Jaarverslag Commissie voor de bezwaar- en beroepschriften

Jaarverslag 2012 Commissie voor de bezwaar- en beroepschriften

mei 2013

Jaarverslag Commissie bezwaar- en beroepschriften 2012

Gemeente Steenwijkerland

_____________________________________________________________________________________________________________

INHOUDSOPGAVE

2

VOORWOORD

3

SAMENVATTING

4

INLEIDING

5

HOOFDSTUK 1 COMMISSIE VOOR DE BEZWAAR- EN BEROEPSCHRIFTEN

6

§ 1.1

Samenstelling en secretariaat van de commissie

6

§ 1.2

Taakvelden van de commissie

7

§ 1.3

Procedure voor de behandeling van bezwaarschriften

7

HOOFDSTUK 2 AFHANDELING BEZWAAR- EN BEROEPSCHRIFTEN

9

§ 2.1

Beginvoorraad, aantal ingekomen, afgehandelde en ingetrokken bezwaarschriften

9

§ 2.2

Analyse afdoeningstermijnen

11

§ 2.3

Het vervolgtraject

13

HOOFDSTUK 3 CONCLUSIES, AANBEVELINGEN EN LEERPUNTEN

14

§ 3.1

Algemene conclusies en aanbevelingen

14

§ 3.2

Leerpunten Algemene kamer

15

§ 3.3

Leerpunten Sociale kamer

15

§ 3.4

Leerpunt Personele kamer

16

BIJLAGE 1

Aantal ingekomen en behandelde bezwaarschriften

17

BIJLAGE 2

Stroomdiagram behandeling bezwaarschrift

20

BIJLAGE 3

Uitvoering leerpunten en aanbevelingen uit jaarverslag 2011

21

BIJLAGE 4

Gebruikte afkortingen

24

2 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

VOORWOORD door Winy Pieffers, voorzitter van de Commissie voor de bezwaar- en beroepschriften Voor u ligt het jaarverslag over 2012 van de Commissie voor de bezwaar- en beroepschriften. Uit de cijfers in het jaarverslag blijkt, dat ook in 2012, evenals in voorgaande jaren, het overgrote deel van de bezwaarschriften binnen de wettelijke termijn is afgedaan. Wel is de gemiddelde afdoeningstermijn iets langer geworden door het toepassen van mediation. De kwaliteit van het geleverde werk is hoog. Ik wil al degenen die aan de behandeling van bezwaarschriften hun steentje hebben bijgedragen hartelijk danken: de ambtenaren van de vakafdelingen, de secretarissen en de administratief medewerkster van de commissie alsmede natuurlijk het gemeentebestuur, dat de behandeling van bezwaren zeer serieus neemt. In 2012 is het aantal ingediende bezwaarschriften wederom toegenomen, en wel van 111 in 2011 tot 134 in 2012. Een groot deel van die stijging heeft plaatsgevonden in de Sociale kamer: in 2011 zijn 14 bezwaarschriften op sociaal gebied ingediend en in 2012 bedroeg dat aantal 33. Voor de Algemene kamer bedroegen de aantallen in 2011 95 en in 2012 99. Zowel in 2011 als in 2012 werden twee bezwaarschriften bij de Personele kamer ingediend. Het aantal bezwarenprocedures in de Sociale kamer dat na toepassing van mediationtechnieken werd beëindigd, is gedaald van 59% in 2011 naar 42% in 2012. Daarvoor is echter een goede reden: in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is al in de primaire fase (dat wil zeggen voordat een besluit wordt genomen) mediation toegepast. Het gevolg is dat veel zaken waarin nog mediation in de bezwaarfase zou kunnen worden toegepast, al zijn “uitgefilterd”. Dat vertaalt zich dus in het lagere percentage van opgeloste zaken via mediation. De kern van het toepassen van mediationvaardigheden is communiceren, naar elkaar luisteren. In mijn voorwoord bij het jaarverslag over 2008 schreef ik, dat mediation niet pas zou moeten worden toegepast als er al een geschil is, maar dat die vaardigheden – ook – zouden moeten worden aangewend om te voorkomen dat er een geschil komt. Op het gebied van de Wmo blijkt een en ander dus goede vruchten af te werpen. Als dit niet was gebeurd, waren er wellicht meer bezwaren ingediend. Een aantal van 33 bezwaarschriften op ongeveer 2100 individuele beschikkingen is eigenlijk heel weinig! De rol van mediation kan in de nabije toekomst nog belangrijker worden nu de gemeente Steenwijkerland fors moet bezuinigen. In 2013 is in het kader van een bezwaarschrift tegen de subsidiebeslissing over 2013 al een bezwaar aan de orde geweest van een organisatie aan wie is aangekondigd dat in 2014 zal worden gekort op de subsidie. Om juridisch-technische redenen kon het bezwaar over 2014 thans niet aan de orde komen. Tijdens de zitting van bedoelde zaak kwam wel naar voren dat communiceren heel belangrijk is. Dat zal voor veel subsidierelaties gelden. In een gesprek met de te korten organisatie kan uitleg plaatsvinden en er kan worden gezocht naar verzachting van de pijn door met elkaar te denken aan een oplossing. Als dit gebeurt voordat wordt besloten tot korting op de subsidie, kan dat hopelijk veel bezwaarschriften voorkomen.

3 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

SAMENVATTING In 2012 zijn 134 bezwaarschriften ingediend. Met inbegrip van de beginvoorraad per 1 januari 2012 waren er in het verslagjaar 158 bezwaarschriften in behandeling. Hiervan zijn er 120 afgewikkeld. Het aantal ingediende bezwaarschriften van 2003 tot en met 2012 geeft het volgende beeld: 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

126¹

141

156

132²

117³

132⁴

89

103

111

134

Evenals in voorgaande jaren slaagt de commissie er in om het overgrote deel van de bezwaarschriften af te wikkelen binnen de maximale wettelijke termijn. De gemiddelde afdoeningstermijn van bezwaarschriften die behandeld zijn in de Algemene kamer bedroeg 12,4 weken. De Algemene kamer heeft 46% van de zaken binnen 12 weken afgedaan. In 98% van de gevallen zijn de bezwaarschriften binnen 18 weken afgedaan. De gemiddelde afdoeningstermijn van bezwaarschriften die behandeld zijn in de Sociale kamer bedroeg 9,8 weken. De Sociale kamer heeft 80% van de bezwaarschriften binnen 12 weken afgedaan. Alle bezwaarschriften zijn binnen de termijn van 18 weken afgehandeld. De Personele kamer heeft slechts twee bezwaarschriften inhoudelijk behandeld.

____________________________ 1

Exclusief 58 bezwaarschriften gericht tegen functiewaardering

² Naast deze 132 bezwaarschriften zijn 17 bezwaarschriften ingediend tegen besluiten van de IGSD. ³ Naast deze 117 bezwaarschriften zijn 25 bezwaarschriften ingediend tegen besluiten van de IGSD. ₄ Naast deze 132 bezwaarschriften zijn 45 bezwaarschriften ingediend tegen besluiten van de IGSD.

4 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

INLEIDING Op grond van de Verordening behandeling bezwaar- en beroepschriften heeft de commissie de taak om de verschillende bestuursorganen binnen de gemeente (de gemeenteraad, het college van burgemeester en wethouders alsmede de burgemeester) te adviseren over een breed scala aan bezwaarschriften. De procedure omtrent bezwaarschriften is geregeld in de Algemene wet bestuursrecht. In die gevallen dat het besluit niet met de uniforme openbare voorbereidingsprocedure is voorbereid, moet het bestuursorgaan het besluit eerst heroverwegen in de bezwaarprocedure voordat men beroep kan instellen. In de bezwaarprocedure vervult de commissie een onafhankelijke adviserende rol. Op basis van het advies van de commissie beslist het bevoegde bestuursorgaan uiteindelijk of het besluit in stand kan worden gelaten of moet worden herroepen. In hoofdstuk 1 staat de samenstelling van de kamers van de commissie en het secretariaat beschreven. Verder wordt in dit hoofdstuk aangegeven welke taken de commissie heeft. Paragraaf 3 van hoofdstuk 1 beschrijft de werkwijze die gevolgd wordt. In hoofdstuk 2 staan de beginvoorraad per 1 januari 2012 en het aantal ingekomen, afgehandelde en ingetrokken bezwaarschriften vermeld. Daarnaast wordt in dit hoofdstuk een analyse gegeven van de afdoeningstermijnen van de bezwaarschriften. In paragraaf 2.3 wordt de gang naar de rechter, het vervolgtraject, beschreven. Tot slot worden in hoofdstuk 3 algemene conclusies getrokken, aanbevelingen gedaan en leerpunten gegeven.

5 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

HOOFDSTUK 1 COMMISSIE VOOR DE BEZWAAR- EN BEROEPSCHRIFTEN In dit hoofdstuk staat beschreven hoe de commissie is samengesteld en op welke wijze het secretariaat is ingericht. Daarnaast worden de taakvelden van de commissie beschreven en wordt de procedure voor de behandeling van bezwaarschriften uiteengezet.

§ 1.1

Samenstelling en secretariaat van de commissie

De commissie bestaat uit een Algemene, een Sociale en een Personele kamer. Per hoorzitting zijn de (vice-)voorzitter en twee leden aanwezig. Voor de Algemene en de Sociale kamer geldt een roulatiesysteem voor het inroosteren van leden. Hierdoor hebben de leden van deze kamers met grote regelmaat zitting. Hieronder wordt de samenstelling van de kamers gegeven. Algemene kamer De Algemene kamer bestond in 2012 uit de volgende personen: −

mevrouw mr. H. Pieffers (voorzitter)

−

de heer mr. K. de Jonge (lid, tevens vice-voorzitter)

−

de heer drs. B.R. de Jonge (lid)

−

de heer mr. W.J.B. ten Kate (lid)

−

de heer mr. D. Pool (lid)

De Algemene kamer is in 2012 20 keer bijeen gekomen (2011: 26 keer). Sociale kamer De Sociale kamer was in 2012 als volgt samengesteld: −

mevrouw R. Schra-Oort (voorzitter)

−

de heer J.J. Barendrecht (vice-voorzitter en plaatsvervangend lid)

−

mevrouw mr. A. Blom-Kroese (lid)

−

mevrouw mr. D.A. Brill (lid)

−

mevrouw E.J.A. Visser-Smit (lid)

De Sociale kamer is in 2012 elf keer bijeen gekomen (2011: zeven keer). Personele kamer De Personele kamer bestond in 2012 uit de volgende personen: −

de heer mr. B.H. Abbing (voorzitter)

−

de heer J.J. Diekman (lid)

−

de heer G. Bulthuis (lid op voordracht van het Georganiseerd Overleg)

−

de heer J.J. Barendrecht (plaatsvervangend lid)

De Personele kamer is in 2012 één keer bijeen gekomen (2011: één keer).

6 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

Secretariaat van de commissie Het secretariaat van de commissie bestaat uit medewerkers van het cluster beleid en juridisch advies van de afdeling ondersteuning. De heer mr. H. Hiemstra en de heer drs. G. Elenga zijn secretarissen van de Algemene kamer. Mevrouw mr. E. Miggels en mevrouw M. Nederveld zijn secretarissen van de Algemene en Sociale kamer. Mevrouw J. Laarhuis verricht de administratieve werkzaamheden binnen het secretariaat. In 2004 is besloten het secretariaat van de Personele kamer uit te besteden. Deze lijn is tot op heden voortgezet. Het secretariaat van de incidentele personele zaken is uitbesteed aan het lokale juridisch adviesbureau Ars Iuris.

§ 1.2

Taakvelden van de commissie

De Sociale kamer behandelt de bezwaarschriften die worden ingediend tegen besluiten op grond van de sociale wetgeving. De Personele kamer behandelt de besluiten over personele aangelegenheden. De overige ingediende bezwaarschriften worden behandeld door de Algemene kamer. Hierbij is een uitzondering gemaakt voor bepaalde besluiten. In artikel 2, tweede lid, van de Verordening behandeling bezwaar- en beroepschriften 2001 is geregeld, dat de commissie niet bevoegd is ten aanzien van de bezwaar- en beroepschriften die zijn ingediend op grond van: a.

de gemeentelijke belastingverordeningen;

b.

de Wet waardering onroerende zaken.

Als de gemeente bezwaarschriften ontvangt die gebaseerd zijn op de hiervoor genoemde regelgeving, dan worden deze afgedaan door het cluster belastingen van de afdeling ondersteuning.

§ 1.3

Procedure voor de behandeling van bezwaarschriften

Sinds 2011 wordt bij de ontvangstbevestiging een brochure meegestuurd, waarin het gehele proces wordt toegelicht. Het werkproces is als volgt. Fase 1 De verantwoordelijkheid voor de intake en procesbewaking is geconcentreerd bij twee medewerkers van het secretariaat. In het kader van het toepassen van mediationtechnieken wordt het bezwaarschrift in de eerste week na ontvangst ter beoordeling voorgelegd aan één van de secretarissen. Afhankelijk van de inhoud van het bezwaarschrift neemt de secretaris dan wel een medewerker van de vakafdeling telefonisch contact op met de belanghebbenden. Als partijen er onderling uitkomen, zijn de volgende fasen uiteraard niet aan de orde. Parallel aan het vorenstaande proces, om de afdoening niet te vertragen, wordt de functionele afdeling verzocht een verweerschrift en de bijbehorende stukken binnen de gestelde termijn in te dienen. Tegelijkertijd wordt ook een hoorzitting gepland. De hoorzitting vindt in principe plaats binnen vier tot zes weken na ontvangst van het bezwaarschrift. Fase 2 Het secretariaat stelt zich nadrukkelijk ten doel het schriftelijke advies op te stellen binnen twee weken na de hoorzitting. In die gevallen waarin de commissie niet direct na de hoorzitting tot een afgerond oordeel kan komen, wordt het schriftelijk advies opgesteld binnen twee weken nadat de commissie tot een definitief oordeel is gekomen. 7 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

Fase 3 Indien het advies van de commissie geheel overeenstemt met het bestreden besluit waartegen het bezwaar was gericht, brengt de secretaris van de commissie rechtstreeks advies uit aan het gemeentebestuur, zonder tussenkomst van de verweervoerende afdeling. Indien het advies afwijkt van het bestreden besluit (in welke zin dan ook, bijvoorbeeld een gewijzigde motivering) krijgt de verweervoerende afdeling één week de tijd om richting secretariaat aan te geven of men eventueel contrair wil gaan. In dit laatste geval legt de afdeling het contraire advies zo spoedig mogelijk voor aan het gemeentebestuur. Deze werkwijze geldt ook voor zaken waarbij een "kennelijk niet-ontvankelijk advies" is uitgebracht. Omdat contrair gaan tot de uitzonderingen behoort, wordt het advies van de commissie in de meeste gevallen door het secretariaat van de commissie voorgelegd aan het gemeentebestuur. In het stroomschema in bijlage 2 staat de procedure in het kort weergegeven.

8 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

HOOFDSTUK 2 AFHANDELING BEZWAAR- EN BEROEPSCHRIFTEN In paragraaf 2.1 staan de beginvoorraad per 1 januari 2012, het aantal ingekomen, afgehandelde en ingetrokken bezwaarschriften vermeld. Paragraaf 2.2 bevat een analyse van de afdoeningstermijnen. Verder wordt in paragraaf 2.3 het vervolgtraject beschreven.

§ 2.1

Beginvoorraad, aantal ingekomen, afgehandelde en ingetrokken bezwaarschriften

Totaalcijfers In 2012 heeft de gemeente 134 bezwaarschriften ontvangen ter behandeling in één van de kamers. Er bestond op 1 januari 2012 een beginvoorraad van 24 bezwaarschriften. De gemeente heeft in 2012 120 bezwaarschriften afgedaan, waardoor er op 31 december 2012 een eindvoorraad van 38 bezwaarschriften bestond. In tabel 1 in bijlage 1 staan de totaalcijfers van 2012 en voorgaande jaren vermeld. Tabel 2 in bijlage 1 geeft een overzicht van het aantal ingekomen bezwaarschriften per afdeling. Tabel 3 in bijlage 1 geeft een overzicht van de afhandeling van bezwaarschriften per afdeling. Algemene kamer In 2012 zijn 99 bezwaarschriften bij de Algemene kamer ingediend. De beginvoorraad van 2012 bedroeg 19 bezwaarschriften. Dit houdt in dat in 2012 118 bezwaarschriften in behandeling waren. Van de 118 bezwaarschriften zijn er 91 afgedaan, waardoor er op 31 december 2012 een eindvoorraad van 27 bezwaarschriften bestond. In de onderstaande tabel staat op welke wijze de bezwaarschriften zijn afgedaan. Afhandeling bezwaarschriften Algemene kamer

Afhandeling bezwaarschriften

2012

2011

(Kennelijk) niet-ontvankelijk

8

9%

11

12%

Herroepen

9¹

10%

9²

9%

Deels niet-ontvankelijk/deels herroepen

1

1%

1

1%

Deels niet-ontvankelijk/deels ongegrond

2

2%

-

-

Ongegrond

21

23%

36

38%

Ingetrokken

35

38%

28

29%

Op een andere wijze afgedaan

15

17%

10

11%

91

100%

95

100%

Behandeld aantal bezwaarschriften

TOTAAL

¹ waaronder 6 (deels) gegrond ² waaronder 2 gegrond

Uit deze tabel valt af te leiden dat de Algemene kamer 41 bezwaarschriften inhoudelijk heeft behandeld. Deze bezwaarschriften hebben het hele traject doorlopen. Er zijn 50 bezwaarschriften ingetrokken of op een andere wijze afgedaan. Van de 21 bezwaarschriften die ongegrond zijn verklaard, moesten in acht gevallen gebreken worden hersteld.

9 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

In twee zaken heeft de vakafdeling het bestuursorgaan (deels) contrair geadviseerd. In de overige gevallen is het advies van de commissie overgenomen. Van de bezwaarschriften is 55% opgelost na toepassing van de werkwijze waarbij mediationvaardigheden worden ingezet dan wel op een andere wijze afgedaan. Tabel 4 in bijlage 1 geeft een overzicht van de afhandeling van bezwaarschriften per afdeling en onderwerp. Sociale kamer In 2012 heeft de Sociale kamer 33 bezwaarschriften ontvangen. De beginvoorraad van 2012 bedroeg vier bezwaarschriften. Dit betekent dat er in 2012 37 bezwaarschriften in behandeling waren. Van de 37 bezwaarschriften zijn er 26 afgedaan. Per 31 december 2012 resteerde een werkvoorraad van elf bezwaarschriften. Tot welke uitkomsten dit heeft geleid, kan uit onderstaande tabel worden afgeleid. Afhandeling bezwaarschriften Sociale kamer

Afhandeling bezwaarschriften

2012

2011

Herroepen

4¹

15%

4²

23%

Ongegrond

11

42%

3

18%

Ingetrokken

10

39%

6

36%

Op een andere wijze afgedaan

1

4%

4

23%

26

100%

17

100%

Behandeld aantal bezwaarschriften

TOTAAL

¹ waaronder 2 gegrond ² waaronder 3 gegrond

Uit de tabel valt af te leiden dat de Sociale kamer 15 bezwaarschriften inhoudelijk heeft behandeld. Van elf bezwaarschriften die ongegrond zijn verklaard, moesten gebreken worden hersteld. In alle gevallen dat een bezwaarschrift tot een advies van de commissie heeft geleid, heeft het college dit advies overgenomen. Van de bezwaarschriften, die bij de Sociale kamer zijn binnengekomen, is 42% opgelost na toepassing van mediationvaardigheden. Tabel 5 in bijlage 1 geeft een overzicht van de afhandeling van bezwaarschriften per onderwerp. Personele kamer De Personele kamer heeft in 2012 twee bezwaarschriften ontvangen. Op 1 januari 2012 was er een beginvoorraad van één bezwaarschrift. Deze drie bezwaarschriften zijn in 2012 afgedaan, waardoor er op 31 december 2012 geen eindvoorraad bestond. De Personele kamer heeft twee bezwaarschriften, gericht tegen de aanwijzing in geval van ramp of crisis op grond van artikel 15:1:11 CAR/UWO, inhoudelijk behandeld. Deze bezwaarschriften hebben het gehele traject doorlopen. De commissie heeft het college geadviseerd de bezwaren ongegrond te verklaren. Het college heeft het advies van de commissie overgenomen.

10 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

Het in 2011 ingediende bezwaarschrift, gericht tegen onvoorwaardelijk strafontslag op grond van artikel 8:13 CAR/UWO, is door het aangaan van een vaststellingsovereenkomst in 2012 ingetrokken. Het vorenstaande is verwerkt in tabel 6 in bijlage 1.

§ 2.2 Analyse afdoeningstermijnen Deze paragraaf bevat informatie over de termijnen waarbinnen de bezwaarschriften worden afgehandeld. De wettelijke termijn om op een bezwaarschrift te beslissen bedraagt twaalf weken vanaf de datum waarop de termijn van zes weken voor het indienen van bezwaar is verstreken. Deze termijn kan met zes weken worden verdaagd. Uiterlijk binnen 18 weken dient er dan ook een beslissing te worden genomen op een bezwaarschrift. Verder uitstel is mogelijk als de indiener van het bezwaarschrift daarmee instemt en andere belanghebbenden daardoor niet in hun belangen worden geschaad of ermee instemmen. In het vorig jaarverslag is voor 2012 de volgende doelstelling opgenomen: -

50% van de bezwaarschriften afdoen binnen de wettelijke termijn (zonder verdaging) van twaalf weken;

-

alle bezwaarschriften afdoen binnen de maximale wettelijke termijn van 18 weken.

Algemene kamer In 2012 bedroeg de gemiddelde behandelingsduur van bezwaarschriften die het gehele traject hebben doorlopen (indienen verweerschrift, advies commissie en beslissing bestuursorgaan) 12,4 weken. In 2011 bedroeg deze termijn 10,5 weken en in 2010 10 weken. In 2012 is 46% van de bezwaarschriften binnen de termijn van 12 weken afgedaan. In 2011 was dat 59% en in 2010 81%. In 2012 is 98% van de bezwaarschriften binnen 18 weken afgedaan. Dit percentage bedroeg in 2011 ook 98% en in 2010 95%. De vorenstaande gegevens zijn verwerkt in de onderstaande tabel. Gemiddelde behandelingsduur bezwaarschriften behandeld door de Algemene kamer

Periode

Gemiddeld

< 12 wk

< 18 wk

> 18 wk

2010

10 weken

81%

95%

5%

2011

10,5 weken

59%

98%

2%

2012

12,4 weken

46%

98%

2%

Bij deze tabel worden de volgende kanttekeningen gemaakt. a.

In deze tabel zijn de bezwaarschriften meegenomen die hebben geleid tot een inhoudelijk advies van de commissie en waarop is besloten.

11 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

b.

Een aantal bezwaarschriften is buiten beschouwing gelaten in de tabel, zowel voor de termijnoverschrijding als voor de gemiddelde afdoeningstermijn. De reden hiervan is dat afdoening van deze bezwaarschriften weliswaar meer dan 18 weken heeft geduurd, maar hiervoor bestaat een plausibele reden, dat wil zeggen een geldige reden op grond van de Awb. De oorzaken van termijnoverschrijding in deze gevallen waren bijvoorbeeld: de hoorzitting wordt uitgesteld op verzoek van partijen; er moet een nader onderzoek plaatsvinden naar aanleiding van de zitting; opschorting in afwachting van mediation. In al deze gevallen hebben bezwaarden ingestemd met overschrijding van de wettelijke beslistermijn.

c.

Bij één bezwaarschrift (2% zoals opgenomen in de tabel hierboven) is sprake van een niet plausibele reden voor de termijnoverschrijding, althans een reden die voor rekening van de gemeente komt. Het ging hierbij om een geval waarbij de gemeenteraad een beslissing op het bezwaarschrift moest nemen, waardoor de termijn is overschreden.

Sociale kamer Over het jaar 2012 bedroeg de afdoeningstermijn van bezwaarschriften die het gehele traject hebben doorlopen (indienen verweerschrift, advies commissie en beslissing bestuursorgaan) gemiddeld 9,8 weken. In 2010 en 2011 bedroeg de gemiddelde afdoeningstermijn 9,5 weken respectievelijk 9,1 weken. In 2012 heeft de Sociale kamer 80% van de bezwaarschriften binnen de termijn van 12 weken afgedaan. In 2011 was dat ook 80% en in 2010 67%. In 2012 zijn alle zaken binnen 18 weken afgehandeld, net als in voorgaande jaren. Gemiddelde behandelingsduur bezwaarschriften behandeld door de Sociale kamer

Periode

Gemiddeld

< 12 wk

< 18 wk

> 18 wk

2010

9,5 weken

67%

100%

0%

2011

9,1 weken

80%

100%

0%

2012

9,8 weken

80%

100%

0%

In deze tabel zijn de bezwaarschriften meegenomen die hebben geleid tot een inhoudelijk advies van de commissie en waarop is besloten. Personele kamer In 2012 heeft de Personele kamer twee bezwaarschriften inhoudelijk behandeld. Op verzoek van bezwaarden zijn ze gelijktijdig gehoord. De afdoening van deze zaken heeft 17,7 weken geduurd. Er is tijdig een verdagingsbrief aan bezwaarden gestuurd. Door overleg om te komen tot een oplossing en de vakantieperiode heeft de behandeling de nodige tijd in beslag genomen.

12 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

§ 2.3

Het vervolgtraject

Eén functie van de bezwaarschriftenprocedure is de zeefwerking. Hiermee wordt bedoeld dat het aantal zaken, dat aan de rechter wordt voorgelegd, aanzienlijk beperkter zal zijn vanwege het feit dat eerst de bezwaarschriftenprocedure wordt doorlopen. Alleen al de getalsmatige vergelijking tussen de ingediende bezwaarschriften en de bij de rechtbank ingediende beroepschriften laat zien dat de bezwaarschriftenprocedure een goede zeefwerking heeft.

Beroep bij de rechtbank In 2012 is elf keer uitspraak gedaan door de sector Bestuursrecht van de rechtbank in zaken, waarover de Algemene kamer van de commissie voor de bezwaar- en beroepschriften advies heeft uitgebracht. Beroep bij de rechtbank

Uitspraak

IO

REO

MO

TOTAAL

3

1

4 1 6

1

11

niet-ontvankelijk gegrond ongegrond

1 5

1

TOTAAL

6

4

Voorlopige voorziening bij de rechtbank Wanneer een bezwaarschrift is ingediend en sprake is van een spoedeisend belang, kan bij de Voorzieningenrechter een voorlopige voorziening worden gevraagd. In 2012 is vijf keer uitspraak gedaan door de Voorzieningenrechter van de rechtbank. Voorlopige voorziening bij de rechtbank

Uitspraak

IO

niet-ontvankelijk verzoek om voorlopige voorziening toegewezen verzoek om voorlopige voorziening afgewezen

1 3

TOTAAL

4

MO

TOTAAL

1

1 1 3

1

5

Hoger beroep bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State Tegen de uitspraak van de rechtbank inzake de meeste bestuursrechtelijke zaken staat de mogelijkheid van hoger beroep bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State open. In 2012 is één keer uitspraak gedaan door deze rechter over zaken, waarover de Algemene kamer van de commissie voor de bezwaar- en beroepschriften advies heeft uitgebracht. Het betreft een zaak van de afdeling REO. De rechter heeft het hoger beroep ongegrond verklaard.

13 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

HOOFDSTUK 3 CONCLUSIES, AANBEVELINGEN EN LEERPUNTEN § 3.1

Algemene conclusies en aanbevelingen

Behandelingstijd bezwaarschriften Algemene kamer De Algemene kamer heeft de bezwaarschriften in 2012 gemiddeld in 12,4 weken afgedaan (in 2011: 10,5 weken; in 2010: 10 weken). Het aantal bezwaarschriften dat wordt afgedaan binnen de maximale wettelijke termijn van 18 weken is onveranderd hoog gebleven: zowel in 2011 als in 2012 in 98% van de gevallen. De doelstelling om 100% binnen 18 weken af te doen is daarmee net niet gehaald. Overigens ging het hier slechts om één bezwaarschrift dat buiten de termijn van 18 weken is afgedaan. In 2012 werden in 46% van de gevallen de bezwaarschriften binnen twaalf weken afgehandeld, terwijl dit percentage in 2011 59% bedroeg. De doelstelling om 50% binnen twaalf weken af te doen is daarmee niet gehaald. De langere afdoeningstermijn is met name veroorzaakt door structurele en geïntensiveerde toepassing van mediationvaardigheden. Sociale kamer In 2012 is de gemiddelde afdoeningstermijn van de Sociale kamer laag gebleven: 9,8 weken (in 2011: 9,1 weken en in 2010: 9,5). 80% van de zaken is binnen twaalf weken afgedaan. Daarnaast zijn de bezwaarschriften in alle gevallen binnen de (maximale) wettelijke termijn van 18 weken afgedaan. De Sociale kamer heeft beide gestelde doelstellingen volledig gehaald. Personele kamer In de Personele kamer zijn slechts twee zaken inhoudelijk behandeld. Afdoening had plaats binnen de wettelijke termijn van 18 weken. Mediationvaardigheden In 2012 is 55% van de bezwaarschriften die binnen het werkterrein van de Algemene kamer liggen ingetrokken of anders afgedaan. De ‘informele aanpak’ – dat wil zeggen: de werkwijze waarbij mediationvaardigheden worden toegepast – heeft hieraan een belangrijke bijdrage geleverd. Ten opzichte van 2011 (43%) en 2010 (28%) is dit een stijging en de geformuleerde doelstelling om 45% van de bezwaarschriften op een andere wijze af te doen dan via de volledige bezwaarprocedure is daarmee ruimschoots gerealiseerd. De structurele toepassing van de ‘informele aanpak’ en een verstevigde inzet en investering in opleidingen op dit terrein bij zowel het secretariaat van de commissie alsook bij de afdelingen is een belangrijke verklaring voor deze stijging c.q. het relatief hoge intrekkingspercentage. Bij de Sociale kamer bedraagt het percentage voor 2012 42% en is daarmee iets lager dan in 2011 (59%) en 2010 (50%). Een verklaring hiervoor is dat het team Wmo mediationvaardigheden reeds in de primaire fase inzet. Daarnaast is er door beleidswijziging een striktere normering, waardoor men uit ongenoegen en principiële overwegingen de bezwaren toch behandeld wil hebben.

14 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

Doelstelling afdoening bezwaarschriften in Steenwijkerland De doelstelling blijft gehandhaafd om minimaal 50% van de bezwaarschriften af te doen binnen de wettelijke termijn van twaalf weken. Tevens blijft de ambitie bestaan om alle bezwaarschriften binnen de wettelijke termijn van maximaal 18 weken af te doen.

§ 3.2

Leerpunten Algemene kamer

De leerpunten en aanbevelingen uit het vorige verslag zijn grotendeels uitgevoerd c.q. overgenomen. In bijlage 3 is een uitgebreid overzicht opgenomen. De commissie heeft voor dit jaar de volgende leerpunten. 1.

In een handhavingszaak heeft de commissie geconstateerd dat de gemeente zich niet goed op de hoogte had gesteld van de feitelijke situatie alvorens een primair besluit te nemen. Vroegtijdig onderzoek zou hebben geleid tot een andere afweging van het primaire besluit. Ook in de bezwaarfase bleek vervolgens dat de (vertegenwoordiger) van het college niet op de hoogte was van de feitelijke situatie. De commissie heeft hiervoor in het verleden reeds eerder aandacht gevraagd.

2.

In een andere handhavingszaak bleek pas ter zitting dat er een aanvraag ter legalisering was ingediend waarop echter nog niet was besloten door het college. Naar aanleiding van het vorig jaar uitgebrachte jaarverslag werd door de gemeente toegezegd alerter te zijn op de legalisatieaanvragen tijdens de bezwaarprocedure. Eventueel kan dan namelijk de hoorzitting – zo mogelijk – worden opgeschort in overleg met het secretariaat van de commissie. De commissie vraagt hiervoor, evenals vorig jaar, aandacht.

3.

In meerdere zaken was er sprake van een deelbeslissing op bezwaar. De betrokkenen kunnen pas na de verzending van de definitieve beslissing op bezwaar beroep bij de rechtbank aantekenen. De commissie vraagt dan ook zorg te dragen voor een vlotte afdoening en dit af te stemmen met het secretariaat van de commissie in verband met de termijnbewaking.

§ 3.3

Leerpunten Sociale kamer

Leerpunten in het kader de beleidswijzigingen Per 1 juli 2012 is het beleid op het gebied van de Wet maatschappelijk ondersteuning gewijzigd. Naar aanleiding daarvan hebben er herindicaties plaatsgevonden. Het college heeft in veel gevallen minder hulp bij het huishouden toegekend. Dit is enerzijds gelegen in de aanpassing van de normering, anderzijds wordt in bepaalde gevallen de eerste twee uur hulp als algemeen gebruikelijk beschouwd, waardoor de eerste twee uur hulp niet wordt vergoed. Daarnaast komen cliënten minder vaak in aanmerking voor een financiële tegemoetkoming in de vervoerskosten, omdat het in hun situatie als algemeen gebruikelijk wordt beschouwd.

15 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

In veel van deze zaken werd bezwaar gemaakt tegen het algemeen gebruikelijk beschouwen van de eerste twee uur hulp bij het huishouden en/of de vervoersvoorziening. Een aantal bezwaarden begreep hier op basis van de beschikking niets van. De commissie is met bezwaarden van mening dat het begrip "algemeen gebruikelijk" niet duidelijk in de beschikkingen is uitgelegd. De verweerschriften bevatten wel een uitgebreidere toelichting. De commissie adviseert het college het begrip "algemeen gebruikelijk" in de beschikkingen overeenkomstig de verweerschriften uit te leggen en aandacht te schenken aan de leesbaarheid van de brieven. Daarnaast vindt een aantal bezwaarden het bepalen van het algemeen gebruikelijk zijn van (een deel van) de voorziening, zoals Steenwijkerland dat in haar beleid heeft opgenomen, in strijd met de wet. Als gevolg van de door de raad en het college gekozen en in de wet- en regelgeving vastgelegde systematiek komt een aantal cliënten niet in aanmerking voor de vergoeding van de eerste twee uur hulp bij het huishouden dan wel een vervoersvoorziening. Helaas heeft de Centrale Raad van Beroep (CRvB) tot nu toe, voor zover bekend, geen uitspraak gedaan in een vergelijkbare zaak. De commissie adviseert het college de ontwikkelingen in de gaten te houden. Verder heeft de commissie in meerdere zaken geadviseerd de motivering aan te vullen en de wettelijke grondslag in de beschikking op te nemen. Ook heeft de commissie in meerdere zaken aangegeven dat de overgangstermijn correct moet worden toegepast. De datum van het huisbezoek is niet bepalend, maar de verzenddatum van de beschikking. De secretaris heeft in februari 2013, vooruitlopend op dit jaarverslag, deze leerpunten toegelicht. De commissie is verheugd te horen dat het cluster wmo hieraan inmiddels uitvoering heeft gegeven. Overige leerpunten In één zaak is bezwaarde van mening dat ze in aanmerking komt voor de gevraagde woonvoorziening, omdat de door de gemeente ingeschakelde medische en bouwkundige deskundigen dat zouden hebben aangegeven. Mede op basis van deze adviezen heeft bezwaarde gedurende een aantal maanden in de veronderstelling verkeerd, dat de gevraagde woonvoorziening zou worden toegekend. Uiteindelijk is de aanvraag afgewezen, omdat de voorziening algemeen gebruikelijk is. De commissie vraagt het college om aan dit werkproces aandacht te schenken, zodat dit in de toekomst wordt voorkomen. Volgens vaste jurisprudentie van de CRvB moet, gezien de nauwe verwevenheid van een terugvorderingsbesluit met een herzienings- of intrekkingsbesluit, een besluit tot herziening of intrekking van een aanspraak in alle gevallen genomen te worden voorafgaand aan of uiterlijk tegelijk met het besluit tot terugvordering. In meerdere gevallen is de terugvordering van een persoonsgebonden budget ten onrechte niet vooraf gegaan door een intrekkingsbesluit. Dit gebrek is overeenkomstig de geldende jurisprudentie hersteld tijdens de bezwaarprocedures. De commissie adviseert het college het proces en de beschikkingen conform het vorenstaande aan te passen.

§ 3.4

Leerpunt Personele kamer

Voor het jaar 2012 zijn geen bijzonderheden te melden.

16 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

BIJLAGE 1

AANTAL INGEKOMEN EN BEHANDELDE BEZWAARSCHRIFTEN

Tabel 1

Totaalcijfers

Aantal ingediende

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

184¹

141

156

132²

117³

132⁴

89

103

111

134

bezwaarschriften Beginvoorraad

54 +

Totaal aantal te behan-

112 +

47 +

33 +

40 +

31 +

41 +

18 +

26 +

24 +

238

253

203

165

157

163

130

121

137

158

Afgehandeld

126 -

206 -

166 -

125 -

126 -

123 -

112 -

95 -

113 -

120 -

Eindvoorraad

112

47

37

40

31

40

18

26

24

38

delen bezwaarschriften

31 december ¹ Van de 184 bezwaarschriften zijn er 58 gericht tegen de uitkomsten van de functiewaardering. ² Naast deze 132 ontvangen bezwaarschriften zijn 17 bezwaarschriften ingediend tegen besluiten van de IGSD. ³ Het secretariaat van de commissie heeft naast de 117 bezwaarschriften gericht tegen besluiten van de gemeente ook nog 25 bezwaarschriften gericht tegen besluiten van de IGSD ontvangen. ⁴ Naast deze 132 bezwaarschriften zijn 45 bezwaarschriften ingediend tegen besluiten van de IGSD.

Tabel 2

Aantal ingediende bezwaarschriften per afdeling

Afdeling

Aantal bezwaarschriften 2012

2011

IO

69

51%

72

64%

MO

45

34%

22

20%

OW

8

6%

4

4%

REO

8

6%

11

10%

OS

4

3%

2

2%

134

100%

111

100%

TOTAAL

Tabel 3

Afdeling

Aantal bezwaarschriften per afdeling afgedaan

Aantal bezwaarschriften

IO

61

MO

38

REO

9

OW

7

OS

5

TOTAAL

120

17 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

Tabel 4

Afhandeling bezwaarschriften Algemene kamer per onderwerp

Advies

(k.)n.o.¹ herroepen²

Onderwerp

niet-

niet-

onge-

inge-

anders TOTAAL

ontv/her- ontv/on- grond trokken roepen

gegrond

IO: • Omgevingsvergunning:

- bouwen / planologisch

2

1

2

- vellen bomen - aanleggen

7

15

2

29

1

5

1

7 1

1

- buiten behandeling laten

1

1

• Handhaving

2

• Gemeentelijk monument

1

3

2

12

5

1

• Invordering rijbewijs

1

1 1

2

• Ontheffing oudejaarshuisjes

1

• Parkeervergunning

1

1

• Standplaatsvergunning

1

1

• Subsidie duurzaam bouwen

1

1

• Subsidie monument

1

1

• Verhuurboten

2

2

• Verzoek GBA-gegevens

1

1

REO: • Bestemmingsplan • Planschade

1

2

2

3

4

• Verkoopovereenkomst

1

• Voorbereidingsbesluit

1

1

• Vrijstelling

1

1

1

7

12

MO: • Subsidie

1

1

3

1

2

OW: • Gehandicaptenparkeerplaats • Verkeersbesluit

3

3 4

1

OS: • Afgifte briefadres

1

• Inschrijving GBA

TOTAAL

8

9

1

2

21

35

1 1

1 15

91

¹ (kennelijk) niet-ontvankelijk ² waaronder 6 (deels) gegrond

18 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

Tabel 5

Afhandeling bezwaarschriften Sociale kamer per onderwerp

Advies

herroepen*

ongegrond

ingetrokken

anders

TOTAAL

1

2

Onderwerp Gehandicaptenparkeerkaart Hulp bij huishouden

1 2

Kinderopvang op sociaal medische

4

8

14

1

1

2

3

indicatie Terugvordering persoonsgebonden

1

budget Vervoersvoorziening

2

Woonvoorziening

1

1

TOTAAL

4

11

2

4 2

10

1

26

* waaronder 2 gegrond

Tabel 6

Afhandeling bezwaarschriften Personele kamer per onderwerp

Advies

ongegrond

ingetrokken

TOTAAL

Onderwerp Aanwijzing o.g.v. art. 15:1:11

2

2

CAR/UWO Onvoorwaardelijk strafontslag TOTAAL

2

1

1

1

3

19 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

BIJLAGE 2

STROOMDIAGRAM BEHANDELING BEZWAARSCHRIFT Ontvangst bezwaarschrift

Is bezwaar

ja

ontvankelijk? nee Plannen hoorzitting

Verzoek herstel

Verzoek indienen

verzuim versturen

verweerschrift aan ja

afdeling versturen

Is bezwaar

Is bezwaar

alsnog ont-

geschikt voor

vankelijk?

mediation?

ja

nee In overleg treden met partijen

Ontvangst verweerschrift

nee Verzenden agenda en uitnodigingen voor nee

hoorzitting Is mediation geslaagd? Publiceren agenda van vergadering commissie in Steenwijkerland Expres

Hoorzitting ja Commissie brengt advies uit aan bestuursorgaan

Einde Beslissing bestuursorgaan

Verzenden beslissing aan bezwaarde

20 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

BIJLAGE 3

UITVOERING LEERPUNTEN EN AANBEVELINGEN UIT JAARVERSLAG 2011

In het jaarverslag van de commissie voor de bezwaar- en beroepschriften over 2011 is een aantal leerpunten aangegeven en zijn aanbevelingen gedaan. Om het leereffect - dat met het benoemen van deze aspecten is beoogd - te versterken, hebben de juridische adviseurs van OSBA met de teamleider(s) of betreffende medewerkers van de afdelingen de aanbevelingen en leerpunten besproken en hierover concrete afspraken gemaakt. Deze uitvoeringsafspraken zijn vervolgens in het managementteam aan de orde geweest.

In het onderstaande schema worden per aandachtspunt de afspraken en de uitvoering ervan weergegeven.

Leerpunt/aanbeveling

Team

Reactie/Afspraak

Uitvoering

Definitieve hand-

IOTH

Deze aanbeveling is praktisch en juridisch niet

Is uitgevoerd

havingsbeschikking

altijd uitvoerbaar. Als legalisatie tot de moge-

volgens reactie

pas opleggen als

lijkheden behoort, moet de aanvrager bijvoor-

c.q. afspraak

duidelijk is dat

beeld wel een (volledige) aanvraag in (willen)

legalisatie niet

dienen. Soms moet ook op formele gronden

mogelijk is.

(vooral bij handhavingsverzoeken) het handhavingstraject worden voortgezet vanwege het ontbreken van concreet zicht op legalisatie. Met deze aanbeveling wordt al rekening gehouden in de nieuwe formulering van de last, waardoor het legalisatieproces kan worden afgerond hangende de handhavingsprocedure. Daarnaast zal de vakafdeling alerter zijn op aanvragen die ter legalisatie zijn ingediend tijdens de bezwaarprocedure tegen de handhavingsbeschikking. Dit zal worden kortgesloten met het secretariaat van de bezwaarschriftencommissie. Behandeling van het bezwaar wordt dan – voor zover mogelijk – opgeschort.

Zie vervolg op pagina 22

21 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________


Team

Reactie/Afspraak

Uitvoering

Aanscherpen werk-

IOKCC

Vakafdeling was, gelet op ervaringen in voor-

Vanwege

wijze bij bereiken

gaande jaren, verrast door het feit dat het

beëindiging

subsidieplafond

subsidieplafond voor 2011 al in maart 2011

subsidie

‘duurzaam bouwen’

werd bereikt. Mede vanwege het grote aantal

‘duurzaam

en – zo nodig – in

aanvragen in korte tijd is, in die gevallen dat de

bouwen’ in

nieuwe subsidie-

aanvraag onvolledig was, niet altijd even snel

2012 leerpunt

verordening regelen.

gereageerd. De geldende verdelingsmaatstaf

niet meer

– verlening op grond van een volledige

relevant.

aanvraag – is wel helder in de betreffende subsidieverordening opgenomen. Vanwege beëindiging van de subsidie ‘duurzaam bouwen’ speelt een en ander niet meer voor 2012. Bereiken subsidieplafond in relatie tot werkwijze bij onvolledige aanvragen is wel een algemeen aandachtspunt bij opstellen c.q. uitvoeren subsidieregelingen (communicatie/ procedure). Zorgvuldig(er) onder-

IO

Bestaande werkafspraak is dat elke aanvraag

Huidige

zoek naar vraag of bij

voor een omgevingsvergunning die in strijd is

werkwijze is

omgevingsvergunning

met het geldende bestemmingsplan door de

conform

de reguliere of

Ontvangstkamer in het Bouwplanoverleg wordt

gemaakte

uitgebreide procedure

gebracht en hierin wordt beoordeeld. In 2011 is

afspraken.

gevolgd moet worden.

bij een aantal dossiers deze afspraak niet gevolgd, wat heeft geleid tot onjuiste procedures. Voor dit punt is aandacht gevraagd en dergelijke dossiers lopen nu wel via het Bouwplanoverleg. Daarnaast worden twijfelgevallen in het casusoverleg besproken.

Goede publicatie in de

OS

Mede om reden van heldere en eenduidige

Steenwijkerland

communicatie zijn recent – en in overleg met de

Expres voorkomt

vakafdelingen – de standaardteksten voor

onduidelijkheid over

publicatie in de Steenwijkerland Expres herzien

bezwaar- en beroeps-

en ingevoerd in GemWord en SBA.

Is gerealiseerd.

mogelijkheden.

Zie vervolg op pagina 23.

22 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________


Team

Reactie/Afspraak

Uitvoering

Zorgvuldig(er) onder-

IO

Bij handhavingszaken is het onderdeel van de

Bij hand-

zoek of aanvraag ter

procedure om kennis te nemen van de feitelijke

havingszaken

legalisatie van illegale

situatie. Deze werkwijze wordt voortgezet.

wordt altijd ter

activiteiten in

Betreffende zaak is een incidentele ‘misser’.

plaatse gekeken

overeenstemming is

wat de feitelijke

met feitelijke situatie,

situatie is. Dit

bijvoorbeeld door ter

gebeurt veelal

plaatse te kijken.

door toezichthouders, die hiervan rapport opmaken. Bij bezwaar wordt niet altijd ter plaatse gegaan, omdat er meestal al voldoende feitelijke informatie beschikbaar is.

Het opstellen van

MO

De wettelijke termijnen voor afhandeling van

Wettelijke

nieuwe beschikkingen

de bezwaarschriften hebben doorlopende

termijnen zijn

naar aanleiding van

aandacht van medewerkers en teamleider

gerealiseerd.

de bezwaarprocedure

Wmo.

vergt enige tijd.

23 ____________________________________________________________________________________



_____________________________________________________________________________________________________________

BIJLAGE 4

GEBRUIKTE AFKORTINGEN

Afdelingen en teams CS

: concernstaf

IO

: afdeling inwoners en ondernemers

IOKCC

: afdeling inwoners en ondernemers, team klantcontactcentrum

IOTA

: afdeling inwoners en ondernemers, team toetsen en adviseren

IOTH

: afdeling inwoners en ondernemers, team toezicht en handhaving

MO

: afdeling maatschappelijke ontwikkeling

OS

: afdeling ondersteuning

OSBA

: afdeling ondersteuning, team beleid en advies

OW

: afdeling openbare werken

REO

: afdeling ruimtelijke en economische ontwikkeling

Overige afkortingen Awb

: Algemene wet bestuursrecht

CAR/UWO

: Collectieve Arbeidsvoorwaardenregeling en Uitwerkingsovereenkomst

CRvB

: Centrale Raad voor Beroep

IGSD

: Intergemeentelijke Sociale Dienst Steenwijkerland/Westerveld

GBA

: Gemeentelijke basisadministratie

Pgb

: Persoonsgebonden budget

SE

: Steenwijkerland Expres

Wabo

: Wet algemene bepalingen omgevingsrecht

Wmo

: Wet maatschappelijke ondersteuning

Wro

: Wet ruimtelijke ordening

24 ____________________________________________________________________________________

Jaarverslag Commissie voor de bezwaar- en beroepschriften

Recommend Documents