimaal tweemaal worden ingericht, met een open aanmelding en/of als een 'in company'-training.
Dienstverlening HVO stelde zijn expertise in de vorm van adviezen, cursussen en trainingen op maat desgewenst ook beschikbaar aan derden (groepsleraren, vakleraren, pedagogisch medewerkers, medewerkers humanistische zusterorganisaties enz.), via betaalde en zonodig onbetaalde dienstverlening. De aangeboden nascholingscursussen voor de vakdocenten HL stonden ook open voor andere leraren. De expertise van HVO strekte zich onder meer uit tot de volgende aandachtsvelden: levenskunde, levensbeschouwelijke vorming, morele vorming, sociaal-emotionele vorming, democratische vorming, mensenrechtenvorming, filosoferen met kinderen, virtuele vorming, socratische gespreksvoering, uitvaartbegeleiding, methodiek en materiaalontwikkeling voor de begeleiding van (ex) gedetineerde moeders, deskundigheidsbevordering ouderraden, waarde(n)vol communiceren met kinderen voor ouders en medewerkers van basis- en voortgezetonderwijsscholen. Wederkerige dienstverlening op het gebied van humanistische vorming werd verricht in het kader van de Europese Humanistische Federatie (EHF). In de vorm van advisering, visieontwikkeling, uitwisseling van leerplannen en leermaterialen. Stichting HVO was vertegenwoordigd in het bestuur van de EHF. HVO verzorgde een deel van het nascholingsprogramma voor docenten Humanistischer Lebenskunde in Berlijn. Een uitwisselingsprogramma voor docenten werd gerealiseerd.
13
3. Organisatie en communicatie Stichting HVO is een relatief kleine, flexibele (netwerk)organisatie die door doelgerichte samenwerking tamelijk ambitieuze doelen wil realiseren. Duurzaam wordt samengewerkt met humanistische en overige verwante organisaties in Nederland, verbonden in de Humanistische Alliantie. Er zijn meer dan 50 lidorganisaties. In het bijzonder kunnen hier genoemd worden het Humanistisch Verbond, de Universiteit voor Humanistiek, Hivos, Humanitas, en de Humanistische Omroep. Met Europese humanistische organisaties wordt samengewerkt in de Europese Humanistische Federatie (EHF), wereldwijd wordt samengewerkt in de International Humanist and Ethical Union (IHEU). Stichting HVO is tevens lid van het Platform voor Mensenrechteneducatie. Vanaf 1 januari 1999 treedt APS als gastheer op van Stichting HVO. Hierdoor kan HVO een dubbelverbonden organisatie genoemd worden: huishoudelijk (formeel werkgeverschap en huisvesting) verbonden met APS, inhoudelijk verbonden met het georganiseerde humanisme. Jaarlijks wordt de samenwerkingsovereenkomst met het APS geëvalueerd. Ook in 2009 kon worden vastgesteld, dat de overeenkomst voortreffelijk wordt nageleefd en dat de meerwaarde duidelijk aantoonbaar is. Medio 2009 is APS ook gastheer geworden van twee nieuwe organisaties, namelijk Stichting HVO Primair (werkgever vakdocenten HVO) en Stichting Dienstencentrum GVO en HVO (samenwerkingsverband sector GVO en HVO). De drie stichtingen worden ondersteund door een gemeenschappelijk secretariaat, zodat samenwerking tussen genoemde organisaties onderdeel uitmaakt van de cultuur en de structuur.
Medewerkers Stichting HVO had wederom het genoegen zeer gemotiveerde ondersteuners, onderwijskundig medewerkers en hoogleraren voor haar activiteiten te kunnen inzetten. Onderwijskundige medewerkers traden op als opleider, begeleider/coach, ontwerper en trainer/adviseur. Naast dit 14
15
kernteam kon de organisatie een beroep doen op een kring van gewaardeerde en betrokken gastdocenten, trainers en ontwerpers. Het kernteam heeft een formatieomvang van 11 fte. In het verslagjaar waren de volgende medewerkers het gehele jaar of een deel daarvan werkzaam voor Stichting HVO: • dhr. Hans Beckeringh, onderwijskundig medewerker, • mw. Marjolijn Beuling, onderwijskundig medewerker, • drs. Alexandra Bronsveld, onderwijskundig medewerker, • mw. Jeannine Corneille, communicatiemedewerker, • mw. Daisy Dinsbach, secretarieel medewerker, • prof. dr. Joep Dohmen, hoogleraar ethiek, • mw. Annemarie Geelhoed, onderwijskundig medewerker, • mw. Tryntsje de Groot, onderwijskundig medewerker, • mw. Gundalyn Hemmink, onderwijskundig medewerker, • mw. Trees Luiten, onderwijskundig medewerker, • drs. Christine van der Mars, onderwijskundig medewerker, • drs. Marijke van Meenen, onderwijskundig medewerker, • mw. Juliette van Niehoff, secretarieel medewerker, • drs. Marco Otten, onderwijskundig medewerker, • mw. Ibeline Polak, onderwijskundig medewerker, • drs. Jaap van de Putte, onderwijskundig medewerker, • dhr. Nico Stuij, directeur, • mw. Daniela Tiben, secretarieel medewerker, • mw. Marischka Tjeerde, onderwijskundig medewerker, • prof. dr. Wiel Veugelers, bijzonder hoogleraar HVO, • drs. Ingrid Wesselink, secretarieel medewerker, • drs. Freek Zwanenberg, onderwijskundig medewerker.
Besturen Het bestuur van Stichting HVO kende in 2008 de volgende vijf leden: • dr. Dieuwertje Bakker, universitair docent Universiteit voor Humanistiek, • mw. Hanna Geerdes, docent HVO en Levensbeschouwing aan een Pabo, 16
• drs. Wilma Henderikse, onderzoeker en consultant (plv. voorzitter), • drs. Hans Hooghoff, leerplandeskundige (voorzitter), • prof. dr. Koo van der Wal, emeritus hoogleraar filosofie en ethiek. De voorzitter van Stichting HVO Primair, dhr. Willem Kuiper, woonde de bestuursvergaderingen als adviseur bij. De directeur van Stichting HVO was in 2009 secretaris van de vereniging Humanistische Alliantie (samenwerkingsverband van humanistische organisaties). Samen met voorzitter Lodewijk de Waal (directeur Humanitas) en penningmeester Ineke de Vries (directeur Humanistisch Verbond) vormde hij het dagelijks bestuur. Hij was tevens bestuurslid van de Stichting Contactcentrum Bevordering Openbaar Onderwijs (CBOO) en de Stichting Studiecentrum Openbaar Onderwijs (SOO). Hij vervulde een waarnemerzetel in het bestuur van de Stichting Nederlandse Algemeen Bijzondere Schoolraad (NABS). Vanaf medio 2009 trad hij op als vertegenwoordiger van de humanistische zendende instantie (Humanistisch Verbond) in de nieuw opgerichte Stichting Dienstencentrum GVO en HVO in de rol van bestuurslid en penningmeester.
Communicatie De georganiseerde interne communicatie kende onder meer de volgende middelen en media: de startdag (van het opleidingsjaar), de nieuwjaarsbijeenkomst, maandelijks werkoverleg, themadagen en bestuursvergaderingen. De georganiseerde externe communicatie kende ondermeer de website (www.hvo.nl), HVO Nieuws, voorlichtingsbijeenkomsten en verschillende brochures en folders. Bij de externe communicatie werd ook veelvuldig gebruik gemaakt van de mogelijkheden voor nieuwsvoorziening die websites van de vele bevriende organisaties hiervoor bieden. In het bijzonder kan hier de website www.human.nl genoemd worden.
17
4. Beknopt financieel jaaroverzicht Het financieel beheer ten behoeve van Stichting HVO wordt verzorgd door APS. Uit de jaarrekening van APS wordt de rekening van baten en lasten van HVO in 2009 beknopt weergegeven in onderstaand overzicht. Begroting 2009
Werkelijk 2009
Subsidie OCW
683.675
683.675
Overige inkomsten
152.720
234.558
Totale baten
836.395
918.233
Personele kosten
622.643
708.818
Materiële kosten
75.532
75.532
Kosten activiteiten
136.774
192.327
Totale lasten
834.949
976.677
Baten
Lasten
Resultaat
- 58.444
De reserve per 1/1 bedroeg 42.567, de reserve per 31/12 bedraagt -15.877. In het positieve doch turbulente jaar 2009, waarin zowel inhoudelijk als organisatorisch veel werk verzet moest worden, is extra veel gebruik gemaakt van diensten door derden. Daarvoor was 30.000 begroot, maar feitelijk was er 94.000 nodig. Naar verwachting zullen in het jaar 2010 minder diensten van derden gevraagd hoeven te worden.
18
19
