JAARVERSLAG DE EENDRAGT PENSIOEN N.V

Toelichting Jaarrekening Toelichting jaarrekening 2005

23 mei 2013 Dit verslag is vastgesteld overeenkomstig Artikel 23, lid 2 van de statuten Jaarrekening

2012

English Summary Aangesloten ondernemingen

JAARVERSLAG DE EENDRAGT PENSIOEN N.V. Jaarverslag 2006 Jaarverslag

JAARVERSL AG 2012

PERSONA LIA

Raad van Commissarissen Mr. R.E. Rogaar (voorzitter) K.C. Jonasse Ing. J.M.M. Orie J.W. Rietmulder L. Zegers RA Beleggingscommissie D. Wenting AAG RBA (voorzitter) Drs. E.M. Knoope RBA Drs. J.B. Molenkamp RBA RO Drs. H. van der Zwaag RA Drs. B.G. Broens Directie Drs. P.D.H. Menco RBA A. Nieuwenhuizen, actuarieel analist AG

Aangesloten ondernemingen

Toelichting jaarrekening 2005

Certificerend actuaris R.A.J. van Besouw AAG FRM, Triple A– Risk Finance Certification B.V. Accountant W. Teeuwissen RA, KPMG Accountants N.V.

2

Jaarverslag 2006 Jaarverslag

Kerncijfers Curriculum Vitae Raad van Commissarissen en Directie Verslag Raad van Commissarissen Verslag Directie Pensioenen Beleggingen Ontwikkelingen na balansdatum

4 5 7 11 21 25 39

Jaarrekening Balans Winst- en verliesrekening Kasstroomoverzicht Actuariële resultatenanalyse Toelichting jaarrekening Algemeen Verslaggevingskader Balansposten Technische voorzieningen Winst- en verliesrekening Toelichting balans Toelichting winsten verliesrekening Toelichting actuariële resultatenanalyse

41 42 44 45 46 47 49 60 61 62 64 65 75 79

Overige gegevens Resultaatbestemming Controleverklaring van de onafhankelijke accountant English Summary Verzekerde ondernemingen

82 83 85 93

3


Jaarverslag 2012


INHOUDSOP GAVE

Jaarverslag

JAARVERSL AG 2012

kerncijfers

Ultimo

2012

2011

6.433

5.826

279

224

Aantal polissen Actieve deelnemers Arbeidsongeschikte deelnemers Premievrij verzekerden Gepensioneerden

Premies/koopsommen

10.288

9.708

4.950

4.916

21.950

20.674

2012

2011

49,8

51,6

3,3

7,3

Waardeoverdrachten: Inkomend Uitgaand Uitkeringen Pensioenverplichtingen Mutatie eigen vermogen Wettelijk benodigde solvabiliteit



Aanwezige solvabiliteit

2,6

7,6

48,4

48,6

1.397,0

1.225,2

-65,9

75,8

56,4

49,7

123,8

189,7

1.545,3

1.454,3

44,7

48,0

Beleggingen: Belegd vermogen Beleggingsinkomen

bedragen in miljoenen euro’s

4

Raad van Commissarissen

Jaarverslag 2006

CURRICULUM VITAE RA AD VAN COMMISSARISSEN EN DIRECTIE

Ing. J.M.M. Orie (op voordracht gepensioneerden, 66) Beroep: gepensioneerd (voormalig plant manager Owens Corning) Nevenfuncties Betrokken bij en actief in diverse organisaties op sociaal-charitatief terrein. Benoemd: december 2006 Herbenoemd: november 2010 Aftreden volgens rooster: november 2014 J.W. Rietmulder (externe deskundige, op voordracht directie, 62) Beroep: zelfstandig pensioenadviseur en interim manager Nevenfuncties Docent bij Stichting Pensioenopleidingen (SPO) en het Actuarieel Instituut (AI) Erevoorzitter van de Kring van Pensioenspecialisten Benoemd: juni 2006 Herbenoemd: november 2010 Aftreden volgens herzien rooster: mei 2013

5


K.C. Jonasse (op voordracht werknemers, 52) Beroep: financieel controller Owens Corning Veil Netherlands B.V. Benoemd: december 2008 Aftreden volgens rooster: december 2013


Mr. R.E. Rogaar (voorzitter, extern deskundige, 68) Beroep: gepensioneerd (voormalig voorzitter directie Theodoor Gilissen Bankiers) Commissariaten Voorzitter van de Raad van Commissarissen van De Eendragt Pensioen NV Lid van de Raad van Commissarissen van Koninklijke Brill N.V. Lid van de Raad van Commissarissen Darlin N.V. Voormalig Lid van de Raad van Commissarissen Vereeniging Nederlandsch Historisch Scheepvaart Museum Nevenfuncties Treasurer Europa Nostra Penningmeester Stichting Jan Brouwer Fonds Penningmeester Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen Bestuurslid Sirtema Stichting Bestuurslid Stichting Erik Hazelhoff Roelfzema Prijs Benoemd: december 2006 Aftreden volgens herzien rooster: najaar 2013

JAARVERSL AG 2012

L. Zegers RA (op voordracht verzekeringnemers, 44) Beroep: financieel directeur en groepscontroller bij respectievelijk Loparex B.V. en de Loparex Group. Nevenfuncties Bestuurslid diverse charitatieve instellingen Benoemd: december 2006 Herbenoemd: november 2011 Aftreden volgens rooster: december 2015

Directie Drs. P.D.H. Menco RBA (Algemeen directeur, 56) Nevenfuncties Lid beleggingscommissie Stichting Alcatel-Lucent Pensioenfonds Lid beleggingscommissie Stichting Pensioenfonds IBM Nederland Lid Advisory Board Aberdeen Balanced Property Fund Lid Advisory Board Institutional Investor Bestuurslid diverse charitatieve instellingen In dienst sinds: 2004



A. Nieuwenhuizen, actuarieel analist AG (Directeur, 56) In dienst sinds: 1994

6

Tijdens de formele vergaderingen heeft de RvC zich gebogen over onder andere: - het jaarverslag 2011 - de rapportage van de certificerend actuaris - de toereikendheidstoets en de eisen van De Nederlandsche Bank (DNB) dienaangaande - diverse tussentijdse uitvragen door DNB - de bevindingen en aanbevelingen van de accountant - behaalde resultaten en kosten (korte en lange termijn) - voorbereiding van de bestuurs- en aandeelhoudervergaderingen - de beheersen controlesystemen - de strategie van de vennootschap - toekomstscenario’s en stress tests onder verschillende omstandigheden - de versterking van het eigen vermogen - het acquisitiebeleid en potentiële verzekeringnemers - de verzekeringscondities, mede in het kader van Solvency II - het risicobeleid en beheersing van algemene en specifieke risico’s - de Own Risk and Solvency Assessment (ORSA) als onderdeel van Solvency II - het beleggingsbeleid in algemene zin en de behaalde rendementen - de goedkeuring van de basis van het beleggingsbeleid in het beleggingsplan 2012 - de rapportage door de voorzitter van de Beleggingscommissie - de afdekking van het renterisico op de verplichtingen - het indexatiebeleid voor de solidaire portefeuille - het compliance beleid - de korte termijn targets voor de Directie - de honorering en korte en lange termijn bonus van de Directie - de wisseling van certificerend actuaris in 2012 - het eigen functioneren van de RvC Medio 2012 heeft de RvC tezamen met de Directie en de CFO zich een dag teruggetrokken voor een nadere beschouwing van diverse strategische vraagstukken ten aanzien van de vennootschap. Met name de lange termijn ontwikkeling van de solvabiliteit en verschillende mogelijkheden ter versterking van het eigen vermogen hebben veel aandacht gekregen. De RvC heeft overleg gevoerd met de accountant, de certificerend actuaris van de vennootschap en de voorzitter van de Beleggingscommissie. In afwezigheid van de Directie werd het functioneren van de Directie geëvalueerd, alsmede die van de RvC leden zelf.

7



Gedurende 2012 heeft de Raad van Commissarissen (RvC) van De Eendragt Pensioen N.V. (De Eendragt) acht maal vergaderd. Daarnaast hebben vier RvC commissies zich gedurende het verslagjaar nader verdiept in specifieke onderwerpen.


VERSL AG R A AD VAN COMMISSARISSEN

Jaarverslag

JAARVERSL AG 2012

Commissievergaderingen De RvC heeft in 2008 vier commissies in het leven geroepen om met de Directie dieper in te kunnen gaan op specifieke onderwerpen. Het zijn de Audit commissie, het Beleggingscomité, de HRM commissie en de Verzekeringscommissie. Daarnaast is in 2012 een ad hoc Monitoring Committee opgericht in samenhang met de beoogde versterking van het eigen vermogen.



De Audit commissie heeft in 2012 tweemaal vergaderd. In deze bijeenkomsten werd aandacht besteed aan: - het jaarwerk 2012 - het accountantsverslag 2012 - Solvency II, waaronder ook de ORSA - ontwikkelingen in het pensioenadministratieve systeem - de BTW op commissarisvergoedingen Het Beleggingscomité, aangevuld met de voorzitter van de Beleggingscommissie en de riskmanager van De Eendragt, heeft eveneens twee maal vergaderd. Daarbij zijn de volgende onderwerpen besproken: - het verslag van de voorzitter van de Beleggingscommissie aan de RvC - de zelfevaluatie van de Beleggingscommissie - de beleggings- en matchingresultaten - de gedetailleerde risicorapportage - nieuwe mandaten in de beleggingsportefeuille - de doorrol van de in de matching portefeuille gebruikte total return swap - de strategie van de aandelenmanager ontwikkelde markten - een uitgebreide evaluatie van alle door De Eendragt gebruikte vermogensbeheerders - de gevolgen van de Ultimate Forward Rate op het afdekkingsbeleid van de verplichtingen - de gevolgen van Solvency II voor het beleggingsbeleid - de beëindiging van een tweetal beleggingsmandaten De HRM commissie heeft twee keer vergaderd. Tijdens de bijeenkomsten is gesproken over: - het personeelsbeleid en organisatiestructuur in brede zin - de personeelsvertegenwoordiging - de reorganisatie van het actuariaat - de personeelshypotheekregeling - de targets van de Directie en de medewerkers - de korte en lange termijn bonus van de Directie - de herijking van de Directie remuneratie - de pensioenregeling voor de medewerkers van De Eendragt - de risk manager Solvency II De Verzekeringscommissie is één maal bijeen gekomen en heeft specifiek aandacht besteed aan de volgende onderwerpen: - het onderzoek naar tarieven van collectieve pensioenen - de toereikendheidstoets - productontwikkeling op het gebied van premieovereenkomsten - de uitkomsten van de QIS5 studie - de kosten van de voor het matching beleid gebruikte total return swap

8

De depotbuffers, de algemene reserve van de solidaire portefeuille en het eigen vermogen van De Eendragt hebben een bescheiden positief beleggingsrendement laten zien in combinatie met de nagestreefde prudente risicobeheersing. Het rendement en het risico op de verschillende risicoklassen van de premieovereenkomsten was in overeenstemming met de langjarige verwachtingen. Wel betreurt de RvC het dat in 2012 opnieuw geen indexatie voor de pensioenen in de solidaire portefeuille kon worden gegeven.

9



Financiële soliditeit De RvC heeft na consultatie van de accountant geconstateerd dat de financiële soliditeit van de vennootschap aan de daaraan thans te stellen eisen voldoet. De eigen vermogenspositie is wel teruggelopen door de toepassing van een verzwaard eisenpakket van De Nederlandsche Bank (DNB) voor de toereikendheidstoets en door de feitelijke onmogelijkheid om het renterisico van de verplichtingen volledig af te dekken als gevolg van de voortdurende wijzigingen in de voor de rentetermijnstructuur gebruikte ECB AAA staatsleningencurve, en vooral het de facto wegvallen van Franse en Oostenrijkse leningen met een looptijd van meer dan vijf jaar uit de curve. Ondanks de ruime solvabiliteitspositie acht de RvC het wenselijk om het weerstandsvermogen van de vennootschap te kunnen versterken. Het daartoe in werking gestelde proces heeft in het verslagjaar ruime aandacht van RvC en Directie gekregen.


Samenstelling RvC Conform het in 2006 door de Stichting De Eendragt Pensioen, enige aandeelhouder van de vennootschap, goedgekeurde reglement van de RvC bestaat deze laatste uit ten minste vier, maar in de praktijk uit vijf personen. Naast de onafhankelijke voorzitter worden de leden voorgedragen door respectievelijk de verzekerde ondernemingen, de werknemers bij die ondernemingen en de vertegenwoordigers van de niet-actieven in het bestuur van de Stichting De Eendragt Pensioen. Daarnaast wordt een RvC-lid benoemd op voordracht van de Directie. Allen dienen zonder last of ruggespraak en in gezamenlijkheid te functioneren, waarbij de belangen van alle betrokkenen en de vennootschap naar vermogen gelijkelijk behartigd dienen te worden. Geen van de RvC leden bezit aandelen of andere eigendomsrechten van de vennootschap. Wel zijn de heren Jonasse en Zegers via hun werkgever bij De Eendragt verzekerd, terwijl de heer Orie een pensioen van De Eendragt ontvangt. De externe leden en het door de niet-actieven voorgedragen lid ontvangen een remuneratie voor hun werkzaamheden. De door de ondernemingen en werknemers voorgedragen leden krijgen alleen een onkostenvergoeding. Daarnaast ontvangen alle leden vanaf 2011 presentiegeld voor het bijwonen van de vergaderingen van de RvC commissies. De RvC heeft een brede kennis van alle relevante aspecten van De Eendragt en houdt deze kennis actief bij. Ieder jaar vindt een zelfevaluatie plaats, waarvan periodiek – voor het laatst in 2010 – onder leiding van een extern deskundige. Tevens ziet de voorzitter van de RvC in nauwe samenwerking met de Directie toe op de permanente educatie van de leden van de RvC. Daarnaast houdt een aantal leden van de RvC hun kennis bij vanuit hun eigen discipline en dagelijkse werkzaamheden. De RvC als geheel heeft in het verslagjaar geen specifieke opleidingen gevolgd.

Jaarverslag

JAARVERSL AG 2012

Tot besluit De RvC spreekt zijn waardering uit voor het door de Directie gevoerde beleid, dat een centrale plaats inruimt voor risicobeheersing en daarnaast de belangen behartiging van alle stakeholders, te weten de verzekerden, de aangesloten ondernemingen en de medewerkers, als uitgangspunt hanteert. In 2012 heeft de Directie veel extra werk verzet ter voorbereiding van Solvency II, voor rapportages aan de toezichthouders, met name DNB, en voor de uitwerking van de strategie, waaronder die voor de externe versterking van het weerstandsvermogen. De RvC is alle medewerkers van De Eendragt zeer erkentelijk voor hun inzet bij de belangenbehartiging van alle verzekerden en de aangesloten ondernemingen.

Amsterdam, 23 mei 2013



R.E. Rogaar (voorzitter) K.C. Jonasse J.M.M. Orie J.W. Rietmulder L. Zegers

10

Het verschil tussen de economische politiek in Europa en de VS wordt steeds duidelijker. In ons deel van de wereld hebben politici gekozen voor rigoureuze bezuinigingen met alle negatieve gevolgen van dien voor de koopkracht en de economische groei. Ze overspoelen de burgers met sombere geluiden en hameren op terugdringing van de overheidstekorten. Krimpen naar een betere toekomst lijkt het devies. In de Verenigde Staten daarentegen gaat de regering voor massale stimulering via belastingverlagingen en het alsmaar uitstellen van het terugdringen van het financieringstekort. Optimisme voert de boventoon bij politici. Uit de problemen groeien luidt hier het motto. Tot nog toe lijkt de Amerikaanse aanpak meer succesvol, want het vertrouwen keert terug, de woningmarkt laat tekenen van herstel zien, investeringen trekken aan, het aantal banen stijgt en de economie begint weer te groeien. In Europa daarentegen doen de bezuinigingen steeds meer pijn, keldert het vertrouwen, zien grote groepen burgers het besteedbaar inkomen hard teruglopen, houden investeerders de hand op de knip en vertonen alleen de werkloosheid en het aantal faillissementen nog een scherp stijgende lijn. Ook de vastgoedmarkten staan in een aantal landen, waaronder Nederland, onder grote druk. Een tweede grote verschil tussen Europa en de VS valt te zien bij de banken. Terwijl die in Amerika inmiddels weer richting gezonde balansverhoudingen gaan, is daarvan in Europa geen sprake. In tegendeel, hier moet de sanering van de financiële sector nog grotendeels beginnen. Dat weerspiegelt zich niet alleen in de noodzaak om additionele miljarden belastinggeld in het bankwezen te pompen, maar ook in de uiterst terughoudende kredietverstrekking. Kleinere ondernemingen en particulieren kunnen nauwelijks meer geld lenen, laat staan profiteren van de historisch extreem lage rente. De vraag blijft of de Verenigde Staten kunnen doorgaan met het bijdrukken van dollars zonder dat dit uiteindelijk resulteert in een hoge inflatie, verlies van vertrouwen door het buitenland in de kredietstatus van de centrale overheid en de dollar, alsmede een onhoudbare overheidsschuld. Blijken ingrijpende bezuinigingen toch onafwendbaar, vooral doordat de beoogde groei van de belastingbaten niet voldoende op gang komt, dan zal dat alsnog kunnen leiden tot een ernstige conjunctuurteruggang met mondiale gevolgen.

11



Het woord als middel Terwijl in 2012 de economische problemen in grote delen van de westerse wereld zich opstapelden, probeerden politici het nemen van pijnlijke maatregelen keer op keer uit te stellen. In Europa viel daarbij de innige samenwerking tussen de Duitse bondskanselier Merkel en de Franse president Sarkozy weg na de verkiezing van zijn opvolger Hollande, terwijl in de Verenigde Staten president Obama kampte met een tot het bot verdeeld Congres. Het vacuüm in het leiderschap werd echter op beide continenten vrijwel geruisloos overgenomen door de centrale banken. Vooral ECB president Draghi trad kordaat op in woord en daad. Hij zorgde in juli 2012 eigenhandig voor een omslag in het sentiment op de paniekerige financiële markten door krachtig te stellen dat de ECB alles zou doen om de euro veilig te stellen en daartoe ook voldoende mogelijkheden ter beschikking staat. In de VS gaat de Fed voort met het oppompen van de economie met geld via de massale opkoop van obligaties en andere leningen.


VERSL AG DIRECTIE



Jaarverslag

JAARVERSL AG 2012

In veel opkomende landen bleef de groei, ondanks teruglopende exporten naar de westerse wereld, nog grotendeels op peil. Een stijgende binnenlandse vraag in combinatie met overheidsbestedingen en investeringen door China vormden aanhoudende impulsen. Dat gold met name voor Azië en in mindere mate voor Afrika. Zuid-Amerika vertoonde tekenen van stagnatie, terwijl Oost-Europa duidelijk de gevolgen van de inzakkende conjunctuur in West-Europa ervoer. De combinatie van hard werken, handelsgeest, uitbundige expansie, omvangrijke investeringen in infrastructuur, scholing, de bouw en in buitenlandse, vooral Afrikaanse, betrekkingen en een ongebreideld materialisme zorgen er voor dat China een steeds dominantere positie in de wereld verwerft ten koste van Europa en de VS. Ondanks de risico’s van een kredietcrisis en de onmiskenbare zeepbel in de bouw, lijkt de opmars van China onstuitbaar. Terwijl het westen met woorden en geldpompen moeizaam uit het dal tracht te klimmen, groeien opkomende markten naar een steeds dominantere positie in de wereldeconomie. Financiële markten De financiële markten vreesden in 2012 in toenemende mate een mogelijke eurocrisis. Het faillissement van Griekenland leek slechts een kwestie van tijd, temeer daar de binnenlandse politiek het draagvlak bij de bevolking voor een additionele sanering van de overheidsbestedingen had verloren. Ondertussen tekende zich in Spanje ogenschijnlijk een nieuwe crisishaard af, waarbij het zwakke bankwezen de overheidsfinanciën uitholde. Italië, dat onder het zakenkabinet van premier Monti aan een ingrijpende cultuuromslag werkte, verloor eveneens het vertrouwen van de beleggers. Opnieuw trad massale kapitaalvlucht op naar veilig gewaande staatsleningen van Duitsland, Finland en Nederland. Daar bereikte de lange rente het laagste peil ooit, terwijl de zuidelijke landen hun rentes scherp zagen oplopen en de facto niet meer in staat waren om zich te herfinancieren. Ook aandelenmarkten en grondstoffenprijzen weerspiegelden het wantrouwen en lieten tot juni forse koersverliezen zien. Door toedoen van de ECB in daad, door monetaire facilitering van banken via LTROs, en vooral in woord trad echter medio 2012 een kentering op. Vooral de uitspraak van ECB president Draghi dat de euro ten koste van alles overeind zou worden gehouden, gaf de markten weer vleugels. Vanaf juli resulteerde het terugkerend beleggersvertrouwen in een aandelenrally, een herstel van grondstoffenprijzen en een appreciërende euro. Tegelijk schoten obligaties van tot voor kort verguisde landen omhoog en vloeiden omvangrijke bedragen naar leningen van sterkere en zwakkere private debiteuren. Dat had tot gevolg dat de rente op dit soort leningen snel daalde en het verschil tussen topkwaliteit papier en obligaties met een aanzienlijk groter debiteurenrisico tot een niveau afnam dat sinds het uitbreken van de kredietcrisis in 2008 niet meer was voorgekomen. Opvallend genoeg liep de Duitse, Finse en Nederlandse rente maar zeer bescheiden op, waarbij ons land nog werd geholpen door een toenemend internationaal vertrouwen in de bezuinigingsdrift van het verrassend vlot geformeerde kabinet Rutte II. Ook in de Verenigde Staten bereikte de lange rente een dieptepunt rond juni, waarna, mede onder invloed van de zorgen over de hoge staatschuld weer een lichte stijging optrad. Hier bracht eind van het jaar de halsstarrigheid van de Republikeinen in het Congres het land aan de rand van de fiscale afgrond. Maar zoals de markten reeds verwachtten, werd een crisis op het allerlaatste moment afgewend door uitstel van pijnlijke beslissingen.

12

13



ECB curve en Ultimate Forward Rate Zoals de meeste verzekeraars, gebruikt De Eendragt voor de berekening van haar verzekeringsverplichtingen sinds 2008 de ECB AAA staatsleningencurve. Deze rentekromme bestaat uit een mandje staatsleningen met verschillende looptijden uit eurolanden met een AAA kredietstatus conform de beoordeling van Fitch. Dagelijks publiceert de ECB de rentetarieven, maar de exacte samenstelling van de index blijft doelbewust in nevelen gehuld. Als landen de hoogste kredietstatus verliezen, zoals Spanje in 2010, vallen hun staatsleningen qualitate qua uit de index. Maar ook als de verhandelbaarheid van bepaalde leningen te wensen over laat in de ogen van de ECB verdwijnen deze tijdelijk uit de samengestelde curve. Daarover brengt de ECB geen harde criteria naar buiten, laat staan mededelingen wanneer dat plaatsvindt. De samenstelling van de curve valt slechts af te leiden uit het niveau van de rente op ieder punt van de kromme. Feitelijk maakt dat de door DNB voor Nederlandse verzekeraars min of meer verplicht gestelde curve steeds minder bruikbaar voor een nauwkeurige afdekking van het totale renterisico. Gedurende het verslagjaar is het renteverschil tussen Duitsland en Frankrijk weer gedaald, maar de ontwikkeling van de ECB curve laat zien dat de ECB lange Franse en Oostenrijkse staatsleningen sinds de zomer niet of nauwelijks meer meeneemt in de samenstelling ervan. Met andere woorden, het gedeelte van de curve vanaf tien jaar ligt dicht aan tegen de Duitse, Nederlandse en Finse rente. Aangezien die aanzienlijk daalde in het verslagjaar zorgde de nieuwe samenstelling voor een stijging van de verzekeringsverplichtingen zonder dat daar rendement aan de beleggingenkant tegenover stond. De ontwikkeling toont nauwe gelijkenis met het compleet wegvallen van Frankrijk en Oostenrijk uit de curve door een afwaardering van de kredietwaardigheid van beide landen. Voor De Eendragt, die streeft naar een zo volledig mogelijke afdekking van de renterisico’s, brengt de intransparantie van de ECB curve ongewenste en niet te vermijden onzekerheden mee. Na een positief afdekkingsresultaat van € 65 miljoen in 2011, vooral ten gevolge van het tijdig omwisselen van Franse in Duitse staatsleningen, trad in het verslagjaar een verlies van € 57 miljoen op door de wijzigingen in de samenstelling van de curve. Begin september 2012 verplichtte DNB verzekeraars om vanaf 1 september gebruik te maken van de Ultimate Forward Rate (UFR) voor de berekening van de toereikendheidstoets 2012. De UFR is een kunstmatig berekende rente die de ECB curve vervangt voor looptijden van twintig tot zestig jaar. Ofschoon de rente met UFR op dit moment hoger ligt dan de ECB curve en daarmee, zoals ook beoogt, de verzekeringsverplichtingen dalen, heeft deze constructie ook grote nadelen. Zo valt het couponrendement van de UFR niet te realiseren, is de curve niet af te dekken, brengt de samenstelling significante renterisico’s mee op zowel het vijftien als twintig jaar punt in de curve en wijkt de door DNB voorgeschreven rentetermijnstructuur sterk af van de met de verzekeringnemers


Ofschoon Europa zeker in de eerste helft van 2013 nog door een recessie heen moet zien te komen, de VS blijft worstelen met de politieke patstelling en het gevaar voor nieuwe brandhaarden niet lijkt geweken, anticiperen financiële markten reeds op een terugkeer naar de voorspoedige tijden van weleer. Of ze daarin gelijk krijgen, zal de toekomst moeten leren. Uiteraard loopt het dit maal anders, maar wie gelooft in de herhaaldelijk opgetreden patronen uit het verleden, moet vrezen dat de markten de komende jaren nog flinke teleurstellingen te wachten staat.



Jaarverslag

JAARVERSL AG 2012

overeengekomen contractuele afspraken. Feitelijk dwingt de UFR verzekeraars en inmiddels ook pensioenfondsen om een afweging te maken tussen afdekken van de contractuele of de toezicht rentecurve. Daarbij lopen beide doelstellingen zo uiteen, dat een optimale keuze voor de een vrijwel altijd leidt tot een groot risico op de ander. Met name het twintig jaar punt vormt daarbij voor De Eendragt een substantieel en ongewenst risico. In dat kader heeft De Eendragt besloten om weliswaar haar afdekkingbeleid voort te zetten op basis van de contractuele afspraken, maar daarbij niet langer strategisch vast te houden aan een 100% afdekking. Toezicht De Eendragt heeft zich in het verslagjaar een aanzienlijke investering in mensen, tijd en middelen getroost om te kunnen voldoen aan de nieuwe eisen van toezichthouders. De Nederlandsche Bank legde met veelvuldige uitvragen, rapportagevereisten en de verplichtstelling van de UFR een groot beslag op de interne capaciteit van onze organisatie, terwijl de voorbereiding van de invoering van het Europese toezichtkader, Solvency II, eveneens een substantiële inspanning vergde. De Eendragt heeft zowel meegedaan aan de zogeheten Parallel Run, voorbereiding op Pillar I van Solvency II, als aan de Own Risk and Solvency Assessment (ORSA), centraal in Pillar II van het nieuwe toezichtkader. Het reeds geavanceerde risicomanagement is in dit kader verder verfijnd en geautomatiseerd, waarbij De Eendragt separate risicorapportages heeft voor de portefeuille die tegenover de verplichtingen staat, die van de overige beleggingen, voor vastgoed en voor innovatieve beleggingen. Daarnaast beschikt het risicomanagement over een nagenoeg volledige look through rapportage. DNB heeft, in het kader van een reguliere periodieke controle, in november 2012 een uitgebreid onderzoek gedaan naar het beleggingsbeleid van De Eendragt. Eind van het jaar heeft De Eendragt bij DNB de generale oefening van de ORSA aangeleverd. Deze maakt onderdeel uit van Pillar II, de kwalitatieve component van Solvency II. Daarin komen de bedrijfsstrategie, een raming van de risico’s en van de solvabiliteitsbehoefte samen. Het risico-management van de verzekeraar maakt integraal deel uit van het interne toezicht binnen de organisatie, waarbij de verantwoordelijke functionarissen beslissingen nemen en vastleggen met inachtneming van de risico’s en de gevolgen voor het kapitaal van de verzekeraar. De ORSA gaat uit van de eigen meerjaren strategie en stress test diverse scenario’s om te beoordelen of het middellange termijn plan past binnen de van te voren vastgestelde risicobereidheid. Deze oefening is bedoeld om ervaringen op te doen met de uitvoering ervan. Eind 2013 dient De Eendragt de voorbereiding voor de invoering van Solvency II te hebben afgerond, waarbij naast het kwantitatieve werk van Pillar I ook de kwalitatieve beoordeling van Pillar II moet zijn voltooid. Ofschoon nog niet alle details van Solvency II vaststaan en de aanvankelijk beoogde invoeringsdatum van 1 januari 2014 is uitgesteld, heeft DNB aangegeven dat Nederlandse verzekeraars eind 2013 alle voorbereidingen moeten hebben voltooid. DNB heeft aangegeven het geldende Europese toezichtbeleid achterhaald en niet meer toereikend te vinden om voldoende inzicht in de risico’s van verzekeraars te houden in het huidige tijdgewricht.

14

Politiek Het regeerakkoord bevat een verdere versobering van de pensioenen. Naast de versnelde verhoging van de AOW gerechtigde leeftijd bestaat het voornemen om het fiscaal vrije opbouwpercentage te maximeren op 1,75% van de pensioengrondslag, waarbij het pensioengevende jaarsalaris ook nog wordt gemaximeerd op € 100.000. Tegelijk heeft het kabinet besloten om de voorgenomen ingrijpende wijzigingen in het Financieel Toezichtkader uit te stellen tot 2015. DNB heeft in het verslagjaar getracht om de gevolgen van de extreem lage rente voor de solvabiliteit van verzekeraars en de dekkingsgraad van pensioenfondsen te verzachten

15



Verzekerde ondernemingen Aan het eind van het verslagjaar liep een relatief groot aantal uitvoeringsovereenkomsten uit de periode 2006 tot 2008 af. Dat hield verband met de reguliere contractduur en de omstandigheid dat een aantal contracten in 2010 en 2011 met een jaar is verlengd in afwachting van politieke beslissingen ten aanzien van de pensioenproblematiek. Vrijwel alle verzekerde ondernemingen hebben besloten hun overeenkomst met De Eendragt voort te zetten. Het verheugt de directie van De Eendragt zeer dat deze ondernemingen hebben gekozen voor een nieuwe uitvoeringsovereenkomst. Veelal ging dat proces gepaard met een herijking van de geboden dienstverlening en prijsstelling door externe adviseurs. Het unieke concept van De Eendragt met haar pensioenfondsachtige karakter, gecombineerd met een garantiecontract dat hoort bij een levensverzekeraar, blijkt nog steeds te appelleren aan de behoefte van onze klanten. Tevens heeft De Eendragt een groot aantal offerteverzoeken ontvangen van pensioenfondsen en elders verzekerde ondernemingen.


Solvabiliteit In 2011 steeg de solvabiliteit, de verhouding tussen het minimaal benodigde eigen vermogen en het aanwezige eigen vermogen aanzienlijk tot 381% door een hoog positief resultaat op de afdekking van de verplichtingen. In 2012 kwam deze ratio echter weer onder druk en daalde tot ruim 219%. Daaraan lagen vier oorzaken ten grondslag. In de eerste plaats zorgde het gedeeltelijk wegvallen van Franse en Oostenrijkse leningen uit de ECB curve voor een verlies op de afdekking van de verplichtingen (zie ook hiervoor in de paragraaf over de ECB curve en de Ultimate Forward Rate). Dit effect werd slechts voor een deel gecompenseerd door de invoering van de UFR. Ten tweede daalde de rente in het verslagjaar opnieuw substantieel. Dat zorgt voor een autonome verslechtering van de verhouding tussen het eigen vermogen en de verzekeringsverplichtingen. In de derde plaats berekent De Eendragt voor de zogeheten toereikendheidstoets (TRT) met ingang van het verslagjaar de levensverwachting op basis van ingrijpend gewijzigde actuariële grondslagen. In plaats van de platte tafel 2017 wordt de generatietafel 20122062 gebruikt met een aanpassing voor de ervaringssterfte voor vrouwen. In dit kader is begin 2013 een diepgaand onderzoek uitgevoerd naar de ervaringssterfte bij De Eendragt. Ten slotte is de berekening van de toereikendheidstoets uitgevoerd met een nieuw ontwikkeld model. Hierdoor is de berekening nauwkeuriger en wijkt de uitkomst af van die op basis van de tot nog toe gehanteerde systematiek.



Jaarverslag

JAARVERSL AG 2012

door de invoering van een kunstmatig hogere rente voor staatsleningen, respectievelijks renteswaps met een looptijd vanaf twintig jaar. Daarbij hanteert de bank een andere Ultimate Forward Rate voor de onderscheidenlijke groepen en bovendien voor pensioenfondsen nog een driemaands gemiddelde voor de rekenrente. Deze maatregelen zorgen er inderdaad voor dat eind 2012 de sector er beter voorstaat dan zonder, maar verhinderen niet dat miljoenen deelnemers bij pensioenfondsen in 2013 en 2014 hun bruto pensioen gekort zullen zien. Bij verzekeraars met een garantiecontract, zoals De Eendragt, komen de verslechterde omstandigheden met name tot uitdrukking in de afnemende solvabiliteit. Personele en organisatorische aangelegenheden Mede doordat de voorbereiding van Solvency II een groot beslag legt op de organisatie, heeft De Eendragt in het verslagjaar haar reguliere bezetting uitgebreid met meerdere tijdelijke medewerkers. Dat gold met name voor het actuariaat, onder meer ter ondersteuning van de implementatie van het kwantitatieve gedeelte van Solvency II. Daarnaast vond op deze afdeling ook een vernieuwing van de vaste bezetting plaats. Voorts kreeg de pensioenadministratie hulp van actuariële deskundigen om de intern ontwikkelde nieuwe versie van de administratieve software te testen en om het voor de jaarverslaglegging benodigde proces verder te optimaliseren. In de afgelopen jaren is, mede met het oog op de steeds complexere pensioenproblematiek, veel geïnvesteerd in het verhogen van het kennisniveau van medewerkers, welk proces de komende jaren onverminderd zal doorgaan. Naast het actuariaat vond een personeelsmutatie plaats op het secretariaat, waar een office manager door langdurige ziekte uitviel en bij de financiële administratie. De ontwikkeling, testfase en implementatie van de genoemde nieuwe versie van de pensioenadministratieve software is met succes en volgens planning afgerond. Deze zal bijdragen aan een verdere automatisering van de processen, waardoor medewerkers van de pensioenadministratie meer tijd krijgen voor complexere vraagstukken en het beantwoorden van vragen van verzekerden. Verder heeft De Eendragt in 2012 de kern van haar computer infrastructuur vernieuwd, wat niet alleen resulteert in een aanzienlijke snelheidswinst en grotere stabiliteit, maar ook een substantiële schaalvergroting faciliteert. In het verslagjaar is een uitgebreide inventarisatie gemaakt van de benodigde interne maatregelen voor de invoering van SEPA, het nieuwe uniforme Europese systeem om internationale betalingen te stroomlijnen. Gedurende 2013 zal De Eendragt de voorbereiding van het gebruik van IBAN nummers afronden, zodat tijdig op de nieuwe systematiek kan worden overgegaan. De vernieuwing van uitvoeringsovereenkomsten heeft een zwaar beslag gelegd op allen die daarbij betrokken waren. Het verheugt de directie dan ook zeer dat deze inspanningen tot een uitstekend resultaat hebben geleid. Per 1 juli heeft De Eendragt uit eigen gelederen een Chief Risk Officer benoemd. Deze, ook uit oogpunt van Solvency II noodzakelijke functionaris, is verantwoordelijk voor het totale risicomanagement. Gedurende het verslagjaar werd een personeelsvertegenwoordiging geïnstalleerd. Dit orgaan zal de medewerkers vertegenwoordigen en de Directie adviseren in arbeidsvoorwaardelijke aangelegenheden. Tevens werd het nieuwe personeelshandboek

16

Governance De Eendragt heeft een van andere levensverzekeraars afwijkende governance structuur. Dat hangt samen met haar historie als pensioenfonds. Een uitgebreide beschrijving daarvan valt terug te vinden op de website van De Eendragt, www.eendragt.nl, onder Algemeen / Organisatie. Alle aandelen van de vennootschap zijn in handen van Stichting De Eendragt Pensioen (de Stichting). Deze Stichting heeft een bestuur, waarvan de leden feitelijk gezamenlijk als aandeelhouder fungeren. Voorts kent de Stichting haar eigen statuten, waarin duidelijk vastgelegd ligt welke bevoegdheden en verantwoordelijkheden zowel de Stichting zelf als haar bestuursleden hebben. Iedere verzekerde onderneming met een eigen Ondernemingsraad (OR) en tenminste 25 verzekerde werknemers heeft recht op een werkgeversen een werknemersvertegenwoordiger in het bestuur van de Stichting. In beginsel komen alleen werknemers in dienst van de verzekerde onderneming in aanmerking voor een bestuursfunctie. De directie van de betreffende onderneming draagt de werkgeversvertegenwoordiger voor en de OR de werknemersvertegenwoordiger. De (her)benoeming van bestuursleden vindt plaats door het bestuur. Het bestuur is paritair samengesteld met werkgeversen werknemersvertegenwoordigers. Ook namens de gepensioneerden hebben twee leden zitting in het bestuur. Zij behoren tot de werknemersvertegenwoordiging. Kleinere ondernemingen zonder eigen vertegenwoordiging hebben gezamenlijk een werkgeversen een werknemersvertegenwoordiger. Bestuursleden worden voor vier jaar benoemd volgens een rooster. Bestuursleden zijn herbenoembaar. Het bestuurslidmaatschap eindigt als geen herbenoeming plaatsvindt, door overlijden, bedanken, ontheffing om gewichtige redenen op verzoek van de verzekerde onderneming of diens OR, onder curatele stelling, of door uitdiensttreding als werknemer. Dat laatste zal veelal de reden tot beëindiging van het bestuurslidmaatschap zijn. Het bestuur komt tenminste twee maal per jaar bijeen. In het verslagjaar was dat drie maal. Tijdens de vergaderingen komen zaken aan de orde die van belang zijn voor de Stichting, maar vooral ook voor De Eendragt. In mei betreft dat in ieder geval het jaarverslag en de jaarrekening van zowel de verzekeraar als de Stichting zelf, alsmede de benoeming van de accountant en de certificerend actuaris. De vergadering in november gaat doorgaans over meer strategische vraagstukken, zoals het acquisitiebeleid, het beleggingsbeleid, statutenwijzigingen en dergelijke. Uiteraard verstrekt de Directie van De Eendragt in beide vergaderingen informatie over de belangrijkste ontwikkelingen bij De Eendragt

17



Het verslagjaar vergde van onze medewerkers grote inzet, toewijding en flexibiliteit. Zonder hun deskundigheid en klantgerichtheid had De Eendragt de dienstverlening niet op het geambieerde niveau kunnen brengen en houden. Ook zouden niet zoveel verzekerde ondernemingen hebben gekozen voor hernieuwing van de uitvoeringsovereenkomst als onze medewerkers niet steeds weer laten zien dat De Eendragt zich merkbaar onderscheid van andere pensioenuitvoerders. De directie wil dan ook haar warme waardering uitspreken voor de bijdrage die eenieder het afgelopen jaar heeft geleverd aan de organisatie, maar vooral ten behoeve van onze verzekerden.


voltooid. Hierin zijn alle personeelsvoorwaarden gebundeld. Het handboek maakt onlosmakelijk onderdeel uit van de individuele arbeidsvoorwaarden.



Jaarverslag

JAARVERSL AG 2012

en de beleggingsresultaten. Bij grote acquisities heeft de Stichting een beslissende stem. Direct na afloop van de vergadering van het stichtingsbestuur vindt doorgaans een aandeelhoudersvergadering plaats in aanwezigheid van de bestuursleden van de Stichting en onder voorzitterschap van de voorzitter of vicevoorzitter van de Raad van Commissarissen. Hier vindt de formele besluitvorming plaats met betrekking tot onderwerpen waarover de Stichting als enig aandeelhouder van De Eendragt gaat. Het betreft onder andere de vaststelling van de jaarrekening van De Eendragt, de benoeming van leden van de Directie en de (her)benoeming van leden van de RvC en het verlenen van decharge aan de Directie en de RvC over het afgelopen jaar. De Eendragt heeft een tweehoofdige Directie en een uit vijf leden bestaande RvC die toeziet op het door de Directie gevoerde beleid. Verder laat de Directie zich bijstaan door een Beleggingscommissie die bestaat uit drie externe deskundigen, waaronder de voorzitter, en twee leden namens de verzekerde ondernemingen. De Beleggingscommissie vergadert tenminste vijf maal per jaar, maar tussentijds vinden geregeld informele besprekingen plaats. De voorzitter brengt in het voorjaar een officieel verslag uit aan de RvC. Hierin evalueert hij het beleggingsbeleid over het voorafgaande jaar en de wijze waarop de Directie hieraan invulling heeft gegeven. Tevens heeft de voorzitter zitting in het beleggingscomité van de RvC. Mocht, naar het oordeel van de Beleggingscommissie dat nodig blijken, dan kan ook tussentijds aan de RvC rapportage worden uitgebracht. De leden van de Beleggingscommissie adviseren de Directie, maar dragen voor het beleggingsbeleid zelf geen verantwoordelijkheid. De Directie zelf bestaat uit twee personen met ieder meer dan dertig jaar elkaar aanvullende ervaring op het gebied van management, pensioenen, automatisering, administratie en institutioneel beleggen. Iedere twee weken vindt een formeel directie- en een management team overleg plaats, waarbij in het Directieberaad vooral strategische en personele vraagstukken aan de orde komen, terwijl het Management Team zich bezighoudt met de dagelijkse managementvraagstukken, operationele kwesties en de advisering van de Directie op een breed gebied. Compliance De Eendragt weet zich gebonden aan een groot aantal wettelijke bepalingen uit de Wft en de Pensioenwet, officiële richtlijnen van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten alsmede aan de zelfregulerende bepalingen van het Verbond van Verzekeraars (Verbond). Op de webportal van De Eendragt staat onder Algemeen / Organisatie een uitgebreid document over deze zogeheten Governance Principes Verzekeraars. Dit document is gebaseerd op de leidraad van het Verbond en komt in de plaats van een aparte paragraaf over dit onderwerp in het jaarverslag van De Eendragt. In het betreffende document op de website staat tevens aangegeven aan welke principes De Eendragt volledig, dan wel, gedeeltelijk of niet voldoet. De medewerkers, de RvC en de Beleggingscommissie zijn allen gebonden aan de interne Gedragscode, het reglement privé effectentransacties, waar van toepassing, uitgebreid met een insider regeling, en aan de Gedragscode Verzekeraars van het Verbond. Sinds 2010 fungeert de bedrijfsjurist als compliance officer. Deze rapporteert jaarlijks aan de Directie. In het geval van onverhoopte overschrijding van de compliance richtlijnen zal de jurist hiervan tussentijds melding maken aan de Directie.

18

Vooruitzichten De Eendragt heeft veel aan de pensioensector te bieden. Haar unieke concept, dat een combinatie vormt van de positieve eigenschappen van pensioenfondsen met de garanties van een verzekeraar, de gerichtheid op klanten, mede door het ontbreken van een winstdoelstelling, de flexibiliteit van producten en organisatie en haar bijzondere medezeggenschapsstructuur vormen een aantrekkelijk antwoord op de behoeften van veel ondernemingen en hun werknemers. Daarnaast heeft het risicobeheerste beleggingsbeleid geleid tot positieve beleggingsrendementen in ieder jaar sinds de oprichting in 2006. De Eendragt biedt de zekerheid die bij pensioenfondsen tekort schiet, wat zich weerspiegelt

19



Duurzaamheid De Eendragt, als zuiver dienstverlenende organisatie, kan in haar eigen bedrijfsvoering weinig doen om de duurzaamheid van haar activiteiten te verbeteren. Het kantoor heeft inmiddels een A energielabel. Nieuwe verzekerden krijgen standaard het verzoek om in te stemmen met elektronische verzending van de te verstrekken informatie, teneinde het papierverbruik en het transport te verminderen. Vooralsnog is de respons op dit verzoek beperkt, waardoor vervanging van papieren documenten door elektronische informatie op basis van wettelijke beperkingen maar op zeer bescheiden schaal kan plaatsvinden. Verder tracht De Eendragt het gebruik van het openbaar vervoer en de fiets door de eigen medewerkers te bevorderen, onnodig energieverbruik te beperken en rekening te houden met het milieu. Ten aanzien van het beleggingsbeleid voert De Eendragt sinds 2008 een maatschappelijk verantwoord beleid met bindende richtlijnen voor haar vermogensbeheerders. Voor aandelenbeleggingen hanteert De Eendragt een uitsluitingslijst van ondernemingen die zich niet houden aan internationale verdragen, mensenrechten schenden, gebruik maken van kinderarbeid en/of slavenarbeid, moedwillig ernstige schade aan het milieu veroorzaken, zich voornamelijk bezighouden met of direct betrokken zijn bij de ontwikkeling en productie van en/of de handel in wapens die zich vooral richten op het berokkenen van blijvende schade aan de burgerbevolking en/of op volgens internationale conventies verboden wapentuig, waaronder clusterbommen, landmijnen en wapens bedoeld voor atomaire, bacteriologische of chemische oorlogsvoering, en ondernemingen die zich schuldig maken aan fraude of ernstige corruptie. Bij vastrentende waarden wordt niet belegd in staatsleningen van landen die moedwillig de mensenrechten schenden. Ten aanzien van de vastgoedbeheerders voert De Eendragt een actief beleid na om te streven naar duurzaamheid in brede zin. De sector besteedt hieraan de laatste jaren aanzienlijk meer aandacht, wat mede tot uitdrukking komt in de energie- en milieuvriendelijkheid van gebouwen en het beperken van onnodige leegstand. Aangaande de alternatieve beleggingen heeft De Eendragt, als relatief kleine partij, weinig mogelijkheden om richtlijnen af te dwingen, behoudens bij de selectie van de beheerders.


Alle medewerkers, de leden van de RvC en de Beleggingscommissie ontvangen ieder jaar in januari de interne Gedragscode en die van het Verbond. Zij dienen een nalevingsverklaring te ondertekenen en te retourneren aan De Eendragt. De Eendragt houdt rekening met de Regeling Beheerst Beloningsbeleid Wft 2011, ook de Beleidsregel Deskundigheid 2011 van DNB vindt navolging.

in de onverminderd grote belangstelling voor de geboden dienstverlening. Daartegenover staat dat de combinatie van een extreem lage rente, resulterend in hoge verzekeringsverplichtingen, en Solvency II nopen tot een substantiële vergroting van het eigen vermogen. Vooral dit laatste aspect vormt een hindernis in het verwerven van nieuwe verzekeringnemers, waarop De Eendragt binnen afzienbare tijd een antwoord hoopt te vinden. Tegelijk streeft De Eendragt naar meer schaalgrootte om haar positie op de markt voor collectieve pensioenproducten uit te bouwen en de kosten voor verzekerden aantrekkelijk te houden.



Jaarverslag

JAARVERSL AG 2012

20

Pensioenpremie In 2012 bedroeg de ontvangen pensioenpremie van de ondernemingen € 39,0 miljoen (2011: € 38,4 miljoen). Het verschil met de benodigde premie bedroeg in 2012 € 11,0 miljoen (2011: € 13,2 miljoen). Dit verschil is ten laste gebracht van de individuele depots van de ondernemingen. Pensioensparen en beschikbare premie (premieovereenkomsten) Eind 2012 bedroeg de voorziening verzekeringsverplichtingen voor premieovereenkomsten € 64,0 miljoen, 4,6% van het totaal. In samenhang met de wettelijke zorgplicht voert De Eendragt voor premieovereenkomsten een zogeheten life-cycle benadering, waarbij de deelnemers op basis van hun leeftijd worden ingedeeld in risicoklassen. Voor nadere informatie over deze aanpak wordt verwezen naar de beleggingsparagraaf. Technisch resultaat Onder technisch resultaat wordt verstaan, het resultaat op arbeidsongeschiktheid, overlijden en kosten. In de uitvoeringsovereenkomsten zijn bepalingen opgenomen over winstdeling in het technische resultaat van de verzekeraar. Het resultaat over de drie genoemde componenten wordt gecumuleerd over de contractsperiode. Winstdeling geschiedt indien het gecumuleerde bedrag positief is. In principe vindt winstdeling na vijf jaar plaats. Arbeidsongeschiktheid Eind 2012 zijn nagenoeg alle in 2011 nog hangende mutaties met betrekking tot arbeidsongeschiktheid verwerkt. Eind 2011 was in verband met deze achterstand

21



Acquisities/verlengingen Door de lage marktrente en de verwachte solvabiliteitseisen uit hoofde van Solvency II is het nagenoeg onmogelijk concurrerende offertes uit te brengen voor partijen die voor De Eendragt als verzekeraar belangstelling hebben. In 2012 heeft De Eendragt alle daarvoor in aanmerking komende uitvoeringsovereenkomsten tijdig opgezegd. Tevens hebben de betreffende ondernemingen een verlengingsvoorstel met een uitgebreide prognoseberekening ontvangen, vooral gebaseerd op de laatste inzichten aangaande overlijden. Deze voorstellen zijn daarna met alle ondernemingen besproken en toegelicht. Enkele ondernemingen hebben hun pensioenregeling gewijzigd waarbij ook een aantal ondernemingen, vooruitlopend op het fiscale kader per 1 januari 2014, heeft gekozen voor een pensioenleeftijd van 67 jaar per 1 januari 2013. De verlengingsvoorstellen zijn goed ontvangen wat blijkt uit het feit dat nagenoeg alle overeenkomsten zijn verlengd. Nog steeds zit de pensioenmarkt “op slot”. Veel ondernemingen wachten de nog niet uitgekristalliseerde gevolgen van het pensioenakkoord af. In de loop van 2013 zal De Eendragt pro-actief de ondernemingen benaderen in verband met het verhogen van de fiscale pensioenrichtleeftijd naar 67 jaar per 1 januari 2014. De pensioenregelingen zullen hierop aangepast dienen te worden. Ook staat er weer een aantal verlengingen op de rol. Het uitgangspunt blijft hierbij: De Eendragt tracht te functioneren als een verlengstuk van de ondernemingen.


PENSIOENEN

Jaarverslag

JAARVERSL AG 2012

een voorlopige voorziening getroffen van € 2,7 miljoen. Deze voorziening is in 2012 vrijgevallen ten gunste van het resultaat op arbeidsongeschiktheid. In 2012 is het resultaat op arbeidsongeschiktheid als gevolg van de achterstand in mutatieverwerking definitief vastgesteld. Hierdoor diende een bedrag van € 2,6 miljoen ten laste van het technisch resultaat te worden gebracht. Voor 2013 wordt het technisch resultaat niet langer beïnvloed door de ingelopen achterstand. In de voorziening verzekeringsverplichtingen is op basis van de ontvangen risicopremie in het verslagjaar het uitlooprisico opgenomen van de gesloten uitvoeringsovereenkomsten. Overlijden In 2012 is opnieuw een positief resultaat op overlijden behaald. De ontvangen risicopremies vermeerderd met de vrijval aan voorziening wegens overlijden waren afdoende om de toename van de voorziening wegens overlijden te dekken.



Kosten De directe en indirecte kosten van de beleggingen worden in mindering gebracht op het beleggingsresultaat. Nadere detaillering van deze kosten, waarmee De Eendragt beoogt volledige transparantie te bieden, staat verderop in de paragraaf Beleggingen. In de voorziening verzekeringsverplichtingen is een administratiereserve en een opslag voor excassokosten opgenomen. Daarnaast betalen de verzekeringnemers, afhankelijk van het aantal verzekerden, een procentuele kostenopslag, berekend over de pensioengevende grondslag. Deze drie beschikbare kostenopslagen waren niet voldoende om de kosten, na aftrek van de hiervoor aangegeven beleggingskosten, te dekken. Pensioenadministratie In 2012 is het administratieve systeem (DEPAS) verder verfijnd door ICT en actuariaat. Een vergaand systeem van parameterisering is nu onderdeel van het systeem. Hiermee kunnen ook zeer flexibel langs elektronische weg documenten worden aangemaakt. De vraag naar individuele informatie blijft onveranderd hoog, mede door de flexibiliteit in pensioenregelingen die De Eendragt biedt. Ook de vraag naar berekeningen bij pensioneren vergt aanhoudende aandacht en inspanning van de afdeling pensioenadministratie. Toeslagverlening (indexatie) De Eendragt kent de mogelijkheid voor de verzekeringnemer om de niet-actieven onder te brengen in de solidaire portefeuille. Als niet-actieven worden beschouwd: de pensioentrekkenden, gewezen deelnemers en de verzekerden aan wie wegens arbeidsongeschiktheid vrijstelling van premiebetaling is verleend. Indien een verzekerde in de solidaire portefeuille is opgenomen, verzorgt De Eendragt de voorwaardelijke indexatie. De gevolgen op de voorzieningen van nieuwe overlevingstafels in 2012 en de verwachte gevolgen van de invoering van Solvency II lieten geen ruimte om in 2012 een toeslag te verlenen. Toereikendheidstoets Elke verzekeraar is wettelijk verplicht de voorziening verzekeringsverplichtingen conform de Wet financieel toezicht (Wft) en het Besluit prudentiële regels Wft te rapporteren aan de

22

Het resultaat van de TRT 2012 is dat een bedrag van € 93,3 miljoen (2011: € 80,0 miljoen) moet worden toegevoegd aan de voorziening verzekeringsverplichtingen. Derhalve is een bedrag van € 13,3 miljoen toegevoegd aan de balansvoorziening ten laste van het resultaat. Voor de solidaire portefeuille geldt dat het gevolg van de TRT wordt gefinancierd uit de algemene reserve solidaire portefeuille. De wijziging van de balansvoorziening verzekeringsverplichtingen van de solidaire portefeuille uit hoofde van de TRT wordt opgenomen in de algemene reserve solidaire portefeuille. In 2012 heeft dit geleid tot een onttrekking aan de algemene reserve solidaire portefeuille van € 2,2 miljoen. Ontwikkeling depots en eigen vermogen De depots van de verzekeringnemers bevatten doorgaans een buffer die onder andere gebruikt wordt om financiering tegen doorsneepremie mogelijk te maken. Ook kan daaruit een tegenvallend beleggingsrendement worden opgevangen. Het eigen vermogen van De Eendragt kent een separate ontwikkeling. In onderstaande tabel is het verloop weergegeven van de depotbuffers en het eigen vermogen in 2012.

23



DNB heeft bepaald dat bij de TRT onder meer rekening dient te worden gehouden met de laatste inzichten inzake overlijden, waarbij de mogelijkheid bestaat om op basis van eigen waarneming correcties aan te brengen. Dat mensen steeds ouder worden, is al geruime tijd bekend. De nieuwe overlevingstafels van het Actuarieel Genootschap (AG) geven niet langer alleen de waargenomen sterfte aan over de verstreken periode, maar maken ook een prognose voor de toekomstige sterfte (de verwachting). In de sterftestatistiek valt een trendbreuk waar te nemen in 2001/2002. Vanaf dat moment zijn grote medische vorderingen gemaakt op het gebied van met name de kankerbestrijding. De trendbreuk betekent dat de levensverwachting thans veel sneller toeneemt dan eerder voorzien. Dit impliceert dat de bestaande voorziening verzekeringsverplichtingen bij verzekeraars op basis van deze nieuwe inzichten mogelijk ontoereikend is. De nieuwste tafels van het AG geven een prognose voor de verwachte sterftekansen in 2062, dus een verwachtingswaarde over een periode van 50 jaar. Een raming over een dergelijke periode gaat gepaard met onzekerheid. De Eendragt heeft begin 2013 onderzocht of de verwachte sterfte volgens de AG-tafel overeenkomt met de waarnemingen onder de eigen verzekerdenpopulatie. Uit dit onderzoek blijkt dat mannen zich conform de verwachte waarden gedragen maar dat bij vrouwen sprake is van een significante oversterfte. Anders gezegd, blijken bij De Eendragt de vrouwelijke verzekerden sneller te overlijden dan de verwachtingswaarden. Hiermee is rekening gehouden in de TRT berekening. In de TRT 2012 wordt door De Eendragt voor de balansvoorziening rekening gehouden met langer leven door de prognosetafel 20122062 van het AG te hanteren.


toezichthouder (DNB) en op te nemen in de balans. Dit geschiedt volgens de zogenaamde toereikendheidstoets (TRT). De TRT levert uiteindelijk een zogeheten toetsvoorziening op. Deze toetsvoorziening is gelijk aan het maximum van de afkoopwaarde en de actuele waarde van de voorziening verzekeringsverplichtingen. De actuele waarde van de voorziening verzekeringsverplichtingen is gelijk aan de som van de geschatte waarde van: - de gegarandeerde kasstromen - de embedded opties - de risicomarge

Jaarverslag

JAARVERSL AG 2012

DEPOTBUFFERS

EIGEN VERMOGEN

Boekwaarde per einde vorig boekjaar

38.455

189.692

Ten laste van depotbuffers

-13.709

Resultaat boekjaar

-65.942

Boekwaarde per 31 december 2012

24.746

BEDRAGEN IN DUIZENDEN EURO'S

Toelichting jaarrekening 2005 Aangesloten ondernemingen

123.750

24

De basis van het beleggingsbeleid Centraal in het beleggingsbeleid van De Eendragt staat de beheersing van risico’s. Hiertoe behoren zowel het renterisico als dat van de financiële markten in ruime zin.


BELEGGINGEN

In haar beleid onderscheidt De Eendragt depots verzekeringnemers (uitvoeringsovereenkomsten met de ondernemingen) en de solidaire portefeuille. Deze laatste bevat niet-actieven, te weten gepensioneerden, arbeidsongeschikten en verzekerden die niet meer bij verzekerde ondernemingen werkzaam zijn, maar nog wel hun pensioenvoorziening bij De Eendragt hebben aangehouden. Meer recent verzekerde ondernemingen houden hun niet-actieven in eigen depot. Deze verzekerden worden toegerekend aan de depots verzekeringnemers.

Van de totale beleggingen vindt het beheer van de obligatieportefeuille ten behoeve van de afdekking van de verplichtingen intern plaats, evenals de uitzetting van kasmiddelen en future transacties in samenhang met het eind 2012 beëindigde tactische beleid. Alle andere beleggingen worden na een intensief selectieproces uitbesteed aan externe beheerders.

25


Jaarlijks legt de Directie de verschillende onderdelen van het beleggingsbeleid vast in een beleggingsplan. Dit plan bevat naast het beleid ten aanzien van de afdekking van het renterisico ook een uitgebreide middelenverdeling voor de te beleggen gelden, alsmede de strategie voor premieovereenkomsten. Risicobeheersing staat voorop, waarbij verschillende scenario’s resulteren in prognoses voor de volatiliteit en de te verwachte rendementen op de financiële markten op zowel de korte (5 jaar) als de lange termijn (25 jaar). De RvC fiatteert jaarlijks het beleggingsbeleid op hoofdlijnen. Implementatie van het beleggingsplan vindt plaats na uitvoerige discussie met de Beleggingscommissie van De Eendragt. Deze bestaat uit twee vertegenwoordigers van de verzekerden met een financiële achtergrond en drie externe beleggingsdeskundigen. De Beleggingscommissie toetst de voornemens van de Directie, adviseert over het te voeren beleid en ziet toe op de uitvoering van de afspraken. Zij rapporteert daarover jaarlijks aan de RvC. Tevens maakt de voorzitter van de Beleggingscommissie deel uit van het beleggingscomité van de RvC, dat twee maal per jaar bijeenkomt om het beleid in detail te bespreken. Ook de Chief Risk Officer neemt aan dit overleg deel.


Naast een onderscheid tussen twee groepen verzekerden kent De Eendragt een differentiatie tussen enerzijds de verplichtingen vermeerderd met de solvabiliteitsopslag en anderzijds de depotbuffers verzekeringnemers, de algemene reserve solidaire portefeuille en het eigen vermogen. Ten aanzien van de voorziening verzekeringsverplichtingen richt het beleid zich op een zo optimaal mogelijke afdekking van de rentebewegingen van de cashflow op basis van de contractueel overeengekomen rentetermijnstructuur. Met de depotbuffers, de algemene reserve solidaire portefeuille en het vrije eigen vermogen wordt risicodragend belegd, teneinde daarmee een bevredigend rendement bij een van te voren vastgelegde risicoacceptatie te genereren. Ten slotte heeft De Eendragt nog een separaat, leeftijdvariabel beleggingsbeleid voor de premieovereenkomsten en een risicovrije voorziening.



Jaarverslag

JAARVERSL AG 2012

Afdekking rentegevoeligheid verplichtingen (matchingportefeuille) De Eendragt voert een beleid dat zorg moet dragen voor een zo volledig mogelijke afdekking van de risico’s verbonden aan de invloed van rentewijzigingen op de voorziening verzekerings-verplichtingen. Deze aanpak beoogt de beleggingsopbrengst van de voor dit doel ingerichte portefeuille overeen te laten komen met de actuariële oprenting van de verplichtingen, vermeerderd met de minimaal benodigde solvabiliteit. De Eendragt geeft immers garanties af aan de verzekeringnemers. Indien het resultaat op de beleggingen achterblijft bij de toename van de voorzieningen, dient het eigen vermogen van de verzekeraar voor compensatie te zorgen. Aangezien De Eendragt als rentetermijnstructuur (RTS) voor de verplichtingen de door de ECB samengestelde AAA euro staatsleningencurve gebruikt, bestaat de hiertegenover staande beleggingsportefeuille uit euro AAA staatsleningen met verschillende, op de rentegevoeligheid van de verplichtingen afgestemde looptijden. Gezien de potentiële afwaardering van Frankrijk en Oostenrijk, alsmede de beperkte liquiditeit van Finland, bestaat de afdekkingportefeuille sinds augustus 2011 nog uitsluitend uit Duitse en Nederlandse staatsleningen. De door DNB per september 2012 voor de toereikendheidstoets (TRT) geïntroduceerde Ultimate Forward Rate (UFR) voor looptijden vanaf twintig jaar heeft voor De Eendragt geen aanleiding gegeven om het afdekkingbeleid ingrijpend te wijzigen. Het beleid berust nog steeds op de met verzekerden contractueel overeengekomen curve, te weten de ECB AAA curve, waarbij de rente op looptijden vanaf dertig jaar gelijk wordt gesteld aan die van de 30-jaars leningen. In afwijking van het in de afgelopen jaren gevoerde beleid heeft De Eendragt in overleg met de beleggingscommissie en de RvC besloten om de 100% afdekking minder strak te hanteren en strategisch een onderdekking van maximaal 5% aan te houden. Dit houdt verband met twee substantiële risico’s. In de eerste plaats zorgt de voor de berekening van de ECB curve gehanteerde systematiek ervoor dat Franse en Oostenrijkse staatsleningen met een langere looptijd in verband met de relatief geringe verhandelbaarheid daar bijna geen deel meer van uitmaken. Daardoor is de rente op dit deel van de AAA curve gedaald tot even boven het Nederlands / Duitse niveau. Zodra genoemde lange leningen weer zouden worden toegevoegd, komt de afdekking van het renterisico echter uit boven de 100%. Gezien de historisch extreem lage rente wordt dat als onwenselijk beschouwd. Ten tweede dient voor de TRT rekening te worden gehouden met de effecten van het afdekkingsbeleid op de rapportage op basis van de UFR. Uit studies naar de effecten daarvan voor De Eendragt bleek dat volledige afdekking op basis van de oorspronkelijke ECB curve kan resulteren in aanzienlijke afdekkingsverliezen in de TRT. Een afdekking op basis van de reguliere ECB curve van circa 95% blijkt dit risico substantieel te beperken. In de praktijk blijkt volledige afdekking van de rentegevoeligheid met alleen obligaties niet efficiënt mogelijk door het ontbreken van voldoende leningen met een looptijd die overeenkomt met de zeer langlopende verplichtingen. Teneinde deze alsnog af te dekken, maakt De Eendragt gebruik van een tweetal Total Return Swaps (TRS). Deze behelzen de aankoop van lange obligaties met kort aangetrokken geld, waarbij dagelijks het verschil in totale opbrengst tussen beide kanten van de swap wordt verrekend. Na een afgesproken rentevaste periode vindt herijking plaats van het rentepercentage van het geldmarkttarief.

26

Resultaat renteafdekking Na een winst van circa € 65 miljoen in 2011 heeft De Eendragt in het verslagjaar een verlies van € 57 miljoen geleden op de afdekking van het renterisico. Dat was het directe gevolg van het uit de rentetermijnstructuur wegvallen van Franse en Oostenrijkse staatsleningen met lange looptijden. Als gevolg daarvan daalde de gemiddelde rente op dit deel van de curve substantieel, terwijl daar aan de beleggingskant geen opbrengsten door een rentedaling tegenover stonden. De Eendragt heeft er in het verslagjaar voor gekozen om geen tactische positie te nemen in Zuid-Europese staatsleningen. Daardoor kon niet worden geprofiteerd van een inkomende rentespread. Voor dergelijk beleid biedt het beleggingsplan geen ruimte. Bovendien worden de risico’s van Italië, Spanje en ook Frankrijk nog steeds hoog geacht. Ofschoon die in juli 2012 mogelijk verdisconteerd zaten in het renteverschil met Duitsland, lijkt de markt inmiddels opnieuw blind te varen op de gedachte dat de ECB landen met een hoog debiteurenrisico onder alle omstandigheden zal blijven steunen. De vraag luidt echter, op welk niveau de centrale bank zal interveniëren, mocht het beleggersvertrouwen wederom afnemen.


Het tegenpartijrisico wordt beperkt door de selectie van de minst risicovolle bank en de dagelijkse verrekening van het onderpand. De sterk gedaalde geldmarktrente heeft de afgelopen twee jaar de TRS een financieel aantrekkelijk financieringsmiddel gemaakt.

ECB CURVE PRIMO EN ULTIMO 2012

1.5%

1.0%

0.5%

0.0% 3m 6m 1jr 2jr 3jr 4jr 5jr 6jr 7jr 8jr 9jr 10jr

15 jr primo

27

20 jr ultimo

30 jr


2.0%


2.5%

Jaarverslag

JAARVERSL AG 2012

Beleggingsportefeuille Naast de verplichtingenportefeuilles voert De Eendragt voor de depotbuffers van de uitvoeringsovereenkomsten, de algemene reserve solidaire portefeuille en het vrij eigen vermogen van de verzekeraar een afzonderlijk beleggingsbeleid gericht op het genereren van een op middellange termijn aantrekkelijke opbrengst bij een vooraf bepaald, aanvaardbaar risico. Gedurende 2012 zette De Eendragt onverminderd haar beleid van risicobeheerst beleggen voort, waarbij tevens werd gestreefd naar een dusdanige middelenverdeling dat innovatieve beleggingen voor verdere risicodiversificatie zorgen en de potentiële verliezen op aandelen compenseren.



In het volgende overzicht staat de percentuele samenstelling van het belegd vermogen per ultimo 2012 weergegeven in vergelijking met de middelenverdeling op basis van het beleggingsplan 2012. De relatief hoge kaspositie hangt voor een deel samen met de innovatieve beleggingen, die veelal slechts een beperkte initiële storting vergen, maar waar voor mogelijke verplichtingen het volle toegezegde bedrag wordt gereserveerd. Verder is een deel van de voor aandelen bedoelde middelen in kas aangehouden, teneinde op een gunstig geacht moment de voorgenomen belegging in aandelen opkomende markten te kunnen financieren. In december 2012 is hiervan de eerste helft daadwerkelijk gestort, terwijl een tweede mandaat aan een externe beheerder begin 2013 is uitgegeven. In de loop van het verslagjaar kon een zeer illiquide deel van het vastgoed worden verkocht, wat mede de afwijking van het beleggingsplan veroorzaakt. SAMENSTELLING BELEGGINGSPORTEFEUILLE ULTIMO 2012 Realisatie

Beleggingsplan

Aandelen

25,7

20,0

Vastgoed

33,5

45,0

Innovatie

23,3

25,0

Liquide middelen en deposito's

17,5

10,0

Totaal

100

100

in procenten

Premieovereenkomsten Voor premieovereenkomsten – zuivere DC (defined contribution) regelingen, pensioensparen en DC excedent regelingen – heeft De Eendragt in 2006 een op deze doelgroep toegesneden beleggingsbeleid ontwikkeld. Dit gaat uit van oorspronkelijk zes, maar sinds 2008 tien leeftijdsafhankelijke risicoklassen. Naargelang de datum nadert waarop het opgebouwde kapitaal wordt omgezet naar pensioenrechten, neemt het beleggingsrisico af. Er resteert immers steeds minder tijd om eventuele verliezen weer goed te maken. Verzekerden met een premieovereenkomst kunnen zich in 2013 op de pensioengerechtigde datum met hun opgebouwde kapitaal inkopen bij De Eendragt tegen een rekenrente van 2%.

28

In 2012 en gemiddeld vanaf 2006 hebben de verschillende risicoklassen een bruto rendement opgeleverd volgens onderstaande tabel. Het rendement wordt één keer per jaar bijgeschreven na aftrek van de door derden aan De Eendragt in rekening gebracht beheervergoeding. Deze jaarlijkse kosten staan in de laatste kolom van de tabel vermeld als kosten. De Eendragt brengt zelf voor haar vermogensbeheer geen kosten aan verzekerden met een DC regeling in rekening, wat mede verklaart dat de risicoklassen met veel intern beheerde vastrentende waarden vrijwel geen kosten dragen, terwijl die voor jongeren met relatief veel in extern beheer gegeven zakelijke waarden duidelijk hoger liggen. In vergelijking met andere pensioenuitvoerders zijn de totale kosten die in mindering worden gebracht op het bruto rendement relatief bescheiden.


In de middelenverdeling van De Eendragt zitten banktegoeden (liquiditeiten), obligaties met een looptijd van vijf tot zeven jaar (vastrentend) en zakelijke waarden. Zakelijke waarden bestaan uit 40% aandelen, 40% vastgoed en 20% innovatieve beleggingen.

Dat de risicoklassen 4 tot 10 in 2012 een ogenschijnlijk identiek rendement hebben, is een toevallige uitkomst van het gewogen gemiddelde van de beleggingen in de diverse risicoklassen in combinatie met de afronding van de getallen op één cijfer achter de komma.

LIQUIDITEITEN

VASTRENTEND

ZAKELIJKE WAARDEN

RENDEMENT 2012

GEMIDDELD SINDS 2006

KOSTEN

1. 60 - 65 jaar

100%

0%

0%

1,1%

1,3%

0,00%

2. 57 - 60 jaar

10%

70%

20%

4,7%

4,1%

0,18%

3. 54 - 57 jaar

5%

70%

25%

5,0%

4,3%

0,22%

4. 51 - 54 jaar

0%

70%

30%

5,2%

4,7%

0,27%

5. 48 - 51 jaar

0%

60%

40%

5,2%

4,6%

0,36%

6. 45 - 48 jaar

0%

50%

50%

5,2%

4,4%

0,44%

7. 42 - 45 jaar

0%

40%

60%

5,2%

4,6%

0,53%

8. 39 - 42 jaar

0%

30%

70%

5,2%

4,8%

0,62%

9. 36 - 39 jaar

0%

20%

80%

5,2%

4,2%

0,71%

0%

10%

90%

5,2%

3,7%

0,80%

10. jonger dan 36 jaar

Ter vergelijking, over de periode 2006 – 2012 bedroeg de totale (meetkundig) gemiddelde totale opbrengst van de AEX index 0,2%, die van een wereldwijde aandelenindex 2,7% en voor een representatieve obligatie-index 5,7%. De lage opbrengst in de categorie 60 – 65 jaar vindt zijn oorsprong in de tot vrijwel tot nihil gedaalde geldmarktrente die professionele beleggers als De Eendragt de afgelopen drie jaar ontvingen op banktegoeden. Waar mogelijk wordt deze renteopbrengst verhoogd met behoud van het vrijwel risicovrije karakter. Gezien de onzekerheden omtrent de soliditeit van het internationale bankwezen vindt bovendien spreiding plaats over een reeks van financiële instellingen op basis van een risico gestuurd liquiditeitenbeleid.

29


RISICOKLASSE EN LEEFTIJD


BRUTO RENDEMENTEN PREMIEOVEREENKOMSTEN

Jaarverslag

JAARVERSL AG 2012

Vastrentende waarden Bij de vastrentende waarden moet onderscheid worden gemaakt tussen obligaties ten behoeve van de afdekking van het renterisico op de voorzieningen (de verplichtingenportefeuilles) en leningen die zijn opgenomen in de beleggingsportefeuille. Gezien de historisch lage rente zijn in laatste jaren strategisch echter geen vastrentende waarden meer opgenomen in de beleggingsportefeuille. In 2012 heeft De Eendragt daardoor niet kunnen profiteren van de sterk inkomende renteverschillen tussen bedrijfsleningen en obligaties van AAA gewaardeerde landen. Lag de kapitaalmarktrente in Duitsland en Nederland eind 2011 al op een historisch dieptepunt, in het verslagjaar daalde deze onder invloed van de eurocrisis nog verder. Nooit eerder heeft de rente op staatsleningen een dergelijk laag niveau bereikt. In juli, op het dieptepunt, bleken beleggers bereid genoegen te nemen met een rendement van 1,17% voor een tienjaars Duitse staatslening en 1,67% voor een dertigjaars obligatie. Eind 2012 stond het effectieve rendement op 2,18%, ruim 0,5% hoger. In diezelfde tijd daalde de rente op soortgelijke Italiaanse staatsleningen van 6,95% naar 5,07% en voor Spaans papier van 7,58% naar 5,75%.



Gedreven door de zoektocht naar nog enig rendement, leidde aanhoudende vraag ertoe dat ultimo 2012 de risicopremie van allerlei leningen, variërend van reguliere bedrijfsobligaties tot high yield en emerging markets debt, op het peil van eind 2006 terecht was gekomen. Indachtig de kort daarop volgende kredietcrisis, lijkt de risicopremie op een gevaarlijk laag niveau beland met zeer beperkte perspectieven voor een bevredigend toekomstig rendement. De Nederlandse pensioensector heeft zwaar te lijden van de extreem lage rente die rechtstreeks tot uitdrukking komt in alsmaar oplopende verplichtingen. Voor het eerst zagen pensioenfondsen zich op grote schaal genoodzaakt de nominale rechten van deelnemers te verlagen, nadat eerder hun pensioen al was achtergebleven bij de koopkrachtontwikkeling. Dat geldt overigens niet alleen voor gepensioneerden, maar voor alle deelnemers. De Eendragt, als verzekeraar, garandeert de nominale pensioenen en dient een eventueel tekort aan te vullen uit het eigen vermogen. Waar bij pensioenfondsen de dekkingsgraad onder druk komt, gaat de lage rente bij verzekeraars ten koste van de solvabiliteit. De door De Eendragt in 2006 ingevoerde strategie van zo volledige mogelijke afdekking van het renterisico heeft belangrijk bijgedragen aan de instandhouding van haar soliditeit. In dat kader is het teleurstellend te moeten constateren dat de onvoorspelbare ECB curve de afdekking van het renterisico ernstig frustreert, waardoor een onvermijdelijk verlies is opgetreden dat in het verslagjaar het eigen vermogen heeft aangetast. Sinds 2011 vindt ook geen toeslagverlening meer plaats in de solidaire portefeuille, doordat nieuwe levenstafels een zwaar beslag legden op het daartoe gereserveerde eigen vermogen in de algemene reserve solidaire portefeuille. In september kondigde DNB aan dat verzekeraars vanaf 1 september 2012 gebruik dienen te maken van de Ultimate Forward Rate (UFR) bij de rapportages en de toereikendheidstoets (TRT). De UFR vertaalt zich in een kunstmatig vastgestelde rente vanaf looptijden van twintig jaar. Aangezien de ECB curve met UFR vanaf twintig jaar

30


beduidend hoger ligt dan die op basis van de werkelijke marktrente, helpt dat verzekeraars om de verzekeringsverplichtingen rekenkundig te drukken. Het gebruik van de UFR vertaalt zich voor De Eendragt in een € 65,3 miljoen lagere toereikendheidstoets. Voor de contractuele verplichtingen heeft de afwijkende curve echter geen effect.

EURO RENTE-ONTWIKKELING 2012

2.5%

2.0%

1.5%

1.0%

0.5%

0.0% mrt 30 jaar staat

apr

mei

jun

jul

10 jaar staat

aug

sep

okt

nov

dec

1 maand euribor

Aandelen Na een veelbelovend begin, kwam de opmars van de aandelenmarkten medio maart 2012 tot stilstand onder invloed van de oplaaiende eurocrisis. Vooral in Europa stonden de markten onder zware druk, waarbij de koersverliezen in landen als Italië, Spanje en uiteraard ook Griekenland opliepen tot ver boven de 20%. Ook Japan beleefde een forse bear market. Alleen de Verenigde Staten, dat in 2011 zich als één van de weinige markten staande had weten te houden, wist de verliezen tot circa 10% te beperken. De eurocrisis raakte ook veel opkomende markten die een gevoelige terugslag zagen of vreesden in hun exporten naar Europa. Pas toen in de zomer meer duidelijkheid ontstond over de bereidheid van politici en vooral de ECB om Griekenland binnen de eurozone te houden en het acute gevaar van een potentiële ineenstorting van de Europese muntunie leek geweken, veerden de aandelenmarkten weer op. Draghi’s woorden eind juli vormden het startschot voor een heuse rally die de eerder ontstane verliezen in de meeste landen lieten omslaan in behoorlijke winsten. Vooral Duitsland, sowieso het enig overgebleven anker van Europa, maakte een krachtige opmars door. De DAX index eindigde het verslagjaar met een winst van 29% en was daarmee de grote winnaar van de markten in de ontwikkelde wereld, mits Griekenland (+33,4%) daar niet toe wordt gerekend.

31


feb


jan

Jaarverslag

JAARVERSL AG 2012

AANDELENINDICES 2012 IN LOKALE VALUTA 120 115 110 105 100 95

90 jan

feb

mrt

apr



eurogebied

mei

jun

jul

VS

aug Japan

sep

okt

nov

dec

opkomende markten

Gezien de onzekerheden rond de euro en de, onder invloed van de rigoureuze sanering van overheidsfinanciën, verdiepende economische neergang in vrijwel geheel Europa heeft De Eendragt in 2012 haar terughoudende aandelenbeleid vrijwel het hele jaar voortgezet. Pas in het vierde kwartaal is besloten om de aandelenpositie naar neutraal op te hogen. In de eerste plaats werd daarbij de tactische vermindering van het aandelenbezit via indexfutures teruggedraaid. Vervolgens vond de initiëring van het eerste van twee nieuw geselecteerde vermogensbeheerders van aandelen in opkomende markten plaats. Op 1 februari 2013 is ook het tweede mandaat met een zelfde omvang gefinancierd. Om het totale percentage aandelen binnen de in het beleggingsplan afgesproken middelenverdeling te houden, is het percentage Amerikaanse aandelen wat teruggebracht. Sinds 2008 belegt De Eendragt haar aandelen van ontwikkelde landen in een nietmarktwaarde gewogen beleggingsstrategie. Deze richt zich op maximale diversificatie door de onderlinge correlaties binnen het aandelenuniversum te minimaliseren. De beheerder bereikt hiermee via een puur kwantitatief proces een volatiliteit die op circa tweederde van die van marktwaardegewogen indices ligt, terwijl tegelijkertijd het gemiddelde totale rendement op langere termijn overeenkomt met dat van gangbare indices. Deze aanpak werkt doorgaans uitstekend, met uitzondering van perioden waarin de onderlinge correlatie tussen alle aandelen in het universum sterk toeneemt. Het jaar 2012 behoorde tot de uitzonderlijke perioden, waarin de correlatie tot extreme hoogte opliep en de strategie dus teleurstellende resultaten opleverde. Per saldo werd 2012 afgesloten met een rendement van 6,4% en een tot nog toe ongekend grote underperformance ten opzichte van de veel gebruikte marktwaarde gewogen MSCI index van 11,5 procentpunt. Europa spande de kroon met een verschil van 16,9 procentpunt. Helaas drukt daarmee de keuze voor genoemde strategie in het verslagjaar sterk op het totale resultaat van de beleggingsportefeuille. Daarnaast heeft ook de tactische onderweging – feitelijk een gemiste kans op winst – in negatieve zin bijgedragen aan het teleurstellende aandelenrendement in 2012 van 1,8% en het achterblijven van De Eendragt bij de totale opbrengst van het als referentie gebruikte universum van pensioenfondsen.

32


Op basis van herhaaldelijke ervaringen met deze belegging in de afgelopen jaren en er van uitgaand dat het proces van steeds grotere correlatie binnen de aandelenmarkten niet onbeperkt kan doorgaan, valt het te verwachten dat in 2013 de maximale diversificatiestrategie marktwaarde gewogen indices zal verslaan. In het eerste kwartaal van 2013 blijkt dat ook daadwerkelijk het geval, wat aantoont dat deze aanpak nog steeds werkt. AANDELENPORTEFEUILLE ULTIMO 2012 BELEGGINGSPORTEFEUILLE*

Europa

PREMIEOVEREENKOMSTEN

20,9

4,1

7,6

1,5

Wereld **

19,6

3,8

Opkomende markten

10,1

Totaal

58,2

Verenigde Staten

9,4 IN MILJOENEN EURO'S

* Exclusief portable alpha portefeuille ad € 10.

De Eendragt heeft in het verslagjaar sterk ingespannen om zich te vergewissen van de kwaliteit en accuratesse van de waardering van het vastgoed. Daarbij werd uitvoerig gekeken naar de door externe taxateurs gehanteerde waarderingsmodellen. Ook bevat de risicorapportage een nagenoeg volledige look through benadering, waarbij al het door externe partijen beheerde vastgoed tot op objectniveau in kaart wordt gebracht. Met de drie overgebleven fondsbeheerder bestaat frequent overleg, terwijl een directielid van De Eendragt zitting heeft in de Advisory Board van het eurozone georiënteerde fonds waarin De Eendragt belegt.

33


Vastgoed Niet-beursgenoteerd vastgoed vormt al sinds 2007 een hoeksteen in de beleggingsportefeuille van De Eendragt vanwege de op middellange termijn aantrekkelijke rendement-risico verhouding. Ondanks het weinig liquide karakter van deze belegging is De Eendragt er de afgelopen jaren in geslaagd om haar middelenverdeling binnen deze sector substantieel aan te passen. Eerder werd een gemengde portefeuille in het eurogebied opgebouwd ten koste van Nederland. Daarop volgde de verkoop van belangen in Nederlandse woningen, kantoren en bedrijfsgebouwen. In het verslagjaar werd afscheid genomen van een kleine participatie in een gediversifieerd beleggingsfonds, dat jaren daarvoor met een nieuw verzekerde onderneming was meegekomen. Voorts vond na jaren van vergeefse pogingen de verkoop plaats van het minst liquide onderdeel van de beleggingsportefeuille. Dit betreft een fonds dat zich toelegt op de verpachting van landbouwgronden. De nadruk van de vastgoedportefeuille ligt nu op winkels in zowel Nederland als in de eurozone. Daarnaast bevat het gespreide eurofonds nog kantoren en bedrijfsgebouwen, grotendeels in landen waar het klimaat voor dit soort beleggingen aanzienlijk gunstiger is dan in Nederland.


** VK: 11%, Noord-Amerika : 56%, Japan : 18%, Overig : 15%

Jaarverslag

JAARVERSL AG 2012

Ook in 2012 heeft vastgoed niet teleurgesteld. Weliswaar vonden op de Nederlandse winkelportefeuille bescheiden afwaarderingen plaats, maar het directe rendement – de huuropbrengsten minus kosten – lag opnieuw boven de 5%. De gemengde eurozone portefeuille profiteerde sterk van een hoge bezettingsgraad en het conservatieve waarderingsbeleid van de beheerder, waardoor geen noemenswaardige afwaardering hoefde plaats te vinden. Meer in algemene zin ligt de bezettingsgraad van de volledige vastgoedportefeuille nog steeds dicht bij het maximum, wat aantoont dat de kwaliteit van de individuele object van dien aard is, dat ook in deze moeilijke tijd huurders belangstelling blijven tonen. In totaal bedroeg het behaalde rendement op vastgoed 5,2%. ONTWIKKELING NIET-GENOTEERD EUROPEES EN NEDERLANDS VASTGOED 2012

104

103

102

101

100


99

98

97 Bron: IPD / ROZ

96 jan

juni

mrt woningen

winkels

kantoren

sep bedrijfsgebouwen

dec eurozone

VASTGOED PORTEFEUILLES ULTIMO 2012 BELEGGINGSPORTEFEUILLE


28,0

4,3

Niet-beursgenoteerd Nederland


Winkels Europa Winkels

4,5

Gediversifieerd

43,3

4,5

Totaal

75,8

8,8

IN MILJOENEN EURO'S

34

Op risicobeheersingsgebied heeft De Eendragt grote inspanningen gedaan om de eisen die de innovatieve beleggingen qua monitoring vergen volledig in te vullen. In eigen beheer is een geavanceerde separate risicorapportage voor deze beleggingscategorie ontwikkeld. Een eind 2012 door DNB gehouden regulier onderzoek naar het beleggingsbeleid van De Eendragt richtte zich ook expliciet op deze rapportage indachtig de ongelukken die zich de afgelopen jaren met onbegrepen derivatenposities bij financiële instellingen hebben voorgedaan. Zowel de Chief Risk Officer als de interne fondsmanager van De Eendragt hebben in 2011 een gespecialiseerde opleiding op het gebied van alternatieve beleggingen voltooid, wat de deskundigheid op dit terrein voor de organisatie moet waarborgen. Alle externe managers maken voor hun strategie uitsluitend gebruik van exchange traded futures. Dat vergemakkelijkt de juiste waardering van de posities. Ook administratief worden alle posities nauwlettend en waar mogelijk op dagbasis gevolgd.

35



CTA managers beleggen op basis van trends en andere indicatoren in aandelen, vastrentende waarden, grondstoffen en valuta’s. Gedurende het verslagjaar hebben de twee CTA beleggingen zeer verschillend gepresteerd. Terwijl het fonds dat gebruik maakt van lange trends last had van het voortdurend wisselende marktsentiment, wist de op korte termijn signalen gerichte manager daar juist van te profiteren. Dat komt tot uitdrukking in het rendement na kosten van respectievelijk -3,6 en +5,6%. Daarbij lag het onderscheid eerder in het jaar, vooral ten tijde van het dieptepunt van de eurocrisis, beduidend hoger. Na een zeer teleurstellende start in 2011 heeft de GTAA manager het verslagjaar met een netto rendement van 9,4% weten af te sluiten. Dat ligt wat boven de lange termijn verwachting voor dit soort strategieën. Opnieuw stelde het long/short commodity fund teleur met een beperkt negatieve rendement. Dat zorgde er mede voor dat de totale opbrengst van de innovatieve portefeuille achterbleef bij de verwachtingen.


Innovatie In de categorie innovatie brengt De Eendragt alle beleggingen onder die niet behoren tot de traditionele categorieën. In 2012 ging dat om het long-short commodities fonds, CTA managers en een Global Tactical Asset Allocation (GTAA) strategie. Daarnaast werd intern nog een portable alpha strategie gevoerd. De allocatie naar innovatieve beleggingen heeft tot doel om ook onder moeilijke omstandigheden voor meer traditionele beleggingscategorieën een bevredigende totale opbrengst te behalen, enerzijds uit het rendement van de innovatieve mandaten zelf en anderzijds door in voorkomende gevallen de negatieve opbrengst van aandelen te compenseren. Ook zorgen deze producten voor een verdere verlaging van het portefeuillerisico door hun lage correlatie met andere beleggingen.

Jaarverslag

JAARVERSL AG 2012

INNOVATIEPORTEFEUILLE (FEITELIJKE RISICOPOSITIE) ULTIMO 2012 BELEGGINGSPORTEFEUILLE


CTA’s

24,1

2,2

Grondstoffen long-short

10,9

2,2

GTAA

7,5

Portable alpha

10,0

Totaal

52,5

4,4

IN MILJOENEN EURO'S Inclusief een futurespositie met een onderliggende waarde van € 10.

Belegd vermogen en rendement De totale beleggingen (inclusief liquide middelen en premieovereenkomsten) stegen gedurende het boekjaar van € 1.454 naar € 1.545 miljoen. Dat viel vooral toe te schrijven aan de rentedaling en de daarmee samenhangende stijging van de matchingportefeuille.



Gedurende 2012 hebben de beleggingen een totale opbrengst gegenereerd van € 108,7 miljoen, ofwel een rendement van 7,5%. De hierin begrepen totale beleggingsopbrengst, van de depotbuffers, de algemene reserve solidaire portefeuille en het vrij eigen vermogen bedroeg 2,0%. De gemiddelde opbrengst van de premieovereenkomsten kwam uit op netto, dus na aftrek van alle kosten van externe beheerders uit op 4,1%. Beleggingskosten Conform de maatschappelijke behoefte aan zo volledig mogelijke transparantie biedt De Eendragt inzicht in de totale kosten van haar beleggingen. Deze komen ten laste van het bruto rendement. De facto bestaan de beleggingskosten uit diverse onderdelen, te weten, de doorberekende bureaukosten van De Eendragt zelf, de kosten van externe administratie en ondersteuning door consultants, alsmede de door de vermogensbeheerders in rekening gebrachte beheerkosten. Alle transactiekosten die binnen de verschillende portefeuilles worden gemaakt, gaan af van het bruto rendement. De bureaukosten behelzen de naar rato doorbelaste kosten van de medewerkers bij De Eendragt die zich volledig of een deel van hun tijd met beleggingsvraagstukken bezighouden. Hiertoe behoren een risicomanager en een portefeuillebeheerder, maar ook medewerkers van de beleggingsadministratie en andere interne ondersteunende personen. Daarnaast gaat het om kosten van informatie, computersystemen, -modellen en software, selectiekosten voor nieuwe mandaten e.d. Tot de administratieve kosten behoren die van het effecten bewaarbedrijf (custodian), de banken en externe juristen. De beheerkosten bestaan enerzijds uit vaste en anderzijds uit prestatiegerelateerde vergoedingen. Deze worden bij toekenning van een mandaat contractueel vastgesteld. Ondanks de betrekkelijk geringe omvang van de beleggingsportefeuille van De Eendragt wordt actief en met succes getracht om de beheerkosten zo laag mogelijk te houden. Deze drukken immers het netto rendement. Daartegenover staat dat de innovatieve beleggingen

36


doorgaans een hogere beheervergoeding vergen, omdat het hier gaat om relatief schaarse capaciteit. Daar staat een op langere termijn aantrekkelijke rendement-risico verhouding na kosten tegenover. Per saldo bedroegen in 2012 de totale beleggingskosten € 4,4 miljoen, ofwel 0,29% van het totale belegde vermogen van € 1.545 miljoen (2011: 0,27%). Deze kosten waren als volgt samengesteld. KOSTEN BELEGGINGEN KOSTEN IN MILJOENEN

ALS PERCENTAGE BELEGD VERMOGEN

Bureaukosten

2,1

0,14%

Administratieve kosten

0,2

0,01%

Kosten externe beheerders*

2,1

0,14%

Totaal

4,4

0,29%

Totale opbrengst en risico Na het uitzonderlijke jaar 2011, waarin de totale opbrengst 17,2% bedroeg, kwam het netto rendement van de beleggingen in 2012 uit op 7,5%. Opnieuw droeg daaraan de matching portefeuille met 8,9% het meeste bij. Hierin komt de rentedaling gedurende het verslagjaar tot uitdrukking. De beleggingsportefeuille leverde een tegenvallend netto rendement op van 2,0%, wat voor een belangrijk deel te wijten viel aan het achterblijvende aandelenrendement (zie paragraaf Aandelen). Ook de innovatieve beleggingen stelden teleur. TOTAAL RENDEMENT 2012 Verplichtingenportefeuille

8,9

Beleggingsportefeuille Aandelen1)

1,8

Vastgoed

5,2

Innovatie

–1,1

Kas

0,4

Totale beleggingsportefeuille

2,0 7,5 IN PROCENTEN

1) Inclusief valuta-afdekking

37


Totale beleggingsopbrengst


* Direct ten laste gebracht van het beleggingsrendement.

Jaarverslag

JAARVERSL AG 2012

Een vergelijking van het rendement van De Eendragt met dat van pensioenfondsen ligt voor de hand maar gaat in veel opzichten mank. De Eendragt is immers een verzekeraar met garantiecontracten en heeft om die reden een andere middelenverdeling dan pensioenfondsen. De Eendragt verzekert de pensioenen en kan deze dus niet verminderen (afstempelen). De aanpak van De Eendragt heeft sinds 2006 geleid tot een hoger gemiddeld rendement in combinatie met een lagere volatiliteit en geen enkel jaar met een negatieve opbrengst. Dat biedt verzekerden een substantieel betere bescherming tegen de schokken op de financiële markten. Sinds de start van de huidige beleggingsstrategie in 2006, toen De Eendragt van pensioenfonds over ging naar levensverzekeraar, bedroeg de gemiddelde totale opbrengst 8%. Dit ten opzichte van andere pensioenuitvoerders relatief en ook in absolute zin hoge percentage is vooral te danken aan het ontbreken van koersverliezen. Zo werd in 2008 door De Eendragt een totale opbrengst behaald van 4,4%, terwijl het gemiddelde Nederlandse pensioenfonds 16,6% verloor. Daarnaast profiteerde De Eendragt sterk van haar afdekkingsbeleid van de verplichtingen en de explosieve koersstijgingen van Nederlandse en Duitse staatsleningen.


De geanticipeerde volatiliteit, de standaarddeviatie, van de beleggingsportefeuille kwam eind van het verslagjaar uit op 4,6%. De gerealiseerde (ex post) volatiliteit bedroeg op 2,3%. Beide percentages liggen ver onder de in het beleggingsplan maximaal toegestane volatiliteit van 8%. Daarin weerspiegelt zich de brede diversificatie door het gebruik van innovatieve beleggingen. Onderstaande grafiek laat per eind 2012 een vergelijking zien tussen de middelenverdeling in geld en in risico. Daaruit valt goed te zien dat het aandelenrisico bijna 60% van het totale portefeuillerisico bedraagt, terwijl deze beleggingscategorie minder dan 26% van de middelenverdeling uitmaakt. Dit verklaart mede waarom De Eendragt een relatief bescheiden bedrag in aandelen belegt. Tevens blijkt hieruit welk diversificatie-effect de gekozen middelenverdeling heeft op het totale risicoprofiel van de beleggingsportefeuille. MIDDELENVERDELING EN RISICOVERDELING BELEGGINGSPORTEFEUILLE ULTIMO 2012 100%

80%

60%


40%

20%

0% middelen aandelen

risico vastgoed

38

innovatie

kas

De aanhoudende economische malaise en de daarmee samenhangende historisch ongekend lage rente hebben de eens zo toonaangevende Nederlandse pensioensector de afgelopen jaren uitgehold. Bij pensioenfondsen ondermijnt dat dekkingsgraad, wat in 2013 heeft geresulteerd in een verlaging van de nominale rechten voor miljoenen deelnemers. Verzekeraars zien hun solvabiliteit slinken. De dalende rente en oplopende levensverwachtingen nopen tot het omzetten van veel eigen vermogen in voorzieningen. Tegelijk vergen nieuwe toezichteisen een substantieel hogere solvabiliteit. De discussie over een ingrijpende aanpassing van het pensioenstelsel heeft zich ook in de eerste maanden van 2013 voortgezet, waarbij de trend richting het verleggen van risico’s naar de deelnemers doorzet. Dat geldt in eerste instantie voor pensioenfondsen, maar tekent zich ook af voor verzekeraars. Tevens zet de ontwikkeling richting premieovereenkomsten in plaats van toegezegde pensioenen onverminderd door. Op dit moment bestaat nog geen duidelijkheid over het moment waarop een besluit wordt genomen over de wettelijke verankering van de Algemene Pensioenstelling (API). Dit is een rechtsvorm die uitstekend aansluit bij de activiteiten en aanpak van De Eendragt.


ONT WIK KELINGEN NA BA L ANSDATUM

In het veranderende speelveld dient De Eendragt haar eigen en een bij haar passend antwoord te vinden. Daarbij staat een gezonde solvabiliteit en de borging van de pensioenen centraal. Aanpassingen van de strategie hebben de volle aandacht van Directie en Raad van Commissarissen. Amsterdam, 23 mei 2013

39



Directie P.D.H. Menco A. Nieuwenhuizen


Toelichting jaarrekening 2005 Jaarverslag

JAARVERSL AG 2012

40


41 Jaarrekening

2012


JAARREKENING DE EENDRAGT PENSIOEN N.V. Jaarverslag 2006

JA ARVERSL AG 2012

BA L ANS

na resultaatbestemming

ACTIVA Beleggingen

NOOT*

2012

2011

1

Jaarrekening

Overige financiële beleggingen Aandelen in vastgoedfondsen

75.750

Aandelen

68.181

55.902

Obligaties

1.247.226

1.180.698

Hypotheken

4.045

3.594

Deposito’s

-

18.000

Innovatie

33.250

34.255

Derivaten

4.765

20.406 1.433.217

polishouders Vastgoed

8.822

7.665

Aandelen

9.401

7.061

Obligaties

24.630

27.814

3.626

3.005

Liquide middelen


1.393.671

Beleggingen voor risico

Innovatie


80.816

Vorderingen en overlopende activa

17.536

2

12.743 64.015

58.288

5.611

2.795

Liquide middelen

3

48.044

2.386

Totaal

1.550.887

1.457.140


*Toelichting vanaf blz. 65

Waar van toepassing zijn in de jaarrekening voor vergelijkingsdoeleinden de cijfers 2011 aangepast.

42

Jaarverslag 2006

na resultaatbestemming

NOOT*

Eigen vermogen

4

Gestort en opgevraagd kapitaal

2012

2011

45

45

Algemene reserve Solidaire Portefeuille

13.577

50.450

Overige reserves

110.128

139.197

Technische voorzieningen

5

123.750

Voorziening verzekeringsverplichtingen

1.333.009

1.166.925

64.015

58.288

1.397.024

1.225.231

Voorziening verzekeringen waarvan polishouders het beleggingsrisico dragen Subtotaal Voorziening winstdeling

Totaal Technische voorzieningen

189.692

0

1.101 1.397.024

1.226.314

Overige schulden en overlopende passiva

6

30.113

41.134

Totaal

1.550.887

1.457.140

Jaarrekening

PASSIVA


43



*Toelichting vanaf blz. 70

JA ARVERSL AG 2012

WINST- EN VERLIESREKENING



Jaarrekening

TECHNISCHE REKENING LEVENSVERZEKERING Verdiende premies eigen rekening

7

Brutopremies

Koopsommen Waardeoverdrachten (inkomend) Uitgaande herverzekeringspremies eigen rekening

Opbrengsten uit beleggingen

8

2012

2011

49.740

49.663

10

1.957

3.272

7.311

-48

-40 52.974

58.891

Vastgoedfondsen

4.399

4.432

Overige beleggingen

40.260

43.553

Gerealiseerde winst op beleggingen

47.420

20.788 92.079

68.773

Niet-gerealiseerde winst op beleggingen

9

Uitkeringen eigen rekening

Bruto

-48.379

-48.566

Waardeoverdrachten (uitgaand)

-2.615

-7.595

Wijziging overige technische voorzieningen eigen rekening

-50.994

-56.161

Voorziening voor levensverzekering

5

171.811

-135.950

Winstdeling en kortingen

10

828

-323

Bedrijfskosten

11

Beheers- en personeelskosten, afschrijving bedrijfsmiddelen

Beleggingslasten

12

Beheerskosten en rentelasten

-204

Gerealiseerd verlies op beleggingen

-44.110

-44.314

-951

-30.214

-33.954

-2.275

-3.730

-68.053

72.201

2.275

3.730

-164

-125

-65.942

75.806

Niet-gerealiseerd verlies op beleggingen

13

Aan niet-technische rekening toegerekende opbrengst uit beleggingen

Resultaat technische rekening levensverzekering

Toegerekende opbrengsten uit beleggingen overgeboekt van technische rekening

Andere baten en lasten

Resultaat

Toelichting vanaf blz. 75

44

-5.470

-4.734

-179 -772


Jaarverslag 2006

K ASSTROOMOVERZICHT

Kasstromen uit pensioenuitvoeringsactiviteiten

Bijdragen van werkgevers en werknemers Van herverzekeraar ontvangen uitkeringen Ontvangsten wegens overgenomen verplichtingen Betaalde premies herverzekering Uitgaven wegens overgedragen verplichtingen Uitgekeerde pensioenen Afkopen Pensioenuitvoerings- en administratiekosten

2011

35.598

35.716

6

6

2.898

7.169

-55

-47

-2.201

-6.865

-48.207

-48.440

-172

-116

-5.419

-4.644

-17.552

-17.221

Kasstromen uit beleggingsactiviteiten Directe beleggingsopbrengsten

44.539

45.285

Verkopen en aflossingen van beleggingen

225.489

330.930

Aankoop beleggingen

-206.614

-392.130

-204

-179

Kosten van vermogensbeheer

63.210

-16.094

Mutatie liquide middelen

45.658

-33.315

Saldo begin boekjaar

2.386

35.701

Saldo einde boekjaar

48.044

2.386

Jaarrekening

2012

45


Het kasstroomoverzicht is gepresenteerd volgens de directe methode met een onderverdeling naar kasstromen uit pensioenuitvoerings- en beleggingsactiviteiten. Met het kasstroomoverzicht wordt inzicht gegeven in de inkomende en uitgaande kasstromen van de vennootschap. De mutaties in zowel debiteuren als crediteurensaldi zijn verantwoord in de kasstroomcategorieën.



JA ARVERSL AG 2012

ACTUARIËLE RESULTATENANA LYSE Onderstaande tabel geeft een specificatie van het actuariële resultaat:

2012 DEPOT BUFFERS

Verschil ontvangen en actuariële premie

-10.956

Inkomende waardeoverdrachten

-375

2011

RESULTAAT

-10

Correctie vorig boekjaar

675

-675

Overrente

625

-56.320

Dotaties/onttrekkingen

-4.355

Resultaat op arbeidsongeschiktheid

Jaarrekening

VOORZIENING WINSTDELING

Resultaat op overlijden

70.450

0

-645

-2.591

-732

-496

-83

2.675

2.696

Toename solvency 198

-55

65

-65

Toereikendheidstoets -13.709

-55.695

-217

414

Totalen

-148

1.849

Bijdrage door inbreng

Technische winstdeling

-385

826

Indexatie

Overig

-13.246

-279

Garantievoorziening Uitgaande waardeoverdrachten

-10.956

-4.355 -1.946

Resultaat op administratiekosten

TOTAAL

-1.519

135

135

-15

-1.011

-1.011

369

-46

368

1.296

2.344

2.344

7.422

7.088

7.088

11.421

-5.103

-4.960

-1.508

-13.331

-13.331

-11.515

-65.942

-81.170

66.407

0




Toelichting vanaf blz. 79

46

47



TOELICHTING JAARREKENING

2012

Jaarverslag 2006


Toelichting jaarrekening 2005 Toelichting Jaarrekening

JA ARVERSL AG 2012

48

Statutaire zetel en adres De Eendragt Pensioen N.V. (De Eendragt) is zowel statutair gevestigd als zetelhoudende te Amsterdam aan De Boelelaan 7, postcode 1083 HJ, telefoon 020-7167301.

Jaarverslag 2006

A L GEMEEN

Activiteiten De activiteiten van De Eendragt bestaan uit de uitoefening van het levensverzekeringsbedrijf als bedoeld in de Wet financieel toezicht (Wft) zoals van kracht geworden op 1 januari 2007.

De aandelen van De Eendragt zijn 100% eigendom van Stichting De Eendragt Pensioen. Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Inleiding De jaarrekening is opgesteld volgens de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek en met inachtneming van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving. Indien niet anders vermeld, luiden de bedragen in duizenden euro’s. Waar nodig zijn de cijfers over 2011 aangepast voor vergelijkingsdoeleinden. Rentetermijnstructuur De voor de berekening van de voorzieningen verzekeringsverplichtingen en de toereikendheidstoets gebruikte rentetermijnstructuur wordt vanaf 2008 gebaseerd op de AAA euro staatsobligatiecurve, zoals gepubliceerd door de Europese Centrale Bank (ECB), hierna genoemd ECB curve. Voor de voorzieningen verzekeringsverplichtingen in de depots en de solidaire portefeuille wordt bij het toepassen van de ECB-curve rente vanaf dertig jaar constant geacht op die van dertig jaar. Voor de toereikendheidstoets wordt de

49


Op 14 maart 2006 heeft De Nederlandsche Bank aan de N.V. formeel de vergunning verstrekt als bedoeld in artikel 24, eerste lid van de toenmalige Wtv 1993, voor het uitoefenen van het levensverzekeringsbedrijf in de branches 1 (Levensverzekering Algemeen), 3 (Levensverzekering verbonden met beleggingsfondsen), en 7 (Beheer van collectieve pensioenfondsen) als bedoeld in artikel 16 van de Wtv 1993.


Groepsverhoudingen Stichting Pensioenfonds De Eendragt heeft per 17 februari 2006, maar met terugwerkende kracht tot 1 januari 2006, De Eendragt afgesplitst, waarbij alle bezittingen en verplichtingen van het pensioenfonds geruisloos naar de naamloze vennootschap zijn overgegaan. De Stichting heeft op hetzelfde moment haar statuten gewijzigd met als gevolg dat zij haar doelstelling heeft veranderd van pensioenfonds naar aandeelhouder van alle aandelen van De Eendragt Ook is op hetzelfde moment haar naam gewijzigd in Stichting De Eendragt Pensioen.

JA ARVERSL AG 2012

rente vanaf twintig jaar vastgesteld conform de door DNB aangegeven methodiek, waarbij de curve wordt berekend met de Ultimate Forward Rate voor looptijden van twintig tot zestig jaar.



Risico’s Risico’s vormen een integraal onderdeel van de bedrijfsvoering van De Eendragt en daarom ziet de vennootschap risicomanagement als één van de kerncompetenties van haar organisatie. Het risicomanagement heeft zijn weerslag op alle managementactiviteiten en vormt een hoeksteen van het controleproces. De vennootschap bewaakt het algehele risicoprofiel en streeft daarbij naar een goede balans tussen risico, rendement en kapitaal. Het risicomanagement is gericht op het duurzaam beschermen van de financiële positie van De Eendragt en die van zowel de verzekerden als de verzekeringnemers. In deze risicoparagraaf worden de belangrijkste risico’s uiteengezet die De Eendragt onderkent en de manier waarop haar risicomanagement daarop is afgestemd. Hieronder wordt uitgebreid ingegaan op de door De Eendragt genomen risicobeperkende maatregelen. Solvabiliteitsrisico Het belangrijkste risico voor De Eendragt betreft het solvabiliteitsrisico, ofwel het risico dat voldoende vermogen ter dekking van de pensioenverplichtingen ontbreekt. Daardoor zou de continuïteit van het levensverzekeringsbedrijf in gevaar komen. Hiermee verband houdend zorgt De Eendragt voor tenminste een toereikende solvabiliteit conform de eisen van de DNB. Het eigen vermogen van De Eendragt bestaat uit zowel de algemene reserve solidaire portefeuille als het overige eigen vermogen van de verzekeraar. Eind 2012 bedroeg de feitelijke solvabiliteit op basis de ECB curve € 123,8 miljoen. De wettelijk vereiste solvabiliteit bedroeg per deze datum € 56,4 miljoen. Actuariële risico’s Actuariële risico’s betreffen de aan de verzekeringsactiviteiten verbonden risico’s. Overlevingsrisico De Eendragt gebruikt voor het berekenen van de verzekeringsverplichtingen en de financieringslasten in principe de meest recente overlevingstafel voor de Nederlandse bevolking. In de jaarlijkse toereikendheidstoets wordt de benodigde voorziening berekend met de door het Actuarieel Genootschap gepubliceerde Prognosetafel 2012-2062, bijgesteld met de voor De Eendragt op basis van een actueel onderzoek vastgestelde ervaringscijfers voor de eigen populatie. Deze voorziening wordt gecorrigeerd met de verwachting (best estimate) ten aanzien van kostenmarge, te ontvangen garantieopslagen en arbeidsongeschiktheid. Kostenrisico In de voorziening verzekeringsverplichtingen is een voorziening opgenomen voor toekomstige administratie- en excassokosten.

50

Terrorismerisico Naast een gewoon overlijdensrisico bestaat de kans dat door een terroristische aanslag een onverwacht grote overlijdensschade optreedt. Sinds 2007 is dit risico herverzekerd via de Nederlandse Herverzekeringsmaatschappij voor Terrorismeschade. Bij overlijdensschade door terrorisme is de uitkering aan verzekerden gelimiteerd tot het bedrag dat uit hoofde van de herverzekering wordt ontvangen.

Jaarverslag 2006

Overlijdensrisico Naast het actuarieel gebruikelijke overlijdensrisico draagt De Eendragt zelf het excessieve overlijdensrisico.

51


Beleggingsrisico’s De Directie van De Eendragt stelt in nauw overleg met de Beleggingscommissie het jaarlijkse beleggingsplan vast, ingebed in lange termijn scenario’s. Daarin wordt een onderscheid gemaakt tussen de beleggingsportefeuille die tegenover de met de ondernemingen contractueel aangegane verplichtingen en de minimaal vereiste solvabiliteit staat, de matchingportefeuille, en de overige vermogenstitels, de zogeheten beleggingsportefeuille. Deze bevat de middelen van de algemene reserve solidaire portefeuille, de depotbuffers, de premieovereenkomsten en het eigen vermogen van De Eendragt zelf. Daarnaast bestaat nog een geheel in liquide middelen ondergebracht risicovrij bedrag. Centraal in het beleggingsplan staat de beheersing van risico’s. Voor de matchingportefeuille gaat het dan vooral om het rentegevoeligheidsrisico en in mindere mate om het tegenpartijrisico. Ten aanzien van de beleggingsportefeuille betreft dat vooral de koers-, valuta- en liquiditeitenrisico’s. Door spreiding van het vermogen en vaststelling van de risicolimieten waarbinnen het beleggingsbeleid moet plaatsvinden, maar vooral door rigoureuze risicoanalyse en bewaking vindt beheersing van risico’s plaats. De Eendragt hanteert daarbij een betrouwbaarheidsinterval van 99,5% voor alle marktrisicoberekeningen. Voor niet-lineaire producten is met behulp van een gespecialiseerde consultant een methode ontwikkeld om deze mee te nemen in de risicomodellen. Door de gehanteerde middelenverdeling streeft De Eendragt naar een positieve totale opbrengst van de beleggingen onder alle omstandigheden. Binnen de portefeuille bevinden zich daartoe alternatieve beleggingen die in het verleden steeds een hoge totale opbrengst hebben laten zien in de jaren dat aandelen juist sterke koersverliezen leden. Ook het hoge percentage niet-genoteerd vastgoed zorgt voor stabiliteit. In de afgelopen hectische jaren heeft deze strategie zich reeds bewezen.


Toeslagrisico De Eendragt heeft voor de solidaire portefeuille een voorwaardelijk toeslagbeleid. De pensioenen van de gepensioneerden en de gewezen deelnemers worden verhoogd als de algemene reserve solidaire portefeuille dit toelaat. De Directie neemt hierover na overleg met de RvC jaarlijks een besluit. Ultimo verslagjaar bedroeg de algemene reserve solidaire portefeuille € 13,6 miljoen. De balansvoorziening verzekeringsverplichtingen betreffende de solidaire portefeuille bedroeg € 873,3 miljoen. Op basis van deze verhoudingen heeft de Directie besloten om in 2013 geen toeslag te verlenen.

JA ARVERSL AG 2012

Eind 2012 bedroeg de ex post standaarddeviatie van de beleggingenportefeuille 1,8%. De attributie van dit risico over de verschillende beleggingscategorieën zag er ultimo 2012 als volgt uit. RISICO ATTRIBUTIE BELEGGINGSPORTEFEUILLE ULTIMO 2012 BELEGGINGSPORTEFEUILLE

Aandelen

55,4

Vastgoed

34,6

Innovatie

10,0

Totaal

100,0



IN PROCENTEN

Beleggingscommissie Teneinde het beleggingsbeleid voor zowel de RvC als de verzekerde ondernemingen te beoordelen en te controleren heeft De Eendragt een Beleggingscommissie, bestaande uit drie externe deskundigen en twee afgevaardigden van de verzekerde ondernemingen. Deze komt tenminste vijf maal per jaar bijeen om over het beleggingsbeleid met de Directie van gedachte te wisselen, het jaarlijkse beleggingsplan te beoordelen en te toetsen of de Directie de in het beleggingsplan neergelegde afspraken nakomt en of de uitkomsten van het beleggingsbeleid in lijn blijven met de ex ante aannames voor rendement en risico. Zou een structurele afwijking plaatsvinden, dan koppelt de Beleggingscommissie die terstond terug naar de Directie en de RvC. Zo nodig vindt tussentijdse bijstelling van het beleggingsbeleid plaats. Eens per jaar brengt de voorzitter van de Beleggingscommissie uitvoerig rapport uit over diens bevindingen aan de RvC, terwijl hij daarnaast tezamen met de riskmanager zitting heeft in een door de RvC gevormd comité dat zich meer diepgaand informeert over het gevoerde en voorgenomen beleggingsbeleid. Risicomanagement De Eendragt heeft een Chief Risk Officer, wiens taken het ex ante en ex post beoordelen en bewaken van alle risico’s van de onderneming, waaronder het beleggingsrisico omvat. Deze functionaris beschikt over een geavanceerd, deels in eigen beheer ontwikkeld integraal risicomodel dat nauw samengaat met modellen om het gerealiseerde rendement en risico te meten en te analyseren. Tevens staan modellen en middelen ter beschikking om de afdekking van het renterisico op dagbasis te kunnen monitoren en bijstellen. Alle externe beheerders worden voortdurend gevolgd op individuele basis en wat betreft hun invloed op de totale beleggingsportefeuille. In het verslagjaar is bovendien een systeem voltooid om alle beleggingen in de verschillende mandaten te integreren in één volledig transparant, accumulatief systeem, zodat van iedere beleggingscategorie nauwkeurig inzicht bestaat in de allocatie en de bijdrage aan het totale risicobudget. Voorts is in 2012 een separate risicoanalyse voor vastgoed en voor de innovatieve beleggingen ontwikkeld. Het monitoren van externe vermogensbeheerders gebeurt met behulp van een daartoe aangeschaft analyse en registratiesysteem. De risicomanager draagt ook zorg voor het deel van de rapportages aan DNB dat met

52

53

Jaarverslag 2006


Rentegevoeligheidrisico De Eendragt waardeert de voorziening verzekeringsverplichtingen op marktrente. De Eendragt hanteert daartoe sinds eind 2008 de door de ECB berekende rentetermijnstructuur op basis van de AAA euro staatsobligatiecurve. De rentetoevoeging aan de verzekeringsverplichtingen op basis van deze rentetermijnstructuur is aan de verzekeringnemers gegarandeerd. Sinds 2006 wordt gestreefd naar een zo volledig mogelijke afdekking van het rentegevoeligheidsrisico van de cashflow van de toekomstige verzekeringsverplichtingen. De gekozen strategie is doorgerekend in ALM verband en onderzocht voor uiteenlopende scenario’s (stress tests). Inmiddels heeft de interne risicomanager een eigen, door een extern deskundige gevalideerd model ontwikkeld om de afdekking nauwkeurig op dagbasis te volgen en zo nodig bij te stellen. De afdekkingsportefeuille bestaat eind 2012 uitsluitend uit Nederlandse (43%) en Duitse staatsleningen (57%), waarvan de rentegevoeligheid voor verschillende looptijden zo veel mogelijk aansluit bij de toekomstige cashflow van de verplichtingen. Aangezien voor het langste eind van de curve, met een looptijd boven dertig jaar, geen passende obligaties bestaan, heeft De Eendragt sinds 2010 dit gedeelte afgedekt met een zogeheten Total Return Swap (TRS). Feitelijk wordt extra rentegevoeligheid bijgekocht zonder dat daartoe de benodigde middelen vanuit de verzekerde ondernemingen aanwezig zijn. Ter financiering heeft De Eendragt een overeenkomst met een gerenommeerde Nederlandse bank. Twee maal per jaar vindt een herijking plaats van de korte rente op basis van de euribor tarieven, terwijl de obligatiepositie gehandhaafd blijft. Door middel van dagelijkse uitwisseling van onderpand vindt verrekening plaats tussen de totale opbrengst van de korte en de lange kant van de swap. Een onafhankelijke, deskundige partij verzorgt dit zogeheten collateral management. Conform afspraken met de RvC zal de omvang van de TRS strategisch maximaal 20% van de balans bedragen (ultimo 2012: 8,5%). Aan het eind van het verslagjaar bedroeg het afdekkingspercentage 94,1% van de verplichtingen plus solvabiliteitsopslag. Dat ligt lager dan het gemiddelde tot september, dat dicht tegen de 100% aanzat. De bewust gekozen vermindering van de afdekking berust op twee belangrijke overwegingen.


de beleggingskant samenhangt. Tezamen met de actuaris verzorgt hij de input van de rapportages in aanloop tot Solvency II. Verder bewaakt hij, in samenwerking met een gespecialiseerde externe consultant, de afdekking van de verplichtingen. Het risicomanagement vormt een centrale activiteit binnen de beleggingsafdeling van De Eendragt, niet in de laatste plaats omdat het hele beleggingsbeleid wordt opgebouwd vanuit risicobeheersing. Naast kwantitatief risico besteedt de Chief Risk Officer ook veel aandacht aan meer kwalitatieve risicovraagstukken, waaronder de voor Solvency II benodigde Own Risk and Solvency Assessment (ORSA). In nauwe samenwerking met twee voor dit doel tijdelijk aangetrokken externe actuarissen zijn in 2012 grote vorderingen gemaakt met de voorbereiding van de invoering van Solvency II in kwantitatieve, kwalitatieve en rapportage zin. De Eendragt heeft meegedaan aan de door DNB geïnitieerde generale oefening van de ORSA. Daarnaast is een zogenaamde Parallel Run uitgevoerd. Dit betreft een oefening voor de kwantitatieve pilaar onder Solvency II. De rapportagemodule zal gedurende 2013 verder gestalte krijgen.



JA ARVERSL AG 2012

In de eerste plaats verplicht DNB verzekeraars om voor de toereikendheidstoets de rentetermijn-structuur voor looptijden vanaf twintig jaar te baseren op de Ultimate Forward Rate (UFR). Aangezien De Eendragt haar afdekkingbeleid baseert op de contractueel overeengekomen afspraken en niet op een kunstmatige curve, resulteert dat voor de toereikendheidstoets in een andere uitkomst met alle onbedoelde extra risico’s van dien. Op basis van de UFR komt de afdekking daarbij eind 2012 circa 5% hoger uit dan op grond van de contractuele afspraken. Ten tweede heeft de ECB in de loop van 2012 besloten om Franse en Oostenrijkse staatsleningen niet meer mee te nemen in het lange deel van de door haar berekende rentecurve van eersteklas overheidsdebiteuren in het eurogebied. Hierdoor is de rente op dit deel van de curve gedaald tot het veel lagere Nederlands/Duitse niveau. De op dagbasis bepaalde samenstelling van de curve is niet transparant. Mocht de Europese Bank besluiten om weer Franse en Oostenrijkse leningen op te nemen, dan zou dat resulteren in een plotselinge stijging van het afdekkingpercentage van De Eendragt tot ruim boven de 100%. Meer in het algemeen leidt de onzekerheid over de kredietstatus van landen die deel uitmaken van de AAA ECB staatsleningencurve tot risico’s buiten onze invloedsfeer. Indien overheden in de curve hun status van beste debiteur conform de Fitch beoordeling verliezen, komen zij uit de gebruikte ECB curve te vervallen, met een schoksgewijze daling van de gemiddelde rente en een stijging van de verplichtingen van verzekeraars als gevolg. Tegenover hogere verzekeringsverplichtingen staan evenwel geen beleggingsopbrengsten, wat uitmondt in een afdekkingverlies. Gedurende het verslagjaar heeft het verwijderen van Franse en Oostenrijkse leningen uit het langere deel van de curve De Eendragt een afdekkingverlies van circa € 63 miljoen gekost dat ten laste is gebracht van het eigen vermogen. Daarbij valt dit risico ook niet af te dekken, omdat geen enkele tegenpartij daartoe bereid is. Tegenpartijrisico Zoals onder de voorgaande paragraaf reeds opgemerkt, heeft De Eendragt Total Return Swaps met een Nederlandse bank als tegenpartij. Door de dagelijkse verrekening van waardeverschillen loopt De Eendragt hierop nauwelijks tegenpartijrisico. Mocht een tegenpartij niet meer in staat blijken om aan zijn verplichtingen te voldoen, dan treedt weliswaar geen verlies op, maar moet de swap wellicht in een slecht functionerende markt worden hernieuwd. De posities worden doorlopend bewaakt door een daartoe geëquipeerde consultant. De Eendragt ontvangt maandelijks een uitgebreide rapportage en krijgt wekelijks een beknopte verslaglegging. Via de custodian kan het onderpand dagelijks worden gevolgd. In 2012 hebben zich geen problemen voorgedaan. Ten aanzien van uitgezette gelden voert De Eendragt een spreidingsbeleid, waarbij deposito’s uitsluitend bij zeer kredietwaardige banken uitstaan. Ieder kwartaal vindt een herijking plaats van de solvabiliteit van de betreffende banken en zo nodig worden de uitgezette middelen herverdeeld.

54

Liquiditeitsrisico Waar de overige risicocomponenten vooral de langere termijn betreffen (de solvabiliteit), gaat het bij liquiditeitsrisico’s om de kortere termijn. De beleggingen van De Eendragt zijn grotendeels zeer liquide. Alle posities met uitzondering van die in niet-beursgenoteerd vastgoed, kunnen binnen één maand geliquideerd worden om middelen vrij te maken.

55

Jaarverslag 2006


Valutarisico De verplichtingen van De Eendragt luiden alle in euro. Zodra een belegging gepaard gaat met buitenlandse valuta, ontstaat daaruit risico. Uit wetenschappelijke studies blijkt dat tegenover dit risico op lange termijn geen opbrengst staat die, voor zover al aanwezig, de kans op verliezen compenseert. Daarom heeft De Eendragt het valutarisico van alle belangrijke valuta waarin posities bestaan volledig afgedekt. Afdekking vindt plaats door vermogensbeheerders die in buitenlandse valuta beleggen met behulp van termijncontracten met een looptijd van één maand. Uitzondering op dit strategische beleid vormen de opkomende markten. Hier maken de valuta’s juist een substantieel deel uit van de beleggingsopbrengst. Sinds 1 december 2012 heeft De Eendragt weer belegd in aandelen opkomende markten, waarbij het valutarisico strategische open blijft staan.


Kredietrisico De Eendragt heeft geen bedrijfsleningen in portefeuille en loopt daarmee dus geen kredietrisico. Wel komt debiteurenrisico voort uit mogelijke premieachterstanden bij verzekeringnemers. Teneinde dit risico te minimaliseren, maakt De Eendragt onderscheid tussen verzekerde ondernemingen met een depotbuffer en bedrijven die dat niet hebben. Alle verzekerde ondernemingen dienen in beginsel de hele voorschotpremie op 1 januari van ieder jaar volledig te voldoen. Voor ondernemingen met een depotbuffer gebeurt dat door deze buffer met het benodigde bedrag te belasten ten gunste van de voorziening verzekeringsverplichtingen. Gedurende het jaar loopt de ontvangen premie weer in de buffer. Ondernemingen die niet over een depotbuffer beschikken, dienen hun volledige pensioenpremie bij vooruitbetaling te voldoen. Teneinde de inning van de premie verder te stroomlijnen, is de procedure van notavervaardiging, betalingsherinneringen en incassobeleid de laatste jaren aanzienlijk aangescherpt en gestructureerd. Alle verzekerde ondernemingen ontvangen aan het begin van het jaar een nota voor de verschuldigde premie over de betreffende periode. Tevens wordt een strikt incassobeleid gevoerd. Verder worden alle ondernemingen die zich bij De Eendragt willen verzekeren vooraf door een gespecialiseerde kredietbeoordelaar onderzocht. Dit gebeurt aan de hand van openbare informatie. Indien een onderneming in surseance raakt of failliet gaat, ontvangt De Eendragt de mogelijk achterstallige premie gedurende een overbruggingsperiode van het UWV. Ook de spreiding over per ultimo verslagjaar 50 ondernemingen mitigeert het kredietrisico aanzienlijk. Begin 2013 zijn twee bij De Eendragt verzekerde ondernemingen failliet gegaan. De schade aan achterstallige premie, waarvoor bij de curator een claim is ingediend, bleef beperkt tot een bescheiden bedrag.

JA ARVERSL AG 2012



De totale omvang van de niet direct beschikbare posities bedroeg per ultimo 2012 € 84,6 miljoen. De Eendragt heeft de afgelopen vier jaar het illiquide deel van de beleggingsportefeuille met circa een derde teruggebracht. In de tegenover de verplichtingen staande beleggingen zitten geen illiquide bestanddelen. Een belangrijk liquiditeitsrisico komt voort uit het mogelijk disfunctioneren van financiële markten, zoals tussen september 2008 en maart 2009 en eind 2011. Niet alleen kunnen ook zeer liquide producten als staatsleningen, valutatermijncontracten en renteswaps onder dergelijke omstandigheden plotseling onverhandelbaar blijken, ook een normale waardering van deze vermogenstitels wordt gefrustreerd. Met name richting toezichthouders geeft dat een volledig vertekend beeld van de waarde van de beleggingen en de solvabiliteit van de onderneming. Een dergelijke situatie kan resulteren in beslissingen die de belanghebbenden, noch de ontwikkeling van de organisatie ten goede komen. Naast de directe beschikbaarheid van voldoende middelen heeft De Eendragt de mogelijkheid om haar geldstromen met een relatief hoge mate van zekerheid te prognosticeren. De maandelijkse pensioenbetalingen en premieontvangsten zijn bekend, terwijl verzekeringnemers contractueel een opzegtermijn van tenminste twee maanden in acht moeten nemen. Het resterende potentiële risico komt vooral van waardeoverdrachten. Gezien de breed gediversifieerde cliëntenkring, het toenemend aantal actieven ten opzichte van slapers en de aangescherpte regelgeving lijkt dit risico echter gering. Operationeel risico Het risico van een onjuiste afwikkeling van transacties, fouten in de verwerking van gegevens, het verloren gaan van informatie, fraude en dergelijke worden door De Eendragt beheerst door het stellen van hoge kwaliteitseisen aan de organisaties die bij de uitvoering betrokken zijn op het gebied van interne organisatie, procedures, processen en controles, kwaliteit van geautomatiseerde systemen, enzovoorts. De accountant voert jaarlijks controle uit op de processen bij De Eendragt zelf en rapporteert daarover aan de Directie. De RvC bespreekt deze rapportage in haar vergaderingen. Alle procedures bij de pensioenadministratie zijn omschreven, terwijl het hoofd van de afdeling toeziet op naleving daarvan. De Directie ziet weer toe op het hoofd pensioenadministratie. Alle geautomatiseerde systemen voor de pensioenadministratie worden voor invoering uitvoerig getest in een afgescheiden omgeving en pas in gebruik genomen na goedkeuring. Dagelijks vindt een backup plaats van alle in de computersystemen aanwezige informatie. De daartoe gebruikte tapes worden voor een lange periode bewaard in een kwalitatief hoogwaardige datakluis, terwijl eind van iedere maand tevens een volledige backup extern in bewaring wordt gegeven. De cruciale systemen en data zijn bovendien via een extern online backup systeem gewaarborgd. Alle centrale computers zijn beschermd tegen storingen in de stroomvoorziening en kunnen zo nodig direct door een andere server worden overgenomen. Hiervoor gelden nauw omschreven noodprocedures. De accountant heeft een uitgebreid onderzoek gedaan naar de kwetsbaarheid van de informatie technologie infrastructuur. Hieruit bleken geen ernstige tekortkomingen. Jaarlijks vindt een IT scan plaats.

56

Jaarverslag 2006

Het systeembeheer zelf gebeurt voor een deel door een externe organisatie, waarbij de toegangs-rechten voor de interne automatiseringsmedewerkers beperkingen kennen. De Eendragt heeft haar personeelsbezetting de laatste jaren aanzienlijk versterkt, waardoor de organisatie veel minder kwetsbaar is geworden voor uitval van medewerkers. Alle essentiële functies binnen de organisatie hebben inmiddels een bezetting van tenminste twee personen. Dat neemt echter niet weg dat de hoge kwaliteit, creativiteit en vooral ook de langjarige ervaring van de medewerkers moeilijk op korte termijn te vervangen valt.

57


Integriteitsrisico De Eendragt tracht te allen tijde te voorkomen dat verzekerden of andere participanten schade ondervinden van het handelen van (medewerkers van) de vennootschap. Daartoe bestaan procedures die moeten voorkomen dat materiële of emotionele schade ontstaat bij verzekerden door onjuiste informatie of foutieve financiële transacties. Via de automatisering geborgde werkwijzen, proactieve controles en het consequent toepassen van het zogeheten vier-ogen-principe bij uitgaande correspondentie zekeren de verstrekking van juiste en volledige informatie, maken het doen van frauduleuze handelingen vrijwel onmogelijk en beschermen de medewerkers tegen onbedoelde onjuiste handelingen. Voor klachten kent De Eendragt een nauwkeurig beschreven procedure. Uiteraard is de verzekeraar ook lid van het Kifid. Ten aanzien van het gebruik van voorwetenschap en ander onoorbaar gedrag legt De Eendragt al haar medewerkers, zowel als de RvC en de Beleggingscommissie de verplichting op om jaarlijks zowel een uitgebreide interne Gedragscode als die van het Verbond van Verzekeraars te onderschrijven. Het reglement privé effectentransacties maakt daarvan een onlosmakelijk deel uit. Ten aanzien van witwassen, terrorismefinanciering en soortgelijke zaken bestaat bij De Eendragt hoegenaamd geen risico, aangezien alleen collectieve pensioencontracten worden afgesloten en geen individuele. Incidentele situaties – zoals de eventuele belangen van dictators en criminelen – kunnen eenvoudig via de geavanceerde pensioenadministratie worden opgespoord. Alle ondernemingen die zich nieuw bij De Eendragt verzekeren worden bij twijfel gescreend door een daartoe gespecialiseerd extern bureau.


Systeemrisico Tegen systeemrisico’s, waarbij het mondiale financiële systeem (de internationale markten) niet langer naar behoren functioneert, bestaan geen afdekkingmogelijkheden. Per definitie gaat het immers om onvoorspelbare gebeurtenissen. Wel heeft De Eendragt er alles aan gedaan om de invloed van zulke omstandigheden op de verzekerden en de bedrijfsvoering tot het minimum te beperken. Dat komt tot uitdrukking in de zo nauwkeurig mogelijke afdekking van het renterisico en een beleggingsbeleid dat zich richt op het vooraf in kaart brengen en beheersen van alle denkbare risico’s. Ook spreiding over verschillende tegenpartijen en de aanzienlijk verbrede kring van bij De Eendragt verzekerde ondernemingen mitigeren het systeemrisico. Het grootste zichtbare systeemrisico bestaat uit het uiteenvallen van de eurozone.

JA ARVERSL AG 2012

Communicatierisico Naast de hierboven genoemde individuele communicatie ziet De Eendragt via procedures en geautomatiseerde processen strikt toe op de collectieve informatieverstrekking. Enerzijds betreft dat de tijdige en juiste toezending van duidelijke en begrijpelijke al dan niet wettelijk verplichte informatie, zoals het Uniform Pensioenoverzicht en Startbrieven, anderzijds heeft dat te maken met brochures en de webportal van De Eendragt. Integriteit van data wordt vanuit de pensioenadministratieve software gewaarborgd. Een speciaal daartoe gevormde commissie controleert alle algemene communicatie en de standaard correspondentie op juistheid conform weten regelgeving, alsmede leesbaarheid op een gepast niveau.



Op het gebied van zorgplicht voor premieovereenkomsten biedt De Eendragt reeds sinds 2006 een zogeheten default life-cycle product, waarbij verzekerden geen keus krijgen om af te wijken van de standaard middelenverdeling. Alleen nieuw verzekerden met een bestaande premieovereenkomst krijgen jaarlijks voor hun tot de waardeoverdracht opgebouwde kapitaal de keus tussen een middelenverdeling die zo goed mogelijk aansluit bij hetgeen zij bij hun vorige pensioenuitvoerder hadden en de standaardallocatie bij De Eendragt. Laatstgenoemde berust op een systeem van tien risicoklassen, waarbij de kans op verlies van het opgebouwde pensioenkapitaal afneemt naar gelang de pensioendatum nadert. De door De Eendragt gehanteerde life-cycle voldoet aan de zorgplicht en de wet en regelgeving. Juridisch risico De naleving van weten regelgeving, alsmede van de interne statuten, reglementen en gedragscode wordt zo mogelijk geborgd door daartoe ontwikkelde procedures. Voorts beschikt De Eendragt over een interne jurist die ook de rol van compliance officer vervult. Waar nodig of wenselijk krijgen deze jurist en de Directie nadere ondersteuning door externe, gespecialiseerde adviseurs. Deskundigheidsrisico De Nederlandsche Bank ziet toe op en toetst de deskundigheid van de bestuurders van de vennootschap. Daartoe heeft DNB in 2011 de regels voor nieuw te benoemen of te herbenoemen functionarissen aanzienlijk verscherpt. De Eendragt zelf zorgt voor brede deskundigheid binnen de Directie en de RvC. Beide directeuren beoefenen ieder al meer dan dertig jaar hun vakspecialismen en hebben tevens langjarige ervaring op management gebied, waarbij zij wederzijds qua kennis complementair zijn. Zij laten zich intensief adviseren door een team van zeer professionele medewerkers en door verschillende gespecialiseerde externe adviseurs. De Directie laat zich tevens adviseren door een deskundige Beleggingscommissie. Het reglement van de RvC schrijft voor dat de samenstelling van dit orgaan een brede en evenwichtige spreiding van alle benodigde kennis bevat, zodat de Raad haar taak als toezichthouder op de Directie van de onderneming effectief kan uitoefenen. In de praktijk betekent dat deskundigheid op verzekeringstechnisch en financieel gebied, qua management en op beleggingstechnisch terrein. Naast de reguliere bijeenkomsten komen daartoe ingestelde commissies van de RvC regelmatig bijeen om met de Directie bepaalde onderwerpen nader uit te diepen. Dit betreft verzekeringstechnische, financiële,

58

Jaarverslag 2006

personele en beleggingstechnische aspecten. Laatstgenoemde vergaderingen worden ook bijgewoond door de voorzitter van de Beleggingscommissie en de Chief Risk Officer. Vanaf 1 juli 2012 worden de leden van de RvC bij benoeming of herbenoeming getoetst op hun deskundigheid en bijdrage binnen het geheel van de Raad. Tevens vindt periodiek een evaluatie plaats van het eigen functioneren. Het reglement van de RvC geeft expliciet aan dat de leden zonder last of ruggespraak dienen te functioneren. Bovendien waarborgt de samenstelling van de Raad de belangen van alle stakeholders. Naast een onafhankelijk voorzitter worden de overige vier leden benoemd op voordracht van respectievelijk de werkgevers (verzekerde ondernemingen), de werknemers (doorgaans op instigatie van de ondernemingsraden), de gepensioneerden en de Directie.

59



Modelrisico Toereikendheidstoets 2012 Gedurende het verslagjaar is begonnen met de implementatie van een nieuw model voor de berekening van de TRT. Als gevolg daarvan is de systematiek van de TRT gewijzigd ten opzichte van vorige TRT berekeningen. Er is uitgegaan van een kasstroommodel dat per verzekerde een projectie van alle kasstromen maakt, ook rekening houdend met toekomstige pensioenopbouw gedurende de resterende contractsperiode. Voorts heeft DNB bepaald dat bij de TRT onder meer rekening dient te worden gehouden met de laatste inzichten inzake overlijden, waarbij de mogelijkheid bestaat om op basis van eigen waarneming correcties aan te brengen. Door de wijzigingen in de systematiek van de TRT is de vergelijkbaarheid van de uitkomsten met die uit het verleden beperkt. Ook is vooralsnog minder duidelijk hoe de gevoeligheid van het nieuwe model is voor de gekozen parameters en parameterwaarden door het ontbreken van ervaringscijfers met dit model.

JA ARVERSL AG 2012

Verslaggevingskader Verantwoording in de jaarrekening Baten en lasten worden toegerekend aan het boekjaar waarop deze betrekking hebben. Beleggingsresultaten uit het levensverzekeringsbedrijf worden in de winsten verliesrekening verantwoord. De resultaten op de beleggingen, die ter vrije beschikking tegenover het eigen vermogen staan, worden aan de niet-technische rekening toegerekend.



Schattingen en veronderstellingen De jaarrekening is opgesteld volgens de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek, waarin wordt vereist dat de Directie oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, alsmede van baten en lasten. De schattingen en hiermee verbonden vooronderstellingen zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden en verschillende andere factoren die gegeven de omstandigheden als redelijk worden beschouwd. De uitkomsten hiervan vormen de basis voor het oordeel over de boekwaarde van activa en verplichtingen die niet op eenvoudige wijze uit andere bronnen blijkt. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien, indien deze herziening alleen voor die periode gevolgen heeft, of in de periode van herziening en toekomstige perioden, indien de herziening gevolgen heeft voor zowel de verslagperiode als toekomstige perioden. Vreemde valuta Activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend naar euro’s tegen de koers per balansdatum. Deze waardering is onderdeel van de waardering tegen reële waarde. Baten en lasten voortvloeiende uit transacties in vreemde valuta’s worden omgerekend tegen de koers per transactiedatum. De Eendragt Pensioen N.V. hanteert voor de vaststelling van de actuele waarde de wisselkoersen zoals opgenomen in onderstaande tabel. GEHANTEERDE WISSELKOERSEN

2012

2011

2012

SLOTKOERS

Amerikaanse dollar

EUR

60

2011

GEMIDDELDE KOERS

0,75798

0,77155

0,77760

0,71818

Beleggingen Alle waardeveranderingen van de beleggingen worden verantwoord via de winsten verliesrekening. Transactie- en herwaarderingsresultaten hebben betrekking op de gedurende het verslagjaar gerealiseerde, respectievelijk ongerealiseerde resultaten.

Jaarverslag 2006

Balansposten

Participaties in vastgoedmaatschappijen (indirect vastgoed) Beleggingen in beursgenoteerde vastgoedfondsen worden gewaardeerd tegen de actuele waarde, zijnde de per balansdatum geldende beurskoers. Beleggingen in niet-beursgenoteerde vastgoedparticipatiemaatschappijen worden gewaardeerd tegen het evenredige deel van de netto vermogenswaarde waartoe De Eendragt gerechtigd is.

Hypotheken u/g De hypotheken zijn gewaardeerd op nominale waarde. Innovatie De categorie innovatie heeft betrekking op beleggingen in een long-short grondstoffenfonds, CTA’s en een systematische Global Tactical Asset Allocation strategie. Deze beleggingen worden gewaardeerd tegen de actuele waarde, zijnde de per balansdatum geldende beurskoers, respectievelijk de per balansdatum geldende beurskoers van de onderliggende futures. Derivaten Derivaten worden gewaardeerd tegen de markwaarde per balansdatum. Deze marktwaarde wordt op frequente basis vastgesteld door een onafhankelijke externe deskundige. Ter meerdere zekerheid voor de nakoming van deze contracten worden wekelijks staatsleningen als onderpand uitgewisseld met de tegenpartijen van de positie in Total Return Swaps. Vorderingen en overlopende activa De vorderingen en overlopende activa zijn gewaardeerd op nominale waarde onder aftrek van een eventuele voorziening voor oninbaarheid.

61


Obligaties De vastrentende waarden zijn gewaardeerd tegen actuele waarde, zijnde de per balansdatum geldende beurskoers.


Aandelen De aandelen zijn gewaardeerd tegen actuele waarde, zijnde de per balansdatum geldende beurskoers. Aandelen en participaties in niet beursgenoteerde beleggingsfondsen worden gewaardeerd op het aandeel in de beurswaarde van de onderliggende aandelen. De uiteindelijke vaststelling is een benaderde waarde en geschiedt op basis van de indices van de respectievelijke aandelenmarkten. Het risico op de Amerikaanse dollar, het pond sterling en de Japanse yen binnen deze portefeuille is door de externe manager strategisch afgedekt.

JA ARVERSL AG 2012

Liquide middelen De liquide middelen zijn gewaardeerd op nominale waarde. Schulden en overlopende passiva De schulden en overlopende passiva zijn gewaardeerd op nominale waarde. Technische voorzieningen Financieringsmethode Jaarlijks worden de aanspraken ingekocht die bij ontslag worden toegekend. De voorziening pensioenverplichtingen is gebaseerd op de aanspraken op de balansdatum. Rekenrente Voor de contracten een Rentetermijnstructuur gebaseerd op AAA euro staatsobligaties, zoals berekend door de ECB waarbij het gedeelte van de curve met een looptijd langer dan 30 jaar is gebaseerd op de rente behorend bij een looptijd van 30 jaar. Per ultimo 2012 is voor de Toereikendheidstoets een afwijkende Rentetermijnstructuur gebruikt, waarbij het gedeelte van de curve met een looptijd vanaf twintig jaar wordt berekend met behulp van de Ultimate Forward Rate, conform opgave van DNB.



Sterftegrondslagen Voor de sterftegrondslagen in de contracten worden de AG-tafels 2000-2005 met één jaar leeftijdsverlaging gehanteerd. Voor de verlengde uitvoeringsovereenkomsten wordt jaarlaag 2017 van de AG-prognosetafel 2010-2060 gebruikt. Toereikendheidstoets De Eendragt voert jaarlijks, conform de Wet Financieel Toezicht (Wft) en het Besluit Prudentiële Regels, een toereikendheidstoets uit op de technische voorzieningen. Dit gebeurt door de toetsvoorziening af te zetten tegen de aanwezige voorziening. Voor de sterftegrondslagen wordt de AG prognosetafels 2012-2062 gebruikt met een aanpassing voor ervaringssterfte bij De Eendragt op basis van een extern onderzoek begin 2013. De toetsvoorziening is gelijk aan het maximum van de afkoopwaarde en de actuele waarde van de technische voorziening, verminderd met de overwaarde van beleggingen. De afkoopwaarde van de uitvoeringsovereenkomsten is bij De Eendragt gelijk aan de aanwezige technische voorziening, terwijl de actuele waarde gelijk is aan de som van best estimate waarde en de risicomarge. De best estimate waarde bestaat uit de som van de embedded opties (contante waarde toekomstige winstdeling/toeslagverlening) en de contante waarde van de toekomstige best estimate kasstromen. Door bepalingen in de uitvoeringsovereenkomsten is de waarde van de embedded opties bij De Eendragt nihil. Bij de bepaling van de best estimate kasstromen zijn aannames gemaakt over sterfte, kosten, arbeidsongeschiktheid, afkoop en verlenging. Voor de cost of capital wordt 6% aangehouden. De overwaarde van de beleggingen is op nihil gesteld omdat alle beleggingen zijn gewaardeerd op marktwaarde. Voor het berekenen van de toetsvoorziening maakt De Eendragt gebruik van een cashflowmodel.

62

Jaarverslag 2006

Garantieverplichtingen Voor aanpassing naar nieuwe sterftegrondslagen wordt een voorziening garantieverplichting gevormd. De jaarlijkse dotatie (gerekend vanaf 1 januari 2009) bedraagt 0,3% van de voorziening verzekeringsverplichtingen. Indexatie De Eendragt heeft een voorwaardelijke indexatieregeling voor de pensioenen van de gepensioneerden en de gewezen deelnemers in de solidaire portefeuille. In 2012 heeft geen toeslag plaatsgevonden vanwege het ontbreken van voldoende middelen in de algemene reserve solidaire portefeuille. Pensioensparen / beschikbare premie (premieovereenkomsten) Deze twee regelingen worden als kapitaal geadministreerd. Het beleggingsrisico wordt door de deelnemer gedragen. Partnerfrequentie Alle actieven en gewezen deelnemers worden geacht een partner te hebben. Op de pensioendatum wordt het partnerpensioen van een deelnemer zonder rechthebbende op partnerpensioen omgezet in extra ouderdomspensioen.

Niet in de voorziening opgenomen aanspraken Alle pensioenaanspraken worden in de berekening van de voorziening betrokken, met uitzondering van de toekomstige aanspraken op premievrije opbouw van tijdelijk ouderdomspensioen van de arbeidsongeschikte deelnemers die de leeftijd van 50 jaar nog niet hebben bereikt. Hiertegenover kan echter de WAO-uitkering met het tijdelijke ouderdomspensioen worden verrekend.

63


Toekomstige salarisontwikkelingen Met toekomstige salarisontwikkelingen wordt alleen in de toereikendheidstoets rekening gehouden.


Opslag toekomstige kosten Rekening wordt gehouden met 1,25% excassokosten en 0,5% overige administratiekosten.

JA ARVERSL AG 2012

Winst- en verliesrekening Belasting De vennootschap is vrijgesteld van vennootschapsbelasting. Acquisitiekosten Omdat De Eendragt geen gebruik maakt van tussenpersonen bij de totstandkoming van verzekeringen zijn de acquisitiekosten van beperkte omvang en worden deze dan ook niet geactiveerd maar direct ten laste van het resultaat gebracht.



Niet-technische rekening De aan de niet-technische rekening toegerekende opbrengst uit beleggingen wordt vastgesteld op basis van het pro rata deel dat het eigen vermogen van De Eendragt op 1 januari uitmaakt van de totale beleggingen.

64

Jaarverslag 2006

TOELICHTING BA L ANS Indien niet anders vermeld, luiden de bedragen in duizenden euro’s. Bedragen tussen haakjes hebben betrekking op vorig boekjaar. 1. Beleggingen

AANDELEN IN VASTGOEDFONDSEN Boekwaarde einde vorig boekjaar

2012

2011

80.816

84.400

Aankopen

3.178

796

Verkopen

-7.939

-3.217

Subtotaal

76.055

81.979

Transactieresultaat portefeuille

265

0

-570

-1.163

75.750

80.816

0

0

Niet-beursgenoteerde vastgoedfondsen

75.750

80.816

Boekwaarde per 31 december

75.750

80.816

Herwaarderingsresultaat portefeuille Boekwaarde per 31 december

Waarvan:

AANDELEN

2012

2011

Boekwaarde einde vorig boekjaar

55.902

66.267

Aankopen

14.334

136

Verkopen

-1.869

-7.247

Subtotaal

68.367

59.156


-4.302

2.776

4.116

-6.030

68.181

55.902


Onder aandelen is een portable alpha positie opgenomen, bestaande uit een verhoging van het mandaat voor de beheerder van de bestaande aandelen portefeuille, waar tegenover een vergelijkbare futurepositie is aangegaan in marktwaardegewogen aandelen indices. Per saldo bedroeg de actuele waarde van deze positie € 137 (€ 157). Uit hoofde van margin verplichtingen is onderpand verstrekt met een waarde van € 3.565 (€ 3.478).

65



Beursgenoteerde vastgoedfondsen

JA ARVERSL AG 2012

OBLIGATIES Boekwaarde einde vorig boekjaar

2012

2011

1.148.212

979.556

Aankopen

150.772

336.206

Verkopen

-139.060

-305.410

Subtotaal

1.159.924

1.010.352

-422

6.893

Transactieresultaat portefeuille Herwaarderingsresultaat portefeuille Boekwaarde per 31 december (excl. opgelopen rente)

55.367

130.967

1.214.869

1.148.212

Opgelopen rente Boekwaarde per 31 december (incl. opgelopen rente)

32.357

32.486

1.247.226

1.180.698

HYPOTHEKEN

2012

2011


3.594

2.548

557

1.055

Verstrekkingen Aflossingen Boekwaarde per 31 december

-106

-9

4.045

3.594



De hypotheken betreffen verstrekte hypotheken aan personeel en Directie.

DEPOSITO’S Boekwaarde per 31 december

66

2012

2011

0

18.000

34.255

28.345

191

12.662

Verkopen

-1.367

-6.567

Subtotaal

33.079

34.440


518

801

-347

-986

33.250

34.255

2012

2011

20.406

-21.320

0

27.835

Verkopen

-22.892

-16.926

Subtotaal

-2.486

-10.411


DERIVATEN Boekwaarde einde vorig boekjaar Aankopen

Transactieresultaat portefeuille Herwaarderingsresultaat portefeuille Boekwaarde per 31 december

7.251

9.546

0

21.271

4.765

20.406

Uitstaande derivatenposities per 31 december 2012

OVERZICHT SWAPS

RESTERENDE LOOPTIJD

TYPE

LOOPTIJD RENTE

ONDERLIGGENDE WAARDE

WAARDE

0,2 jaar

rente

29

65.005

4.309

0,7 jaar

rente

27

Balanspositie 31 december

62.025

456

127.030

4.765

Van de tegenpartijen op deze posities is onderpand verkregen met een marktwaarde van € 4.679 (€ 19.739).

67

Jaarverslag 2006

Aankopen

2011



2012


INNOVATIE

JA ARVERSL AG 2012

BELEGGINGEN VOOR RISICO VAN POLISHOUDERS

2012


58.288

52.074

Aankopen

75.298

18.524

Verkopen

-71.935

-14.762

Subtotaal

61.651

55.836

Transactieresultaat liquide middelen

0

125


0 437

380

Herwaarderingsresultaat Aandelen

503

-614

Herwaarderingsresultaat Obligaties

1.461

2.589

-37

-28


ONDERVERDELING BELEGGINGEN NAAR WAARDERINGSVASTSTELLING Beursgenoteerd (Level 1) Niet beursgenoteerd (Level 2) Niet beursgenoteerd (modelwaardering) (Level 3)


125

Herwaarderingsresultaat Vastgoed

Herwaarderingsresultaat Innovatie


2011

Totaal boekwaarde beleggingen per 31 december

68

2.364

2.327

64.015

58.288

2012

2011

1.386.036

1.326.391

106.957

121.720

4.239

3.848

1.497.232

1.451.959

VORDERINGEN EN OVERLOPENDE ACTIVA Vorderingen uit herverzekering Premievorderingen

2012

2011

89

130

848

1.513

3.126

0

Beleggingsvorderingen

161

177

Te ontvangen waardeoverdracht

439

175

Depotbuffers

Winstdeling

418

0

Overigen

530

800

5.611

2.795

4.800

2.304

730

375

81

116

5.611

2.795


Jaarverslag 2006

2. Vorderingen en overlopende activa

Waarvan: Korter dan 1 jaar Langer dan 1 jaar, maar korter dan 5 jaar Langer dan 5 jaar Boekwaarde per 31 december

2012

2011

Banken

48.044

2.386


48.044

2.386

De liquide middelen zijn direct opeisbaar. Bij de ABN Amro bank beschikt De Eendragt over een kredietfaciliteit van € 5.000 (€ 5.000). Hiervan werd gedurende het verslagjaar incidenteel gebruik gemaakt.

69


LIQUIDE MIDDELEN


3. Liquide middelen

JA ARVERSL AG 2012

4. Eigen vermogen

EIGEN VERMOGEN

GEPLAATST KAPITAAL

ALGEMENE RESERVE SOLIDAIRE PORTEFEUILLE

OVERIGE RESERVES

TOTAAL

45

13.891

99.950

113.886

Stand per 1 januari 2011 Resultaat boekjaar 2011

0

36.559

39.247

75.806

45

50.450

139.197

189.692

Resultaat boekjaar 2012

0

-36.873

-29.069

-65.942

Stand 31 december 2012

45

13.577

110.128

123.750

Stand per 31 december 2011

Geplaatst kapitaal Het maatschappelijk kapitaal van De Eendragt bedraagt € 225 (€ 225) verdeeld in 225 gewone aandelen van duizend euro. In 2012 zijn geen aandelen geplaatst of volgestort. Algemene reserve solidaire portefeuille Voor de solidaire portefeuille is een algemene reserve afgezonderd van de overige reserves. ALGEMENE RESERVE SOLIDAIRE PORTEFEUILLE


Boekwaarde einde vorig boekjaar Toereikendheidstoets vorig boekjaar Stand 1 januari 2011 Correcties stand 1 januari

2011

50.450

13.891

70.695

53.577

121.145

67.498

-30

Resultaat inflation swap

7.254

Resultaat waardeoverdrachten

-56

Resultaat overlijden

560

1.642

Overrente Indexatiekosten Inbrengbijdrage

-34.277

39.886

135

-15

2.344

7.422

-72.881

-70.695

Overige

-4.445

-1.430


13.577

50.450

Toereikendheidstoets boekjaar


2012

70

OVERZICHT TOTAAL RESULTAAT

2012

2011

-36.873

36.559

Jaarverslag 2006

Resultaat Boekjaar De Directie stelt aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor het verlies over het boekjaar 2012 ten bedrage van € 65.942 (2011: winst € 75.806) te verdelen zoals in onderstaande overzicht is aangegeven. Dit voorstel is reeds in de jaarrekening verwerkt.

solidaire portefeuille Ten laste of ten gunste van de overige reserves

-29.069

39.247

Resultaat boekjaar

-65.942

75.806

Solvabiliteit De solvabiliteit is gebaseerd op de solvabiliteitsberekening conform voorschriften van de Wet financiële toezicht (Wft). De aanwezige solvabiliteit is € 123,8 (€ 189,7) miljoen. De vereiste solvabiliteit is € 56,4 (€ 49,7) miljoen. De solvabiliteitsmarge bedraagt € 67,4 (€ 140,0) miljoen. De door de Directie noodzakelijk geachte solvabiliteit voor het toekennen van maatschappijwinstdeling bedraagt € 151,8 (€ 141,2) miljoen, zijnde de wettelijk vereiste solvabiliteit vermeerderd met een bedrag ter grootte van 7,5% van de voorziening verzekeringsverplichtingen, gebaseerd op een 3% rekenrente.

5. Technische voorzieningen

Toereikendheidstoets De Eendragt voert jaarlijks, conform de Wet Financieel Toezicht (Wft) en het Besluit Prudentiële Regels, een toereikendheidstoets uit op de technische voorzieningen. Dit gebeurt door de toetsvoorziening af te zetten tegen de aanwezige voorziening. Uit de berekening blijkt dat de benodigde toetsvoorziening de aanwezige voorziening met € 93,3 miljoen overtreft. Dit bedrag is toegevoegd aan de balansvoorziening verzekeringsverplichtingen. Over 2012 komt € 13,3 (€ 11,5) miljoen ten laste van de winsten verliesrekening.

71


Ten laste of ten gunste van de Algemene reserve


Verdeling resultaat boekjaar:

JA ARVERSL AG 2012

VOORZIENING VERZEKERINGSVERPLICHTINGEN Boekwaarde einde vorig boekjaar

2011

1.225.213

1.089.263

Toereikendheidstoets vorig boekjaar

-80.000

-68.485

Boekwaarde op contractgrondslagen

1.145.213

1.020.778

Backservice Comingservice Anw-hiaat Inkomende overdrachten (inclusief interne overdrachten) Spaarpremies en koopsommen Indexatie pensioenen solidaire portefeuille Arbeidsongeschiktheid Pensioenuitkeringen Vrijgevallen door overdrachten Vrijgevallen administratiekosten Interest

6.376

10.633

32.993

30.758

450

611

2.570

5.776

134

127

-135

15

6.635

369

-48.365

-48.964

-2.369

-7.567

-1.107

-1.120

155.550

129.841

Rendement sparen/beschikbare premie

2.836

2.471


-2.678

-2.697

5.738

4.394

-148

-212

Mutatie garantievoorziening Overdracht naar solidaire portefeuille Subtotaal mutaties boekjaar Boekwaarde 31 december op contractgrondslagen Toereikendheidstoets boekjaar Boekwaarde per 31 december


2012

158.480

124.435

1.303.693

1.145.213

93.331

80.000

1.397.024

1.225.213

VOORZIENING VERZEKERINGSVERPLICHTINGEN

2012

2011

Depots ondernemingen

523.743

427.707

Solidaire portefeuille

873.281

797.506

1.397.024

1.225.213

Totaal


In de voorziening is een bedrag van € 64.015 (€ 58.288) opgenomen voor premieovereenkomsten.

72

2012

2011


1.101

1.088

0

-116

Correctie voorgaand boekjaar

Jaarverslag 2006

VOORZIENING WINSTDELING

Mutaties: Resultaat op premievrijstelling

-961

-520

Resultaat op WAO-excedent

-985

94

Resultaat op kosten

-279

-46


826

789

Uitkering technische winst

-65

-141

Overig Boekwaarde per 31 december

-55

-47

-418

1.101

De technische winstdeling wordt, voor zover positief, aan het eind van de contractsperiode voor 80% toegevoegd aan de depotbuffer van de verzekeringnemers. Voor de opgelopen winstdeling wordt de voorziening aangehouden.

Depotbuffers Belastingen/sociale premies Pensioenen

2012

2011

27.872

38.455

1.277

1.205

161

132

Waardeoverdrachten

161

50

Nog verschuldigde kosten

256

240

Vooruitbetaalde premies Overige Boekwaarde per 31 december

0

395

386

657

30.113

41.134

Met uitzondering van de depotbuffers hebben de schulden en overlopende passiva een looptijd korter dan 1 jaar. Depotbuffers worden vermeld onder vorderingen en overlopende activa voor € 3.126.

73


OVERIGE SCHULDEN EN OVERLOPENDE PASSIVA


6. Overige schulden en overlopende passiva

JA ARVERSL AG 2012

Depotbuffers De toevoegingen en onttrekkingen aan de depots zijn opgenomen in de winstanalyse. Het juridisch eigendom van de depotbuffers ligt bij De Eendragt. Het depot van een verzekeringnemer bestaat uit de voorziening verzekeringsverplichtingen en een depotbuffer. De depotbuffer kan, naar keuze van de verzekeringnemer, een bestemmingsreserve bevatten. Deze dient uitsluitend voor de toeslagverlening binnen de pensioenregeling. Het overige deel van de depotbuffer wordt financieringsbuffer genoemd en dient onder andere ter egalisatie van de jaarlijks wisselende financieringslasten van de pensioenregeling. De ontwikkeling van de depotbuffer en, indien aanwezig, de bestemmingsreserve wordt besproken met de verzekeringnemer. De correctie vorig boekjaar heeft betrekking op na de vaststelling van het jaarverslag over 2012 vastgestelde correcties op de aan depotbuffers toegerekende mutaties. DEPOTBUFFERS Stand 1 januari Correctie voorgaand boekjaar Verschil werkelijke en actuariële premie Dotaties/onttrekkingen Resultaat waardeoverdrachten Technische winstdeling Overrente Overig



Balanspositie 31 december

2012

2011

38.455

47.867

675

2.506

-10.956

-13.246

-4.355

0

39

588

65

141

625

168

198

431

24.746

38.455

Niet uit de balans blijkende verplichtingen De Eendragt is op 1 november 2006 een geïndexeerde huurovereenkomst aangegaan voor De Boelelaan 7, Amsterdam. Deze huurovereenkomst heeft een looptijd van 12,5 jaar, tot 30 april 2019. Voor de resterende periode geldt een jaarlijks nog te indexeren huurverplichting van € 203 (€ 200). Ter meerdere zekerheid voor de betaling van de huur is voor rekening en risico van De Eendragt Pensioen N.V. een bankgarantie verstrekt van € 45 (€ 45). De Eendragt is, uit hoofde van haar verzekeringsactiviteiten, betrokken bij juridische procedures. Hoewel het niet mogelijk is de uitkomst van dergelijke procedures te voorspellen, is de Directie van mening - op grond van de informatie die thans beschikbaar is en na raadpleging van juridische adviseurs - dat het onwaarschijnlijk is dat de uitkomsten hiervan materieel nadelige gevolgen zullen hebben voor de financiële positie of bedrijfsresultaten van De Eendragt.

74

Jaarverslag 2006

TOELICHTING WINST- EN VERLIESREKENING Indien niet anders vermeld, luiden de bedragen in duizenden euro’s. Technische rekening 7. Verdiende premies eigen rekening

De verantwoorde bruto premies betreffen alleen pensioenverzekeringen en zijn geheel in Nederland gerealiseerd. De pensioenverplichtingen van De Eendragt zijn bij Eendragt zelf ondergebracht. Van de verdiende premies eigen rekening heeft in 2012 € 619 (€ 574) betrekking op haar eigen personeel.

8. Opbrengsten uit beleggingen

OPBRENGSTEN UIT BELEGGINGEN INGEDEELD NAAR VERWERKINGSMETHODE BELEGGINGEN

2012

Vastgoedfondsen

2011

4.399

4.432

Financiële beleggingen

40.260

43.553

Totaal

44.659

47.985

OPBRENGSTEN UIT BELEGGINGEN INGEDEELD NAAR SOORT BELEGGINGEN

2012

2011

Vastgoedfondsen

4.399

4.432

40.203

43.194

57

359

44.659

47.985

Overige beleggingen - Vastrentende waarden - Deposito's Totaal

OPBRENGSTEN UIT BELEGGINGEN INGEDEELD NAAR SOORT OPBRENGSTEN Rente Dividend Totaal

75

2012

2011

40.260

43.553

4.399

4.432

44.659

47.985



JA ARVERSL AG 2012

GEREALISEERDE WINST OP BELEGGINGEN Vastgoedfondsen Aandelen Vastrentende waarden

2012

2011

265

0

1.790

2.781

33.883

6.893

Innovatie

2.887

1.568

Derivaten

8.595

9.546

47.420

20.788

Totaal

9. Niet-gerealiseerde winst op beleggingen

NIET-GEREALISEERDE WINST OP BELEGGINGEN Vastgoedfondsen


2011

941

332

Aandelen

11.188

6.660

Vastrentende waarden

56.828

133.556

Innovatie

1.817

2.131

Derivaten

20.370

37.661

Totaal

91.144

180.340


2012

10. Winstdeling en kortingen

WINSTDELING

2012

2011

Mutatie voorziening winstdeling

-1.453

155

Overrente depotbuffers Totaal

76

625

168

-828

323

BEDRIJFSKOSTEN

2012

2011

Salarissen

2.669

2.449

Sociale lasten

220

205

Pensioenlasten

489

447

Overige personeelskosten

211

274

Automatiseringskosten

220

203

Adviseurskosten

819

533

Huisvesting

343

339

Brancheverenigingen en toezichthouders

325

108

Overige bureaukosten

174

176

5.470

4.734

Kosten toe te rekenen aan Beleggingen

2.130

1.830

Kosten niet toe te rekenen aan Beleggingen

3.340

2.904

Totaal

5.470

4.734

Pensioenregeling personeel De pensioenregeling voor het personeel is ondergebracht bij De Eendragt Pensioen N.V. De pensioenregeling is een middelloonregeling met een garantie op eindloon. De jaarlijkse opbouw voor middelloon bedraagt 2,25% en voor de garantie 2% van de pensioengrondslag. Als franchise wordt het fiscaal minimum aangehouden. De verworven aanspraken op pensioen worden jaarlijks gefinancierd door een koopsomstorting. De pensioenregeling wordt in de jaarrekening hetzelfde behandeld als de pensioenregelingen van andere verzekeringnemers. Accountantskosten In de adviseurskosten zijn begrepen de kosten voor het onderzoek van de jaarrekening door onze accountant KPMG. Ten laste van 2012 is hiervoor aan kosten voor de externe accountant een vergoeding geboekt van € 148 (€ 204) en € 9 (€ 17) voor overige werkzaamheden. Bestuursbeloning De bezoldiging van de Directie was in 2012 € 624 (€ 517) inclusief pseudo-eindheffing voor hoge lonen. De pensioenlasten van de Directie bedroegen € 332 (€ 211). Voor de Directie bedroegen over 2012 de deels voorwaardelijk toegekende bonussen € 416 (€ 277). De bezoldiging van de commissarissen was € 82 (€ 78). De commissaris op voordracht van de niet-actieven ontving uit hoofde van zijn pensioenregeling pensioen van De Eendragt. Geen van de andere commissarissen ontving pensioen of andere uitkeringen van De Eendragt.

77


Waarvan:


Totaal

Jaarverslag 2006

11. Bedrijfskosten

JA ARVERSL AG 2012

GEMIDDELD AANTAL FTE'S Gemiddeld aantal FTE's over het jaar

2012

2011

22,8

23,2

12. Beleggingslasten

BEHEERSKOSTEN EN RENTELASTEN

2012

Beleggingskosten onroerendgoedfondsen Beleggingskosten vastrentende waarden Overige beleggingskosten en rentelasten Totaal

2011

1

3

201

167

2

9

204

179

GEREALISEERD VERLIES OP BELEGGINGEN

2012

2011

Aandelen

6.092

5


Vastrentende waarden


Innovatie Derivaten Totaal

34.305

0

2.369

767

1.344

0

44.110

772

13. Niet gerealiseerd verlies op beleggingen

NIET GEREALISEERD VERLIES OP BELEGGINGEN

2012

2011

Vastgoedfondsen

1.074

1.115

Aandelen

6.569

13.304

Innovatie

2.201

3.145

Derivaten

20.370

16.390

Totaal

30.214

33.954

78

Jaarverslag 2006

TOELICHTING ACTUARIËLE RESULTATENANA LYSE Indien niet anders vermeld, luiden de bedragen in duizenden euro’s.

VERSCHIL ONTVANGEN PREMIE EN BENODIGDE ACTUARIËLE PREMIE Ontvangen premies en koopsommen

2012

2011

38.998

38.375

Actuarieel was benodigd

-49.954

51.621

Totaal

-10.956

-13.246

Het verschil in ontvangen premie en de benodigde actuariële premie is verwerkt in de depotbuffers van de verzekeringnemers.

INKOMENDE WAARDEOVERDRACHTEN

2012

2011

Ontvangen waardeoverdrachten

2.386

6.056

Benodigde koopsom

-2.771

-6.204

-385

-148

Totaal

2012

2011

Opbrengst beleggingen

108.695

214.208

Benodigde rente

-155.906

-129.954

Bureaukosten beleggingen Rendement premieovereenkomsten

-317

-111

-2.836

-2.471

Benodigd rendement garantievoorziening

-1.097

-1.725

Benodigd rendement solvencyvoorziening

-4.708

-9.582

Interest depotbuffers Interest correcties Totaal

-625

-168

1.099

253

-55.695

70.450

Waarvan € 625 (€168) ten gunste van de depotbuffers en € 56.320 (€ 70.282) ten laste van het resultaat boekjaar.

79


OVERRENTE


Waarvan € 375 (€ 142) ten laste van de depotbuffers en € 10 (€ 6) ten laste van het resultaat boekjaar.

JA ARVERSL AG 2012

RESULTAAT OP ARBEIDSONGESCHIKTHEID

2012

2011

Premievrij voortzetten van de pensioenopbouw

-2.516

-2.962

Resultaat op WAO-hiaat Uitkeren van WAO-excedent Premie arbeidsongeschiktheid Totaal

-158

914

-1.602

-283

1.685

1.599

-2.591

-732

Waarvan € 1.946 (€ 426) ten laste van de voorziening winstdeling en € 645 (€ 306) ten laste van het resultaat boekjaar. In de voorziening verzekeringsverplichtingen is de premie voor het uitlooprisico van deze verzekering opgenomen.

RESULTAAT OP ADMINISTRATIEKOSTEN

2012

2011

Kostenopslag

2.844

2.821

-3.340

-2.904

-496

-83

Kosten pensioenadministratie Totaal



Waarvan € 279 (€ 46) ten laste van de voorziening winstdeling en € 217 (€ 37) ten laste van het resultaat boekjaar.

RESULTAAT OP OVERLIJDEN

2012

2011

Resultaat

2.675

2.696

Waarvan € 826 (€ 789) ten gunste van de voorziening winstdeling en € 1.849 (€ 1.907) ten gunste van het resultaat boekjaar. Het resultaat op overlijden ontstaat doordat het aantal overledenen afwijkt van hetgeen is verondersteld in de sterftetafel. Overlijden minder deelnemers dan verwacht, dan heeft men een verlies op de verzekeringen van ouderdomspensioen en winst op de verzekeringen van partnerpensioen en omgekeerd.

80

2012

2011

Ontvangen opslagen

3.630

3.038

1.097

1.725

Toevoeging aan de voorziening

Interest

-5.738

-4.394

Totaal

-1.011

369

Jaarverslag 2006

GARANTIEVOORZIENING

Waarvan € 1.011 (€ -369) ten laste van het resultaat boekjaar. De garantievoorziening wordt gevormd om de overgang van een recente overlevingstafel te financieren. Uit hoofde van de garantiecontracten komen de kosten voor rekening van De Eendragt. De garantievoorziening is opgenomen in de voorziening verzekeringsverplichtingen.

UITGAANDE WAARDEOVERDRACHTEN

2012

2011

Betaalde waardeoverdrachten

-2.201

-6.865

Vrijgevallen uit voorziening verzekeringsverplichtingen Totaal

2.569

8.161

368

1.296

TECHNISCHE WINSTDELING Toegevoegd aan depotbuffers

2012

2011

65

141

Contractueel wordt na afloop van een vijfjaars periode technische winstdeling uitgekeerd. Technische winstdeling bestaat uit het gecumuleerde resultaat op kosten, overlijden en arbeidsongeschiktheid. Indien na de vijfjaars periode het gecumuleerde saldo positief is, wordt 80% van dit saldo toegevoegd aan de depotbuffer. Een negatief saldo is voor rekening van De Eendragt.

TOEREIKENDHEIDSTOETS Aanvulling tot berekende toetsvoorziening

2012

2011

-13.331

-11.515


Waarvan € 414 (€ 730) ten gunste van de depotbuffers en € 46 (€ -566) ten laste van resultaat boekjaar.

Amsterdam, 23 mei 2013 Directie P.D.H. Menco A. Nieuwenhuizen

81


Waarvan € 13.331 (€ 11.515) ten laste van het resultaat boekjaar.

JAARVERSL AG 2012

OVERIGE GEGE VENS Resultaatbestemming Het voorstel tot resultaatbestemming over het boekjaar 2011 is in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 24 mei 2012 vastgesteld.


Statutaire regeling betreffende resultaatbestemming In artikel 30 van de statuten van de vennootschap staat het volgende opgenomen betreffende de resultaatbestemming: lid 1: Uitkering van winst ingevolge het in dit artikel bepaalde geschiedt na vaststelling van de jaarrekening waaruit blijkt dat zij geoorloofd is. lid 2: De algemene vergadering beslist omtrent reservering door de vennootschap of uitkering van winst met dien verstande dat de winst uitsluitend kan worden aangewend door deze toe te voegen aan de reserves die binnen de collectieve pensioenverzekeringscontracten van de vennootschap worden gehouden. Overeenkomstig artikel 2:122 Burgerlijk Wetboek kan het in de vorige zin bepaalde worden gewijzigd. lid 3: De vennootschap kan aan de gerechtigden tot de voor uitkering vatbare winst slechts uitkeringen doen voor zover haar eigen vermogen groter is dan het bedrag van het geplaatste kapitaal vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehouden. lid 4: Ten laste van de door de wet voorgeschreven reserves mag een tekort slechts worden gedelgd voor zover de wet dat toestaat. Voorstel tot resultaatbestemming over het boekjaar 2012 De Directie stelt aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor het verlies over het boekjaar 2012 ten bedrage van € 65.942 te verdelen zoals in onderstaande overzicht is aangegeven. Dit voorstel is reeds in de jaarrekening verwerkt. RESULTAAT BOEKJAAR

2012

Verdeling resultaat boekjaar Ten laste of ten gunste van de algemene reserve solidaire portefeuille

-36.873

36.559

Ten laste of ten gunste van de overige reserves

-29.069

39.247

Resultaat boekjaar

-65.942

75.806


2011

82

Aan de directie van De Eendragt Pensioen N.V.

Jaarverslag 2006

CONTROLE VERK L ARING VAN DE ONA FHANKELI JKE ACCOUNTANT

Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekening over 2012 van De Eendragt Pensioen N.V. te Amsterdam gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2012 en de winsten verliesrekening over 2012 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.

83


Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controleinformatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risicoinschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het inrichten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door de directie van de vennootschap gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.


Verantwoordelijkheid van de directie De directie van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het directieverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). De directie is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als zij noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.

JAARVERSL AG 2012

Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van De Eendragt Pensioen N.V. per 31 december 2012 en van het resultaat over 2012 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het directieverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het directieverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Utrecht, 23 mei 2013 KPMG Accountants N.V.



W. Teeuwissen RA

84

85



ANNUAL REPORT (ENGLISH SUMMARY)

2012

Jaarverslag 2006

JA ARVERSL AG 2012

Englishondernemingen Summary Aangesloten


ENGLISH SUMMARY*

The difference between US and European economic policy is becoming increasingly apparent. In Europe, politicians have opted for a rigorous austerity program and message. Making cuts for a better future seems to be the motto. In the United States, conversely, the government has opted for a massive stimulus package through tax cuts, and kicking the can down the road when it comes to bringing down the budget deficit. There is an overtone of optimism. Growing out of the crisis is the motto here. To date, the American approach appears to be the more successful one because the US economy is getting back on track whilst in Europe, the austerity measures are becoming increasingly painful, confidence is plummeting, large groups of citizens are seeing a sharp decline in their disposable incomes, investors are tightening their purse strings and only the unemployment and bankruptcy figures show a steep upward trend. Property markets are also feeling the strain in a number of countries, including the Netherlands. Another big difference exists between Europe and the US in terms of banks. Whilst in America the banks are heading towards healthier balance sheet ratios, this cannot be claimed to be the case in Europe. On the contrary – here, the cleanup of the financial sector still has yet to begin. This is not only reflected in the need to pump more billions of taxpayers’ money into the banking system but also in the extreme caution exercised when it comes to issuing credit. Smaller businesses and individuals can hardly borrow any money any more, nor benefit from historically low interest rates. Whilst deveooped countries laboriously try to climb out of the abyss with words and extreme monetary accomodation, emerging markets are growing to take an increasingly dominant position in the global economy. In spite of a decline in exports, growth in many countries is remaining on track thanks to an increase in internal demand combined with public stimuli and capital spending especially from China. Financial markets 2012 saw increased concern in the financial markets about a euro crisis. The seemingly inevitable bankruptcy of Greece, severe problems in the Spanish banking system and the loss of confidence in Italy again ensured a capital flight en masse to ostensibly safer German, Finnish and Dutch government bonds. There, the long-term interest rates reached an all-time low whilst those of the southern countries saw a sharp increase and these countries were de facto no longer able to refinance. Stock markets and commodities prices reflected mistrust and showed hefty price drops up until June. As a result of the ECB’s monetary facilities to banks, but even more so thanks to the words from the mouth of ECB chairman Mario Draghi, a turning point was reached in July 2012. The return of investor confidence was reflected in a stock market rally, recuperation in commodity prices and the appreciation of the euro. At the same time, bonds from countries that had until recently been rejected shot up and extensive amounts of money flowed to all kinds of credit, ranging from sound bonds to high yield and distressed loans. The result of this was that the yields on these types of loans fell quickly and the difference between high rated bonds bonds and those with a significantly greater default risk diminished to a level that hadn’t been seen since the outbreak of the credit crisis in 2008. Remarkably, the German, Finnish and Dutch government bond yields only rose very modestly, for which the Netherlands was assisted by an increasing international confidence in the budget cuts implemented by the new government.

86

87

Jaarverslag 2006


Performance In 2012, De Eendragt has continued to have an unbroken record of positive investment results. The total return amounted to 7.5% to which the matching portfolio yet again delivered a significant contribution. On the other hand, the strategy of full liability matching also stifles freedom of investment. In years such as 2012, where there are attractive opportunities on the credit markets and in risky assets, this limits the potential for profits. Since its establishment as an insurance company at the start of 2006, the total return for De Eendragt has amounted to an arithmetic average of 8% per year, with which a profit was realized that was considerably higher than that of virtually all other players in the Dutch pension sector.


ECB curve and the Ultimate Forward Rate De Eendragt uses the ECB AAA euro government bond curve for the calculation of its liabilities, as do most Dutch insurers. This is made up of a basket of government bonds with varying maturities from remaining euro countries with an AAA credit rating according to Fitch. The ECB publishes the yields on a daily basis but the exact constituent of the curve remains deliberately shrouded in mystery. If the liquidity of certain bonds is inadequate in the eyes of the ECB, they are removed from the curve. The great uncertainty that exists about the composition and the lack of transparency of the AAA curve makes it virtually unusable to accurately match the liability risk. During the reporting year, the yield spread between Germany and France narrowed, but the development of the ECB curve reveals that the ECB has removed virtually all long maturity French and Austrian government bonds since the summer. As a result, the long end of the curve approached the German yield level, which led to an increase in liabilities not compensated by the total return on the investment side. For De Eendragt, which strives to match interest rate risk as much as possible, the change in the constituent of the ECB curve resulted in a considerable mismatch that could not be hedged. After a substantial matching profit in 2011, chiefly as a result of the timely transition of French into German government bonds, losses occurred in the reporting year. At the start of September 2012, the Dutch Central Bank, DNB, with no forewarning obliged insurers to use the Ultimate Forward Rate (UFR) from 1 September for the calculation of the 2012 liabilities adequacy test. The UFR is an artificially calculated yield that replaces the AAA ECB curve for maturities of twenty to sixty years. Although using the UFR currently produces a higher yield than the ECB curve and as a result, as can be expected, the liabilities have declined, this structure also has great disadvantages. For instance, the coupon return of the UFR cannot be obtained, the curve can’t be matched, the composition brings with it significant interest-rate risks at both the fifteen and the twenty year point on the curve and the term structure prescribed by the DNB strongly goes against the contractual agreements made with insured parties. Essentially, the UFR obliges a tradeoff between covering the contractual or the supervisory yield curve. In doing so, both objectives diverge, which leads to the choice for one curve producing large matching risks on the other curve. De Eendragt has decided to proceed with its matching policy on the basis of the contractual agreements, but in doing so, to no longer stick strategically to 100% liability matching. That should prevent over-hedging.

JA ARVERSL AG 2012



Supervision De Eendragt had to invest considerable amounts in people, time and resources for supervisory authorities in the reporting year. DNB took up considerable internal organizational capacity, with frequent requests, reporting requirements, and making the UFR mandatory, while the preparation for the implementation of the European supervisory regime, Solvency II, also required substantial time and effort. De Eendragt has also participated in the so called Parallel Run, the preparation for Pillar I of Solvency II, as well as in the Own Risk and Solvency Assessment (ORSA), central to Pillar II of the new supervisory regime. The already advanced risk management system has been further fine-tuned and automated under this regime, and as a result, De Eendragt has separate risk reports for both the matching and the return portfolio, for its property, and for innovative investment. Alongside this, the risk management has attained almost complete look through reporting. Solvency In 2011 the solvency ratio – the ratio between the available equity and the minimum capital requirements – rose considerably to 381% due to a very positive result on the liability matching. In 2012, however, this ratio came under pressure again and dropped to 219%. There were four reasons. - The partial removal of French and Austrian bonds from the ECB curve led to a matching loss on the liabilities. - Interest rates in de AAA ECB curve saw another substantial decline which led to an autonomous deterioration of the debt-to-capital ratio. - The adjustment of life expectancy based on significant changes to the actuarial basis required additional provisions. - The adjustment of the calculation of the liabilities adequacy test imposed by the supervisory authority increased the liabilities on the expense of equity and therefore reduced the ratio. Insured companies At the end of the reporting year, a relatively high number of contracts from the period of 2006 to 2008 expired. This was connected to the regular agreement duration and the postponement of renewals in anticipation of major political decisions regarding the pension system. The management of De Eendragt is happy to say that almost all insured companies have decided to renew their contracts with De Eendragt. That was mostly paired with a reassessment of the service provision and pricing offered by external advisers. The unique concept of the De Eendragt appears to continue to meet the needs of our clients. In addition, De Eendragt has received a large number of requests for information from pension funds and other insured companies. Staff and organisational changes Partly because the DNB and the preparation of Solvency II has put great pressure on our relatively small organisation, we have added more temporary staff to the regular De Eendragt workforce. Moreover, there have again been considerable investments made in increasing the level of our staff’s knowledge. The development, test phase and implementation of the next version of the pension

88

Compliance De Eendragt is bound by a large number of legal provisions. An extensive Dutch written document is available from the web portal on how De Eendragt complies with these socalled Governance Principles for Insurers. This document is based on the guidelines of the Dutch Association of Insurers and takes the place of a separate paragraph on this subject in this annual report. Outlook De Eendragt remains an attractive option for many companies and their employees due to its unique combination of pension fund service and insurer guarantees. This is reflected in existing clients renewing their contracts and the continued high levels of interest from prospects. Unfortunately, the very high capital requirements from Solvency II serve to stifle further growth for De Eendragt. After all, because of our governance structure, capital cannot be increased under the current circumstances. In addition, a solution must be found for the amount of the organisation’s time that supervisory authorities consume. In 2013, De Eendragt expects to complete a strategic reorientation that should enable us to give an answer to these challenges and continue to best serve our clients in the future. * The English translation is not part of the financial accounts in this annual report.

89

Jaarverslag 2006


Governance Because of its history as a pension fund, De Eendragt has a governance structure that differs from that of other life insurers. All shares in the company are held by Stichting De Eendragt Pensioen (De Eendragt Pension Foundation), an organisation with a joint board, in which the members act jointly as a shareholder. Each of the larger insured companies has the right to have an employer and employee representative in the Board of the Foundation. There are also two members on the Board representing retirees and the smaller companies. Meetings cover issues such as the annual report and the annual accounts of both the insurer and the Foundation itself, the appointment of the accountant and the certified actuary, as well as more strategic issues, such as acquisition policy, investment policy, changes in the Articles of Association and the like. All formal decision-making takes place in the shareholders’ meeting, in which only the Foundation as a whole votes. De Eendragt has a two-person Executive Board which carries out the day-to-day management of the company alongside the management team. This is supervised by a Supervisory Board made up of five members. The Executive Board is further assisted by an Investment Committee consisting of three external experts, including the Chairman, and two members representing the insured companies.


administration software were completed successfully and according to schedule. This will contribute to further process automation which will free up time for staff to address more complex issues and answer questions from our clients. Additionally, the core IT infrastructure was also updated. From 1 July, De Eendragt has appointed a Chief Risk Officer from its own ranks. A CRO is a position required by Solvency II and the holder of this position will be responsible for all risk management.

JA ARVERSL AG 2012

BA L ANCE SHEET After result appropriation

ASSETS

2012

2011

Investments

Other financial investments Real estate participations

75,750

80,816

Equity

68,181

55,902

Bonds

1,247,226

1,180,698

Mortgages Deposits

4,045

3,594

0

18,000

Innovation

33,250

34,255

Derivatives

4,765

20,406 1,433,217

1,393,671

64,015

58,288

5,611

2,795

48,044

2,386

1,550,887

1,457,140

Investments for policyholders who bear the investment risk Receivables and prepayments Cash and cash equivalents Total


LIABILITIES Capital and reserves

2012

2011

Share capital General reserve Solidarity Portfolio Other reserves

45

45

13,577

50,450

110,128

139,197 123,750

189,692

Technical reserve Liabilities

1,333,009

1,166,925

64,015

58,288

Liabilities for policyholders who bear the investment risk Provision for profit sharing

0

1,101 1,397,024


Other liabilities and accruals Total

1,226,314

30,113

41,134

1,550,887

1,457,140

AMOUNTS IN EURO 1,000

90

Jaarverslag 2006

INCOME STATEMENT

TECHNICAL ACCOUNT LIFE INSURANCE Premiums earned on own account

2012

Gross premiums Non-recurring premiums Value transfers Reinsurance premiums

2011

49,740

49,663

10

1,957

3,272

7,311

-48

-40 52,974

58,891

Return on investments - Real estate participations

4,399

4,432

- Other investments

40,260

43,553

Realised returns

47,420

20,788

Non realised returns on investments

92,079

68,773

91,144

180,340

Payments made on own account - Gross - Value transfers

-48,379

-48,566

-2,615

7,595 -50,994

-56,161

-171,811

135,950

828

-323

-5,470

-4,734

Change to other technical provisions Provision for life insurance Profit sharing and rebates

Staff and depreciation costs Investment costs -204

Realised investment losses

-179

-44,110

-772 -44,314

-951

Non realised investment losses

-30,214

-33,954

Investment revenues charged to non-technical account

-2,275

-3,730

-68,053

72,201

2,275

3,730

Result for life insurance technical account Revenue allocated from investments transferred from technical account Other revenues Result

-164

-125

-65,942

75,806


91


Fees and interest costs


Expenditures

JA ARVERSL AG 2012

CASH F LOW STATEMENT

2012

2011

Cash flow from operating pension activities Premium income Received reinsurance payments Receipts from new commitments taken over Paid reinsurance premiums Expenditure resulting from transferred commitments Pension payments Commutations Operational and administrative costs

35,598

35,716

6

6

2,898

7,169

-55

-47

-2,201

-6,865

-48,207

-48,440

-172

-116

-5,419

-4,644 -17,552

-17,221

Cash flows from investments Direct income

44,539

45,285

Sale and redemption of investments

225,489

330,949

Purchase of investments

-206,614

-392,130

Fees

-204

-179 63,210

-16,094

Change of liquid assets

45,658

-33,315

Balance start book year

2,386

35,701



Balance end book year

48,044

2,386


92

5. 6. 7. 8.

9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24.

93

25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34.

35. 36. 37. 38. 39. 40. 41.

42. 43. 44. 45. 46. 47. 48.

JMA Benelux B.V. Keesing Reference Systems B.V. Kendrion N.V. Stichting Kenniscentrum Papier en Karton Koninklijke Reesink N.V. en gelieerde ondernemingen Loparex B.V. Loparex Holding B.V. Nienhuis Productie B.V. NIWO, Stichting Nationale en Internationale Wegvervoer Organisatie Owens Corning Veil Netherlands B.V. Perceptive Software Research & Development B.V. Lexmark International B.V. PaperlinX Netherlands B.V. BührmannUbbens B.V. Papierfabriek Doetinchem B.V. Papierfabriek Schut B.V. Parenco Hout B.V. Pfizer B.V. Zoetis B.V. v/h Pfizer Animal Health B.V. Pipelife Nederland B.V. Plasticum Group B.V. Plasticum Tilburg BV Plasticum Ede BV PQ Zeolites B.V. Pregis (Netherlands) Holding B.V. Solidpack B.V. Stamicarbon B.V. Sun Chemical B.V. THR B.V. Van der Windt Verpakking B.V.

Jaarverslag 2006

Altera Vastgoed N.V. Apeldoorn Flexible Packaging B.V. Arjowiggins Security B.V. ADC Archeologische opgravingen B.V. ADC Heritage B.V. Alef Groep B.V. Bandolera B.V. Not The Same B.V. Berends & Slump bioMérieux Benelux BV Clondalkin Group Investments B.V. D.R. Folding Cartons B.V. Cats Flexible Packaging B.V. LPF Flexible Packaging B.V. Boxes LPF B.V. Nimax B.V. Flexoplast B.V. Cojafex B.V. Crown Van Gelder N.V. Dishman Netherlands B.V. De Eendragt Pensioen N.V. De Efteling B.V. Elementis Specialties Netherlands B.V. Euroconsult Mott MacDonald B.V. FRG Retail B.V. GMP+ International B.V. Hof Groep Nederland B.V. Huhtamaki Nederland B.V. Huhtamaki Molded Fiber Technology B.V. IFO International Forwarding Office B.V. Industriewater Eerbeek B.V. Inkoopcombinatie De Eendragt B.V. Israel Economic & Trade Center B.V. Jitscale B.V.


1. 2. 3. 4.


BI JL AGE: VERZEKERDE ONDERNEMINGEN



JA ARVERSL AG 2012

94

Jaarverslag 2006

Toelichting jaarrekening 2005 Vormgeving:

Michiel Schwing, Paswerk grafisch

Opmaak en druk:

Paswerk grafisch, Cruquius

Papier binnenwerk:

120 grams promail plus natuurwit zonder optische witmakers, Clairefontaine

Omslagpapier:

300 grams off-white aquarel ‘elegance’ 100% houtvrij cellulose, papierfabriek Schut B.V.

95


COLOFON



JA ARVERSL AG 2012

JAARVERSLAG DE EENDRAGT PENSIOEN N.V

Recommend Documents