JAARVERSLAG DE EENDRAGT PENSIOEN N.V

JAARVERSLAG

2009

Toelichting Jaarrekening Toelichting jaarrekening 2005

2009

20 mei 2010 Dit verslag is vastgesteld overeenkomstig Artikel 23, lid 2 van de statuten Jaarrekening

DE EENDRAGT PENSIOEN N.V.

English Summary Aangesloten ondernemingen

JAARVERSLAG Jaarverslag 2006 Jaarverslag

JAARVERSLAG 20 09

PERSONA LIA

Raad van Commissarissen Mr. R.E. Rogaar (voorzitter, externe deskundige) K.C. Jonasse (op voordracht werknemers) Ing. J.M.M. Orie (op voordracht niet-actieven) J.W. Rietmulder (externe deskundige, op voordracht directie) L. Zegers RA (op voordracht verzekeringnemers) Beleggingscommissie D. Wenting AAG RBA (voorzitter, externe deskundige) Drs. E.M. Knoope RBA (externe deskundige) Drs. J.B. Molenkamp RBA RO (externe deskundige) W. Stutvoet (namens de verzekerden) Drs. H. van der Zwaag RA (namens de verzekerden) Directie Drs. P.D.H. Menco RBA A. Nieuwenhuizen, actuarieel analist AG

Aangesloten ondernemingen

Toelichting jaarrekening 2005

Certificerend actuaris E. Nebbeling Actuaris AG, Actimos Accountant W. Teeuwissen RA, KPMG Accountants N.V.

2

Jaarverslag 2006 Jaarverslag

Kerncijfers Verslag Raad van Commissarissen Verslag directie Pensioenen Beleggingen Ontwikkelingen na balansdatum

4 5 9 13 17 31

Jaarrekening Balans Winst- en verliesrekening Kasstroomoverzicht Actuariële winstanalyse Toelichting jaarrekening Algemeen Verslaggevingskader Balansposten Technische voorzieningen Winst- en verliesrekening Toelichting balans Toelichting winst- en verliesrekening Toelichting actuariële winstanalyse Overige gegevens Accountantsverklaring

34 36 37 38 39 41 49 50 51 52 53 62 67 70 71

Bijlagen English summary Verzekerde ondernemingen

73 79

3


Jaarverslag 2009


INhOuDSOP GAVE

Jaarverslag

JAARVERSLAG 20 09

kerncijfers

2009

2008

4.052

3.474

242

270

Aantal polissen actieve deelnemers arbeidsongeschikte deelnemers premievrij verzekerden

7.076

6.010

gepensioneerden

4.447

4.428

15.817

14.182

2009

2008

82,9

34,8

2,3

2,8

Premies/koopsommen Waardeoverdrachten: inkomend uitgaand

1,7

4,9

Uitkeringen

41,8

40,3

790,6

760,8

18,0

-60,6

1.068,4

1.021,7

39,4

20,1

Pensioenverplichtingen Mutatie eigen vermogen Beleggingen:



belegd vermogen beleggingsinkomen

bedragen in miljoenen euro’s

4

Tijdens de formele vergaderingen heeft de RvC zich gebogen over onder andere: - het jaarverslag 2008 - de rapportage van de certificerend actuaris - de toereikendheidstoets - de bevindingen en aanbevelingen van de accountant - de behaalde resultaten en budgettering (korte en lange termijn) - de beheersen controlesystemen - de strategie van de vennootschap - het acquisitiebeleid en potentiële verzekeringnemers - het risicobeleid en beheersing van algemene en specifieke risico’s - de situatie op de financiële markten en de daarmee samenhangende risico’s voor de vennootschap - het beleggingsbeleid in algemene zin en de behaalde rendementen - de rapportage door de voorzitter van de beleggingscommissie - het beleid ten aanzien van premieovereenkomsten voor zowel bestaande als nieuwe deelnemers - de afdekking van het renterisico op de verplichtingen - de goedkeuring van DNB voor het gebruik van een alternatieve rentecurve - de personele bezetting en de aanstelling van nieuwe medewerkers - een coachingstraject ten behoeve van de organisatie ontwikkeling - de implementatie van de informatievoorziening in samenhang met de Pensioenwet - de compliance - de maatschappelijke verantwoordelijkheid - de remuneratie van de directie Medio 2009 heeft de RvC tezamen met de directie en de CFO zich een dag teruggetrokken voor een nadere beschouwing van diverse strategische vraagstukken ten aanzien van de vennootschap. De RvC heeft overleg gevoerd met de accountant, de certificerend actuaris van de vennootschap en de voorzitter van de beleggingscommissie. In afwezigheid van de directie werd het functioneren van de directie geëvalueerd, alsmede die van de RvC leden zelf. Tevens werd het remuneratiepakket van de directie geëvalueerd en herzien, daarbij geadviseerd door een externe deskundige.

5



Gedurende 2009 heeft de Raad van Commissarissen (RvC) van De Eendragt Pensioen N.V. (De Eendragt) vijfmaal vergaderd. Daarnaast zijn vier verschillende commissies meerdere malen met steeds twee RvC leden met de directie nader ingegaan op specifieke onderwerpen.


VERSL AG R A AD VAN cOmmISSARISSEN

Jaarverslag

JAARVERSLAG 20 09

Commissievergaderingen De RvC heeft in 2008 vier commissies in het leven geroepen om nader van gedachten te wisselen met de directie over specifieke onderwerpen. Het zijn de Audit commissie, het Beleggingscomité, de HRM commissie en de Verzekeringscommissie.



De Audit commissie heeft in 2009 tweemaal vergaderd. Op 2 april 2009 is met name aandacht besteed aan de inrichting en werking van DEPAS, de eigen applicatie waarin de pensioenen van verzekerden en de financiële implicaties voor verzekeringnemers worden geadministreerd. Ook interne controles en verbanden met andere systemen zijn besproken. Tijdens de vergadering van 1 oktober 2009 zijn diverse onderwerpen geadresseerd: - maandrapportages - het proces van de jaarafsluiting met timing/deadlines - management letter 2007 en 2008 - risico bedrijfsfraude Het Beleggingscomité, aangevuld met de voorzitter van de Beleggingscommissie van De Eendragt, heeft driemaal vergaderd. Daarbij zijn de volgende onderwerpen besproken. - het beleggingsbeleid op hoofdlijnen - de rolverdeling tussen de RvC, het Beleggingscomité en de Beleggingscommissie - het verslag van de voorzitter van de Beleggingscommissie aan de RvC - de resultaten van het beleid (rendement en risico) - managementinformatie - de vastgoedbeleggingen van De Eendragt - de situatie op de financiële markten Verder heeft de heer Menco een diepgaande presentatie gegeven over het beleggings beleid op korte en lange termijn en de daaruit voortvloeiende gerealiseerde en verwachte rendementen en risico’s. De HRM commissie heeft veelvuldig vergaderd, vooral in de tweede jaarhelft. Daarbij stonden drie onderwerpen centraal. - de verdere versterking van de organisatie met nieuwe medewerkers - een coachingstraject voor zowel de directie als de medewerkers - een nieuwe remuneratiestructuur voor de directie en medewerkers In de april vergadering lag de nadruk op de eerste twee onderwerpen, mede ter voor bereiding van een strategiebijeenkomst van de voltallige RvC met de directie in juni van het verslagjaar. De snelle groei van het aantal verzekerden maakte een substantiële versterking van de organisatie over een breed spectrum onontbeerlijk. Behoud van het hoge niveau van dienstverlening en de inbedding van een relatief hoog percentage nieuwe medewerkers in de specifieke cultuur van De Eendragt stellen hoge eisen aan het selectieproces en de opvang van de nieuwe collega’s. Gedurende het verslagjaar heeft de HRM commissie veel tijd besteed aan een nieuw remuneratiebeleid voor de directie. Dit project is in 2008 opgestart, waarbij met hulp van een externe consultant verschillende mogelijkheden zijn onderzocht en uiteindelijk een

6

Samenstelling RvC Conform het in 2006 door de Stichting De Eendragt Pensioen, enige aandeelhouder van de vennootschap, goedgekeurde reglement van de RvC bestaat deze laatste uit ten minste vier, maar tot nu toe uit vijf personen. Naast de onafhankelijke voorzitter worden de leden voorgedragen door respectievelijk de verzekerde ondernemingen, de werknemers bij die ondernemingen en de vertegenwoordigers van de niet-actieven in het bestuur van de Stichting De Eendragt Pensioen. Daarnaast wordt een RvC-lid benoemd op voordracht van de directie. Allen dienen zonder last of ruggespraak en in gezamenlijkheid te functioneren, waarbij de belangen van alle betrokkenen en de vennootschap naar vermogen gelijkelijk behartigd dienen te worden. Geen van de RvC leden bezit aandelen of andere eigendomsrechten van de vennootschap. Wel zijn de heren Jonasse en Zegers via hun werkgever bij De Eendragt verzekerd, terwijl de heer Orie zijn pensioen van De Eendragt ontvangt. De externe leden en het door de niet-actieven voorgedragen lid ontvangen een remuneratie voor hun werkzaamheden. De door de ondernemingen en werknemers voorgedragen leden krijgen een onkostenvergoeding. Aan het begin van het verslagjaar heeft de heer Jonasse de heer Boeve opgevolgd als RvC lid op voordracht van de werknemers. Hij werd daartoe op 17 december 2008 benoemd door de aandeelhouder. Financiële soliditeit De RvC heeft na consultatie van de accountant geconstateerd dat de financiële soliditeit van de vennootschap ruim aan de daaraan te stellen eisen voldoet. De eigen vermogenspositie is ruimschoots voldoende gebleken, ook in het licht van de huidige financiële crisis. Voorts doet het de RvC genoegen dat De Nederlandsche Bank (DNB) in maart 2009 toestemming heeft gegeven voor het gebruik van de ECB AAA staatsleningencurve voor de toereikendheidstoets. Dit maakt het mogelijk om de rentegevoeligheid van de verplichtingen zo goed mogelijk af te dekken met liquide staatsleningen zonder het tegenpartijrisico van renteswaps. De RvC constateert dat de afdekking van het renterisico in het verslagjaar succesvol is verlopen. Voorts acht de RvC het beleggingsrendement op de depotbuffers, de algemene reserve van de solidaire portefeuille en het eigen vermogen van De Eendragt bevredigend

7



De Verzekeringscommissie is eenmaal bijeen gekomen en heeft specifiek aandacht besteed aan de volgende onderwerpen. - Het toeslagbeleid in de reglementen, de uitvoeringsovereenkomst en de pensioenovereenkomst - de voorwaardelijkheidsverklaring als persoonlijke uiting naar verzekerden - de RiSK rapportage ten behoeve van DNB - de personele bezetting - de afronding van de uitvoeringsovereenkomsten en reglementen


marktconform pakket is samengesteld dat beoogt bij te dragen aan de continuïteit van de succesvolle samenwerking voor de lange termijn.

Jaarverslag

JAARVERSLAG 20 09

in het kader van de prudente risicobeheersing die centraal heeft gestaan in het door De Eendragt gevoerde beleggingsbeleid tegen de achtergrond van de grote onzekerheden die voortkomen uit de financiële crisis van 2008. Tot besluit De RvC spreekt zijn waardering uit voor het door de directie gevoerde beleid, dat onder meer heeft geresulteerd in een aanhoudend sterke financiële positie van de vennootschap, verdere groei en de noodzakelijke uitbreiding van de personeelsbezetting met hoog waardige medewerkers. De RvC is alle medewerkers van De Eendragt zeer erkentelijk voor de inzet, aandacht en creativiteit waarmee de belangen van alle deelnemers en de verzekerde ondernemingen worden gediend.

Amsterdam, 20 mei 2010



R.E. Rogaar (voorzitter) K.C. Jonasse J.M.M. Orie J.W. Rietmulder L. Zegers

8

Risicobeheersing Tegen deze economische achtergrond houdt De Eendragt in de eerstkomende jaren rekening met een laag blijvende korte en lange rente en beleggingsopbrengsten van zakelijke waarden die, zeker na de rally van 2009, onder het langjarig gemiddelde zullen blijven. Daarentegen zal de volatiliteit op de financiële markten naar verwachting juist relatief hoog liggen. In dit licht heeft De Eendragt ook in 2009 haar risicobeleid, dat zich richt op het onder alle omstandigheden veiligstellen van de nominale pensioenen en het zoveel mogelijk tegemoet komen aan de ambitie van een waardevast pensioen, voortgezet. Dat deze filosofie op korte termijn kan resulteren in het niet volledig meeprofiteren van uitbundige aandelenmarkten, vormt de prijs van veiligheid. Per saldo heeft het beleid over de afgelopen jaren een relatief en absoluut zeer gunstig resultaat opgeleverd qua risico en rendement. Verzekerde ondernemingen Eind 2009 hadden zich 35 ondernemingen bij De Eendragt verzekerd. Gedurende het verslagjaar heeft opnieuw een groot aantal partijen offertes aangevraagd voor een collectieve pensioenverzekering. Dit heeft uiteindelijk geresulteerd in tien nieuwe contracten. Het verheugt de directie zeer dat zowel ondernemingen als hun adviseurs de onderscheidende kwaliteiten van De Eendragt onderkennen en grote belangstelling tonen in de dienstverlening en financiële opzet van onze onderneming. Organisatorische en personele wijzigingen De snelle expansie van De Eendragt maakte een aanzienlijke uitbreiding van de personeelsbezetting noodzakelijk om het hoge niveau van dienstverlening in stand te kunnen houden. Na een herijking van de ondernemingsdoelstellingen tezamen met

9



Broos herstel De financiële crisis van 2008 resulteerde gedurende 2009 in de grootste economische contractie sinds de jaren dertig van de vorige eeuw. Mondiaal pompten overheden en centrale banken ongekende hoeveelheden geld in het systeem om een depressie te voorkomen. Dat lukte wonderwel, maar ging gepaard met explosief stijgende overheidstekorten en –schulden. Feitelijk ligt een belangrijk deel van de private schuld nu bij de centrale overheden en daarmee op termijn bij de belastingbetaler. Hoewel conjunctureel het dal gepasseerd lijkt, blijven de vooruitzichten voor het herstel broos. Niet alleen zullen overheden op relatief korte termijn drastische maatregelen aan zowel de inkomsten als de uitgavenkant moeten nemen om de financiën weer op orde te brengen, ook kampt de private sector met aanzienlijk minder leenmogelijkheden dan in de periode voor 2008. Banken beperken de kredietverlening om de eigen balans te verbeteren, waardoor bedrijven moeilijker kunnen lenen en particulieren duurder uit zijn voor bijvoorbeeld hypotheken. De overvloed aan liquiditeiten die tussen 2000 en 2008 zorgde voor een krachtige economische impuls en de financiële markten tot ongekende hoogten stuwde, zal de komende jaren niet terugkeren, maar eerder omslaan in schaarste. Dat zet een jarenlange rem op de groei en het potentieel voor beleggers.


VERSL AG DIREcTIE

Jaarverslag

JAARVERSLAG 20 09

de Raad van Commissarissen werden in het laatste kwartaal van het verslagjaar zeven hooggekwalificeerde medewerkers aangetrokken op een personeelsbestand van 14 FTEs. Eind van het jaar stond nog één vacature open die in het eerste kwartaal 2010 is ingevuld. Met de uitbreiding van de personeelsbezetting verwacht De Eendragt de organisatie op sterkte te hebben voor de verdere toename van het aantal verzekerden. In 2010 wordt veel aandacht besteed aan de integratie van de nieuwe collega’s en de verdere structurering van organisatorische processen. De stijging van de personeelskosten in 2009 hangt deels samen met de stijging van het aantal medewerkers en ten dele met een reservering ten behoeve van de in 2010 geëffectueerde aanpassing van de directieremuneratie en de hiermee verband houdende backservice kosten.



Gedurende het verslagjaar heeft De Eendragt met succes en binnen de gestelde tijdlijn een ingrijpend herziene versie van de in eigen beheer ontwikkelde programmatuur voor de pensioenadministratie in gebruik genomen. Deze moet de werkzaamheden op de pensioenadministratie aanzienlijk efficiënter laten verlopen, verdere automatisering van gegevensverwerking faciliteren en de overzichtelijkheid van de informatiestromen bevorderen. Met name de overgang van een verzekering georiënteerd systeem naar een verzekerde georiënteerd systeem zorgt voor een aanzienlijke productiviteitswinst. Webportal De webportal werd uitgebreid met een persoonlijk gedeelte voor verzekerden (hieronder wordt verstaan: de (gewezen) deelnemers, de pensioengerechtigden, de arbeidsongeschikte deelnemers, de (gewezen) partners en kinderen met pensioenaanspraken bij De Eendragt). In deze module staat een uitgebreid overzicht van de individuele pensioensituatie, hebben de meeste verzekerden de beschikking over een geavanceerde pensioenplanner en kan de verzekerde inzicht krijgen in het actuele nabestaandenpensioen. Ook het meest recente Uniform Pensioen Overzicht (UPO) en andere standaardinformatie valt vanuit de portal op te vragen en af te drukken. Voor de bestuurders, waaronder de bestuursleden van Stichting De Eendragt Pensioen, de enig aandeelhouder van De Eendragt Pensioen N.V., de Raad van Commissarissen en de Beleggingscommissie staat een beveiligde bestuurdershoek ter beschikking met daarop het volledige archief van alle relevante bestuursstukken. Ondernemingen krijgen op korte termijn de beschikking over een separaat gedeelte voor het doorgeven van mutaties in de personeelsbestanden. Hiermee zal een aantal tijdrovende handmatige werkzaamheden op de pensioenadministratie en bij ondernemingen komen te vervallen, terwijl de kans op fouten afneemt en de efficiency verbetert. Pensioenwet De Pensioenwet vereist aanhoudend grote inspanningen van de organisatie en haar medewerkers. Naast de tijdige verzending van het UPO heeft De Eendragt veel zorg besteed aan een aantal belangrijke brochures, waaronder verschillende startbrieven. Zowel de inhoud als het taalgebruik zijn afgestemd op de lezer, waarbij telkens weer blijkt hoe weerbarstig het in simpele woorden vertalen van de complexe pensioenmaterie is.

10


Een ander belangrijk aandachtspunt vormde de toeslagenmatrix. Doordat De Eendragt zich in veel opzichten meer gedraagt als pensioenfonds dan als verzekeraar was het vinden van een passende beschrijving van het toeslagbeleid binnen het door de toezichthouder gegeven strakke kader een forse uitdaging. Ten slotte werd veel tijd besteed aan de uitvoeringsovereenkomsten en reglementen. Inmiddels zijn de opmerkingen van de verzekerde ondernemingen verwerkt, zodat deze documenten getekend kunnen worden.

11


Evenals in de voorgaande 25 jaar zijn de pensioenen van de verzekerden in de solidaire portefeuille weer verhoogd met een toeslag op basis van de prijsindex. Het beleggingsbeleid van De Eendragt heeft in de volatiele eerste maanden van 2010 zijn waarde opnieuw bewezen. Zowel in absolute zin als relatief ten opzichte van de referentieindices werd een positief resultaat geboekt. Risicobeheersing blijft daarbij voorop staan ter veiligstelling van het nominale pensioen en een actief streven naar volledige indexatie in de solidaire portefeuille. Met de recente personeelsuitbreiding en de organisatorische aanpassingen op het toegenomen aantal verzekerden en verzekerde ondernemingen heeft De Eendragt een uitstekende uitgangspositie voor verdere groei onder gelijktijdige handhaving van het hoge serviceniveau en het onverminderd vermogen om een aantrekkelijk pensioen tegen een redelijke kostprijs te kunnen bieden.


Vooruitzichten Het unieke verzekeringsconcept van De Eendragt heeft een grote aantrekkingskracht. Dat uit zich in een aanhoudende stroom offerte aanvragen. Het streven naar een hoog niveau van dienstverlening en een solide solvabiliteit vormen daarbij de belangrijkste beperking in de groei van het aantal verzekerden. Ook hier geldt, net als in het beleggingsbeleid, dat zekerheid voorop moet staan.


Toelichting jaarrekening 2005 Jaarverslag

JAARVERSLAG 20 09

12

Pensioenwet Medio 2009 hebben alle aangesloten ondernemingen een herziene uitvoeringsovereenkomst ontvangen waarin de door ondernemingen en hun adviseurs voorgestelde wijzigingen, voor zover mogelijk, zijn verwerkt. In 2010 zullen de overeenkomsten worden ondertekend. De pensioenreglementen zullen dan eveneens zijn opgesteld. Hoewel de verplichting alleen geldt voor nieuwe deelnemers, heeft De Eendragt in 2009 alle verzekerden een zogeheten startbrief gezonden met een pensioenbrochure. In deze brochure wordt op begrijpelijke wijze (taalniveau B1) de pensioenregeling uiteen gezet en toegelicht met getallenvoorbeelden. Vanaf 1 juli 2009 is ook het zogenaamde toeslagenlabel ingevoerd. Het toeslagenlabel bestaat uit een pictogram met drie stapels muntjes van maximaal vijf hoog. De eerste kolom geeft de prijsindex weer en bevat standaard vier muntjes. De tweede kolom geeft aan in hoeverre onder normale omstandigheden de ambitie voor de toeslagverlening wordt gehaald. De derde stapel doet dit ook maar dan bij een slecht economisch scenario. Het toeslaglabel geeft alleen uitsluitsel over de haalbaarheid van de ambitie tot het verlenen van toeslag en zegt dus niets over de kwaliteit van de pensioenregeling. Het toeslaglabel moet samen met een voorwaardelijkheidsverklaring bij elke vorm van persoonlijke communicatie worden gebruikt. De voorwaardelijkheidsverklaring dient te worden opgesteld aan de hand van de zogenaamde toeslagenmatrix. Door de financiële opzet van De Eendragt en het specifieke karakter van de pensioenregelingen bleek implementatie van de toeslagenmatrix een tijdrovend proces, te meer daar dit voor iedere pensioenregeling separaat moet worden vastgelegd. Pensioenpremie In 2009 is de geboekte pensioenpremie toegenomen met € 38,7 miljoen tot € 66,7 miljoen. Hierin is een bedrag van € 33,7 miljoen opgenomen verband houdende met de nieuw toegetreden ondernemingen die met een collectieve waardeoverdracht de pensioenen van de verzekerden aan De Eendragt hebben overgedragen. Het verschil met de benodigde premie bedroeg in 2009 € 15,0 miljoen. Dit verschil is in overeenstemming met de contractuele afspraken ten laste gebracht van de, mede daarvoor bedoelde, individuele financieringsdepots van de ondernemingen. In het verschil is € 10,5 miljoen opgenomen in verband met de afwikkeling van een uitvoeringovereenkomst. IFRS Voor de IFRS-dienstverlening had De Eendragt ook in 2009 een samenwerkingsverband met Deloitte. De Eendragt levert in dit verband de benodigde data voor de berekeningen op uniforme wijze aan.

13



Acquisities In 2009 zijn tien nieuwe uitvoeringsovereenkomsten tot stand gekomen. Het aantal nieuwe verzekerden bedraagt 526, waarvan de gegevens in 2009 in de administratie zijn opgenomen. Ook in 2009 hebben veel gegadigden zich gemeld voor een gesprek en een offerte.


PENSIOENEN

Jaarverslag

JAARVERSLAG 20 09

Communicatie Medio 2009 is de nieuwe webportal van De Eendragt in gebruik genomen. De portal is ingericht voor verschillende belanghebbenden. Het algemene gedeelte, met algemene informatie waaronder de jaarverslagen, is voor iedereen toegankelijk. Met een eigen inlogcode kunnen verzekerden hun persoonlijke gegevens raadplegen waaronder het UPO. Met de pensioenplanner kunnen simulaties op de eigen pensioensituatie worden uitgevoerd, zoals een vervroegde of uitgestelde pensioendatum. De simulaties geven ook een betrouwbare benadering van het netto inkomen. Bestuurders tenslotte kunnen in de bestuurdershoek stukken raadplegen, zoals verslagen van vergaderingen. In 2010 zal de portal worden doorontwikkeld. Medio 2010 kunnen verzekeringnemers mutaties doorgeven en de verwerking hiervan op de voet volgen. Zij hebben dan ook inzicht in de verzekerde bedragen voor hun werknemers. Verzekerden zullen via het onderdeel “Mijn pensioen” toegang krijgen tot voor hun relevante stukken zoals het pensioenreglement, correspondentie, jaaropgaven etc.



Pensioensparen en beschikbare premie (premieovereenkomsten) Eind 2009 bedroeg de voorziening verzekeringsverplichtingen voor premieovereenkomsten € 45,1 miljoen, 5,7% van de voorziening verzekeringsverplichtingen. In samenhang met de wettelijke zorgplicht heeft De Eendragt voor premieovereenkomsten een zogeheten life-cycle benadering ontwikkeld, waarbij de deelnemers op basis van hun leeftijd worden ingedeeld in risicoklassen. Naargelang de pensioendatum nadert, daalt het beleggingsrisico. Er blijft immers een kortere periode over om verliezen te compenseren met hoge rendementen. Deelnemers hebben geen vrije keuze voor een risicoklasse. Technisch resultaat Onder technisch resultaat wordt verstaan, het resultaat op arbeidsongeschiktheid, overlijden en kosten. In de uitvoeringsovereenkomsten zijn bepalingen opgenomen over winstdeling in het technische resultaat van de verzekeraar. Het resultaat over de drie genoemde componenten wordt gecumuleerd over de contractsperiode. Winstdeling geschiedt indien het gecumuleerde bedrag positief is. In principe vindt winstdeling bij afloop van de uitvoeringsovereenkomst plaats. Arbeidsongeschiktheid In 2009 zijn de kosten van het premievrij voortzetten van de pensioenopbouw wegens arbeidsongeschiktheid gehandhaafd op een laag niveau. De daarvoor in de premie begrepen opslag was ook in 2009 toereikend. Hetzelfde geldt voor de premie voor de WIA-excedent verzekering. In de voorziening verzekeringsverplichtingen is de premie opgenomen voor het uitloop risico van de gesloten uitvoeringsovereenkomsten. Overlijden Wederom is in 2009 een positief resultaat op overlijden behaald. De ontvangen risicopremies vermeerderd met de vrijval aan voorziening wegens overlijden waren afdoende om de toename van de voorziening wegens overlijden te dekken. De door De Eendragt gehanteerde prudente systematiek is, met uitzondering van 2008, de afgelopen 15 jaar steeds toereikend gebleken om de ontwikkeling van de voortdurend toenemende levensverwachting op te vangen.

14


Kosten De directe en indirecte kosten van de beleggingen worden in mindering gebracht op het beleggingsresultaat. In de voorziening verzekeringsverplichtingen is een administratiereserve en een opslag voor excassokosten opgenomen. Daarnaast betalen de verzekeringnemers afhankelijk van het aantal verzekerden een procentuele kostenopslag berekend over de pensioengevende grondslag. Deze drie beschikbare kostenopslagen waren niet voldoende om de kosten, na aftrek van de hiervoor aangegeven beleggingskosten, te dekken.

15


Toeslagverlening (indexatie) De Eendragt kent de mogelijkheid voor de verzekeringnemer om de niet-actieven onder te brengen in de solidaire portefeuille van De Eendragt. Als niet-actieven worden beschouwd de pensioentrekkenden, de “slapers” (verzekerden van wie de deelname aan de pensioenregeling is geëindigd, bijvoorbeeld door ontslag) en de verzekerden aan wie wegens arbeidsongeschiktheid vrijstelling van premiebetaling is verleend. Indien een verzekerde in de solidaire portefeuille is opgenomen, verzorgt De Eendragt de voorwaardelijke indexatie. Deze voorwaardelijke indexatie is afhankelijk van de algemene reserve solidaire portefeuille. Met de komst van nieuwe ondernemingen zijn ook andere indexatiemomenten dan 1 juli ontstaan. De peildatum voor de index ligt altijd drie maanden voor het indexatiemoment. In 2009 zijn de ingegane pensioenen en de pensioenaanspraken van de “slapers” van verzekerden in de solidaire portefeuille aangepast aan de kosten van levensonderhoud en hiermee volledig waardevast gebleven. Voor de verzekerden met premievrijstelling wegens arbeidsongeschiktheid is het fictieve salaris voor de pensioenberekening in 2009 aangepast met de loonindex. Met de volledige indexatie in de solidaire portefeuille was in 2009 een bedrag gemoeid van € 9,9 miljoen, dat ten laste kwam van de algemene reserve solidaire portefeuille. De indexatie van de pensioenen van de werknemers (actieven) in de verschillende depots is afhankelijk van de in de pensioenovereenkomst gemaakte afspraken. De verzekeringnemer betaalt hiervoor de kostendekkende premie.


Pensioenadministratie In 2009 is het aangepaste administratieve systeem (DEPAS) in gebruik genomen. In het nieuwe systeem worden niet langer verzekeringen geadministreerd, maar verzekerden met mogelijk meerdere verzekeringen. Het actuariaat en de ICT afdeling voegen voortdurend kwaliteit en flexibiliteit aan het systeem toe. De vraag naar individueel pensioenadvies blijft onveranderd hoog, mede door de flexibiliteit in de pensioenregeling die De Eendragt biedt. Ook de vraag naar berekeningen bij pensioneren neemt nog steeds toe en vereist veel aandacht, onder meer doordat is overgegaan naar waardering op marktrente. In 2010 zal dit proces verder worden geautomatiseerd in DEPAS. Daarnaast geldt dat verzekerden die in dienst treden doorgaans een waardeoverdracht vanuit een andere verzekeraar doen, waarbij veel maatwerk wordt geleverd in de advisering. Ook dit proces krijgt in 2010 extra aandacht.

Jaarverslag

JAARVERSLAG 20 09

Ontwikkeling depots en eigen vermogen De depots van de verzekeringnemers bevatten doorgaans een buffer die onder andere gebruikt wordt om financiering tegen doorsneepremie mogelijk te maken. Ook kan een tegenvallend beleggingsrendement worden gecompenseerd. Het eigen vermogen van De Eendragt kent een separate ontwikkeling. In onderstaande tabel is het verloop weergegeven van de depotbuffers en het eigen vermogen in 2009. DEPOTBUFFERS

EIGEN VERMOGEN

Boekwaarde per 1 januari

63.354

183.938

Ten laste van depotbuffers

-12.062

0

Resultaat boekjaar Boekwaarde per 31 december

18.046 201.984

BEDRAGEN IN DUIZENDEN EURO'S

Toelichting jaarrekening 2005 Aangesloten ondernemingen

0 51.292

16

De basis van het beleggingsbeleid Centraal in het beleggingsbeleid van De Eendragt staat de beheersing van risico’s. Hiertoe behoren naast de onzekerheden van de financiële markten ook de risico’s die samenhangen met de ontwikkelingen van de kapitaalmarktrente en de inflatie.


bELEGGINGEN

De Eendragt onderscheidt in haar beleid depots verzekeringnemers (uitvoeringsovereenkomsten met de ondernemingen) en de solidaire portefeuille. Deze laatste bevat niet-actieven, te weten gepensioneerden, arbeidsongeschikten en deelnemers die niet meer bij verzekerde ondernemingen werkzaam zijn maar nog wel hun pensioenvoorziening bij De Eendragt hebben aangehouden. Verschillende recent verzekerde ondernemingen houden uit kostenoogpunt van de inkoop in de voorwaardelijk geïndexeerde solidaire portefeuille hun niet-actieven in eigen depot. Deze deelnemers worden toegerekend aan de depots verzekeringnemers.

MIDDELENVERDELING 2009

verplichtingen verzekeringnemers * verplichtingen solidaire portefeuille * depotbuffers algemene reserve eigen vermogen De Eendragt premieovereenkomsten


Naast een onderscheid tussen twee groepen verzekerden kent De Eendragt nog een differentiatie in het beleid tussen de verplichtingen enerzijds en de depotbuffers verzekeringnemers en de algemene reserve solidaire portefeuille plus het eigen vermogen anderzijds. Ten aanzien van de voorziening verzekeringsverplichtingen richt het beleid zich op een zo optimaal mogelijke afdekking van de renterisico’s. Met de depotbuffers, de algemene reserve solidaire portefeuille en het eigen vermogen wordt risicodragend belegd, teneinde daarmee een bevredigend rendement bij een van te voren vastgelegde risicoacceptatie te genereren.

overige voorzieningen

17


*inclusief opslag voor solvabiliteit

Jaarverslag

JAARVERSLAG 20 09

Ten slotte heeft De Eendragt nog een separaat, leeftijdvariabel beleggingsbeleid voor de premieovereenkomsten en een risicovrije voorziening. Jaarlijks legt de directie de verschillende onderdelen van het beleggingsbeleid vast in een beleggingsplan. Dit plan bevat naast het beleid ten aanzien van de afdekking van het rente- en inflatierisico ook een uitgebreide middelenverdeling voor de belegbare gelden, alsmede de strategie voor premieovereenkomsten. Risicobeheersing staat voorop, waarbij verschillende scenario’s resulteren in realistische prognoses voor de volatiliteit en de te verwachte rendementen op de financiële markten op zowel de korte (5 jaar) als de lange termijn (25 jaar). De Raad van Commissarissen (RvC) fiatteert het beleggingsbeleid op hoofdlijnen. Implementatie van het beleggingsplan vindt plaats na uitvoerige discussie met de beleggingscommissie van De Eendragt. Deze bestaat uit twee vertegenwoordigers van de verzekerden en drie externe deskundigen. De beleggingscommissie toetst de voornemens van de directie, adviseert over het gevoerde beleid en ziet toe op de uitvoering van de afspraken. Zij rapporteert daarover jaarlijks aan de RvC. Tevens maakt de voorzitter van de beleggingscommissie deel uit van het beleggingscomité van de RvC, dat twee maal per jaar bijeenkomt om het beleid in detail te bespreken.



Van de totale beleggingen vindt het beheer van de obligatieportefeuille ten behoeve van de afdekking van de verplichtingen intern plaats, evenals future transacties in samenhang met tactisch beleid. Alle andere beleggingen worden na een extensief en rigoureus selectieproces uitbesteed aan externe beheerders. Afdekking rentegevoeligheid verplichtingen De Eendragt voert een beleid dat zorg moet dragen voor een zo volledig mogelijke afdekking van de risico’s verbonden aan de invloed van rentewijzigingen op de voorziening verzekeringsverplichtingen. Deze aanpak beoogt de beleggingsopbrengst van de voor dit doel ingerichte portefeuille overeen te laten komen met de actuariële oprenting van de verplichtingen. De Eendragt geeft immers garanties af aan de verzekeringnemers. Indien het resultaat op de beleggingen achterblijft bij de toename van de voorzieningen, dient het eigen vermogen van de verzekeraar voor compensatie te zorgen. Afdekking vond tot 24 maart 2009 plaats met een combinatie van een portefeuille Europese staatsleningen aangevuld met receiver swaptions (opties op renteswaps). Nadat De Nederlandsche Bank (DNB) medio maart 2009 toestemming had gegeven voor het gebruik van een alternatieve rentetermijnstructuur (RTS) op basis van de door de ECB samengestelde AAA euro staatsleningencurve, werd deze portefeuille drastisch herzien. Na de benodigde transitie bestaat de volledige afdekking uit Nederlandse, Duitse en Franse staatsleningen met verschillende, op de verplichtingen afgestemde looptijden. Maandelijks wordt vanuit het actuariële instrumentarium de marktwaarde van de verplichtingen van zowel de uitvoeringsovereenkomsten als de solidaire portefeuille nauwkeurig berekend. Na vertaling daarvan naar rentegevoeligheidintervallen wordt de afdekkingportefeuille zo nodig bijgesteld.

18


In de praktijk blijkt perfecte afdekking niet mogelijk door het ontbreken van leningen met een looptijd die overeenkomt met de rentegevoeligheid van de zeer lange verplichtingen. Daardoor blijft een beperkt risico over. In 2009 bedroeg het gemiddelde afdekkingpercentage circa 96%. Mede dankzij een positief resultaat in samenhang met de keuze van het omwisselingmoment van de oude naar de nieuwe afdekkingportefeuille in maart werd in het verslagjaar een positief resultaat geboekt van € 11,2 miljoen (2008: afdekkingwinst € 2,2 miljoen) ten opzichte van de actuariële oprenting van de verplichtingen. Deze winst komt ten gunste van het eigen vermogen van De Eendragt.

Beleggingsportefeuilles Naast de verplichtingenportefeuilles voert De Eendragt voor de depotbuffers van de uitvoeringsovereenkomsten en de algemene reserve solidaire portefeuille een afzonderlijk beleggingsbeleid gericht op het genereren van een op middellange termijn aantrekkelijke opbrengst bij een vooraf bepaald, aanvaardbaar risico. Gedurende 2009 zette De Eendragt het risicomijdende beleid van 2008 voort indachtig de grote instabiliteit van de economieën en de financiële markten. De kans op een snel conjunctuurherstel werd en wordt gering geacht in het licht van de ongekende overheidstekorten, de zwakte van het bancaire stelsel, de noodzaak voor consumenten om schulden af te bouwen en te sparen en het beperkte structurele winstpotentieel van veel ondernemingen in de ontwikkelde wereld. De krachtige opleving van alle risicovolle beleggingsalternatieven vanaf maart 2009 heeft langer aangehouden dan wij op grond van onze middellange termijn scenario’s verwachtten.

19


Dat wil zeggen, dat de markt verwacht dat de gemiddelde inflatie voor de eurozone in de komende dertig jaar rond die percentages zal liggen. Dankzij de terugkeer van een normale waardering kon De Eendragt op haar bestaande inflation swap een boekwinst van € 11,1 miljoen genereren na een boekverlies van € 14,4 miljoen in 2008. Dit laat zien tot welke extreme uitslagen het marktwaarde denken in abnormale omstandigheden leidt.


Afdekking inflatierisico De Eendragt heeft de ambitie om toeslag (indexatie) te verlenen op de pensioenen van de verzekerden in de solidaire portefeuille. Daartoe vindt naast de afdekking van de rentegevoeligheid ook een zo optimaal mogelijke bescherming plaats tegen het inflatierisico. Dit gebeurt met behulp van zogeheten inflation linked swaps op de Harmonized Index of Consumer Prices (HICP Index), de gemiddelde inflatie in het eurogebied. Deze derivaten verrekenen aan het eind van hun looptijd het verschil tussen de op het moment van aanschaf door de markt verwachte inflatieniveau voor de hele periode en de werkelijke prijsstijging over het tijdvak. Nadat vanaf september 2008 de prijsvorming van dit soort derivaten volledig verstoord raakte door het ontbreken van een reguliere markt, trad vanaf februari 2009 geleidelijk herstel op van de normale vraag-aanbod verhoudingen. De zogeheten euro break-even inflation met een looptijd van dertig jaar stabiliseerde vanaf juni op een niveau tussen 2,4 en 2,6%.

Jaarverslag

JAARVERSLAG 20 09

Eind van het verslagjaar lag de waardering van aandelen op een historisch gezien hoog niveau, terwijl de rentespread tussen AAA staatsleningen en mindere kwaliteit obligaties aanzienlijk was teruggelopen. Beide weerspiegelen een herstel naar de situatie van voor 2007, aan welke realiteitszin wij ernstig twijfelen. Samenstelling beleggingsportefeuilles In het volgende overzicht is de uitkomst van de samenstelling van het belegd vermogen per ultimo 2009 weergegeven in vergelijking met de middelenverdeling op basis van het beleggingsplan 2009. De relatief grote afwijkingen van Aandelen en Vastgoed ten opzichte van het beleggingsplan komen enerzijds voort uit de grote koersuitslagen van aandelen en anderzijds uit de onverwacht opgetreden mogelijkheid om een gedeelte van de nietgenoteerde vastgoedportefeuille te verkopen. De categorie innovatie betreft beleggingen buiten de traditionele alternatieven als aandelen, reguliere obligaties en vastgoed. In 2009 ging dat om zogeheten leveraged loans, een longshort grondstoffenfonds en een intern gevoerde portable alpha strategie. Laatstgenoemde is in de Jaarrekening verwerkt onder Aandelen. Middelenverdeling beleggingsportefeuille ultimo 2009 en beleggingsplan* depotbuffers

solidaire portefeuille

Realisatie beleggingsplan

Vastrentende waarden

0,0

0,0

Aandelen

28,5

Vastgoed

49,0

Toelichting jaarrekening 2005 Aangesloten ondernemingen

0,0

0,0

25,0

22,6

20,0

55,0

58,0

65,0

0,0

0,0

4,5

0,0

22,5

20,0

14,9

15,0

100

100

100

100

Liquide middelen en deposito’s Innovatie

Realisatie Beleggingsplan

Totaal *Exclusief valuta en rente-afdekking

in procenten

Premieovereenkomsten Voor premieovereenkomsten – zuivere DC (defined contribution) regelingen, pensioensparen en DC excedent regelingen – heeft De Eendragt in 2006 een op deze doelgroep optimaal toegesneden beleggingsbeleid ontwikkeld. Dit gaat uit van tien leeftijdafhankelijke risicoklassen. Naargelang de datum nadert waarop het opgebouwde kapitaal wordt omgezet naar pensioenrechten, neemt het beleggingsrisico af. Er resteert immers steeds minder tijd om eventuele verliezen goed te maken. In de middelenverdeling van De Eendragt zitten banktegoeden (liquiditeiten), obligaties met een looptijd van maximaal 10 jaar (vastrentend) en zakelijke waarden. Zakelijke waarden bestaan uit aandelen, vastgoed en andere relatief risicovolle beleggingen. In het verslagjaar lag de verhouding van deze drie beleggingscategorieën op 25, 60 en 15%. In 2010 is dit gewijzigd in 40, 40 en 20% teneinde het rendementpotentieel op een termijn van 3 tot 5 jaar te verhogen. In 2009 en cumulatief sinds 2006 hebben de verschillende risicoklassen het navolgende netto rendement op jaarbasis opgeleverd. Het rendement wordt één keer per jaar bijgeschreven, rekening houdend met het maandsaldo in de premieovereenkomst.

20

LIQuIDITEITEN

VASTRENTEND

ZAkELIJkE WAARDEN

RENDEmENT 2009

RENDEmENT SINDS 2006

1. 60 - 65 jaar

100%

0%

0%

1,0%

6,4%

2. 57 - 60 jaar

10%

70%

20%

2,5%

10,7%

3. 54 - 57 jaar

5%

70%

25%

2,4%

11,4%

RISIcOkLASSE EN LEEfTIJD

4. 51 - 54 jaar

0%

70%

30%

2,4%

14,0%

5. 48 - 51 jaar

0%

60%

40%

2,1%

13,6%

6. 45 - 48 jaar

0%

50%

50%

1,9%

13,3%

7. 42 - 45 jaar

0%

40%

60%

1,6%

15,7%

8. 39 - 42 jaar

0%

30%

70%

1,3%

18,0%

9. 36 - 39 jaar

0%

20%

80%

1,0%

14,6%

0%

10%

90%

0,7%

11,4%

10. jonger dan 36 jaar


RENDEmENTEN PREmIEOVEREENkOmSTEN

In tegenstelling tot 2008 bleef de euro kapitaalmarktrente in het verslagjaar tamelijk stabiel. Met uitzondering van een scherpe stijging begin januari vanaf het extreem lage niveau van ultimo 2008 en een kortstondige hobbel in juni fluctueerden zowel de tien als de dertigjaars rente op AAA staatsleningen het hele jaar binnen een relatief beperkte bandbreedte. Per saldo steeg het lange eind van de curve met 57 basispunten, vooral door het lage vertrekpunt, terwijl de korte rente – ten gevolge van het extreem ruime monetaire beleid van de ECB – juist sterk daalde tot een naoorlogs dieptepunt van 0,45% voor 1-maands euribor.

21


Vastrentende waarden Bij de vastrentende waarden moet onderscheid worden gemaakt tussen obligaties ten behoeve van de afdekking van het renterisico op de voorzieningen (de verplichtingenportefeuilles) en leningen die zijn opgenomen in de beleggingsportefeuilles. In die laatste zitten strategisch geen reguliere staatsleningen. Desondanks zijn gedurende het verslagjaar periodiek de kasmiddelen belegd in Nederlandse staatsleningen, aangezien het rendement op deposito’s en banktegoeden vrijwel tot nihil was gedaald en obligaties een aantrekkelijke rente boden. Deze tactische vastrentende positie heeft een totale opbrengst gegenereerd van 8,7% voor de depotbuffers en 5,0% voor de algemene reserve solidaire portefeuille. In maart 2009 werd het beperkte belang aan obligaties van opkomende markten (Emerging Markets Debt) verkocht. Het oorspronkelijke plan om circa 15% van de beleggingsportefeuille in EMD onder te brengen werd verlaten op grond van een afweging van het afgenomen rendementperspectief bij een gelijktijdig toegenomen risico. Eind 2009 zaten geen reguliere obligaties meer in de beleggingsportefeuille. Wel bevatte de rubriek innovatie nog leveraged loans (zie aldaar).


Het resultaat over 2009 stelde door een aantal factoren teleur. Professionele beleggers als De Eendragt ontvingen een zeer lage rente op banktegoeden. Daarnaast bestond maar 25% van de zakelijke waarden portefeuille uit aandelen, waarbij de gevoerde aandelenstrategie in 2009 ook nog onderpresteerde ten opzichte van de gebruikelijke indices (zie aandelen). Het hoge percentage niet-genoteerd vastgoed (60%) drukte de totale opbrengst doordat hier nog afwaarderingen plaatsvonden. Deze categorie heeft in 2008 juist relatief uitstekend gepresteerd.

Jaarverslag

JAARVERSLAG 20 09

EURO RENTE-ONTWIKKELING 2009

4,0%

3,5%

3,0%

2,5%

2,0%

1,5%

1,0%

0,5%

0,0% jan

mrt

juni

30 jaar staat

sep

10 jaar staat

dec

1 maand euribor


EURO RENTECURVE 2009

4,5%

4,0%

3,5%

3,0%

2,5%

2,0%

1,5%


1,0%

0,5%

0,0% 3m

1 jr

3 jr

5 jr

7 jr

9 jr

15 jr primo

30 jr ultimo

22


Aandelen Nadat de vrees voor een depressie, zoals in de jaren dertig van de vorige eeuw, wegebde, zetten aandelenmarkten over de hele wereld een ongekend herstel in na de zware verliezen tussen september 2008 en maart 2009. Vooral opkomende landen profiteerden van hun gunstige uitgangspositie bij een economische opleving. Hier was immers geen sprake van een bankencrisis, terwijl de belangrijkste Aziatische landen, China en India, hun grote nationale spaaroverschotten konden inzetten voor agressieve stimulering van de economie zonder ontwrichtende gevolgen voor de overheidsfinanciën.

AANDELENINDICES 2009

150

140

130

120

110

100

70 dec

jan

feb

mrt Eurogebied

apr

mei

jun

VS

Japan

jul

aug

sep

okt

nov

dec

Opkomende markten

De koersexplosie kende twee fases: van medio maart tot begin juni en van half juli tot september. Het laatste kwartaal vertoonden veel aandelenmarkten, met name in de ontwikkelde landen, een zijwaarts patroon. Terwijl de Verenigde Staten en het eurogebied vrijwel gelijk optrokken, bleef Japan opnieuw achter, maar gaven de opkomende markten een ongekende koersstijging te zien. De Eendragt begon het jaar met een bescheiden aandelenpositie. Vrijwel aan het begin van de hausse werd deze met € 15 miljoen (circa 30%) vergroot. Eind mei vond verkoop plaats van deze extra allocatie. Helaas blijft, door zijn opzet, de in 2008 geselecteerde, optimaal gediversifieerde aandelenstrategie in uitbundige hausses achter bij marktwaarde gewogen indices zoals de

23


80


90

Jaarverslag

JAARVERSLAG 20 09

MSCI benchmarks. De sterke concentratie van de koersstijgingen in financiële waarden en basismaterialen (staalproducenten e.d.) zorgde er voor dat de portefeuillebeheerder zijn aanzienlijke outperformance over 2008 geheel teniet zag gaan. Ofschoon met een veel lagere volatiliteit (17,3% versus 22,8% voor de gecombineerde MSCI indices) behaalde de beheerder een jaarrendement dat bijna negen procentpunt achterbleef (13,7% versus 22,6%). Vooral in juli en augustus stelde de alternatieve bèta index teleur. In het eerste kwartaal 2010 heeft de strategie echter weer veel van de opgelopen achterstand goedgemaakt. Door de keuze voor een afwijkend beleggingsbeleid kunnen zich perioden voordoen waarin de resultaten daarvan sterk afwijken van wat andere beleggers presteren. De Eendragt richt zich echter uitdrukkelijk op beheersing van de risico’s in combinatie met een aantrekkelijk rendement op lange termijn en niet op korte termijn winstbejag. Een keuze die wij wel betreuren, is het niet tijdig herbeleggen in aandelen opkomende landen. In 2008 werd het belang in deze categorie nog voor de grote neergang verkocht, wat omvangrijke verliezen voorkwam. Het krachtige en snelle herstel heeft ons echter verrast. Onze voorkeur gaat uit naar een terugkeer in opkomende landen na een correctie van het hoge waarderingsniveau. ONTWIKKELING AANDELENSTRATEGIE DE EENDRAGT T.O.V. RELEVANTE MSCI INDICES

110

100


90

80

70

60

50 jan 08

mrt 08

mei 08

jul 08

nov 08

jan 09

aandelenstrategie

mrt 09

mei 09

jul 09

sep 09

nov 09

gewogen MSCI benchmarks in euro

AANDELEN BELEGGINGSPORTEFEUILLE ULTIMO 2009

Eurogebied


sep 08

Verenigde Staten

DEPOTS VERZEKERINGNEMERS

ALGEMENE RESERVE SOLIDAIRE PORTEFEUILLE

PREMIEOVEREENKOMSTEN

11,1

21,4

3,0

3,8

7,3

1,0

Japan

3,2

6,1

0,8

Totaal

18,1

34,8

4,8

IN MILJOENEN EURO'S

Waardering aandelen tegen actuele waarde, zijnde de per balansdatum geldende beurskoersen.

24


Vastgoed Niet-beursgenoteerd vastgoed heeft de zwaarste weging in zowel de beleggingsportefeuille van de depotbuffers als de algemene reserve solidaire portefeuille. Op lange termijn biedt dit beleggingsalternatief een rendement dat niet veel onderdoet voor aandelen – en de afgelopen tien jaar zelfs aanzienlijk daarboven lag – bij een volatiliteit (risico) dat vergelijkbaar is met staatsleningen van landen als Nederland en Duitsland. Hier tegenover staat het ontbreken van liquiditeit, de mogelijkheid om bij te verwachten teleurstellende jaren, zoals 2009, het percentage tijdig te verminderen. Bezien we het rendement over de periode 2008 en 2009, dan heeft het vastgoed in De Eendragt portefeuille een waardedaling laten zien van 9% ten opzichte van per saldo en inclusief het herstel afgelopen jaar, ruim 23% koersverlies voor de brede aandelenindex, de MSCI World Index.

Vanwege de hoge volatiliteit en de sterke correlatie met aandelen blijft beursgenoteerd vastgoed alleen uit tactisch oogpunt interessant. Strategisch hoort deze categorie niet in de beleggingen thuis. Mede daarom werd in augustus, na een koersstijging met 39%, de laatste indextracker verkocht.

25


Met name kantoren, woningen en sommige buitenlandse beleggingen ondergingen een negatieve herwaardering. Het directe rendement – de huuropbrengst – bleef doorgaans goed op peil. Doordat een aantal beheerders gebruik maakt van vreemd vermogen, werken de afwaarderingen versterkt door in de resultaten. De reeds negatieve beleggingsopbrengst over 2009 werd verder gedrukt door een incidentele last in samenhang met de verkoop van het woningenbelang tegen een koers onder die van de officiële intrinsieke waarde van de beheerder. Deze korting was onvermijdelijk om een potentiële koper tot een transactie te bewegen. De vrijkomende middelen kunnen naar verwachting tegen een aanzienlijk aantrekkelijker rendement worden herbelegd, terwijl wij de komende jaren geen hooggespannen verwachtingen koesteren voor de professionele woningmarkt. Naast het volledige belang in het woningsegment werd ook dat in bedrijfsgebouwen (distributiecentra, fabriekshallen e.d.) grotendeels van de hand gedaan tegen de intrinsieke waarde. Eind maart 2010 is het restant van deze portefeuille verkocht. Tegenover de verkopen stond de uitbreiding van de internationale vastgoed belangen via stortingen van reeds toegezegde bedragen. De komende tijd zal het accent van het vastgoedaandeel in de beleggingsportefeuilles meer verschuiven naar winkels, aangezien van dit marktsegment het meest stabiele en hoogste rendement valt te verwachten. Gezien de illiquiditeit van niet-genoteerd vastgoed is besloten om het strategische percentage in de totale beleggingsportefeuille geleidelijk te verminderen van 50 naar 40%.


De Eendragt heeft een zorgvuldig opgebouwde, breed gespreide portefeuille nietbeursgenoteerd vastgoed in het eurogebied. Naast de kwaliteit van de objecten waarin is geïnvesteerd, wordt uiteraard ook zeer kritisch gekeken naar de betrouwbaarheid van de beheerders en naar het percentage vreemd vermogen (leverage). Na geringe verliezen in 2008, zeker in vergelijking tot andere beleggingscategorieën, gaf niet-genoteerd vastgoed in het verslagjaar opnieuw een beperkte waardedaling te zien.

Jaarverslag

JAARVERSLAG 20 09

ONTWIKKELING NIET-GENOTEERD NEDERLANDS VASTGOED 2009

102

101

100

99

98

97

96 jan

mrt woningen

juni winkels

sep kantoren

dec bedrijfsgebouwen


VERDELING VASTGOEDPORTEFEUILLE DE EENDRAGT ULTIMO 2009


woningen

winkels

kantoren

26

bedrijfsgebouwen

DEPOTS VERZEkERINGNEmERS

ALGEmENE RESERVE SOLIDAIRE PORTEfEuILLE

PREmIEOVEREENkOmSTEN

Woningen

6,8

15,2

1,6

Winkels

6,0

14,1

1,9

Kantoren

7,3

17,5

1,7

Bedrijfsgebouwen

3,2

8,2

1,9

Winkels

3,0

13,1

0,6

Kantoren

2,2

9,6

0,4

Niet-beursgenoteerd Nederland


VASTGOED bELEGGINGSPORTEfEuILLE uLTImO 2009

Europa

Bedrijfsgebouwen Totaal

2,7

11,7

0,5

31,2

89,4

8,6

IN mILJOENEN EuRO'S

Niet-beursgenoteerde vastgoedfondsen worden gewaardeerd tegen het evenredige deel van de netto vermogenswaarde waartoe De Eendragt gerechtigd is.

Medio september resulteerde een analyse van de teleurstellende resultaten gedurende de zomer van de aandelenstrategie tot de conclusie dat de opgelopen achterstand op marktwaarde gewogen indices naar redelijkerwijs te verwachten valt van tijdelijk aard is. Met andere woorden, de gekozen bèta strategie zou een deel of de volledige underperformance op termijn moeten kunnen goedmaken. Het moment waarop dit

27


Het kleine belang in bankleningen (leveraged loans) heeft gedurende het verslagjaar een uitstekend resultaat laten zien van 22,5%. Daarmee ligt de intrinsieke waarde weer boven het aankoopniveau. Naar verwachting zal dit belang in de loop van 2010 worden verkocht gezien de beperkte perspectieven en het geringe percentage in de totale beleggingen. In september 2009 werd na uitvoerige studie een belang genomen in het long-short commodities fonds van dezelfde beheerder als van het aandelenmandaat ontwikkelde landen (Tobam). De strategie berust enerzijds op trends en anderzijds op risico minimalisatie door binnen de samen te stellen portefeuille te kiezen voor categorieën met een historisch zo laag mogelijke onderlinge correlatie. Deze wijze van beleggen in grondstoffen biedt de potentie van relatief stabiele en aantrekkelijke opbrengsten, terwijl meer traditionele strategieën van jaar tot jaar grote uitslagen laten zien bij een gemiddeld teleurstellend rendement. Alleen in perioden van aanhoudende prijsstijgingen, zoals in 2007 en de eerste helft van 2008, valt aan een directioneel (long only) mandaat goed te verdienen. Gedurende de laatste maanden van 2009 had deze strategie nog nauwelijks rendement opgeleverd.


Innovatie In de categorie innovatie brengt De Eendragt alle beleggingen onder die niet behoren tot de traditionele categorieën. In 2009 betrof dat twee externe mandaten: de reeds bestaande leveraged loan portefeuille en een long-short commodities fonds. Daarnaast werd intern nog een portable alpha strategie opgezet.

Jaarverslag

JAARVERSLAG 20 09

gebeurt, valt pas achteraf met zekerheid vast te stellen. Wel ligt het voor de hand dat de ommekeer in relatieve performance samenvalt met minder in enkele sectoren geconcentreerde aandelenmarkten en bij een afvlakking van de steil opwaartse trend. Eind september 2009 werd hierop besloten om een interne portable alpha strategie op te zetten. Deze bestaat uit enerzijds een extra belang van € 20 miljoen in het reeds bestaande aandelenmandaat en anderzijds de verkoop van een zelfde positie aan futures op regionaal overeenkomstige, marktwaardegewogen indices. Beide beleggingen worden bij Aandelen verantwoord. In 2009 heeft deze strategie een negatief rendement opgeleverd van 1,5%, maar vanaf het eerste kwartaal 2010 kwam de geanticipeerde omslag en de bijbehorende positieve opbrengst. In de loop van 2010 zal de categorie innovatie verder worden ingevuld, waarbij deze uiteindelijk circa 25% van de totale beleggingsportefeuille moet beslaan. Doel van deze allocatie is een gemiddeld rendement dat tenminste op het niveau van aandelen ligt met een substantieel lager risico op portefeuilleniveau. INNOVATIE BELEGGINGSPORTEFEUILLES ULTIMO 2009



DEPOTS VERZEKERINGNEMERS


PREMIEOVEREENKOMSTEN

Leveraged loans

1,1

2,4

1,2

Grondstoffen long-short

4,1

9,4

1,5

Totaal

5,2

11,8

2,7

IN MILJOENEN EURO'S Waardering geschiedt tegen actuele waarde, zijnde de per balansdatum geldende intrinsieke waarde.

Belegd vermogen en rendement Het totaal belegd vermogen (inclusief liquide middelen en premieovereenkomsten) steeg gedurende het boekjaar van € 1.022 naar € 1.068 miljoen. Deze mutatie vormde de resultante van koopsommen en onttrekkingen en de positieve opbrengst van de verplichtingen- en beleggingsportefeuilles. Gedurende 2009 heeft de verplichtingenportefeuille van de depots van de verzekerde ondernemingen, mede dankzij de tot maart aanwezige swaptions, een totale opbrengst gegenereerd van minus € 3,2 miljoen tegen een actuarieel benodigde oprenting op basis van de door De Eendragt gebruikte rentetermijnstructuur van minus € 14,7 miljoen. Voor de solidaire portefeuille gaat het om respectievelijk plus € 4,9 en plus € 5,2 miljoen. Per saldo bedraagt de opbrengst van de verplichtingenportefeuille € 11,2 miljoen. Dit bedrag wordt aan het eigen vermogen van De Eendragt toegevoegd. De totale beleggingsopbrengst van de depotbuffers bedroeg 1,3%. De algemene reserve solidaire portefeuille had, mede dankzij het herstel van de inflation swaps, een opbrengst van 6,8%.

28

DEPOTS VERZEk. NEmERS DE EENDRAGT

Verplichtingenportefeuille

SOLIDAIRE PORTEfEuILLE

bENchmARk

DE EENDRAGT

-1,2

bENchmARk

0,9


TOTAAL RENDEmENT 2009

Beleggingsportefeuille Vastrentende waarden

8,7

0,0

5,0

0,0

13,5

24,4

15,2

23,4

Vastgoed

-5,9

-5,2

-6,8

-6,5

Innovatie

15,3

4,0

15,7

4,0

1,3

3,7

-0,7

1,0

Aandelen1)

Totaal inclusief valuta-afdekking Totaal inclusief inflation swaps

6,8

Totale beleggingsopbrengst

1,4

Nederlandse pensioenfondsen2)

14,6 IN PROcENTEN

1) 2)

Inclusief valuta-afdekking Op basis van meting beleggingsresultaten door WM Company, excl. de beleggingen van ABP en PGGM.

RENDEMENT DE EENDRAGT EN GEMIDDELDE NEDERLANDSE PENSIOENFONDS (WM UNIVERSUM)


190

180

170

160

150

140

130

120

100 98

99

00

01

02

03

De Eendragt

29

04

05

06

WM Universum

07

08

09


110

Risicobeleid Het absolute risico, de standaarddeviatie, van de beleggingsportefeuille bedroeg bij de depotbuffers 5,1% tegen 5,7% voor de benchmark portefeuille. In de solidaire portefeuille exclusief inflation swaps kwam de standaarddeviatie uit op 4,6% ten opzichte van 5,0% voor de referentieportefeuille. De lage ex post volatiliteit van beide beleggingsportefeuilles geeft aan hoe risicomijdend deze gedurende het verslagjaar waren. Gezien de grote onzekerheden aan het begin van 2009 – de financiële markten verkeerden in regelrechte paniek en de voorspellingen voor de economische contractie werden voortdurend naar beneden bijgesteld – werd in het beleggingsplan 2009 besloten om het risico substantieel onder het normaal geaccepteerde niveau terug te brengen en het opnemen van nieuwe risicodragende beleggingen uit te stellen tot meer zekerheid bestond over de economie en het structureel herstel van de normale vraag-aanbod verhoudingen op de financiële markten. Pas achteraf kan worden geconstateerd dat de wereld niet in een depressie is afgegleden en markten zich dienovereenkomstig hebben kunnen herstellen van de grootste verliezen. Door het risicomijdende beleid bleven de rendementen op de beleggingsportefeuilles in 2009 achter in vergelijking tot veel pensioenfondsen. Daar staat tegenover dat De Eendragt over de gecombineerde jaren 2008 en 2009 per saldo een aanzienlijk gunstiger resultaat heeft behaald. Het beheersen van risico’s staat in het beleid voorop ter zekerstelling van een betrouwbaar en betaalbaar pensioen op de lange termijn.



Jaarverslag

JAARVERSLAG 20 09

30

Over het eerste kwartaal van 2010 hebben zich tien additionele bedrijven voor hun pensioenvoorziening aangesloten bij De Eendragt, waarmee een verdere stap is gezet in de diversificatie van de cliëntenkring en de verlaging van het risico van de verzekeraar. De sterke toename van het aantal uitvoeringsovereenkomsten met een relatief hoge rentegevoeligheid (lange duration) maakt bijsturing en verfijning van het afdekkingsbeleid noodzakelijk. In eerste instantie is besloten om het beperkte extra risico van een onvolledige afdekking voor De Eendragt te laten prevaleren boven een drastische aanpassing van de portefeuille staatsleningen. In de loop van het eerste halfjaar wordt een studie afgerond naar een toekomstbestendige strategie om het renterisico te verkleinen zonder ingrijpende mutaties in de portefeuille.


ONT WIk kELINGEN NA bA L ANSDATum

Ultimo maart 2010 is het resterende belang in niet-genoteerd vastgoed bedrijfsgebouwen verkocht tegen de intrinsieke waarde. De opbrengst wordt gebruikt om het belang in winkels en winkelcentra bij dezelfde beheerder uit te breiden. Beide betreffen Nederlands vastgoed dat geheel met eigen vermogen wordt gefinancierd. Per 1 april 2010 is, na een zeer uitvoerig selectieproces, een eerste belang genomen in een zogeheten CTA mandaat, een long-short strategie die posities inneemt op basis van trends en marktpatronen. Dit maakt onderdeel uit van de innovatie portefeuille. Een volgende benoeming van een CTA manager zal naar verwachting in het tweede kwartaal plaatsvinden.

Directie P.D.H. Menco A. Nieuwenhuizen

31



Amsterdam, 20 mei 2010


Toelichting jaarrekening 2005 Jaarverslag

JAARVERSLAG 20 09

32


2009

33 Jaarrekening

DE EENDRAGT PENSIOEN N.V.


JAARREkENING Jaarverslag 2006

JAARVERSLAG 20 09

BA L ANS

na resultaatbestemming

Jaarrekening

ACTIVA

Noot

2009

129.189

Beleggingen

1

Overige financiële beleggingen Aandelen in vastgoedfondsen Aandelen

77.896

50.785

Obligaties

791.556

739.289

Hypotheken

2.097

1.047

Deposito's

0

10.000

147.960

Innovatie

19.698

3.873

Derivaten

3.373

53.320 1.023.809

Vorderingen en overlopende activa

1.006.274

3.897

2

3.624

Liquide middelen

3

44.604

15.418

Totaal

1.072.310

1.025.316




2008

34

Jaarverslag 2006

na resultaatbestemming

2009

2008

45

45

4

Gestort en opgevraagd kapitaal Herwaarderingsreserve Algemene reserve solidaire portefeuille Overige reserves

0

0

94.427

95.048

107.512

88.845 201.984

Technische voorzieningen

5

Voorziening verzekeringsverplichtingen

790.617

Voorziening winstdeling Overige schulden en overlopende passiva

183.938 760.807

5.616

6

Totaal

5.201 796.233

766.008

74.093

75.370

1.072.310

1.025.316

Jaarrekening

Eigen vermogen

NOOT


bEDRAGEN IN DuIZENDEN EuRO'S

35


PASSIVA

JAARVERSLAG 20 09

winst- en verliesrekening

Jaarrekening

TECHNISCHE REKENING LEVENSVERZEKERING


2008

Verdiende premies eigen rekening

7

Brutopremies

47.756

Koopsommen

35.189

5.369

Waardeoverdrachten (inkomend)

2.321

2.823

Uitgaande herverzekeringspremies eigen rekening

-46

8

Opbrengsten uit beleggingen

8

Vastgoedfondsen

7.354

8.353

Overige beleggingen

32.035

11.725

Gerealiseerde winst op beleggingen

2.982

Niet-gerealiseerde winst op beleggingen

9

Uitkeringen eigen rekening

Bruto

-41.780

-40.293

Waardeoverdrachten (uitgaand)

-1.745

-4.944

Aandeel herverzekeraars

0

Wijziging overige technische voorzieningen eigen rekening

Voorziening voor levensverzekering


2009

Bruto Aandeel herverzekeraars

29.413

85.220

37.613

2.434 42.371

22.512

26.663

100.904

1 -43.525

-45.236

-29.810

-118.409

0

0

Winstdeling en kortingen

10

Bedrijfskosten

11

Beheers- en personeelskosten, afschrijving bedrijfsmiddelen

Beleggingslasten

12

Beheerskosten en rentelasten

-141

-1.390

Gerealiseerd verlies op beleggingen

-18.249

-17.925

-29.810

-118.409

-3.727

17.392

-4.336

-3.068

-18.390

-19.315

Niet-gerealiseerd verlies op beleggingen

13

-36.522

-64.494

Aan niet-technische rekening toegerekende opbrengst uit beleggingen

-4.983

17.755

Resultaat technische rekening levensverzekering

Toegerekende opbrengsten uit beleggingen overgeboekt van technische rekening

Andere baten en lasten

14

Resultaat

36

12.961

-54.346

4.983

-17.755

102

11.494

18.046

-60.607


Jaarverslag 2006

k ASSTROOmOVERZIchT

2009

2008

Bijdragen van werkgevers en werknemers Van herverzekeraar ontvangen uitkeringen Ontvangsten wegens overgenomen verplichtingen Betaalde premies herverzekering Uitgaven wegens overgedragen verplichtingen Uitgekeerde pensioenen Afkopen Pensioenuitvoerings- en administratiekosten

78.282

33.216

6

8

2.022

2.816

-52

-96

-1.745

-4.944

-41.677

-39.987

-37

-69

-3.543

-3.279 33.256

-12.335

Kasstromen uit beleggingsactiviteiten Directe beleggingsopbrengsten Verkopen en aflossingen van beleggingen Aankoop beleggingen Kosten van vermogensbeheer Mutatie liquide middelen

34.502

19.915

551.866

287.833

-590.352

-283.959

-86

-1.173 -4.070

22.616

29.186

10.281

Saldo begin boekjaar

15.418

5.137

Saldo einde boekjaar

44.604

15.418

Jaarrekening

Kasstromen uit pensioenuitvoeringsactiviteiten

37


Het kasstroomoverzicht is gepresenteerd volgens de directe methode met een onderverdeling naar kasstromen uit pensioenuitvoerings- en beleggingsactiviteiten. Met het kasstroomoverzicht wordt inzicht gegeven in de inkomende en uitgaande kasstromen van de vennootschap. De mutaties in zowel debiteuren- als crediteurensaldi zijn verantwoord in de kasstroomcategorieën.


bEDRAGEN IN DuIZENDEN EuRO'S

JAARVERSLAG 20 09

actuariËle winstanalyse Onderstaande tabel geeft een specificatie van het actuariële resultaat:

Jaarrekening

2009 VOORZIENING WINStDeLING

RESULTAAT

TOTAAL

Wijziging technische grondslagen

0

0

0

0

-19.663

Correctie vorig boekjaar

0

0

0

0

-4.079

Verschil ontvangen en actuariële premie

-14.966

0

0

-14.966

-5.105

Inkomende waardeoverdrachten

-357

0

0

-357

-17

Restitutie uit depotbuffers

-188

0

0

-188

-3.824

Overrente

837

0

22.404

23.241

-76.808

Resultaat op arbeidsongeschiktheid

0

594

148

742

2.626

Resultaat op administratiekosten

0

-237

-222

-459

-4

Resultaat op overlijden

0

418

1.296

1.714

-677

Indexatie arbeidsongeschikten

0

0

-1.260

-1.260

-894

Indexatie gewezen deelnemers

0

0

-2.207

-2.207

-2.022

Indexatie gepensioneerden

0

0

-6.464

-6.464

-6.692

Garantievoorziening Uitgaande waardeoverdrachten

0

0

0

-45

0

0

32

-41

Bijdrage door inbreng

0

0

5.875

5.875

10.685

0

0

3.262

3.262

4.676

Overig


0 32

Toename solvency Maatschappijwinstdeling


2008

DEPOT BUFFERS

Totalen

105

-360

-2.311

-2.566

3.418

2.475

0

-2.475

0

0

-12.062

415

18.046

6.399

-98.466


Op de bladzijden 67 tot en met 69 staat een nadere specificatie van dit overzicht vermeld.

38

39



TOELIchTING

OP DE JAARREkENING

2009

Jaarverslag 2006


Toelichting jaarrekening 2005 Toelichting Jaarrekening

JAARVERSLAG 20 09

40

Statutaire zetel en adres De Eendragt Pensioen N.V. is zowel statutair gevestigd als zetelhoudende te Amsterdam aan De Boelelaan 7, postcode 1083 HJ, telefoon 020-7167301.

Jaarverslag 2006

A L GEmEEN

Activiteiten De activiteiten van De Eendragt Pensioen N.V. bestaan uit de uitoefening van het levensverzekeringsbedrijf als bedoeld in de Wet financieel toezicht (Wft) zoals van kracht geworden op 1 januari 2007. Groepsverhoudingen Stichting Pensioenfonds De Eendragt heeft per 17 februari 2006, maar met terugwerkende kracht tot 1 januari 2006, De Eendragt Pensioen N.V. afgesplitst, waarbij alle bezittingen en verplichtingen van het pensioenfonds geruisloos naar de naamloze vennootschap zijn overgegaan. De Stichting heeft op hetzelfde moment haar statuten gewijzigd met als gevolg dat zij haar doelstelling heeft veranderd van pensioenfonds naar aandeelhouder van alle aandelen van De Eendragt Pensioen N.V. Ook is op hetzelfde moment haar naam gewijzigd in Stichting De Eendragt Pensioen.

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Inleiding De jaarrekening is opgesteld volgens de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek en met inachtneming van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving. Indien niet anders vermeld, luiden de bedragen in duizenden euro’s. Rentetermijnstructuur De voor de berekening van de voorzieningen verzekeringsverplichtingen en de toereikendheidstoets gebruikte rentetermijnstructuur wordt vanaf 2008 gebaseerd op de AAA euro staatsobligatiecurve, zoals gepubliceerd door de Europese Centrale Bank (ECB), hierna genoemd ECB curve. Voor de voorzieningen verzekeringsverplichtingen in de depots en de solidaire portefeuille wordt bij het toepassen van de ECB curve rente vanaf 30 jaar constant geacht op die van 30 jaar. Voor de toereikendheidstoets wordt de rente vanaf 30 jaar vastgesteld conform de door DNB aangegeven methodiek, waarbij

41


De aandelen van De Eendragt Pensioen N.V. zijn 100% eigendom van Stichting De Eendragt Pensioen.


Op 14 maart 2006 heeft De Nederlandsche Bank (DNB) aan de N.V. formeel de vergunning verstrekt als bedoeld in artikel 24, eerste lid van de toenmalige Wtv 1993, voor het uitoefenen van het levensverzekeringsbedrijf in de branches 1 (Levensverzekering Algemeen), 3 (Levensverzekering verbonden met beleggingsfondsen), en 7 (Beheer van collectieve pensioenfondsen) als bedoeld in artikel 16 van de Wtv 1993.

JAARVERSLAG 20 09

de curve vanaf 30 jaar wordt berekend met de éénjaars forward gebaseerd op de 29 en 30 jaar rente. In 2007 gebruikte De Eendragt de door DNB maandelijks gepubliceerde rentetermijnstructuur op basis van de Europese swapcurve. Risico’s Risico’s vormen een integraal onderdeel van de bedrijfsvoering van De Eendragt en daarom ziet de vennootschap risicomanagement als één van de kerncompetenties van haar organisatie. Het risicomanagement heeft zijn weerslag op alle managementactiviteiten en vormt een hoeksteen van het controleproces. De vennootschap bewaakt het algehele risicoprofiel en streeft daarbij naar een goede balans tussen risico, rendement en kapitaal. Het risicomanagement is gericht op het duurzaam beschermen van de financiële positie van De Eendragt en die van zowel de verzekerden als de verzekeringnemers. In deze risico paragraaf worden de belangrijkste risico’s uiteengezet die De Eendragt onderkent en de manier waarop haar risicomanagement daarop is afgestemd. Na een kort overzicht van de risico’s wordt uitgebreid ingegaan op de door De Eendragt genomen risicobeperkende maatregelen. Beschrijving van risico’s



Solvabiliteitsrisico Het belangrijkste risico voor De Eendragt betreft het solvabiliteitsrisico, ofwel het risico dat voldoende vermogen ter dekking van de pensioenverplichtingen ontbreekt. Actuarieel risico Het risico dat inherent is aan de verzekeringsactiviteiten. Het levensverzekeringsrisico heeft betrekking op veranderingen van arbeidsongeschiktheid, het kort- en langlevenrisico. Indexatierisico Het risico dat de al dan niet ingegane pensioenen in de solidaire portefeuille niet of onvolledig kunnen worden verhoogd voor stijgingen van de loon- of prijsindex. Rentegevoeligheidrisico Het risico dat samenhangt met een afwijkende rentegevoeligheid van de verplichtingen ten opzichte van de beleggingen. Koersrisico Het risico van mogelijke verliezen als gevolg van veranderingen van rentestanden, wisselkoersen, aandelenkoersen en overige relevante marktprijzen. Krediet- en tegenpartijrisico Het risico van verliezen veroorzaakt door betalingsonmacht van verzekeringnemers of een verlaging van de kredietstatus van debiteuren of tegenpartijen uit hoofde van beleggingen.

42

Jaarverslag 2006

Liquiditeitsrisico Het risico dat beleggingen niet tijdig en/of niet tegen een aanvaardbare prijs kunnen worden omgezet in liquide middelen, waardoor op korte termijn niet aan de verplichtingen kan worden voldaan. Operationeel risico Risico’s voortvloeiend uit een onjuiste afwikkeling van transacties, fouten in de verwerking van gegevens, het ontoegankelijk worden of verloren gaan van informatie, fraude en dergelijke. Systeemrisico Het risico dat het mondiale financiële systeem niet langer naar behoren functioneert, waardoor beleggingen van De Eendragt niet meer verhandelbaar zijn en zelfs, al dan niet tijdelijk, hun waarde verliezen. Nadere invulling risicobeheersing

Actuariële risico’s Overlevingsrisico De Eendragt gebruikt voor het berekenen van de verzekeringsverplichtingen en de financieringslasten in principe de meest recente overlevingstafel voor de Nederlandse bevolking. In de jaarlijkse toereikendheidstoets wordt de benodigde voorziening berekend met de door het actuarieel genootschap gepubliceerde generatietafel en de mogelijk door de toezichthouder gegeven aanwijzigingen. Deze voorziening wordt gecorrigeerd met de verwachting (best estimate) ten aanzien van kostenmarge, te ontvangen garantieopslagen en arbeidsongeschiktheid.


Solvabiliteitsrisico De Eendragt wordt bij het beheer van de pensioenverplichtingen en de financiering daarvan geconfronteerd met risico’s. De belangrijkste doelstelling van De Eendragt is continuïteit. Daarnaast wordt gestreefd naar een volledige toeslag op de pensioenen in de solidaire portefeuille. Voor de realisatie daarvan zorgt De Eendragt voor ten minste een toereikende solvabiliteit conform de eisen van DNB. Eind 2009 bedroeg de feitelijke solvabiliteit op basis van de ECB curve circa € 202,0 miljoen. De wettelijk vereiste solvabiliteit bedroeg per deze datum € 32,7 miljoen.

Overlijdensrisico De Eendragt heeft het excessieve overlijdensrisico herverzekerd op stop loss basis. Deze herverzekering dekt de totale overlijdensschade in enig kalenderjaar groter dan de zogenaamde prioriteit, die voor De Eendragt € 2,25 miljoen bedraagt. Per jaar beloopt de maximum uitkering € 20 miljoen en per verzekerde € 2 miljoen.

43


Kostenrisico In de voorziening verzekeringsverplichtingen is een voorziening opgenomen voor toekomstige administratie- en excassokosten.

JAARVERSLAG 20 09

Terrorismerisico Naast een gewoon overlijdensrisico bestaat de kans dat door een terroristische aanslag een onverwacht grote overlijdensschade optreedt. Sinds 2007 is dit risico herverzekerd via de Nederlandse Herverzekeringsmaatschappij voor Terrorismeschade. Bij overlijdensschade door terrorisme is de uitkering aan verzekerden gelimiteerd tot het bedrag dat uit hoofde van de herverzekering wordt ontvangen.



Toeslagrisico De Eendragt heeft de ambitie om binnen de solidaire portefeuille de pensioenen van de gepensioneerden en de gewezen deelnemers te verhogen met een toeslag op basis van de ongeschoonde prijsindex en de fictieve salarissen van de arbeidsongeschikten met de loonindex, beide zoals berekend door het Centraal Bureau voor de Statistiek. De toezegging op een toeslag is uitdrukkelijk voorwaardelijk. De mate van realisatie van deze ambitie hangt enerzijds af van de ontwikkelingen van de inflatie en de demografie en anderzijds van de daartoe beschikbare middelen. Ultimo verslagjaar bedroeg de algemene reserve solidaire portefeuille € 94,4 miljoen. De voorziening verzekeringsverplichtingen betreffende de solidaire portefeuille bedroeg € 528,3 miljoen exclusief premieovereenkomsten. Rentegevoeligheidrisico De Eendragt waardeert de voorziening verzekeringsverplichtingen op marktrente, in casu de door de ECB berekende rentetermijnstructuur op basis van de AAA euro staatsobligatiecurve. De rentetoevoeging aan de verzekeringsverplichtingen op basis van deze rentetermijnstructuur is aan de verzekeringnemers gegarandeerd. Sinds 2006 wordt gestreefd naar een zo volledig mogelijke afdekking van het rentegevoeligheidrisico, waarbij zowel de depots van de verzekeringnemers als de solidaire portefeuille een eigen, op de specifieke behoefte afgestelde, afdekking kent. De gekozen strategie is met behulp van deskundigen doorgerekend in ALM verband en onderzocht voor uiteenlopende scenario’s (stress tests). Tot 24 maart 2009 werden de verplichtingen gewaardeerd op marktwaarde tegen de door DNB voor verzekeraars gebruikte rentetermijnstructuur, in casu de Europese swapcurve. Hiermee verband houdend bestond de afdekking tot die datum uit een combinatie van fysieke euro obligaties en een duration overlay met swaptions (opties op receiver swaps). Vanaf 24 maart heeft De Eendragt met toestemming van DNB een alternatieve rentetermijnstructuur ingevoerd op basis van de door de ECB samengestelde AAA euro staatsobligatiecurve. Dat noopte tevens tot de volledige omvorming van de afdekking van de rentegevoeligheid met leningen conform de nieuwe marktrentestructuur. Vanaf genoemde datum bestaat de afdekkingsportefeuille uit Nederlandse, Duitse en Franse staatsleningen, waarvan de rentegevoeligheid voor verschillende looptijden zo veel mogelijk aansluit bij die van de verplichtingen. Koersrisico’s Ingebed in lange termijn scenario’s stelt de directie van De Eendragt in nauw overleg met de beleggingscommissie het jaarlijkse beleggingsplan vast. Centraal in het beleggingsplan staat de beheersing van de marktrisico’s door spreiding van het vermogen en vaststelling van de risicolimieten waarbinnen het beleggingsbeleid moet plaatsvinden.

44

Beleggingscommissie De beleggingscommissie, bestaande uit drie externe deskundigen en twee afgevaardigden van de verzekerden, toetst frequent of de directie de in het beleggingsplan neergelegde afspraken nakomt en of de uitkomsten van het beleggingsbeleid in lijn blijven met de ex ante rendementrisico aannames. Zou een structurele afwijking plaatsvinden, dan koppelt de beleggingscommissie die terstond terug naar de directie en de Raad van Commissarissen van de vennootschap. Zo nodig vindt tussentijdse bijstelling van het beleggingsbeleid plaats. Eens per jaar brengt de voorzitter van de beleggingscommissie uitvoerig rapport uit over diens bevindingen aan de RvC, terwijl hij daarnaast zitting heeft in een door de RvC gevormd comité dat zich meer diepgaand informeert over het gevoerde en voorgenomen beleggingsbeleid.

Jaarverslag 2006

De Eendragt hanteert een betrouwbaarheidsinterval van 99,5% voor alle marktrisicoberekeningen. Voor niet-lineaire producten is met behulp van een gespecialiseerde consultant een methode ontwikkeld om deze mee te nemen in de risicomodellen.

Door middel van een reeks aan maatregelen tracht de directie de marktrisico’s te beperken:

Sinds 1 juli 2006 is de beleggingsportefeuille van De Eendragt gesplitst in de algemene reserve solidaire portefeuille en het eigen vermogen van de vennootschap enerzijds en de depotbuffers van de verzekerde ondernemingen anderzijds. Sinds die datum wordt voor beide groepen een gedifferentieerd beleggingsbeleid gevoerd, waarbij het risico voor de algemene reserve solidaire portefeuille en het eigen vermogen lager ligt dan voor de depotbuffers. Per saldo resulteerde het beleggingsbeleid van uitsluitend de beleggingsportefeuilles in de volgende risico’s voor de onderscheidende groepen:

45


In de beleggingsportefeuilles van de depotbuffers en de algemene reserve solidaire portefeuille - Het aanbrengen van brede spreiding over beleggingscategorieën, debiteuren, markten en valuta’s; - Het selecteren van beleggingen met een relatief gunstige verwachte rendement-risico verhouding en het terugbrengen van beleggingen in categorieën met een relatief hoog risico, zoals aandelen; - Het afdekken van het valutarisico; - Het beperken van kredietrisico’s tot de beleggingen; - Het verlagen van het portefeuillerisico door onderling laagcorrelerende beleggingen te kiezen.


In de portefeuille die tegenover de af te dekken verplichtingen staat (verplichtingenportefeuille) - Het uitsluitend opnemen van Nederlandse, Duitse en Franse euro staatsleningen.

JAARVERSLAG 20 09

BELEGGINGSRISICO'S 2009 DEPOTBUFFERS


DE EENDRAGT

BENCHMARK

DE EENDRAGT

BENCHMARK

Absoluut risico (standaarddeviatie)

5,1

5,7

4,6

5,0

Tracking error (relatief risico)

1,3

0,9

IN PROCENTEN

Het absolute risico betreft de standaarddeviatie van de feitelijke, respectievelijk de in het beleggingsplan vastgestelde middelenverdeling. De tracking error betreft het relatieve risico van de portefeuilles ten opzichte van de benchmark. Doordat met name bij Europees vastgoed is gekozen voor een vast percentage opbrengst, dus zonder fluctuaties, lijkt de tracking error groter dan feitelijk het geval is. De Eendragt concentreert zich in haar risicobeheersing volledig op de absolute ex ante en ex post risico’s.



Valutarisico Het valutarisico van zowel de Amerikaanse dollar en de Japanse yen bleven gedurende het verslagjaar strategisch volledig afgedekt als onderdeel van het externe aandelenmandaat. Afdekking van het valutarisico vond plaats met behulp van valutatermijncontracten met een looptijd van één maand. Krediet- en tegenpartijrisico Voor De Eendragt komt kredietrisico voort uit het mogelijk in bedrijfsleningen belegde deel van de obligatieportefeuille, de met de aangehouden derivatenposities samenhangende debiteurenrisico’s en vanuit mogelijke premieachterstanden bij verzekeringnemers. Gedurende het verslagjaar werd de obligatieportefeuille volledig geconcentreerd in Nederlandse, Duitse en Franse staatsleningen. De Eendragt bezat in geheel 2009 geen hoog risicovolle leningen met uitzondering van een klein belang in zogeheten leveraged loans fonds, kortlopende leningen met een onderpand dat als garantie dient in het geval van faillissement van de debiteur. Ten aanzien van inflatieswaps loopt De Eendragt een risico dat een tegenpartij op de financiële markt niet meer in staat blijkt om aan zijn verplichtingen te voldoen bij de verrekening van de voor- of nadelen uit de bestaande positie. Ter beperking van dit risico bestaan met alle tegenpartijen contractuele afspraken over de regelmatige verrekening van genoemde verschillen. In principe vindt dat tweewekelijks plaats, maar bij heftige koersfluctuaties die zorgen voor overschrijding van een afgesproken bedrag, volgt tussentijdse afrekening. De positie wordt doorlopend bewaakt door een daartoe geëquipeerde consultant. De Eendragt ontvangt maandelijks een uitgebreide rapportage en zo nodig tussentijdse verslaglegging. Via de custodian kan het onderpand dagelijks worden gevolgd. In 2009 hebben zich geen problemen voorgedaan.

46

Jaarverslag 2006

Ten aanzien van het kredietrisico op verzekeringnemers hanteert De Eendragt een actieve bewaking van de betalingstermijnen. Betaling van de actuarieel benodigde pensioenpremie vindt voor het hele jaar per 1 januari ten laste van de depotbuffer plaats. Deze is bij de meeste verzekerde ondernemingen aanwezig. Voor verzekerden waar de depotbuffer ontoereikend is voor deze jaarinkoop wordt een strikt incassobeleid gevoerd. Bovendien is rente verschuldigd over niet tijdig ontvangen bedragen. Indien een onderneming in surseance raakt of failliet gaat, ontvangt De Eendragt de mogelijk achterstallige premie gedurende een overbruggingsperiode van het UWV. Ook de spreiding over per ultimo verslagjaar 35 ondernemingen mitigeert het kredietrisico aanzienlijk.

Naast de directe beschikbaarheid van voldoende middelen heeft De Eendragt de mogelijkheid om haar geldstromen met een relatief hoge mate van zekerheid te prognosticeren. De maandelijkse pensioenbetalingen en premieontvangsten zijn bekend, terwijl verzekeringnemers contractueel een opzegtermijn van tenminste twee maanden in acht moeten nemen. Het resterende potentiële risico komt vooral van waardeoverdrachten. Gezien de breed gediversifieerde cliëntenkring, het toenemend aantal actieven ten opzichte van slapers en de aangescherpte regelgeving lijkt dit risico echter gering. Operationeel risico Het risico van een onjuiste afwikkeling van transacties, fouten in de verwerking van gegevens, het verloren gaan van informatie, fraude en dergelijke worden door De Eendragt beheerst door het stellen van hoge kwaliteitseisen aan de organisaties die bij de uitvoering betrokken zijn op het gebied van interne organisatie, procedures, processen en controles, kwaliteit van geautomatiseerde systemen, enzovoorts. De accountant voert jaarlijks controle uit op de processen bij De Eendragt zelf en rapporteert daarover aan de

47


Een belangrijk liquiditeitsrisico komt voort uit het mogelijk disfunctioneren van financiële markten, zoals tussen september 2008 en maart 2009. Niet alleen kunnen ook zeer liquide producten als staatsleningen, valutatermijncontracten en renteswaps onder dergelijke omstandigheden plotseling onverhandelbaar blijken, ook een normale waardering van deze vermogenstitels wordt gefrustreerd. Met name richting toezichthouders geeft dat een volledig vertekend beeld van de waarde van de beleggingen en de solvabiliteit van de onderneming. Een dergelijke situatie kan resulteren in beslissingen die de belanghebbenden, noch de ontwikkeling van de organisatie ten goede komen.


Liquiditeitsrisico Waar de overige risicocomponenten vooral de langere termijn betreffen (de solvabiliteit), gaat het bij liquiditeitsrisico’s om de kortere termijn. De beleggingen van De Eendragt zijn grotendeels zeer liquide. Alle posities met uitzondering van die in niet-beursgenoteerd vastgoed, kunnen binnen één maand geliquideerd worden om middelen vrij te maken. De totale omvang van de niet direct beschikbare posities bedroeg per ultimo 2009 € 129,2 miljoen. De Eendragt streeft naar een geleidelijke vermindering van het illiquide deel van de beleggingen tot maximaal 40% van de depotbuffers en algemene reserve solidaire portefeuille. In de tegenover de verplichtingen staande beleggingen zitten geen illiquide bestanddelen.

JAARVERSLAG 20 09

directie. De Raad van Commissarissen bespreekt deze rapportage in haar vergaderingen. Alle procedures op de pensioenadministratie zijn omschreven, terwijl het hoofd van de afdeling toeziet op naleving daarvan. De directie ziet weer toe op het hoofd pensioenadministratie. Alle geautomatiseerde systemen voor de pensioenadministratie worden voor invoering uitvoerig getest in een afgescheiden omgeving en pas in gebruik genomen na goedkeuring door de directie. Dagelijks vindt een backup plaats van alle op de computersystemen aanwezige informatie. De daartoe gebruikte tapes worden voor een lange periode bewaard in een kwalitatief hoogwaardige datakluis, terwijl eind van iedere maand tevens een volledige backup extern in bewaring wordt gegeven. De cruciale systemen en data zijn bovendien via een extern online backupsysteem gewaarborgd. Alle centrale computers zijn beschermd tegen storingen in de stroomvoorziening en kunnen zo nodig direct door een andere server worden overgenomen. Hiervoor gelden nauw omschreven noodprocedures. De accountant heeft een uitgebreid onderzoek gedaan naar de kwetsbaarheid van de informatie technologie infrastructuur. Hieruit bleken geen ernstige tekortkomingen.



Het systeembeheer zelf gebeurt voor een deel door een externe organisatie, waarbij de toegangsrechten voor de interne automatiseringsmedewerkers beperkingen kennen. De Eendragt heeft een relatief kleine personeelsbezetting, wat de organisatie in principe kwetsbaar maakt voor uitval van medewerkers. Aangezien dit risico niet geheel te voorkomen valt, heeft de directie zoveel mogelijk beperkende maatregelen genomen. Alle essentiële functies binnen de organisatie hebben inmiddels een bezetting van tenminste twee personen. Mede met het oog op de recente en toekomstige groei is het aantal medewerkers aanzienlijk uitgebreid, wat de algemene kwetsbaarheid in personeel opzicht mitigeert. Dat neemt echter niet weg dat de hoge kwaliteit, langjarige ervaring en creativiteit van de medewerkers niet eenvoudig te vervangen valt. Systeemrisico Tegen systeemrisico’s, waarbij het mondiale financiële systeem (de internationale markten) niet langer naar behoren functioneert, bestaan geen afdekkingsmogelijkheden. Per definitie gaat het immers om onvoorspelbare gebeurtenissen. Wel heeft De Eendragt er alles aan gedaan om de invloed van zulke omstandigheden op de verzekerden en de bedrijfsvoering tot het minimum te beperken. Naast de zo nauwkeurig mogelijke afdekking van het renterisico behoort daartoe een beleggingsbeleid voor de depotbuffers en algemene reserve dat zich baseert op risicobudgetten en stress tests.

48

Verantwoording in de jaarrekening Baten en lasten worden toegerekend aan het boekjaar waarop deze betrekking hebben.

Jaarverslag 2006

VERSL AGGE VINGSk ADER

Beleggingsresultaten uit het levensverzekeringsbedrijf worden in de winst- en verliesrekening verantwoord. De resultaten op de beleggingen, die ter vrije beschikking tegenover het eigen vermogen staan, worden aan de niet-technische rekening toegerekend.

Vreemde valuta Activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend naar euro’s tegen de koers per balansdatum. Deze waardering is onderdeel van de waardering tegen reële waarde. Baten en lasten voortvloeiende uit transacties in vreemde valuta’s worden omgerekend tegen de koers per transactiedatum. De Eendragt Pensioen hanteert voor de vaststelling van de actuele waarde de wisselkoersen zoals opgenomen in onderstaande tabel. 2009

2008

SLOTkOERS

Amerikaanse dollar

EUR

0,72134

49

0,71669

2009

2008

GEmIDDELDE kOERS

0,71715

0,67990


GEhANTEERDE WISSELkOERSEN


Schattingen en veronderstellingen De jaarrekening is opgesteld volgens de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek, waarin wordt vereist dat de directie oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, alsmede van baten en lasten. De schattingen en hiermee verbonden vooronderstellingen zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden en verschillende andere factoren die gegeven de omstandigheden als redelijk worden beschouwd. De uitkomsten hiervan vormen de basis voor het oordeel over de boekwaarde van activa en verplichtingen die niet op eenvoudige wijze uit andere bronnen blijkt. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien, indien deze herziening alleen voor die periode gevolgen heeft, of in de periode van herziening en toekomstige perioden, indien de herziening gevolgen heeft voor zowel de verslagperiode als toekomstige perioden.

JAARVERSLAG 20 09

Balansposten Beleggingen Alle waarde veranderingen van de beleggingen worden verantwoord via de winst- en verliesrekening. Participaties in vastgoedmaatschappijen (indirect vastgoed) Beleggingen in beursgenoteerde vastgoedfondsen worden gewaardeerd tegen de actuele waarde, zijnde de per balansdatum geldende beurskoers. Beleggingen in niet-beursgenoteerde vastgoedparticipatiemaatschappijen worden gewaardeerd tegen het evenredige deel van de netto vermogenswaarde waartoe De Eendragt gerechtigd is.


Aandelen De aandelen zijn gewaardeerd tegen actuele waarde, zijnde de per balansdatum geldende beurskoers. Aandelen en participaties in niet beursgenoteerde beleggingsfondsen worden gewaardeerd op het aandeel in de beurswaarde van de onderliggende aandelen. De uiteindelijke vaststelling is een benaderde waarde en geschiedt op basis van de indices van de respectievelijke aandelenmarkten. Het risico op de Amerikaanse dollar binnen deze portefeuille is door de externe manager strategisch afgedekt. Obligaties De vastrentende waarden zijn gewaardeerd tegen actuele waarde, zijnde de per balansdatum geldende beurskoers. Hypotheken u/g De hypotheken zijn gewaardeerd op nominale waarde. Deposito’s De deposito’s zijn gewaardeerd op nominale waarde. Innovatie De categorie innovatie heeft betrekking op beleggingen in leverage loans en een longshort grondstoffenfonds. Deze beleggingen worden gewaardeerd tegen de actuele waarde, zijnde de per balansdatum geldende beurskoers.


Vorderingen en overlopende activa De vorderingen en overlopende activa zijn gewaardeerd op nominale waarde onder aftrek van een eventuele voorziening voor oninbaarheid. Liquide middelen De liquide middelen zijn gewaardeerd op nominale waarde.

50

Jaarverslag 2006

Derivaten Derivaten worden gewaardeerd tegen de markwaarde per balansdatum. Deze marktwaarde wordt op frequente basis vastgesteld door een onafhankelijke externe deskundige. Ter meerdere zekerheid voor de nakoming van deze contracten worden staatsleningen als onderpand uitgewisseld met de tegenpartijen van diverse posities.

Technische voorzieningen Financieringsmethode Jaarlijks worden de aanspraken ingekocht die bij ontslag worden toegekend. De voorziening pensioenverplichtingen is gebaseerd op de aanspraken op de balansdatum. Rekenrente Rentetermijnstructuur gebaseerd op AAA euro staatsobligaties, zoals berekend door de ECB.

Indexatie De Eendragt heeft de ambitie om de pensioenen van de gepensioneerden en de gewezen deelnemers in de solidaire portefeuille te indexeren met de ongeschoonde prijsindex en de fictieve salarissen van de arbeidsongeschikten met de loonindex, beide zoals berekend door het Centraal Bureau voor de Statistiek. De indexatietoezegging is uitdrukkelijk voorwaardelijk. Pensioensparen / beschikbare premie (premieovereenkomsten) Deze twee regelingen worden als kapitaal geadministreerd. Het beleggingsrisico wordt door de deelnemer gedragen. Partnerfrequentie Alle actieven en gewezen deelnemers worden geacht een partner te hebben. Op de pensioendatum wordt het partnerpensioen van een deelnemer zonder rechthebbende op partnerpensioen omgezet in extra ouderdomspensioen.


Sterftegrondslagen Voor de sterftegrondslagen worden de AG-tafels 2000-2005 met één jaar leeftijdsverlaging gehanteerd.

Toekomstige salarisontwikkelingen Met toekomstige salarisontwikkelingen wordt geen rekening gehouden.

51


Opslag toekomstige kosten Rekening wordt gehouden met 1,25% excassokosten en 0,5% overige administratiekosten.

JAARVERSLAG 20 09

Niet in de voorziening opgenomen aanspraken Alle pensioenaanspraken worden in de berekening van de voorziening betrokken, met uitzondering van de toekomstige aanspraken op premievrije opbouw van tijdelijk ouderdomspensioen van de arbeidsongeschikte deelnemers die de leeftijd van 50 jaar nog niet hebben bereikt. Hiertegenover kan echter de WAO-uitkering met het tijdelijke ouderdomspensioen worden verrekend. Risicoherverzekering Voor het individuele positieve risico van het bij overlijden toe te kennen pensioen is een stoploss-verzekering afgesloten. De herverzekeraar keert de totale schade boven de prioriteit uit. Het Anw-hiaat is in de berekening opgenomen. Het arbeidsongeschiktheidsrisico is in eigen beheer gehouden. Schulden en overlopende passiva De schulden en overlopende passiva zijn gewaardeerd op nominale waarde.

Winst- en verliesrekening



Belasting De vennootschap is vrijgesteld van vennootschapsbelasting. Acquisitiekosten Omdat De Eendragt geen gebruik maakt van tussenpersonen bij de totstandkoming van verzekeringen zijn de acquisitiekosten van beperkte omvang en worden deze dan ook niet geactiveerd maar direct ten laste van het resultaat gebracht. Niet-technische rekening De aan de niet-technische rekening toegerekende opbrengst uit beleggingen wordt vastgesteld op basis van het pro rata deel dat het eigen vermogen van De Eendragt op 1 januari uitmaakt van de totale beleggingen.

52

Jaarverslag 2006

TOELIchTING bA L ANS Indien niets anders vermeld, luiden de bedragen in duizenden euro’s. 1. BELEGGINGEN

AANDELEN IN VASTGOEDfONDSEN Boekwaarde einde vorig boekjaar Aankopen

2009

2008

147.960

157.985

13.800

13.720

Verkopen

-15.989

-10.182

Subtotaal

145.771

161.523

777

-93

Transactieresultaat portefeuille Herwaarderingsresultaat portefeuille

-17.359

-13.470

Boekwaarde per 31 december

129.189

147.960

Beursgenoteerde vastgoedfondsen

5.220

129.189

142.740


129.189

147.960

2009

2008

50.785

109.219

AANDELEN Boekwaarde einde vorig boekjaar Aankopen

72.256

80.051

Verkopen

-53.447

-98.101

Subtotaal

69.594

91.169

Transactieresultaat portefeuille Herwaarderingsresultaat portefeuille Boekwaarde per 31 december

-782

-11.169

9.084

-29.215

77.896

50.785

Aankopen en verkopen zijn inclusief een bedrag van € 41.644 aan nominale waarde voor het creëren en in stand houden van futureposities. Onder aandelen is een portable alpha positie opgenomen, bestaande uit een verhoging van het mandaat voor de beheerder van de bestaande aandelen portefeuille, waar tegenover een even grote futurepositie is aangegaan in marktgewogen aandelen indices. Per saldo bedroeg de actuele waarde van deze positie - € 567. Uit hoofde van marginverplichtingen is onderpand verstrekt met een waarde van € 1.556.

53


0

Niet-beursgenoteerde vastgoedfondsen


Waarvan:

JAARVERSLAG 20 09

OBLIGATIES Boekwaarde einde vorig boekjaar

2009

2008

739.289

667.363

Aankopen

471.787

176.774

Verkopen

-428.664

-155.616

Subtotaal

782.412

688.521

Transactieresultaat portefeuille

-14.305

-5.195

Herwaarderingsresultaat portefeuille Boekwaarde per 31 december (excl. opgelopen rente) Opgelopen rente Boekwaarde per 31 december (incl. opgelopen rente)

-160

46.013

767.947

729.339

23.609

9.950

791.556

739.289

HYPOTHEKEN

2009

2008

Boekwaarde einde vorig boekjaar

1.047

942

Verstrekkingen

1.120

105

Aflossingen Boekwaarde per 31 december

-70

0

2.097

1.047



De hypotheken betreffen verstrekte hypotheken aan personeel en directie.

DEPOSITO'S

2009

2008


0

10.000

54

2008


3.873

0

15.309

5.000

Verkopen

Aankopen

0

0

Subtotaal

19.182

0

0

0

Transactieresultaat portefeuille Herwaarderingsresultaat portefeuille Boekwaarde per 31 december

DERIVATEN Boekwaarde einde vorig boekjaar Aankopen

516

-1.127

19.698

3.873

2009

2008

53.320

16.970

0

8.309

Verkopen

-47.050

-7.134

Subtotaal

6.270

18.145

Transactieresultaat portefeuille Transactieresultaat US$ hedge Herwaarderingsresultaat portefeuille Herwaarderingsresultaat US$ hedge Boekwaarde per 31 december

10.807

0

-957

966

-12.747

34.112

0

97

3.373

53.320

Uitstaande derivatenposities zoals opgenomen onder Obligaties (inflatieswaps) per 31 december: OVERZIchT INfLATIESWAPS LOOPTIJD SWAPS

ONDERLIGGENDE WAARDE

WAARDE 31 DEc 2009

30 jaar

122.000

3.373

Balanspositie 31 december

122.000

3.373

Jaarverslag 2006

2009


INNOVATIE

55


Van de tegenpartij op deze posities is onderpand verkregen met een marktwaarde van €.1.288.

JAARVERSLAG 20 09

2. VORDERINGEN EN OVERLOPENDE ACTIVA

VORDERINGEN EN OVERLOPENDE ACTIVA

2009

Vorderingen uit herverzekering

2008

72

494

1.421

1.126

Beleggingsvorderingen

784

803

Te ontvangen waardeoverdrachten

932

557

Premievorderingen

Overigen Boekwaarde per 31 december

688

644

3.897

3.624

3.581

2.761

229

274

Waarvan: Korter dan 1 jaar Langer dan 1 jaar, maar korter dan 5 jaar Langer dan 5 jaar Boekwaarde per 31 december

87

589

3.897

3.624

3. LIQUIDE MIDDELEN



LIQUIDE MIDDELEN

2009

2008

Banken

44.604

15.418


44.604

15.418

De liquide middelen zijn direct opeisbaar. Bij de ABN AMRO Bank beschikt De Eendragt over een kredietfaciliteit van € 5.000. Hiervan werd gedurende het verslagjaar incidenteel gebruik gemaakt.

4. EIGEN VERMOGEN

EIGEN VERMOGEN GEPLAATST KAPITAAL

HERWAARDERINGSRESERVE


OVERIGE RESERVES

TOTAAL

Stand per 1 januari 2008

45

8.716

139.711

96.073

244.545

Resultaat boekjaar 2008

0

-8.716

-44.663

-7.228

-60.607

Stand per 1 januari 2009

45

0

95.048

88.845

183.938

Resultaat boekjaar 2009

0

0

-621

18.667

18.046

Stand 31 december 2009

45

0

94.427

56

107.512

201.984

Jaarverslag 2006

Geplaatst kapitaal Het maatschappelijk kapitaal van De Eendragt Pensioen N.V. bedraagt € 225 (2008: € 225) verdeeld in 225 gewone aandelen van duizend euro. In 2009 zijn geen aandelen geplaatst of volgestort. Herwaarderingsreserve De ongerealiseerde waardemutaties van beleggingen in vastgoedfondsen waarvoor geen frequente marktnotering aanwezig is, bedraagt € 0 (2008: € 0).

2009

2008


95.048

139.711


0

-12.255

Overrente Indexatiekosten Inbrengbijdrage

6.131

-32.782

-9.931

-9.608

5.875

10.685

Overig

-2.696

-703


94.427

95.048

Resultaat Boekjaar De directie stelt aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor de winst over het boekjaar 2009 ten bedrage van € 18.046 te verdelen zoals in onderstaande overzicht is aangegeven. Dit voorstel is reeds in de jaarrekening verwerkt. OVERZIchT TOTAAL RESuLTAAT

2009

2008

0

-8.716

-621

-44.663

Ten gunste van de overige reserves

18.667

-7.228

Resultaat boekjaar

18.046

-60.607

Verdeling resultaat boekjaar: Ten gunste van de herwaarderingsreserve Ten gunste van de algemene reserve solidaire portefeuille

57


ALGEmENE RESERVE SOLIDAIRE PORTEfEuILLE


Algemene reserve solidaire portefeuille Voor de solidaire portefeuille is een algemene reserve afgezonderd van de overige reserves.

JAARVERSLAG 20 09

Solvabiliteit De solvabiliteit is gebaseerd op de solvabiliteitsberekening conform voorschriften van de Wet op het financieel toezicht (Wft). De aanwezige solvabiliteit is € 202,0 miljoen. De vereiste solvabiliteit is € 32,7 miljoen. De solvabiliteitsmarge bedraagt € 169,3 miljoen. De door de directie noodzakelijk geachte solvabiliteit bedraagt € 97,5 miljoen, zijnde de vereiste solvabiliteit vermeerderd met een bedrag ter grootte van 7,5% van de voorziening verzekeringsverplichtingen gebaseerd op een 3% rekenrente.

5. TECHNISCHE VOORZIENINGEN



Voorziening garantieverplichtingen Voor aanpassing naar nieuwe sterftegrondslagen wordt een voorziening garantieverplichting gevormd. De jaarlijkse dotatie (gerekend vanaf 1 januari 2008) bedraagt 0,3% van de voorziening verzekeringsverplichtingen. De voorziening garantieverplichting is opgenomen in de voorziening verzekeringsverplichtingen en bedroeg eind 2009 € 4,6 miljoen. Dit percentage is tot nog toe ruim voldoende gebleken om de toenemende levensverwachting op te vangen maar kan, indien nodig, worden verhoogd bij de periodieke contractverlenging. Toereikendheidstoets De Eendragt voert jaarlijks, conform de Wft en het Besluit Prudentiële Regels, een toereikendheidstoets uit op de technische voorzieningen. Dit gebeurt door de toetsvoorziening af te zetten tegen de aanwezige voorziening. De toetsvoorziening is gelijk aan het maximum van de afkoopwaarde en de actuele waarde van de technische voorziening, verminderd met de overwaarde van beleggingen. De afkoopwaarde van de uitvoeringsovereenkomsten is bij De Eendragt gelijk aan de aanwezige technische voorziening, terwijl de actuele waarde gelijk is aan de som van best estimate waarde en de risicomarge. De best estimate waarde bestaat uit de som van de embedded opties (contante waarde toekomstige winstdeling/toeslagverlening) en de contante waarde van de toekomstige best estimate kasstromen. Door bepalingen in de uitvoeringsovereenkomsten is de waarde van de embedded opties bij De Eendragt nihil. Bij de bepaling van de best estimate kasstromen zijn aannames gemaakt over sterfte, kosten, arbeidsongeschiktheid, afkoop en verlenging. Voor de risicomarge heeft De Eendragt in 2008 2,5% aangehouden. Door inzichten, opgedaan in de QIS4 studies, kon in 2009 een verdere verfijning worden aangebracht en komt de risicomarge uit op 2,2%. De overwaarde van de beleggingen is op nihil gesteld omdat alle beleggingen zijn gewaardeerd op marktwaarde. Uit de berekening blijkt dat de aanwezige voorziening de benodigde toetsvoorziening met € 2,2 miljoen overtreft. Doordat het maximum van de afkoopwaarde en de actuele waarde aangehouden dient te worden, komt het overschot uit op nihil. De conclusie luidt, dat de aanwezige voorziening toereikend is.

58

760.807

642.398


0

19.663

Koopsommen nieuwe contracten

33.664

5.369


Backservice

14.740

4.707

Comingservice

20.458

13.632

518

474

Inkomende overdrachten (inclusief interne overdrachten)

1.939

2.512

Spaarpremies en koopsommen

1.236

989

Indexatie pensioenen solidaire portefeuille

9.613

9.927

570

-1.797

-41.813

-40.279

-1.661

-4.842

Anw-hiaat

Arbeidsongeschiktheid Pensioenuitkeringen Vrijgevallen door overdrachten Vrijgevallen administratiekosten Interest Rendement sparen/beschikbare premie

-941

-898

-9.521

104.058

779

-656

Resultaat op overlijden

-1.725

575

Mutatie garantievoorziening

2.353

2.295

0

0

-399

-2.261

0

4.941

790.617

760.807

2009

2008

Depots ondernemingen

253.293

234.504

Solidaire portefeuille

537.324

526.303

Totaal

790.617

760.807

Aanvullen uit hoofde van garantie Overdracht naar solidaire portefeuille Saldo verschil mutatie rentetermijnstructuren Boekwaarde per 31 december

VOORZIENING VERZEkERINGSVERPLIchTINGEN

In de voorziening is een bedrag van € 45.103 (2008: € 27.427) opgenomen voor premieovereenkomsten.

59

Jaarverslag 2006

2008


2009


VOORZIENING VERZEkERINGSVERPLIchTINGEN

JAARVERSLAG 20 09

VOORZIENING WINSTDELING

2009

2008


5.201

3.254

399

1.577

Mutaties: Resultaat op premievrijstelling Resultaat op WAO-excedent Resultaat op kosten Resultaat op overlijden Overig Boekwaarde per 31 december

195

524

-237

-2

418

-152

-360

0

5.616

5.201

De technische winstdeling wordt, voor zover positief, aan het eind van de contractsperiode voor 80% toegevoegd aan de depotbuffer van de verzekeringnemers. Voor de opgelopen winstdeling wordt de voorziening aangehouden.

6. OVERIGE SCHULDEN EN OVERLOPENDE PASSIVA

OVERIGE SCHULDEN EN OVERLOPENDE PASSIVA Depotbuffers Belastingen/sociale premies



Pensioenen

2009

2008

51.292

63.354

1.205

1.180

119

104

Waardeoverdrachten

39

8

Nog verschuldigde kosten

56

1.684

20.202

8.900

1.180

140

74.093

75.370

Vooruitbetaalde premies Overige Boekwaarde per 31 december

Met uitzondering van de depotbuffers hebben de schulden en overlopende passiva een looptijd korter dan 1 jaar.

60

2009

2008

63.354

103.159

Correctie vorig boekjaar

0

-4.079


0

-7.408

-188

-3.824

-14.966

-5.105

Stand 1 januari

Uitbetaald Verschil werkelijke en actuariële premie Resultaat waardeoverdrachten Maatschappijwinstdeling

-325

-51

2.475

567

Overig

105

0

Overrente

837

-19.905

51.292

63.354

Balanspositie 31 december

Niet uit de balans blijkende verplichtingen Eind 2009 bestond een toezegging voor een belegging in niet-genoteerd Europees vastgoed van € 4,2 miljoen. De Eendragt is op 1 november 2006 een geïndexeerde huurovereenkomst aangegaan voor De Boelelaan 7, Amsterdam. Deze huurovereenkomst heeft een looptijd van 12,5 jaar, tot 30 april 2019. Voor de resterende periode van 9 jaar geldt een jaarlijks nog te indexeren huurverplichting van € 158. De Eendragt heeft voor 4 lease auto’s contracten. Deze leasecontracten hebben een gemiddelde looptijd van 12 maanden met een jaarlijkse verplichting van € 38.

61

Jaarverslag 2006


DEPOTbuffERS


Depotbuffers De toevoegingen en onttrekkingen aan de depots zijn opgenomen in de winstanalyse. Het juridisch eigendom van de depotbuffers ligt bij De Eendragt. Het depot van een verzekeringnemer bestaat uit de voorziening verzekeringsverplichtingen en een depotbuffer. De depotbuffer kan, naar keuze van de verzekeringnemer, een bestemmingsreserve bevatten. Deze dient uitsluitend voor de toeslagverlening binnen de pensioenregeling. Het overige deel van de depotbuffer wordt financieringsbuffer genoemd en dient onder andere ter egalisatie van de jaarlijks wisselende financieringslasten van de pensioenregeling.

JAARVERSLAG 20 09

Toelichting winst- en verliesrekening

Indien niet anders vermeld, luiden de bedragen in duizenden euro’s. Technische rekening 7. VERDIENDE PREMIES EIGEN REKENING

De verantwoorde bruto premies betreffen alleen pensioenverzekeringen en zijn geheel in Nederland gerealiseerd. De pensioenverplichtingen van De Eendragt zijn bij Eendragt zelf ondergebracht. Van de verdiende premies eigen rekening heeft in 2009 € 350 (2008: € 332) betrekking op haar eigen personeel. 8. OPBRENGSTEN UIT BELEGGINGEN

OPBRENGSTEN UIT BELEGGINGEN INGEDEELD NAAR VERWERKINGSMETHODE BELEGGINGEN

2009

Vastgoedfondsen

7.354

8.353

Financiële beleggingen

32.035

11.725

Totaal

39.389

20.078


OPBRENGSTEN UIT BELEGGINGEN INGEDEELD NAAR SOORT BELEGGINGEN

2009

2008

Vastgoedfondsen

7.354

8.353

31.225

10.033

0

56

- Deposito's

501

1.636

- Innovatie

309

0

39.389

20.078

Overige beleggingen - Vastrentende waarden - Aandelen

Totaal

OPBRENGSTEN UIT BELEGGINGEN INGEDEELD NAAR SOORT OPBRENGSTEN


2008

Rente Dividend Totaal

62

2009

2008

31.726

11.669

7.663

8.409

39.389

20.078

2009

2008

Vastgoedfondsen

1.220

0


1.693

1.382

Aandelen

1.026

86

US$-hedge Totaal

-957

966

2.982

2.434

2009

2008

0

0

Jaarverslag 2006

GEREALISEERDE WINST OP bELEGGINGEN

Vastgoedfondsen Vastrentende waarden

17.018

99.895

Aandelen

9.084

0

Innovatie

561

0

0

1.009

26.663

100.904

2009

2008

415

1.946

US$-hedge Totaal

10. WINSTDELING EN KORTINGEN

WINSTDELING Mutatie voorziening winstdeling Overrente depotbuffers

837

-19.905

Uitkering Maatschappijwinstdeling

2.475

567

Totaal

3.727

-17.392

63


NIET-GEREALISEERDE WINST OP bELEGGINGEN


9. NIET-GEREALISEERDE WINST OP BELEGGINGEN

JAARVERSLAG 20 09

11. BEDRIJFSKOSTEN

BEDRIJFSKOSTEN

2009

2008

Salarissen

2.115

1.386

83

107

Sociale lasten Pensioenlasten

699

332

Overige personeelskosten

194

144

Automatiseringskosten

195

146

Adviseurskosten

473

369

Huisvesting

274

275

Brancheverenigingen en toezichthouders

122

73

Overige bureaukosten Totaal In percenten van het belegd vermogen



181

236

4.336

3.068

0,40

0,30

Pensioenregeling personeel De pensioenregeling voor het personeel is ondergebracht bij De Eendragt. De pensioenregeling is een middelloonregeling met een garantie op eindloon. De jaarlijkse opbouw voor middelloon bedraagt 2,25% en voor de garantie 2% van de pensioengrondslag. Als franchise wordt het fiscaal minimum aangehouden. De verworven aanspraken op pensioen worden jaarlijks gefinancierd door een koopsomstorting. De pensioenregeling wordt in de jaarrekening hetzelfde behandeld als de pensioenregelingen van andere verzekeringsnemers. Begin 2009 heeft de Raad voor de Jaarverslaggeving een nieuwe ontwerp-Richtlijn 271.3 over pensioenen gepubliceerd, die met onmiddellijke ingang mag worden toegepast. Uitgangspunt van de nieuwe ontwerp-Richtlijn is dat voor alle pensioenregelingen de te verwerken pensioenlast in principe gelijk is aan de verschuldigde pensioenpremie, tenzij sprake is van additionele verplichtingen op balansdatum. Besloten is deze ontwerp-Richtlijn met ingang van 1 januari 2008 toe te passen. Accountantskosten In de adviseurskosten zijn begrepen de kosten voor het onderzoek van de jaarrekening door onze accountant KPMG. Over 2009 is aan de externe accountant hiervoor een vergoeding betaald van € 92 (2008: € 119). Bestuursbeloning De bezoldiging van de directie was in 2009 € 439 (2008: € 305). De pensioenlasten van de directie bedroegen € 214 (€ 96). Voor bonussen over 2007, 2008 en 2009, die in de komende jaren worden uitbetaald, is € 422 gereserveerd. Voor de verhoging van de pensioenen van de directie in de komende jaren is € 349 gereserveerd. De bezoldiging van de commissarissen was € 60 (€ 56). De commissaris op voordracht van de niet-actieven ontving, uit hoofde van zijn pensioenregeling, pensioen van De Eendragt. Geen van de andere commissarissen ontving pensioen of andere uitkeringen van De Eendragt.

64

2009

2008

16,6

14,0

2009

2008

Beleggingskosten onroerendgoedfondsen

57

1

Beleggingskosten vastrentende waarden

30

1.316

0

9

Gemiddeld aantal FTE's over het jaar

Jaarverslag 2006

GEmIDDELD AANTAL fTE'S

Beleggingskosten aandelen Overige beleggingskosten en rentelasten Totaal

GEREALISEERD VERLIES OP bELEGGINGEN Vastgoedfondsen

54

64

141

1.390

2009

2008

443

93

15.998

6.577

Aandelen

1.808

11.255

Innovatie

0

0

18.249

17.925

2009

2008

Vastgoedfondsen

17.359

13.470



Totaal

13. NIET GEREALISEERD VERLIES OP BELEGGINGEN

NIET GEREALISEERD VERLIES OP bELEGGINGEN

19.118

19.770

Aandelen

0

29.215

Innovatie

45

1.127

0

912

36.522

64.494

US$-hedge Totaal

65


bEhEERSkOSTEN EN RENTELASTEN


12. BELEGGINGSLASTEN

JAARVERSLAG 20 09

14. ANDERE BATEN EN LASTEN

ANDERE BATEN EN LASTEN

2009

2008

Correctie depotbuffers vorig boekjaar

0

4.083

Wijziging technische grondslagen depotbuffers

0

7.408

Overige baten en lasten

102

3

Totaal

102

11.494



66

Jaarverslag 2006

TOELIchTING AcTuARIËLE WINSTANA LySE Indien niet anders vermeld, luiden de bedragen in duizenden euro’s.

VERSchIL ONTVANGEN PREmIE EN bENODIGDE AcTuARIËLE PREmIE Ontvangen premies en koopsommen

2009

2008

66.719

27.974

Actuarieel was benodigd

-81.685

-33.079

Totaal

-14.966

-5.105

Het verschil in ontvangen premie en de benodigde actuariële premie is verwerkt in de depotbuffers van de verzekeringnemers.

INkOmENDE WAARDEOVERDRAchTEN

2009

Ontvangen waardeoverdrachten Benodigde koopsom Totaal

2008

1.711

2.357

-2.068

-2.374

-357

-17

Uitkering

2009

2008

-188

-3.824

2009

2008

0

0

Dit betreft uitkeringen aan verzekeringnemers uit de depotbuffers.

OVERRENTE Saldo verschil mutatie 3% en marktrente Opbrengst beleggingen

14.122

40.968

9.521

-104.058

Bureaukosten beleggingen

-227

-489

Rendement premieovereenkomsten

-779

656

Benodigde rente

Interest correcties Totaal

604

-13.885

23.241

-76.808

Waarvan € 837 ten gunste van de depotbuffers en € 22.404 ten gunste van het resultaat boekjaar.

67


RESTITuTIE uIT DEPOTbuffERS


Het verschil in ontvangen waardeoverdrachten en de benodigde actuariële premie is verwerkt in de depotbuffers van de verzekeringnemers.

JAARVERSLAG 20 09

RESULTAAT OP ARBEIDSONGESCHIKTHEID Premievrij voortzetten van de pensioenopbouw Uitkeren van WAO-excedent Premie arbeidsongeschiktheid Totaal

2009

2008

-315

1.401

-73

379

1.130

846

742

2.626

Waarvan € 594 naar de voorziening winstdeling en € 148 ten gunste van het resultaat boekjaar. In de voorziening verzekeringsverplichtingen is de premie voor het uitlooprisico van deze verzekering opgenomen.

RESULTAAT OP ADMINISTRATIEKOSTEN

2009

2008

Kostenopslag

2.252

1.834

Kosten pensioenadministratie

-2.710

-1.838

-458

-4

Totaal



Waarvan € 237 ten laste van de voorziening winstdeling en € 221 ten laste van het resultaat boekjaar.

RESULTAAT OP OVERLIJDEN

2009

2008

Uitkering

1.714

-677

Waarvan € 418 ten gunste van de voorziening winstdeling en € 1.296 ten gunste van het resultaat boekjaar. Het resultaat op overlijden ontstaat doordat het aantal overledenen afwijkt van hetgeen is verondersteld in de sterftetafel. Overlijden minder deelnemers dan verwacht, dan heeft men een verlies op de verzekeringen van ouderdomspensioen en winst op de verzekeringen van partnerpensioen en omgekeerd.

68

2009

2008

Ontvangen opslagen

2.403

1.922

Interest Toevoeging aan de voorziening Totaal

-50

328

-2.353

-2.295

0

-45

Jaarverslag 2006

GARANTIEVOORZIENING

Waarvan € 0 ten laste van het resultaat boekjaar. De garantievoorziening is opgenomen in de voorziening verzekeringsverplichtingen. De garantievoorziening wordt gevormd om de overgang naar de meest recente overlevingstafel te financieren. Uit hoofde van de garantiecontracten komen de kosten voor rekening van De Eendragt.

uITGAANDE WAARDEOVERDRAchTEN

2009

2008

Betaalde waardeoverdrachten

-1.745

-4.944

Vrijgevallen uit voorziening verzekeringsverplichtingen

1.777

4.903

32

-41

mAATSchAPPIJWINSTDELING

2009

2008

Toegevoegd aan depotbuffers

2.475

567

Totaal

69


Maatschappijwinstdeling is van toepassing op het surplus van het vrije eigen vermogen boven 7,5% van de 3% voorziening verzekeringsverplichtingen. Onder vrij eigen vermogen wordt verstaan het eigen vermogen verminderd met achtereenvolgens de algemene reserve solidaire portefeuille, de wettelijke vereiste solvency, het aandelenkapitaal en de voorziening voor technische winstdeling. Van het aanwezige surplus wordt in twee tranches in totaal 20% toegevoegd aan de depotbuffers van de verzekeringnemers. De eerste tranche betreft de ondernemingen die op 31 december 2005 aangesloten waren bij de rechtsvoorganger van De Eendragt Pensioen N.V. Zij ontvangen in 2009 25,9% van de 20% surplus. De tweede tranche bedraagt 74,1%. Deze wordt over alle aangesloten ondernemingen verdeeld. De verdeelsleutel is de gemiddeld in het depot aanwezige voorziening.


Waarvan € 32 ten gunste van de depotbuffers.

JAARVERSLAG 20 09

OVERIGE GEGE VENS:RESULTA ATBESTEMMING Statutaire regeling betreffende resultaatbestemming In artikel 30 van de statuten van de vennootschap staat het volgende opgenomen betreffende de resultaatbestemming: lid 1: Uitkering van winst ingevolge het in dit artikel bepaalde geschiedt na vaststelling van de jaarrekening waaruit blijkt dat zij geoorloofd is. lid 2: De algemene vergadering beslist omtrent reservering door de vennootschap of uitkering van winst met dien verstande dat de winst uitsluitend kan worden aangewend door deze toe te voegen aan de reserves die binnen de collectieve pensioenverzekeringscontracten van de vennootschap worden gehouden. Overeenkomstig artikel 2:122 Burgerlijk Wetboek kan het in de vorige zin bepaalde worden gewijzigd. lid 3: De vennootschap kan aan de gerechtigden tot de voor uitkering vatbare winst slechts uitkeringen doen voor zover haar eigen vermogen groter is dan het bedrag van het geplaatste kapitaal vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehouden. lid 4: Ten laste van de door de wet voorgeschreven reserves mag een tekort slechts worden gedelgd voor zover de wet dat toestaat.


Toelichting jaarrekening Toelichting Jaarrekening2005

Voorstel tot resultaatbestemming over het boekjaar 2009 De directie stelt aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor de winst over het boekjaar 2009 ten bedrage van € 18.046 te verdelen zoals in onderstaande overzicht is aangegeven. Dit voorstel is reeds in de jaarrekening verwerkt. RESULTAAT BOEKJAAR

2009

Verdeling resultaat boekjaar: Ten gunste (laste) van de herwaarderingsreserve Ten gunste (laste) van de algemene reserve solidaire portefeuille

2008

0

-8.716

-621

-44.663

Ten gunste (laste) van de overige reserves

18.667

-7.228

Resultaat boekjaar

18.046

-60.607

70

AccOuNTANTSVERk L ARING Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de jaarrekening 2009 van De Eendragt Pensioen N.V. te Amsterdam bestaande uit de balans per 31 december 2009 en de winst-en-verliesrekening over 2009 met de toelichting gecontroleerd.

Jaarverslag 2006

Aan het bestuur van De Eendragt Pensioen N.V.

Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controleinformatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico's van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de entiteit. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de entiteit heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

71


Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.


Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de entiteit is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn.

JAARVERSLAG 20 09

Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van De Eendragt Pensioen N.V. per 31 december 2009 en van het resultaat over 2009 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder f BW melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Amstelveen, 20 mei 2010



KPMG ACCOUNTANTS N.V. W. Teeuwissen RA

72

73



ANNuAL REPORT

(ENGLISh SummARy)

2009

Jaarverslag 2006

JAARVERSLAG 20 09

English summary

Following the financial crisis of 2008, and in 2009, the greatest economic contraction since the thirties of the previous century, the worst appears to have passed. Nevertheless, recovery forecasts remain weak. Governments are struggling with huge deficits that call for drastic cuts, the euro zone is under severe pressure, banks are exercising caution in granting credit in order to improve their own finances, and the private sector is feeling the impact of this in terms of borrowing. The abundant liquidity that caused powerful economic momentum and propelled financial markets to unprecedented heights between 2003 and 2008 will not be repeated in coming years, but is more likely to turn into tightness. That means a long-term slowdown in growth and potential for investors.

Englishondernemingen Summary Aangesloten


Risk management Against this economic backdrop, De Eendragt anticipates low short and long-term interest rates – at least in the Netherlands, Germany and France – and sluggish corporate earnings growth in the coming years. Moreover, after the strong equity rally in 2009, total returns are expected to remain below their long-term average. In contrast, volatility in the financial markets may remain relatively high. In view of this, De Eendragt has maintained its existing risk management policy in 2009, which focuses on safeguarding nominal pensions under all circumstances and matching the interest rate driven fluctuations of the liabilities as much as possible. The price of stability is that this policy may result in not profiting fully from exuberant stock markets in the short term. On balance, the policy has over recent years produced a relatively and most favourable result both in terms of risk and returns. Insured companies In 2009, the number of companies insured with De Eendragt rose from 25 to 35. During the reporting year, many parties requested proposals for collective pension schemes. This has so far resulted in ten additional contracts as of 1 January 2010. Staff and organisational changes De Eendragt's rapid growth meant considerable expansion of the work force was needed in order to maintain the high service levels. Following re-evaluation of corporate goals together with the Executive Board, seven highly qualified employees were recruited in the last quarter of 2009 in addition to the existing fourteen FTE workforce. At the end of the year there was still one vacancy remaining, which was filled in the first quarter of 2010. This increase in staff means the organisation should be sufficiently resilient to deal with a further increase in clients. During the reporting year, a far-reaching revision of the in-house developed pension administration system was successfully implemented within deadline. It will facilitate greater efficiency of pension administration, organisation of information streams and further automation of data processing. The transition from a policy oriented system to an insured oriented system in particular enables substantial productivity gains.

74

Outlook De Eendragt’s unique insurance concept is extremely attractive. That is illustrated by the constant stream of requests for proposals. Striving for high service levels and a solid solvency constitutes the most significant limitation to the growth of the number of insured parties. Here, as well as with our investment policy, security is vital. As in the previous 25 years, the pensions of the members in the solidarity portfolio have been fully increased with the Dutch consumer price index. De Eendragt’s investment policy once again proved its worth during the volatile first months of 2010. A positive result was achieved both in absolute and relative terms. Risk management remains the priority in safeguarding nominal pensions while actively striving for full indexation of the members in the solidarity portfolio. With the recent increase in staff and organisational changes in response to the increased number of insured parties and companies, De Eendragt is in an excellent position to enjoy further growth while maintaining high service levels and the undiminished ability to offer an attractive pension at a reasonable price.

75

Jaarverslag 2006


The Pension Act The Pension Act continually requires major efforts by the organisation and its employees. In addition to the timely sending of uniform pension overviews, De Eendragt put much effort into a number of important brochures, including various so called start letters. Another important piece of work was the indexation matrix. Because De Eendragt is more like a pension fund than an insurer in many respects, it was a major challenge to find a suitable description of the indexation policy within the narrow framework stipulated by the regulating authority. Finally, much work was carried out on implementation agreements, and rules and regulations. Meanwhile, comments made by insured companies have been processed, so these documents can be signed.


Web portal The web portal was expanded with a password protected section for the insured. This section contains a comprehensive overview of individual pension-related information, as well as an advanced pension planner. It also provides insured with insight into the current survivors pension. The latest uniform pension overview (UPO) and other standard information can also be called up and printed from the portal. There is a secure section containing a complete archive of all historical information, which is accessible to managers, including members of the Board of Governors of the Stichting De Eendragt Pensioen foundation - the sole shareholder of De Eendragt Pensioen N.V. - the Executive Board and the Investment Committee. Shortly, there will also be a separate section for companies to pass on work force changes. This saves a number of time-consuming manual tasks for the pension administration department and for companies, while minimising the risk for errors and improving efficiency.

JAARVERSLAG 20 09

BA L ANCE SHEET After result appropriation

ASSETS

2009

2008

Investments

Other financial investments Real estate participations

129,189

147,960

Equity

77,896

50,785

Bonds

791,556

739,289

Mortgages Deposits

2,097

1,047

0

10,000

Innovation

19,698

3,873

Derivatives

3,373

53,320 1,023,809

1,006,274

3,897

3,624

Receivables and prepayments Liquid assets Total

44,604

15,418

1,072,310

1,025,316

AMOUNTS IN EURO 1,000


LIABILITIES Capital and reserves

2009

Share capital

45

Revaluation reserve General reserve non-active members Other reserves

45

0

0

94,427

95,048

107,512

88,845 201,984

183,938

Technical reserve Liabilities

790,617

Provision for profit sharing

760,807

5,616

5,201

Other liabilities and accruals Total


2008

796,233

766,008

74,093

75,370

1,072,310

1,025,316


76

Jaarverslag 2006

INcOmE STATEmENT

TEchNIcAL AccOuNT-LIfE INSuRANcE

2009

2008

Premiums earned on own account Gross premiums

47,756

29,413

Non-recurring premiums

35,189

5,369

2,321

2,823

-46

8

Value transfers Reinsurance premiums

85,220

37,613

Return on investments - Real estate participations - Other investments Realised returns

7,354

8,353

32,035

11,725

2,982

Non realised returns on investments

2,434 42,371

22,512

26,663

100,904

Payments made on own account - Gross - Value transfers - Share of reinsurance

-41,780

-40,293

-1,745

-4,944

0

1 -43,525

-45,236

Change to other technical provisions

- Share of reinsurance

-29,810

-118,409

0

0

Profit sharing and rebates

-29,810

-118,409

-3,727

17,392

-4,336

-3,068

Expenditures Staff and depreciation costs Investment costs Fees and interest costs

-141

Realised investment losses

-1,390

-18,249

-17,925 -18,390

-19,315

Non realised investment losses

-36,522

-64,494

Investment revenues charged to non-technical account

-4,983

17,755

Result for life insurance technical account

12,961

-54,346

4,983

-17,755

Revenue allocated from investments transferred from technical account Other revenues Result

102

11,494

18,046

-60,607 AmOuNTS IN EuRO 1,000

77


- Gross


Provision for life insurance

JAARVERSLAG 20 09

cash f low statement

CASH FLOW OVERVIEW

2009

2008

Cash flow from operating pension activities Premium income Received reinsurance payments Receipts from new commitments taken over Paid reinsurance premiums Expenditure resulting from transferred commitments Pension payments Commutations Operational and administrative costs

78,282

33,216

6

8

2,022

2,816

-52

-96

-1,745

-4,944

-41,677

-39,987

-37

-69

-3,543

-3,279 33,256

-12,335

Cash flows from investments Direct income

34,502

Sale and redemption of investments Purchase of investments Fees

19,915

551,866

287,833

-590,352

-283,959

-86

-1,173 -4,070

22,616

Change of liquid assets

29,186

10,281

Balance start book year

15,418

5,137



Balance end book year

44,604

15,418


78

79

Jaarverslag 2006


Apeldoorn Flexible Packaging B.V. Antalis B.V. Berends & Slump Cats Flexible Packaging BV Clondalkin Group Investments B.V. Cojafex B.V. Crown Van Gelder N.V. Dishman Netherlands B.V. De Eendragt Pensioen N.V. Euroconsult Mott MacDonald European Owens Corning Fiberglas SA Huhtamaki Nederland B.V. IC & Service & Support BV IFO International Forwarding Office B.V. Industriewater Eerbeek B.V. Inkoopcombinatie De Eendragt B.V. Israel Economic & Trade Center B.V. JMA Almelo Kendrion N.V. Kenniscentrum Papier en Karton Koninklijke Reesink N.V. Loparex B.V. Nienhuis Productie B.V. Norske Skog Parenco B.V. Owens Corning Veil Netherlands B.V. PaperlinX Nederland B.V. Papierfabriek Doetinchem B.V. Papierfabriek Schut B.V. Pfizer B.V. Plasticum B.V. PQ Zeolites B.V. Pregis B.V. Solidpack B.V. Sun Chemical Group B.V. Van der Windt Verpakking B.V. Vekamaf Holland B.V. VHP Veiligheidspapierfabriek Ugchelen B.V.


bI JL AGE: VERZEkERDE ONDERNEmINGEN


JAARVERSLAG 20 09

colofon vormgeving: michiel schwing, paswerk grafisch


opmaak en druk: paswerk grafisch, cruquius

papier binnenwerk: 120 grams promail plus natuurwit

zonder optische witmakers, clairefontaine

omslagpapier: 300 grams off-white aquarel ‘elegance’ 100% houtvrij cellulose, papierfabriek schut b.v.

80

JAARVERSLAG DE EENDRAGT PENSIOEN N.V

Recommend Documents