Jaarverslag 2013 Welzijn Vught
Vught, mei 2014
1
2
Inhoudsopgave Pagina 1.
Inleiding
4
2.
Resultaat in cijfers
6
3.
Inhoudelijke rapportage
7
Voor wie zich inzet voor een ander Servicepunt vrijwilligersnetwerk Mantelzorgplaza
8 8 10
Voor wie jong en zoekend is Op straat Activiteiten Participatie
12 12 13 14
Voor wie de boot niet missen wil Vrijwillige ouderenadviseurs Nederlands voor buitenlanders Aanpak armoede
15 15 16 16
Voor een leefbare gemeenschap Leefbaar Cromvoirt Buurtbemiddeling
17 17 18
Bijlage: Afkortingenlijst
19
3
1.
Inleiding
2013 werd voor Welzijn Vught in de eerste plaats gemarkeerd door het overlijden van Nelleke Beaard. Met haar visie en vakkennis, haar enthousiasme en haar wil tot samenwerking was zij jarenlang het inspirerende boegbeeld van de organisatie. Wij missen haar, maar zullen ons werk in haar geest voortzetten. Inhoudelijk stond ons werk in 2013 in het teken van de grote transities die in 2015 zullen worden geformaliseerd. In het licht van deze ontwikkelingen vraagt de gemeente ons minder zelf te doen en de burger juist meer eigen verantwoordelijkheid te laten nemen. Ons antwoord daarop is dat wij niet alleen een appèl doen op de eigen verantwoordelijkheid van mensen, maar met hen ook de kracht ontwikkelen om daaraan daadwerkelijk vorm te geven. ‘Burgerkracht’ is dan ook het centrale begrip dat wij – als onderdeel van Divers - in een strategische visie uitwerkten. Behalve de inhoudelijke consequenties voor het werk wordt daarin ook geschetst hoe dat werk het beste kan gedijen in samenwerking of zelfs in samengaan met andere, geestverwante organisaties. Tijdens de verbouwing bleef de winkel overigens gewoon open. Transities De grote transities en hun gevolgen voor Wmo en de Jeugdzorg in het bijzonder, wierpen in 2013 hun schaduw vooruit. Zowel de gemeente als de instellingen bereiden zich al volop voor op de komende veranderingen. Omdat vooralsnog niet helder is wat dit precies voor alle partijen betekent, hebben wij gekozen voor partnership, gepaard aan een ontwikkelingsgerichte en flexibele opstelling. Omdat de ontwikkelingen intussen wel veel onzekerheid bij medewerkers veroorzaken, hebben wij hen in de discussie betrokken. Dat deden we ook vanuit het idee dat de genoemde transities gevolgen zullen hebben voor het werk. Daarvoor zullen nieuwe manieren van denken en doen nodig zijn, die gaandeweg van onderop ontwikkeld moeten worden. Innovatieprogramma Uiteindelijk gaat het erom dat burgers een beter afgestemd pakket van diensten en producten krijgen. Daartoe hebben wij samen met Juvans (maatschappelijk werk) een innovatieprogramma ontwikkeld. In dat programma worden methodieken, vaardigheden en trainingen ontwikkeld, die de medewerkers in staat stellen om klanten in hun kracht te zetten. Positie in de gemeente Door alle ontwikkelingen die zich op korte termijn voltrekken, zal ook onze positie ten opzichte van andere instellingen in de gemeente verschuiven. Welzijn Vught heeft altijd samenwerking met andere organisaties gezocht en toegejuicht. De genoemde strategische visie pleit ervoor de samenwerking met onze ‘natuurlijke’ partners verder uit te bouwen. Sociaal wijkteam In 2013 startte in de wijk Vijverhof een sociaal wijkteam waarin Welzijn Vught een van de deelnemers is. In dit pilotproject voeren wij de discussie over de functie en positie van een wijkteam in de toekomst. In 2013 ging dat gepaard met vallen en opstaan, met voortschrijdend inzicht en passen op de plaats. Met de verworven wijsheid gaan we in 2014 verder. Dan start ook een traject van de gemeente en haar samenwerkingspartners in de richting van het Sociaal Domein.
4
In het licht van de genoemde transities gaat het dan om de koppeling van het sociale wijkteam en het basisteam jeugd, resultaatgestuurde financiering en een gezamenlijke opdracht voor meerdere partijen, m.n. Vughterstede, Stichting Anders Bezig Zijn, Juvans en Welzijn Vught. Welzijn op Recept Mensen die met psychosomatische klachten bij de huisarts komen, blijken niet altijd een pilletje nodig te hebben. Door deel te nemen aan activiteiten, voelen zij zich vaak al een stuk prettiger. Om het spreekuur van de huisarts te ontlasten is ‘Welzijn op Recept’ ontwikkeld. Afhankelijk van de diagnose verwijst de huisarts door naar Welzijn op Recept waar met de patiënt, die op dat moment deelnemer wordt, wordt gezocht naar een aansprekende activiteit: wandelen, voorleesouder zijn, het verrichten van vrijwilligerswerk, etc. Sommige mensen doen en kunnen dat alleen, anderen hebben liever een maatje. Door organisatorische problemen startte het project niet in 2013. Een pilot begint nu in 2014 samen met Gezondheidscentrum Vliertstraat, Stichting Anders Bezig Zijn en Juvans. Dit jaarverslag is op een andere wijze tot stand gekomen dan in vorige jaren. De grondslag ervan vormt vanzelfsprekend de opdracht die wij op basis van de gemeentelijke doelstellingen hebben ontvangen van de gemeente. De rapportage zelf is gebaseerd op ‘tellen’ en ‘vertellen’. We gaan ervan uit dat met name het vertelgedeelte niet alleen prettiger leest, maar ook beter inzicht geeft in wat Welzijn Vught doet.
Bernadette Kok Manager Welzijn Vught
5
2. Resultaat in cijfers Afdelingen, personen, perioden Producten Participatie
budget A
Projectondersteuning Participatie Vrijwilligers en mantelzorger
1004480 A1
realisatie
percentage
4525
4105,00
91%
75
5,45
8%
2950
2560,45
87%
Mantelzorgplaza
1004780
1875
1666,45
89%
Servicepunt
1004880
725
660,00
91%
Participatie door Vrijwillige Inzet
8145380
150
121,00
81%
Maatschappelijke stages
8165380
200
113,00
57%
450
428,30
95%
Participatie jongeren
A2
Activiteiten jongeren
1002080
350
363,30
104%
Jongerenraad
1002780
100
65,00
65%
650
784,30
121%
Participatie ouderen
A3
Ouderen Samen
1011480
100
104,45
105%
Zilveren Kracht
1011980
300
432,45
144%
Vrijwillige ouderenadviseurs
8155380
250
247,00
99%
300
227,15
76%
300
227,15
76%
100
98,15
98%
100
98,15
98%
B
1295
1513,30
117%
B1
350
412,15
118%
350
412,15
118%
95
220,30
232%
95
220,30
232%
850
880,45
104%
850
880,45
104%
C
380
437,00
115%
C1
300
359,00
120%
300
359,00
120%
80
78,00
98%
80
78,00
98%
D
150
74,00
49%
D1
150
74,00
49%
150 6350
74,00 6129,30
49% 97%
Re-integratie/educatie
A4
Educatie allochtonen Armoede Armoede Sociale Samenhang en leefbaarheid in buurten en wijken Buurtwerk
1014280 A5 1003680
Buurtwerk Buurtbemiddeling
1013280 B2
Buurtbemiddeling Ambulant jongerenwerk
1001780 B3
Ambulant jongerenwerk Preventie en Zorg CJG
1002680
CJG MDO
6027180 C8
MDO Overige activiteiten Flexibele inzet Flexibele inzet Totaal
6017180
6036380
Uren projectondersteuning participatie zijn direct geboekt op de projecten.
6
3. Inhoudelijke rapportage
7
Voor wie zich inzet voor een ander Vrijwilligerswerk is goed voor de ontplooiing van individuen en voor de samenleving. Onder dat motto kennen we het traditionele vrijwilligerswerk. En zo is het nog. Maar door ontwikkelingen in de samenleving verandert de rol van vrijwilligers aanzienlijk. Professionals doen een flinke stap terug. Vrijwilligers krijgen en nemen steeds meer verantwoordelijkheid. Mantelzorgers zijn geen vrijwilligers, maar ook op hen wordt steeds meer een beroep gedaan om steun en toeverlaat te zijn van een zieke of anderszins zorgbehoeftige naaste. Met het Servicepunt en Mantelzorgplaza zorgt Welzijn Vught dat mensen die zich voor de samenleving en voor andere mensen willen inzetten, daarvoor ruimte en ondersteuning krijgen.
Welzijn Vught speelt op verschillende manieren in op de ontwikkelingen in de samenleving en de veranderende rol van vrijwilligers. Het Servicepunt bevordert niet alleen vrijwilligerswerk, het helpt tegelijk instellingen zich voor te bereiden op de genoemde veranderingen. Via Mantelzorgplaza kunnen mantelzorgers rekenen op ondersteuning en verlichting om hun vaak lastige taak voort te blijven zetten. Ook hier spelen vrijwilligers een belangrijke rol.
Servicepunt vrijwilligersnetwerk Cijfers Aantal (warm)bemiddelde vrijwilligers Aantal vragen Servicepunt Aantal website bezoekers Adviestrajecten/bezoeken organisaties Vrijwilligersagenda’s Nieuwsbrieven Advertenties in Klaverblad Aantal klussen ihkv NL Doet
Realisatie 2013 26 (incl. PVI) 356 3880 15 350 5 3 8
De basis van het vrijwilligerswerk in Vught is het Servicepunt met zijn vrijwilligersvacaturebank. Dankzij de samenwerking met Galant in Den Bosch is het bereik van de vacaturebank flink uitgebreid. Als er een vacature binnenkomt, kan die met één druk op de knop ook in Den Bosch zichtbaar worden gemaakt. De vacaturebank is voor iedereen toegankelijk via www.servicepuntvught.nl. Als de bibliotheek geopend is, kan iedereen daar de vacatures inzien.
8
Kracht Bij Servicepunt gaat men ervan uit dat iedereen vrijwilligerswerk kan doen. Iedereen kan een bijdrage aan de samenleving leveren en het Servicepunt helpt daarbij. Ook als iemand een beperking heeft. Wanneer iemand gemotiveerd is, zoekt het Servicepunt naar de beste match. Als mensen vanuit hun eigen kracht aan de slag gaan, worden ze er beter en sterker van. In plaats van betaald werk Vrijwilligerswerk dient altijd het belang van de samenleving. Voor sommige mensen heeft het verrichten van vrijwilligerswerk echter een bijzondere betekenis. Dat geldt bijvoorbeeld voor werkzoekenden die tijdelijk ontheven zijn van de plicht om te solliciteren. Op verzoek van de gemeente gaat Welzijn Vught voor hen actief op zoek naar vrijwilligerswerk. Maatschappelijk actief houden De methodieken die in de loop der tijd zijn ontwikkeld om vrijwilligerswerk te bevorderen worden ook voor andere groepen ingezet. Bijvoorbeeld voor mensen die door lichamelijke of psychische klachten ver afstaan van de arbeidsmarkt en daardoor in ledigheid of eenzaamheid dreigen te vervallen. Vrijwilligerswerk kan hen maatschappelijk actief houden. Na een intakegesprek activeert Welzijn Vught zijn eigen interne netwerk, maar ook de contacten die het Servicepunt onderhoudt. Is eenmaal een plek gevonden, dan vinden nog regelmatig gesprekken plaats tussen de vrijwilliger, de betreffende instantie en Welzijn Vught. Psychische klachten Neem een mevrouw met psychische klachten, die al zo lang dagbesteding volgt bij de GGZ. Maar ze wil zich zo graag nuttig maken, het liefst in een verzorgingshuis. Natuurlijk is het de vraag of dat zal lukken, ook met de andere begeleiders in het huis. Maar een proefperiode is perfect verlopen. Het is duidelijk hoeveel plezier deze mevrouw aan het werk heeft. En plezier betekent juist voor haar en andere mensen met psychische problemen: groei en ontwikkeling. Samenwerking in de zorg De afgelopen drie jaar tekenen zich twee duidelijke veranderingen in het vrijwilligerswerk af. In de eerste plaats trekken professionals zich terug en worden vrijwilligers belangrijker. In de tweede plaats realiseren organisaties zich dat zij met die veranderingen en dus met een andere type vrijwilliger rekening moeten houden. Het betreft vooral zorginstellingen die bezig zijn met extramuralisering. Deze instellingen zoeken nu opnieuw samenwerking en vragen het Servicepunt die te organiseren. Maatjes Door de extramuralisering is er een flinke toename van de vraag naar ‘maatjes’: vrijwilligers die één op één mensen thuis begeleiden. De vraag is zelfs zo groot dat zij het aanbod overtreft. Door samen te werken kunnen instellingen zelf in die behoefte proberen te voorzien. Want iemand met een psychische beperking kan vaak uitstekend iemand met een lichamelijk beperking helpen. En als iemand in aanmerking komt voor begeleiding door meerdere instanties, kunnen die instanties ook besluiten dat één van hen voor alle begeleiding zorgt. Advies Organisaties die op of met vrijwilligers draaien, staan voor bijzondere uitdagingen. Zoals basketbalvereniging ‘Octopus’. Het Servicepunt adviseerde de club bij een project om ongepast en grensoverschrijdend gedrag van leden en spelers te voorkomen. Daarbij werd gebruik gemaakt van de toolkit ‘In veilige Handen’ van de Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV), aangevuld met een vervolgtraject van de Nederlandse Basketbal Bond en NOC*NSF. Zie ook: http://www.evbv-octopus.nl/.
9
Mantelzorgplaza Cijfers Aantal contacten met mantelzorgers Aantal website bezoekers Aantal geregistreerde mantelzorgers Nieuwsbrieven Aantal mantelzorgers bereikt tijdens Dag/Week van de Mantelzorg Aantal mantelzorgers ondersteund door de mantelzorgmakelaar Aantal vrijwillige hulpdiensttrajecten uitgevoerd
Realisatie 2013 6200 7578 613 (122 nieuwe, 32 ex-mantelzorgers) 6 280 39 mantelzorgers en 31 hulpvragers 280
In Vught vervullen talloze inwoners zorgtaken voor zieke of zorgbehoeftige familieleden of vrienden. Hun exacte aantal is niet bekend. Velen van hen vervullen hun rol van mantelzorger als vanzelfsprekend en treden daar niet mee naar buiten. Toch is het belangrijk met hen in contact te komen. In de eerste plaats om als lokale gemeenschap waardering uit te spreken over hun zo belangrijke werk. Maar ook om met hen in gesprek te gaan over mogelijkheden van ondersteuning, zodat zij als mantelzorger niet overbelast raken. Contact en waardering Om met mantelzorgers in contact te komen organiseert Mantelzorgplaza met enige regelmaat een promotieactie, zoals in april 2013. Doel van zo’n evenement is vooral om met mantelzorgers in contact te komen en inzicht te krijgen in de problemen waar zij voor staan. Op 10 november 2013 vond ook in Vught de Dag van de Mantelzorg plaats. Ruim 230 mantelzorger kregen namens de hele Vughtse gemeenschap lof toegezwaaid. Eerder werden onder jongeren die in een mantelzorgsituatie verkeren 50 bioscoopkaartjes uitgedeeld. Dankzij diverse activiteiten zijn er nu ruim 600 mantelzorgers in beeld. En hun aantal groeit nog steeds.
Ondersteuning Het hele jaar door verzorgt Mantelzorgplaza in de bibliotheek inloopspreekuren waar zowel zorgvragers als mantelzorgers hun verhaal kunnen vertellen. Daarnaast zijn er eenmaal per maand twee zogenaamde lotgenotengroepen, waarin deelnemers ervaringen uitwisselingen en elkaar advies geven. Ook voormalige mantelzorgers zijn verenigd in een groep, aanvankelijk met ondersteuning, maar nu op eigen kracht. Deze mensen worstelen vooral met de vraag hoe zij – vaak na het overlijden van een familielid, geliefde of vriend – het leven weer zullen oppakken. Vrijwilligers Via Mantelzorgplaza komen mantelzorgers ook in contact met vrijwilligers die hen ondersteuning bieden. Dat kan bijvoorbeeld door van tijd tot tijd taken van een mantelzorger over te nemen, zodat deze even tijd heeft voor zichzelf. In de praktijk blijkt echter dat het aanbod van vrijwilligers niet altijd aansluit op de vraag. Steeds vaker blijkt er achter de roep om ondersteuning een heel andere vraag schuil te gaan. Datzelfde geldt trouwens voor iemand die om zorg vraagt.
10
Vroeger kwam er een betaalde kracht, nu vraagt men om ‘een vrijwilliger’. Maar weten we dan welke probleem er werkelijk achter de vraag ligt? Mevrouw de Leeuw heeft tijdens een keukentafelgesprek aangegeven moeite te hebben met het bijhouden van de administratie. Haar man deed dit altijd, maar die is twee jaar terug plotseling overleden. Mantelzorgplaza krijgt het verzoek voor een vrijwilliger, die zowel gezelschap als de administratie voor mevrouw de Leeuw kan doen. De vraag wordt alleen niet zo geformuleerd aan ons gesteld, maar enigszins cryptisch gedeeld in wel drie subvragen, kortom wat is nu de vraag van mevrouw zelf? Tijd voor een kopje koffie te gaan drinken en wel door een medeburger, die zeker dezelfde taal spreekt en los van al het aanbod in gesprek gaat. Conclusie na het gesprek: mevrouw de Leeuw heeft een neef die haar na het overlijden van haar man heeft geholpen en nu na twee jaar blijkt mevrouw er niet meer helemaal zelf uit te komen. Is de neef bereid en in de gelegenheid om nogmaals te helpen? Mevrouw de Leeuw had hier zelf nog niet aangedacht, maar ja dat is eigenlijk wel de meest geweldige oplossing. Natuurlijk als er andere vragen zijn waarmee we kunnen helpen, als is het maar meedenken, kunt u altijd bellen. Kosten een kopje koffie en een gesprek van anderhalf uur. Sterker sociaal netwerk Om de vraag achter te vraag kunnen bereiken is er op landelijk niveau een training voor vrijwilligers ontwikkeld, die in 2014 ook in Vught wordt gegeven. Dankzij de training bieden vrijwilligers niet langer een pasklare dienstverlening aan, maar richten zij zich vooral op het versterken van het sociaal netwerk. In een open en breed gesprek zoeken zij samen met zorgvrager en mantelzorger naar mogelijkheden die de eigen sociale omgeving biedt en de ondersteuning die een vrijwilliger daarbij kan bieden. Natuurlijk zijn er praktische behoeften waaraan meteen kan worden voldaan. Wie met een iPad wil leren omgaan, kan terecht in het iPad-café. Maar zelfs daar blijkt elkaar ontmoeten en elkaar helpen net zo belangrijk te zijn. In het algemeen gaat het erom het aanbod los te laten; de inzet wordt steeds meer de behoefte te bepalen en vervolgens samen met het eigen netwerk een manier te vinden om daaraan tegemoet te komen. Vrijwillige Hulpdiensten Vrijwilligers zijn ook actief in de vrijwillige hulpdiensten. Wie daar behoefte aan heeft kan een beroep doen op een extra paar handen bij tuinieren, klusjes, computeren, administratie, de bediening van apparaten, verhuizen of het omgaan met een scootmobiel. De diensten zijn op verzoek beschikbaar voor mensen die om gegronde redenen (tijdelijk) niet zelf allerlei dagelijkse handelingen kunnen verrichten. Ook mensen met een beperking maken er gebruik van. De hulp is kortdurend, maar kan langer duren als dat nodig is, bijvoorbeeld bij schuldhulpverlening. De vrijwilligers verlenen in de eerste plaats hulp, maar letten ook op of er met iemand meer aan de hand is. Als dat het geval is, kan aanvullende hulpverlening worden ingeroepen. In een aantal gevallen werken de vrijwilligers nauw samen met het maatschappelijk werk.
11
Voor wie jong en zoekend is Kennen en gekend worden. Dat is het motto van welzijnswerkers die met jongeren aan de slag zijn. Waar jongeren voor overlast zorgen in hun omgeving, is contact leggen de eerste stap naar een oplossing. Door hun taal te spreken, vertrouwen te winnen en vervolgens alternatieve activiteiten aan te bieden. Juist die activiteiten helpen jongeren te ontdekken waar ze goed in zijn en waar ze zich verder in zouden kunnen ontwikkelen. Activiteiten kunnen er zelfs toe leiden dat jongeren zich interesseren voor het gemeentelijk beleid en daarvoor alternatieven formuleren. Cijfers Activiteiten Contacten 10 structurele hanggroepen Contacten 15 groepen zonder vaste hangplek Aantal vrijwilligers Preventielessen Maurick college (leerjaar 1, 2 en 3) Voorlichtingsactiviteiten Sportactiviteiten Scholing vrijwilligers Doorverwijzing JPP (complex casussen) Individuele hulpverleningstrajecten Overlastmeldingen Meldingen overlastsituaties Groepen actief in eigen omgeving I.s.m. JPP preventielessen groepsdruk (basisschool en Maurick College)
Gerealiseerd 2013 43 ± 100 jongeren 75 – 100 jongeren 27 (90% uit de doelgroep vlgs ‘vrijwilligersladder’) > 1000 leerlingen 12 10 12 3 5 Gedaald met 37% 25 volgens overlastprotocol 5 6
Welzijn Vught benadert jongeren op verschillend manieren. Op straat waar groepen jongeren rondhangen, door hen gericht activiteiten aan te bieden waarin zij zich kunnen ontplooien, of door met hen projecten uit te voeren die van belang zijn voor de hele Vughtse gemeenschap.
Op straat Jongeren hangen nu eenmaal graag op straat. Meestal levert dat geen echte problemen op. Maar sommige vriendengroepen ontwikkelen gedrag waar de omgeving flink last van kan hebben. Ze laten rommel achter, scheuren met brommers, en maken dingen kapot. Met de meeste groepen bestaat al lang contact. Bij elke nieuwe melding wordt er contact gelegd met de jongeren zelf, degenen die overlast meldt, de ouders, scholen en andere instanties. Jongeren met problemen worden op weg geholpen. Niet dat daardoor jongeren minder gaan ‘hangen’, maar de scherpe kantjes gaan er wel af. Relaxed In Vught zwierf een groep jongeren rond, in de leeftijd tussen 16 en 23 jaar. Waar ze hingen werd stevig gedronken, geblowd, en met auto’s en brommers gescheurd. De jongerenwerker erop af. Gewoon een beetje kletsen. Maar hij zei erbij dat hun gedrag echt niet kon. ‘Kijk, met mij kun je het relaxed oplossen. Doe je dat niet, dan is de politie zó hier. Dan gaat het minder relaxed.’ Vervolgens organiseerde hij een voetbaltoernooitje, en andere activiteiten in de Gouden Zonne. Daar zijn die jongeren nu twee keer per week. Zeker, ze hangen nog, maar minder vervelend dan voorheen. En sinds kort knappen ze hun eigen Jongeren Ontmoetings Plek (JOP) op, met materiaal dat ze zelf via de gemeente kunnen bestellen.
12
Rolverdeling met politie De relatie met de politie is cruciaal. Een jongerenwerker kan het werk op zijn eigen manier doen, doordat op de achtergrond altijd de sterke arm dreigt. Omgekeerd neemt de jongerenwerker de politie werk uit handen, dat niet echt voor de politie is. Om de samenwerking tussen politie en ambulant jongerenwerk te verbeteren is in 2012 het ‘overlastprotocol’ opgesteld. Dat bepaalt wie van de twee op een melding van overlast afgaat. In ernstige gevallen, bij vandalisme en criminaliteit, is dat de politie; bij minder ernstige incidenten gaat de jongerenwerker erop af. In dat laatste geval maakte de jongerenwerker samen met de melders, andere omwonenden en de jongeren zelf een analyse en een plan voor verdere actie. Binnen twee weken krijgt degene die de overlast heeft gemeld, bericht over de te ondernemen stappen. Trots Soms is de jongerenwerker trots op wat hij voor elkaar krijgt. Zoals met die hanggroep waarbij ook een aantal criminele types hoorde. Ze hingen rond op een plek waar ze eigenlijk niet mochten staan op straffe van een bekeuring. Maar de politie kneep tot nu toe een oogje dicht. Bij een melding van overlast ging de jongerenwerker erheen. Hij trof er één grote rotzooi aan. Toen hij daar wat van zei, moest de groep zelf lachen om wat ze hadden aangericht. ‘Als de politie dit ziet, gaat jullie dat 450 euro kosten. Nu kun je het nog zelf opruimen.’ Hij wierp hen een vuilniszak toe. Een paar dagen later belde een van de jongeren: ‘We hebben alles toch maar opgeruimd.’ De groep komt nog steeds bijeen op dezelfde plek. Daar heeft de gemeenten op hun verzoek een vuilnisbak geplaatst. Samen met hulpverlening Samen met andere organisaties maakt Welzijn Vught deel uit van de netwerkorganisatie Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Het welzijnswerk is hier de enige niet-hulpverlenende instantie. In het domein waar het welzijnswerk actief is kan een jongere nog twee kanten op. Juist het welzijnswerk verkeert daarmee in de positie dat problemen vroegtijdig kunnen worden gesignaleerd en preventief actie kan worden ondernomen. Want voorkomen is beter dan behandelen. Bijzonder is de samenwerking tussen de jongerenwerker en een medewerker van het Jeugd Preventie Programma (JPP). Eigenlijk vormen ze een duo waarbij ze elkaar aanvullen, van elkaar leren en samen echt met jongeren aan de slag kunnen. De jongerenwerker is vooral goed in de omgang met groepen, de hulpverlener werkt individueel. Maar nu verleent het jongerenwerk ook lichte vormen van individuele ondersteuning, bijvoorbeeld het schrijven van een sollicitatiebrief. Bij ernstiger problemen, zoals bij schulden, trekken ze samen op. Op school Aan het Maurickcollege geven jongerenwerker en maatschappelijk werker samen trainingen aan ‘moeilijke’ groepen, waarin leerlingen onder druk staan van medeleerlingen of zich anderszins onveilig voelen. Doordat afwisselend de nadruk ligt op de processen in de groep en de problemen van individuele leerlingen boekt het duo succes. Via social media worden leerlingen geattendeerd op thema’s die voor hen interessant zijn, zoals groepsdruk, internetgedrag en genotmiddelen.
Activiteiten Veel jongeren in de tienerleeftijd zijn zoekend, weten niet goed wat ze willen. Ze zijn gevoelig voor allerlei invloeden. Dat geldt zeker voor meisjes, ook als het geen zogenaamde ‘risicomeiden’ zijn. Welzijn Vught ondersteunt deze jongeren door activiteiten voor hen te organiseren, van allerlei soort en op allerlei terrein: van een zaalvoetbaltoernooi tot drugsvoorlichting, van gamen tot een cursus BHV.
13
Vrijwilligersladder Het doel van al die activiteiten is dat jongeren hun eigen kracht ontdekken en zich verder ontwikkelen. Als methodiek hanteren de jongerenwerkers de ‘vrijwilligersladder’. De meeste jongeren beginnen op de eerste trede: ze nemen gewoon deel aan een activiteit. Zij worden vervolgens gestimuleerd om zelf als vrijwilliger actief te worden en met elke stap op de ladder steeds een beetje meer verantwoordelijkheid te nemen voor activiteiten en voor andere jongeren. Jongerenwerkers ondersteunen de jongeren hun talenten te ontwikkelen. Zij organiseren bijeenkomsten en bieden daadwerkelijk de helpende hand. Kickboxen De ondersteuning van jongeren kan heel praktisch zijn. Een van de meiden was dol op kickboxen en bleek daar ook heel goed in. Eigenlijk was het haar lust en haar leven. Maar ouders konden die activiteiten niet langer betalen. De jongerenwerker slaagde erin de contributie voort te zetten via het jeugdsportfonds.
Participatie Om jongeren meer te betrekken bij het gemeentelijk beleid nam de gemeente in 2013 het initiatief tot een jongerengemeenteraad. Jongeren vormden in de raadszaal groepjes met de opdracht ieder een project te bedenken waarin zij anderen overtuigend bewegen tot gezonde voeding en een gezonde leefstijl. Het winnende project wordt in 2014 uitgevoerd.
Inzet eigen netwerk Terwijl het gemeentelijk in teken staat van de drie grote transities, is het belangrijk dat jongeren ook zelf weten wat die voor hen betekenen. De jongerenwerker nodigde hen uit na denken over de volgende vraag: ‘Stel dat je problemen zou krijgen op school, wie zou je dan inschakelen?’ In feite ging het hier over één van de centrale uitgangspunten in de transities: het inzetten van je eigen netwerk. Opvallend is dat jongeren uit zichzelf al niet zo gauw naar professionals gaan, maar hun zaakjes dichtbij huis, in hun eigen netwerk oplossen.
14
Voor wie de boot niet missen wil Ook in Vught verandert de samenleving in rap tempo. Niet iedereen is in staat op eigen kracht alle veranderingen bij te houden. Vooral ouderen zien door de bomen vaak het bos niet meer; ze weten niet altijd waar ze met hun vraag om hulp en ondersteuning naartoe moeten. Maar ook mensen die vanuit andere landen en culturen hier neerstrijken, staan voor een opgave. Net als trouwens de Vughtenaren die bij gebrek aan financiële middelen elk dubbeltje moeten omkeren om in hun levensbehoeften te voorzien. Cijfers
Gerealiseerd 2013
Aantal bijeenkomsten bestuur Ouderen Samen 12 Aantal bijeenkomsten programmaraad Rode Rik 2.0 11 Aantal vrijwilligers Rode Rik 2.0 24 kennismakingsgesprekken (sinds start 67) 29 actief Aantal bijeenkomsten Armoede Overleg 8 agendacommissie/regiegroep 4 netwerkbijeenkomsten Aantal bijeenkomsten VOA’s 12 (waarvan 9 met specifieke informatie) Aangeschreven personen voor VOA’s 617 personen Aantal huisbezoeken 187 personen Aantal informatiemappen bezorgd 178 personen Taalkoppels 11 koppels Doorverwijzing naar Leerpunt 4 personen
Vrijwillige ouderenadviseurs Ouderen treden niet zo gemakkelijk naar buiten met een vraag om hulp of ondersteuning. Daarom treden vrijwillige ouderenadviseurs van Ouderen Samen de ouderen actief tegemoet. Zij richten zich met name op ouderen van 75 jaar en ouder. Na een brievencampagne en een daarop volgend telefoongesprek gaan zij op pad. Informatie en advies De vrijwilligers zijn getraind in het voeren van gesprekken. Zij hebben geleerd te luisteren, samen te vatten en door te vragen. In de gesprekken met ouderen beperken zij zich tot geven van informatie en advies. Signalen die om verdere actie vragen worden doorgeleid naar andere instanties. Veelvoorkomende vragen Tot de top drie van vragen van ouderen behoren: Hoe kan ik zo lang mogelijk in mijn eigen woning blijven wonen? Met welk soort vervoer kom ik op de plek waar ik wil zijn? En hoe regel ik dat ik hulp krijg in de huishouding en bij de zorg die ik nodig heb? Nieuwe training Het is zeer waarschijnlijk dat achter deze vragen vaak meer en dieperliggende problemen schuilgaan. Met de huidige methodiek van vragen stellen komen die echter niet altijd naar voren. Daarom worden de werkprocessen in 2014 onder de loep genomen. Het doel daarvan is vrijwilligers in staat te stellen dieper door te vragen en tegelijk een koppeling te leggen met instanties die deze vragen zouden kunnen beantwoorden.
15
Nederlands voor buitenlanders Vught telt veel inwoners, afkomstig uit andere windstreken, voor wie Nederlands niet de moedertaal is. Wie beter in het Nederlands wil communiceren, kan de taal oefenen met een vrijwilliger. Taalmaatjes Kandidaten melden zich via de gemeenten, via de website van Welzijn Vught of via andere organisaties. De taalcoach van Welzijn Vught koppelt kandidaten aan een zogenaamd ‘taalmaatje’. De koppels treffen elkaar een jaar lang ongeveer twee uur per week. Twee kanten Een koppeling kan op verschillende manieren ontstaan. Zo vertelde een mevrouw met een lichamelijke beperking aan de vrijwillige thuishulp dat zij iemand zocht die met haar wilde wandelen. Toen zij hoorde van de ‘taalmaatjes’ werd ze enthousiast en wilde de rol van maatje graag vervullen. Het mes snijdt nu aan twee kanten. Mevrouw oefent Nederlands met een Angolese vrouw terwijl ze samen door het dorp wandelen. Uit de voeten Bij de taalkoppels gaat het niet om het leren van perfect Nederland. Het belangrijkste doel is dat mensen met hun Nederlands uit de voeten kunnen. Voor mannen betekent dat doorgaans dat ze echt de taal willen oefenen, bijvoorbeeld door te e-mailen. Vrouwen zijn liever ongedwongen bezig met de taal, bijvoorbeeld tijdens een wandeling.
Aanpak armoede Wie in Vught niet veel te besteden heeft, gaat naar de Kringloopwinkel van de Vincentiusvereniging. Daar is alles te vinden en voor een paar cent te koop. Maar er is meer. Netwerk In opdracht van de gemeente wordt de agendacommissie Armoede omgevormd tot een Regiegroep die sturing geeft aan het netwerkoverleg Armoedebestrijding. Bovendien is een onderzoek uitgevoerd naar armoedeondersteuning in Vught en de verschillende instanties die zich daarmee bezighouden. Een daaruit voortvloeiend actieplan zal in 2014 worden uitgevoerd. Geen pleisters Eén van de conclusies uit het onderzoek is dat de bij armoede betrokken instellingen elkaar moeten opzoeken en allianties moeten smeden met het doel mensen in de volle breedte te ondersteunen. Het gaat erom mensen structureel te helpen en niet van tijd tot tijd pleisters te plakken. Uit de daarop volgende ontmoetingen is onder meer het Repair Café voortgekomen. Repair Café Een bijzonder vrijwilligersproject is het Repair Café dat begin 2014 is geopend. Het project is een initiatief van de Vincentiusvereniging Vught, de Natuur- en Milieugroep Vught, Welzijn Vught en de Reinier van Arkelgroep. Vrijwilligers zijn aan de slag gegaan met het repareren van alle mogelijke spullen ‘die met de fiets te vervoeren zijn’. Het project is niet alleen fijn voor mensen met een smalle beurs of twee linkerhanden, het draagt ook bij aan hergebruik van materialen en dus aan een duurzame samenleving.
16
Voor een leefbare gemeenschap Van welzijnswerk wordt vaak gedacht dat het alleen bedoeld is voor achterstandswijken, voor mensen met een laag inkomen en met weinig mogelijkheden om in het leven vooruit te komen. Maar ook in meer welvarende gemeenschappen en buurten hebben bewoners behoefte aan ondersteuning om hun gemeenschap leefbaar te houden en toekomstbestendig te maken. Bovendien doet zich in elke buurt wel eens een conflict voor dat bewoners niet zelf kunnen oplossen. Cijfers Aantal casussen buurtbemiddeling Aantal WOP bijeenkomsten Aantal MDO bijeenkomsten Wijkbezoeken Overige bezoeken Draagvlakonderzoek coöperatieve samenwerking Aantal bijeenkomsten werkgroep sociaal leven Cromvoirt
Gerealiseerd 2013 20, daarnaast nog contact met 8 oudere, (te) vastzittende conflicten 9 8 4 x (2 x Vughtse Hoeve, 2 x Vught Noord) Met politie 4 x wijkschouw 13 voorbereidingsbijeenkomsten 2 bijeenkomsten met senioren uit Vught 6
Leefbaar Cromvoirt Cromvoirt is zo’n gemeenschap die nu aandacht verdient, willen mensen er ook in de toekomst prettig kunnen wonen en leven. De inspanningen van de bewoners van Cromvoirt dateren van drie jaar geleden, toen voor Cromvoirt een Integraal Dorpsontwikkelingsplan (IDOP) werd ontwikkeld. Met als belangrijkste vraag: hoe moet ons dorp er over twintig jaar uitzien en wat moet er dan gebeuren? Contacten en verbindingen In de werkgroep ‘Sociaal leven’ hebben inwoners een aantal maatregelen en activiteiten bedacht, die moeten bijdragen aan een leefbaar Cromvoirt op langere termijn. Met steun van Welzijn Vught ontwikkelen zij bijvoorbeeld een welkomstpakket voor nieuwe inwoners met het doel contacten te vergemakkelijken. Verder organiseren zij elke zes weken een ontmoetingsactiviteit voor alle dorpsbewoners. De eerste bijeenkomst trok tientallen bewoners. Daarnaast komen er in Cromvoirt vrijwillige dorpsondersteuners. Drie getrainde inwoners van Cromvoirt gaan optreden als vertrouwenspersoon, leggen verbindingen en bieden ondersteuning bij zorg- en hulpvragen. Vooral voor ouderen De betrokken welzijnswerker: ‘Ook in gemeenschappen als Cromvoirt moeten we investeren. Met name voor ouderen is het niet altijd veilig in huis. Tegelijk vragen zij niet zo gauw om hulp. Als je dan niet inzet op gemeenschapszin, ontstaan er door verdere vergrijzing problemen als vereenzaming en teruglopende voorzieningen. Bovendien zullen steeds meer mensen niet meer voor zichzelf kunnen zorgen. Ook in Cromvoirt weten veel mensen niet wat de toekomst hen gaat brengen. Wat het is om zelf meer verantwoordelijk te zijn voor jezelf en voor anderen en dat je niet meer zomaar voor allerlei voorzieningen in aanmerking komt.
17
Buurtbemiddeling In elke buurt doet zich wel eens iets voor. Vaak lossen bewoners hun akkefietjes zelf op. Maar soms kan een incident of ergernis doorzieken en van kwaad tot erger worden. Hooglopende ruzies tussen buren bereiken uiteindelijk de politie of de woningcorporatie. Woonwijze, de gemeente en Welzijn Vught hebben afspraken gemaakt over de inzet van buurtbemiddeling. Vrijwilligers Buurtbemiddeling werkt het best als een conflict nog niet muurvast zit. Dan weet Welzijn Vught zich verzekerd van een aantal getrainde vrijwilligers. In tweetallen pakken zij een zaak op. Eerst door met elke van beide partijen afzonderlijk contact te leggen en te peilen of zij langs de weg van bemiddeling tot een oplossing willen komen. Als dat het geval is, vindt een gezamenlijk gesprek plaats op neutraal terrein. Zo’n gesprek eindigt dan met een contract, waarin beide partijen gedragsregels voor de toekomst onderschrijven. Uit respect Zoals in het geval van twee buren, wier ruzie dreigt uit te lopen op een handgemeen. Oorzaak is de erfafscheiding die nauwelijks privacy biedt onder meer vanwege slecht onderhoud. De corporatie meldt dat de ruzie steeds verder uit de hand loopt. Twee vrijwilligers gaan erop af en praten met beide partijen. Dat leidt inderdaad tot een gezamenlijk gesprek op het kantoor van Welzijn Vught. Maar daar barst de bom opnieuw en één van de buren loopt kwaad weg. Op de gang zegt hij: ‘Voor jou heb ik wel respect, maar met hem wil ik niets meer te maken hebben.’ De aangesproken vrijwilligers: ‘Als je respect hebt voor mij, doe het dan voor mij. Dan doe je het ook voor je zelf.’ Het gesprek gaat verder, een misverstand komt aan het licht. Daarna gaat het snel. De ruzie wordt bijgelegd, een contract getekend. Druk op buurten Als een of beide partijen weigeren, houdt buurtbemiddeling op, maar natuurlijk niet het conflict. Met name de vermaatschappelijking van de zorg legt druk op sommige buurten en wijken doordat er steeds meer mensen wonen, die tot voor kort verbleven in een instelling. Als zij in de buurt onvoldoende worden begeleid, ontstaan er gemakkelijk problemen. Vooral doordat mensen onbekend zijn met de problematiek en er dus geen begrip voor kunnen opbrengen. Ook hier ligt een taak voor het welzijnswerk. Niet zo gek In een van de Vughtse buurten komt een man met een verstandelijke beperking wonen. Hij maakt lawaai, zoekt ruzie met kinderen en loopt soms halfnaakt door de woning. In eerste instantie overweegt de buurtwerker buurtbemiddeling, maar de betrokken bewoner weigert. De buurtwerker praat met de bewonersgroep, maar raadt hen sterk af een bijeenkomst te beleggen. Die zou immers kunnen uitlopen op een situatie waarin de hele buurt zich tegen de man keert. Een betere oplossing blijkt MEE te vragen om de man te begeleiden. Daardoor wordt hij rustiger. Intussen concentreert de buurtwerker zich op de buurtbewoners en informeert hen over de achtergrond van de man en de ontwikkelingen in de zorg. Daardoor ontstaat begrip: de man is misschien vreemd, maar hoeft daarom nog niet weg.
18
Bijlage: Afkortingenlijst CJG GGD GGZ IDOP JOP JPP MDO MEE NOC*NSF NOV PVI VOA WOP
= = = = = = = = = = = = =
Centrum voor Jeugd en Gezin Gewestelijke Gezondheidsdienst Geestelijke GezondheidsZorg Integraal DorpsOntwikkelingsProject Jongeren OntmoetingsPlekken Jeugd Preventie Project Multi Disciplinair Overleg Organisatie die mensen ondersteunt met een beperking Nederlands Olympisch Comité * Nederlands Sport Federatie Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk Participatie door Vrijwillige Inzet Vrijwillige Ouderenadviseurs Woonomgevingsploeg
19
