Jaarverslag 2010 Inhoudelijk activiteitenverslag

Jaarverslag 2010 Inhoudelijk activiteitenverslag

Jaarverslag 2010

Vlaams Architectuurinstituut

(VAi)

2/39

Jaarverslag 2010


(VAi)

3/39

Inhoud Woord vooraf........................................................................................................................................ 5 Inleiding ................................................................................................................................................ 6 1. Professionelen informeren, adviseren over actuele en toekomstige vraagstukken en ....................... 7 ontwikkelingen waarin het vakgebied architectuur een meerwaarde kan betekenen ............................. 7 1.1 Informatie en beheer van informatie en documentatie .................................................................. 7 1.2 Website VAi ................................................................................................................................... 8 1.3 Ontwikkeling nieuwe website VAi .................................................................................................. 8 1.4 Multimedia/leeszaal van de Internationale kunstencampus deSingel ........................................... 8 2. Op interactieve wijze kennis uitwisselen en bevorderen met alle betrokken partners in .................... 9 het architectuurveld ................................................................................................................................. 9 2.1 Publicatie Jaarboek ........................................................................................................................ 9 2.2 Het verspreiden van relevante bevindingen via website, persberichten en nieuwsbrieven ....... 13 2.3 Boekenverkoop ............................................................................................................................ 13 2.4 Medewerking aan veldanalyse architectuur voor beleidsvoorbereidend werk ........................... 15 2.5 Mappingonderzoek architectuurcultuurbeleid ............................................................................. 16 2.6 Samenwerking en netwerking met andere organisaties: ............................................................ 17 2.7 Vlaams Bouwmeester ................................................................................................................. 18 2.8 Informatiesessies subsidiebeleid Kunstendecreet ...................................................................... 18 2.9 Advies en dossierbegeleiding subsidies ..................................................................................... 19 2.10 Culturele diversiteit en ontwerpen voor iedereen op de agenda plaatsen ............................... 20 2.11 Presentatie van de resultaten van de internationale ontwerpoefeningen City Visions ............. 20 Bijkomende activiteiten ...................................................................................................................... 21 2.12 Organisatie van ArK 1 – Architectuurprijs van de Kust – eerste editie ..................................... 21 2.13 Studiedag (Beeld)kwaliteit aan de Kust: tussen behoud en ontwikkeling ................................ 21 3. Mensen overtuigen van de betekenis van architectuur door ervaringsgerichte aanpak ................... 23 3.1 Het organiseren van de Dag van de architectuur (voorbereiding 2011) ...................................... 23 Bijkomende activiteiten ...................................................................................................................... 24 3.2 Openingsweekend en architectuur rondleidingen deSingel Art City .......................................... 24 3.3 Opzet co-productie samenwerking met de Kunstencampus deSingel – VAi ............................. 25 4. Intermediare kanalen en middenveld inzicht verschaffen hen waarde van architectuur .................. 26 bijbrengen door info aan te bieden, met doel via hun communicatiemedia burger beter ..................... 26 te betrekken bij het architectuurdebat ................................................................................................... 26 4.1 Samenwerking VRT architectuurprogramma............................................................................... 26 5. Internationaal informeren over architectuur uit Vlaanderen en vice versa ........................................ 27 5.1 Publicatie Engelstalige editie Jaarboek architectuur Vlaanderen ............................................... 27 5.2 Ambassadeursfunctie vervullen ................................................................................................... 27 5.3 VAi als partner op internationale fora dmv tentoonstellingen/aanwezigheid .............................. 27 5.4 Samenwerking met de kunstensteunpunten............................................................................... 28 6. Geïntegreerde projecten.................................................................................................................... 30 6.1 Renaat Braem 1910 2010 ............................................................................................................ 30 6.1.1 Ideeënwedstrijd ..................................................................................................................... 30 6.1.2 Website ................................................................................................................................. 31 6.1.3 Tentoonstelling ...................................................................................................................... 32 6.1.4 Publicatie Het lelijkste land ter wereld................................................................................... 33 6.1.5 Lezing(enreeks)..................................................................................................................... 34 6.1.6 Postkaarten en architectuurroute .......................................................................................... 34 6.1.7 Cultuurmarkt .......................................................................................................................... 35 6.1.8 Educatief pakket .................................................................................................................... 35 6.1.9 Debat finissage...................................................................................................................... 35 6.2 Opstart nieuw geïntegreerd project mbt zorg en architectuur ..................................................... 36 Bijkomende activiteiten: ..................................................................................................................... 36 Een samenwerking tussen VAi, dr. Guislainmuseum, Vereniging voor Geestelijke Gezondheidszorg (VVGZ) ............................................................................................................................................... 36 7. Bijlagen .............................................................................................................................................. 38 7.1 Overzicht opleidingen en studiedagen ........................................................................................ 38 7.2 Leden Raad van Bestuur & Algemene Vergadering ................................................................... 38

Jaarverslag 2010


(VAi)

4/39

7.3 Personeel .................................................................................................................................... 39

Jaarverslag 2010


(VAi)

5/39

Woord vooraf 2010 was in vele opzichten een markant jaar. Het instituut is sinds het ontstaan, 8 jaar geleden, tot een zichtbare en optimaal functionerende instelling uitgegroeid. Publieke aandacht voor bouwcultuur oproepen, daar is het VAi doorheen de jaren op bijzondere wijze in geslaagd. De apotheose van deze opgebouwde expertise was het Renaat Braem evenement: de openingstentoonstelling in de nieuwe deSingel Internationale Kunstcampus, met eraan gekoppeld een ontwerpwedstrijd, een website, een publicatie, participatieprojecten en dit alles in samenwerking met onze partner het CVAa en meer dan 20 andere organisaties. Het instituut is met het intrekken in de nieuwe deSingelvleugel ook letterlijk meer publiek aanwezig. Op een zichtlocatie op de openbare wandelroute van de nieuwbouw en in de as van de architectuurtentoonstellingsruimte situeren zich de nieuwe kantoren en de VAi-vitrine. Deze nauwe verstrengeling met deSingel als plek resulteert in een toekomstige inhoudelijke samenwerking. Immers wat de organisatie van de architectuurrondleiding op het openingsweekend, de tentoonstelling Renaat Braem en occassionele samenwerking in het verleden als potentieel aangaf, is bezegeld. Met name een akkoord tussen VAi en deSingel Internationale Kunstcampus voor de invulling van het architectuurprogramma op de campus betekent dat Vlaanderen in de toekomst een aantal spraakmakende architectuurtentoonstellingen mag verwachten. De Kunstcampus profileert zich hiermee expliciet als baken binnen de architectuurcultuur. Een tweede hoogtepunt was de negende editie van de publicatie Architectuur in Vlaanderen. Ervaring en efficiëntie in het produceren van architectuurboeken, daar staat het VAi voor. Maar met een steeds wisselende ploeg van redactieleden, critici, fotografen en freelancers slagen we er deze keer om het wat ‘gedateerde’ concept van een architectuurjaarboek helemaal te overstijgen. Het resultaat is een goed gedocumenteerd, visueel aantrekkelijk en kritisch boek dat ook in het buitenland werd opgemerkt. Minder zichtbaar maar niettemin van primordiaal belang voor een toekomstig architectuurbeleid was de uitwerking van de verschillende beleidsvoorbereidende studies. Ook in dit opzicht was het VAi 2010 uitzonderlijk productief. Bovendien zijn deze onderzoeken des te waardevoller omdat ze allen relevante conclusies opleveren die oriënterend zijn voor de mogelijkheden en architectuur binnen het cultuurbeleid en de volgende subsidieronde van het Kunstendecreet. VAi stond in voor de Veldanalyse van de sector architectuur (ism de Kunstensteunpunten), de mapping architectuurcultuur (ism met het Agentschap Kunsten en Erfgoed en de Beoordelingscommissie Architectuur en Vormgeving), het model van een toekomstig internationaal kunstenbeleid (ism de Kunstensteunpunten). Ten slotte was 2010 ook de sluitsteen van een eerste periode van het VAi onder leiding van directeur Katrien Vandermarliere.

Wivina Demeester Voorzitter VAi

Katrien Vandermarliere Directeur VAi

Jaarverslag 2010


(VAi)

6/39

Inleiding Dit jaarverslag 2010 is een administratief document ten behoeve van de overheid. Het vertrekt van het door de raad goedgekeurde beleidsplan 2010-2013 voor subsidieaanvraag binnen het Kunstendecreet voor het geheel van de werking als kunstensteunpunt met publieksopdrachten en het Jaarplan 2010. Dit plan bepaalde zes nieuwe strategische doelstellingen. 1.

Professionelen informeren, adviseren over actuele en toekomstige vraagstukken en ontwikkelingen waarin het vakgebied architectuur een meerwaarde kan betekenen

2.

Op interactieve wijze kennis uitwisselen en bevorderen met alle betrokken partners in het architectuurveld

3.

Mensen overtuigen van de betekenis van architectuur door ervaringsgerichte aanpak

4.

Intermediare kanalen en middenveld inzicht verschaffen en waarde van architectuur bijbrengen door info aan te bieden, met doel via hun communicatiemedia burger beter te betrekken bij het architectuurdebat

5.

Internationaal informeren over architectuur uit Vlaanderen en vice versa

6.

Geïntegreerde projecten

Deze strategische doelstellingen vallen allen onder wat als kerntaken van een kunstensteunpunt zoals geformuleerd in de beheersovereenkomst 2007-2009. Er is momenteel geen nieuwe beheersovereenkomst, daarom werd de opdrachten uitgevoerd zoals geformuleerd in de vorige. 1.Praktijkondersteuning: een actieve dienstverlening op het vlak van deskundigheidsbevordering, kwaliteitszorg, informatie en documentatie, management, publieksopbouw en –participatie, internationale samenwerking. 2.Praktijkontwikkeling: op basis van permanente evaluatie en toegepast onderzoek een bijdrage leveren aan een continue ontwikkeling van het veld en het overheidsbeleid 3.Beeldvorming en communicatie: activiteiten en initiatieven organiseren en coördineren die de kennis over de sector bevorderen bij de publieke opinie, de overheid en in het buitenland, die bijdragen tot een hogere cultuurparticipatie, zowel inzake de kwantitatieve als inzake de kwalitatieve dimensies. Aangezien de gevraagde middelen voor het beleidsplan en het jaar 2010 niet verworven zijn met de subsidietoekenning, zijn acties uit het beleidsplan 2010-2013 geschrapt en bedragen voor voorgestelde acties ingekort. De keuze voor het uitvoeren van bepaalde acties is gemotiveerd door de beslissing om de activiteiten die VAi nu voor de overheid uitvoert zeker ook in de toekomst verder te zetten met name kunstensteunpunt zijn voor architectuur, de publicatie van het Jaarboek architectuur produceren en de Dag van de architectuur organiseren.

Jaarverslag 2010


(VAi)

7/39

1. Professionelen informeren, adviseren over actuele en toekomstige vraagstukken en ontwikkelingen waarin het vakgebied architectuur een meerwaarde kan betekenen

Operationele doelstellingen:

1.1 Informatie en beheer van informatie en documentatie In 2010 werden in de VAi-bibliotheek 403 nieuwe publicaties ingeschreven, de CVAa-bibliotheek groeide met 39 exemplaren. Het overgrote deel van deze aangroei kwam voort uit schenkingen, maar ook via aankoop en ruilovereenkomsten werden publicaties verworven. Het VAi ontving in 2010 een 60-tal periodieken: > 23 buitenlandse periodieken gespecialiseerd in architectuur > 6 buitenlandse periodieken over aan architectuur gerelateerde disciplines >17 Vlaamse/Belgische periodieken mbt architectuur en gerelateerde disciplines zoals stedenbouw, bouw, design, wonen. >14 Vlaamse of Belgische periodieken over andere onderwerpen 70 tijdschriften(reeksen) werden in de loop van 2010 ingeschreven waaronder 12 nieuwe titels VAi ontsluit de meeste documentatie via de website onder de vorm van dossiers. Hierin vindt men verwijzingen, downloads, links, beelden en teksten. Het doel van deze dossiers is om informatie die verspreid is over verschillende websites en over andere instellingen te bundelen. In 2010 werden volgende dossiers bijgewerkt en/of geïnitieerd: In het kader van de lancering van de VAi-publicatie Architectuur in Vlaanderen. Jaarboek 2008-2009 – editie 2010 werd voor ieder project een projectfiche aangemaakt met bijkomend beeld en extra tekst. In de zomermaanden werden in iedere nieuwsbrief een aantal projecten voorgesteld. http://www.vai.be/nl/hetvai/vai_publi_detail.asp?id=439 De VRT en het VAi werkten samen om de kijker te laten kennismaken met architectuur. Het VAi leverde een selectie van verhalen aan voor de architectuurrubriek in 1000 zonnen op EEN. Wekelijks werd een markant gebouw geportretteerd. Gedurende 2 maanden vond men wekelijks op de website meer info. http://www.vai.be/nl/hetvai/vai_activ_detail.asp?id=2726&sub=activ&subsub=archi Naar aanleiding van het Europees voorzitterschap werden alle architectuurgelieerde evenementen in het kader van dat voorzitterschap aangekondigd op de website, de architectuurkalender en/of in de nieuwsbrief. Voor de duur van het voorzitterschap werd dit gepubliceerd op de homepage. Op 25 en 26 oktober 2010 organiseerden de kunstensteunpunten en het Vlaams Fonds voor de Letteren een tweedaagse conferentie over internationaal cultuurbeleid: Joining the dots. Bouwstenen voor een duurzaam internationaal kunstenbeleid. Het volledige programma en alle verslagen werden gepubliceerd in een dossier dat als publicatie verschijnt in 2011. http://www.vai.be/nl/dossier/dossier_detail.asp?id=29 Naar aanleiding van de studiedag (Beeld)kwaliteit aan de Kust: tussen behoud en ontwikkeling werd een dossier opgestart. Men vindt er alle uiteenzettingen en het verslag van de studiedag. http://www.vai.be/nl/dossier/dossier_detail.asp?id=24 Documentalist 1/5

Jaarverslag 2010


(VAi)

8/39

1.2 Website VAi De website bleef in 2010 het communicatiemiddel bij uitstek voor het VAi. Homepage, nieuws, activiteiten, publicaties, kalender en krantendatabase werden dagelijks aangepast. Fundamentele en technische aanpassingen werden niet meer doorgevoerd immers in 2010 werd gestart met de opmaak van een nieuwe website. Enkele cijfers: Aantal nieuwsberichten in 2010: 142 Aantal dossiers in 2010: 16 Aantal architectuuractiviteiten gepubliceerd in architectuurkalender: 1473 (1000 meer dan vorig jaar) Aantal krantenberichten in 2010: 664 (bijna dubbel zoveel als vorig jaar) VAi-activiteiten/samenwerkingen gepubliceerd op de website: 10

Webmaster 3/5

1.3 Ontwikkeling nieuwe website VAi In 2010 werd à rato van een halve dag per week aan de ontwikkeling van een nieuwe website gewerkt. Na een zeer grondige analyse van de technische en inhoudelijke opzet werd een plan uitgeschreven met volgende aandachtspunten. - VAi een themasite waar er – naast aandacht voor de eigen werking ook veel tijd en ruimte besteed wordt aan de overkoepelende en coördinerende functie - het sensibiliseren voor de architectuurcultuur in Vlaanderen. - structureel en technisch ondersteund samenwerkingsverband met Uitinvlaanderen.be. - een intelligent content management systeem performante databanken, een intelligent zoeksysteem en het maximale gebruik van (gerelateerde) trefwoorden en koppelingen doorheen de hele site. - Een architectuurprojectendatabank en een contactendatabank: maximale ontsluiting van gearchiveerde en/of gepubliceerde architectuurprojecten De grondige analyse werd uitgewerkt in een uitgebreide offerteaanvraag. Er werd geopteerd voor samenwerking met KOBA webdesign. Februari 2011 wordt gestart met de bouw van de website. Webmaster 1/5, freelancer 1/5

1.4 Multimedia/leeszaal van de Internationale kunstencampus deSingel In aanloop naar de verhuis van het VAi naar de nieuwbouw van deSingel, werd een traject afgelegd om in samenwerking met het Koninklijk Vlaams Conservatorium, de Internationale Kunstcampus deSingel en het VAi/CVAa een interdisciplinaire leeszaal uit te bouwen in de nieuwbouw. De leeszaal raakte evenwel om bouwtechnische redenen niet klaar. De coördinator van CVAa ontwikkelde voor VAi en CVAa samen met de bibliothecaris van de bibliotheek van het Koninklijk Conservatorium Antwerpen, Jan De Wilde en Pierre Van Diest, zakelijk directeur van deSingel, het concept van de leeszaal verder in functie van de inrichting van de ruimte. De leeszaal zal een plek van verdieping en verbreding worden voor theater, muziek, dans en architectuur – de disciplines die op de campus worden ontwikkeld, onderwezen en getoond. De leeszaal staat open voor de studenten van het conservatorium, bezoekers en concertgangers van de kunstcampus en het brede cultureel geïnteresseerde publiek. CVAa 1/5

Jaarverslag 2010


(VAi)

9/39

2. Op interactieve wijze kennis uitwisselen en bevorderen met alle betrokken partners in het architectuurveld


2.1 Publicatie Jaarboek Sinds het VAi de productie en de uitgave van het jaarboek verzorgt, is deze publicatie uitgegroeid tot een gezaghebbend referentiepunt voor hedendaagse architectuur in Vlaanderen. De keuze voor kwaliteitsvolle architectuur, de wisselwerking van informatie en architectuurkritiek, de afstemming van vorm en inhoud en de consequente vormgeving liggen aan de basis van die waardering.

Opzet Het Jaarboek brengt een selectie van projecten en teksten een stand van zaken van de architectuurproductie en tendensen van de voorbije twee jaar. Het VAi wil met het jaarboek interesse wekken en gevoeligheid creëren voor architectonische kwaliteit bij een groeiend lezerspubliek. Het jaarboek is een toegankelijke publicatie die informeert, inspireert en visies meegeeft. Het jaarboek richt zich zowel naar professionelen als naar de geïnteresseerde leek en verschijnt tweejaarlijks in het Nederlands en het Engels. Het Engelstalig jaarboek is een uitgelezen instrument om Vlaanderen internationaal te positioneren en te promoten als innovatieve regio, ook op het vlak van architectuur. Het jaarboek kiest voor een opbouwende architectuurkritiek die verder reikt dan de verengde architectuurbesprekingen van lifestyle magazines en een al te academische benadering vermijdt. Diverse architectuurcritici motiveren de projectkeuze vanuit de ruimtelijke context en in het geheel van bouwvoorschriften, qua programma, concept, constructie, materiaalkeuze en bouwkundige detaillering, maar ook qua functionaliteit, budget, duurzaamheid en andere voor het project van belang geachte aspecten. In de samenstelling van zowel redactie- als auteursploeg werd erop toegezien dat verschillende invalshoeken vertegenwoordigd worden: architectuurpraktijk, stedenbouw, academische wereld, curatorschap, etc.

Jaarverslag 2010


(VAi)

10/39

Titel Voor het eerst kregen zowel Nederlandstalige als Engelstalige editie van het jaarboek een titel. Dit vanuit commercieel oogpunt en op expliciet aanraden van onze distributeurs Exhibitions International en Ideabooks. Architectuur in Vlaanderen is de titel van de Nederlandstalige editie, die als ondertitel Jaarboek 2008-2009 – editie 2010 mee kreeg. Omwille van de naambekendheid van ‘het jaarboek’ werd ervoor geopteerd deze formulering niet overboord te gooien in de Nederlandstalige editie. Bij de Engelstalige editie ligt dit anders, ‘yearbook’ is een term die internationaal gezien geen connotaties oproept. De Engelstalige editie kreeg daarom The Specific and the Singular als titel, een verwijzing naar de inhoud van het boek. De ondertitel, Architecture in Flanders, wil architectuur in Vlaanderen verder als merk en als kwaliteitslabel in het buitenland positioneren. Redactie Het VAi koos voor een dynamisch samengestelde redactieploeg. Deze bestond uit een kernredactie van vier leden - Gideon Boie, Dieter De Clercq, Janina Gosseye en Jan Mannaerts - die op bepaalde cruciale momenten aangevuld werd met de leden van uitgebreide redactie, die opnieuw vier leden telde - Kristiaan Borret, Maarten Delbeke, André Loeckx en Koen Van Synghel. Zoals steeds vervolledigden Katrien Vandermarliere als directeur VAi en Ilse Degerickx als projectleider VAi de redactieploeg, die in totaal 10 personen telde. Auteurs Naar goede traditie bood het VAi zowel beginnende als meer ervaren architectuurcritici een professioneel platform aan. Gideon Boie, Kristiaan Borret, Maarten Delbeke, Dieter De Clercq, Sigrid de Jong, Janina Gosseye, Bjorn Houttekier, Maarten Liefooghe, André Loeckx, Jan Mannaerts, Marc Martens, Shane O’Toole, Kelly Shannon, Katrien Vandermarliere, Maarten Van Den Driessche, Koen Van Synghel en Roemer van Toorn leverden een bijdrage, onder hen ook een aantal internationale auteurs. Fotografie Fotografen brengen in opdracht van het VAi de gebouwen op een bepaalde manier in beeld en genereren hiermee een subjectieve, kritische interpretatie van de architecturale leefomgeving. Stijn Bollaert, Richard Bryant, Reinhart Cosaert, Kristien Daem, Jean-Luc Deru, Niels Donckers, Filip Dujardin, Jan Kempenaers, Dieuwertje Komen, Ilse Liekens, Lander Loeckx, Marie-Françoise Plissart, Bas Princen, Koen Van Damme, Wim Van Nueten en Frederik Vercruysse leverden beelden voor het jaarboek aan. Vormgeving Lodewijk Joye Enkele cijfers Investering Er werd ca 136 000 EUR geïnvesteerd in de productie van Architectuur in Vlaanderen - editie 2010 van het jaarboek. Dit bedrag ligt ca 5.500 EUR lager dan de investering in editie 2008 en omvat volgende kosten: freelance medewerkers op inhoudelijke en op niet-inhoudelijke basis; kosten voor reis en verblijf van freelance medewerkers; vergoeding auteurs architectuurkritieken, fotografen en vertalers; administratieve kosten en tot slot promotie en productie van het jaarboek zoals vormgeving (postkaarten en boek), oplaadmodule projecten via website, druk (postkaarten en boek), mailings, en voorstelling van het boek. Begrotingsoverschot De eigen middelen van het VAi bedroegen 150 000 EUR en bijkomend 5 000 EUR voor het voeren van promotie. Er werd ca 136 000 EUR uitgegeven, dit resulteert in een begrotingsoverschot van ca 14 000 EUR. Rekening houdend met de precaire financiële toestand van het VAi werd dit begrotingsoverschot niet gebruikt noch werd de bijkomende 5 000 EUR aangewend voor extra promotionele inspanningen. Er werd dus 19 000 EUR niet uitgegeven.

Kostprijs en opbrengst per boek

Jaarverslag 2010


(VAi)

11/39

Er werden 3 350 exemplaren van editie 2010 gedrukt: 2 750 Nederlandstalige en 600 Engelstalige boeken. Rekening houdend met de verkoopscijfers van editie 2008, lieten wij in 2010 de totale oplage met 400 exemplaren dalen. De lagere oplage resulteert wel in een hogere kostprijs per boek: 40,60 EUR in plaats van 37,70 EUR zoals bij editie 2008. Het boek wordt nog steeds verkocht aan 49,50 EUR (richtprijs). Per boek dat verkocht wordt via onze distributeurs (het merendeel) ontvangt het VAi 20,00 EUR. Verkoop Nederlandstalige exemplaren: 562 Engelstalige exemplaren: 175 Exhibitions International heeft 1.000 NL en 100 Eng boeken in consignatie genomen. In 2010 hebben zij 949 NL boeken verkocht en 61 Eng boeken. Idea books heeft 50 Engelstalige boeken aangekocht. Museum M heeft 50 NL boeken in consignatie; Er zijn 288 NL boeken gratis verspreid en 50 Eng boeken.

Productieproces Voor het eerst werden niet alleen de 357 ingezonden projecten maar ook het door de architectenbureaus aangeleverde publicatiemateriaal van de 38 geselecteerde projecten op een externe ftp-server opgeladen. Dit verhoogde de efficiëntie en zorgde voor tijdswinst. Eveneens voor het eerst werd de productie van het jaarboek binnen het VAi door slechts één halftijdse projectleider opgevolgd en gecoördineerd (in 2008 werden er nog twee halftijdse medewerkers ingeschakeld). Er werden voor editie 2010 drie freelance medewerkers aangetrokken: een eindredacteur Nederlands, een beeldredacteur plannen en een eindredacteur Engels. Net zoals twee jaar geleden bleek dit, rekening houdend met het feit dat er bovendien zes projecten méér gepubliceerd werden, een te krappe bezetting. Onvoorziene omstandigheden zoals productieproblemen of ziekte konden zorgen voor overbelasting en overuren.

Promotie

Voorstelling boek Het boek werd voorgesteld in één van de geselecteerde projecten: Provinciaal Sportcentrum De Boerekreek in Sint-Jan-in-Eremo. De ruim 250 aanwezigen kregen een rondleiding van de architecten, Coussée & Goris en presentatie van het boek door Katrien Vandermarliere, hoofdredacteur, directeur VAi, Lien Verwaere woordvoerder van minister Joke Schauvliege en Maarten Delbeke in zijn hoedanigheid van redactielid.

Jaarverslag 2010


(VAi)

12/39

Persaandacht Uiteraard startte de nationale en internationale promotiecampagne van het Jaarboek met het verzenden van een Nederlandstalig en een Engelstalig, persbericht. Er werden 40 recensie-exemplaren van het Jaarboek verzonden: 35 Nederlandstalige boeken, en 5 Engelstalige boeken. Overzicht van de 19 Belgische en Nederlandse media waarin het Jaarboek (soms meerdere keren) persaandacht kreeg: A+, A10, Architectenkrant, Archimail, Arch-Index, ArchiNed, De Standaard Magazine, Gazet van Antwerpen, Het Laatste Nieuws, Houtnieuws, Nieuwsbrief MDMA, Nieuwsbrief AG Vespa, Nieuwsbrief Les Ballets C de la B, Pi - Project en Interieur, RTBF - La Première (Culture Club), Ruimte (VRP), Uit in Vlaanderen (Cultuurnet), Vlaamse Architectuur (ondertussen Architectura) en Weekend Knack. Een aantal recensies staan nog op stapel, zowel in nationale als in internationale media. Naar nationale promotie van het Nederlandstalig jaarboek toe werden ook volgende acties uitgevoerd: Verspreiden van postkaarten: algemeen en specifiek door het flyeren van kaarten aan studenten waarop de studentenkorting vermeld werd. Wedstrijden via Uit in Vlaanderen en Houtnieuws. Promotie van het Jaarboek als relatiegeschenk bij een aantal grote opdrachtgevers en aannemers. Tot op heden gingen enkel de twee gecontacteerde aannemers in op ons voorstel in om tegen sterk gereduceerd tarief boeken aan te kopen en zo hun realisaties bij potentiële klanten en andere contacten bekend te maken (goed voor een totale verkoop van 26 boeken tot nog toe). Naar internationale promotie van het Engelstalig jaarboek toe werden volgende initiatieven genomen: Verspreiden van postkaarten. Alle nationale en internationale (de hoofdmoot) journalisten die INTERIEUR 10 bezochten, ontvingen in hun perstas een Engelstalige postkaart van het boek. Alle Vlaamse vertegenwoordigers in het buitenland ontvingen één gratis Engelstalig jaarboek, met een aanbod voor vier bijkomende gratis exemplaren én de mogelijkheid meer boeken aan een sterk gereduceerd tarief aan te kopen. Vlaamse vertegenwoordigers kunnen het boek als origineel relatiegeschenk aanbieden en geïnteresseerden zo kennis laten maken met hedendaagse architectuur in Vlaanderen. Drie van de acht Vlaamse vertegenwoordigers gingen tot op heden op dit aanbod in, deze van Duitsland, Polen en Zuid-Afrika. De verzending van al deze boeken gebeurde in overeenkomst met Departement Internationaal Vlaanderen onder diplomatieke koffer en dus volledig kosteloos. Directeur, projectleider hte, diverse freelancers

Jaarverslag 2010


(VAi)

13/39

2.2 Het verspreiden van relevante bevindingen via website, persberichten en nieuwsbrieven Het VAi verspreidt via de website en de nieuwsbrief relevant architectuurnieuws, architectuurbeleidsnieuws, heeft aandacht voor architectuur in de audio-visuele media. Enkele cijfers: Aantal nieuwsbrieven in 2010: 37 Aantal abonnees nieuwsbrief – 8300 abonnees aantal unieke bezoekers: 76 566; aantal bezoeken: 115 636 aantal bezochte pagina’s: 495 290 aantal abonnees krantenarchief: 1632 In 2010 werden 643 nieuwsberichten uit de Vlaamse kranten online geplaatst.

De Arts Flanders nieuwsbrief en website werden in 2010 grondig hertekend. Na evaluatie van het traject de voorbije twee jaar werd geopteerd voor een gevoelige uitbreiding van de mogelijkheden van de website en een nieuwe vormgeving en logo voor zowel nieuwsbrief als website. De website geeft nu een duidelijk overzicht van activiteiten en nieuws over culturele activiteiten van kunstenaars uit Vlaanderen in het buitenland. Het VAi staat in voor de uitvoer van architectuuractiviteiten en nieuws in de kalender. Het VAi coördineert twee keer per jaar de redactie en eindredactie van de nieuwsbrief. Om aan de relevante informatie te komen lanceerde het VAi aan alle architecten in zijn database een oproep om ons te informeren over hun activiteiten in het buitenland. Enkele cijfers:

Aantal items architectuur (vanaf midden juni): 87 Aantal nieuwsbrieven (vanaf midden juni 2010): 4, waarin 13 architectuuritems Aantal abonnees: 1534 Webmaster

2.3 Boekenverkoop De boekenverkoop van het VAi gebeurt via de website, op locatie bij activiteiten van het VAi, in de kantoren van het VAi en via de distributeur Exhibitions International en Ideabooks, Amsterdam. Aangezien de boeken ook de sensibiliseringsopdracht vertegenwoordigen is er een politiek van gratis exemplaren voor de pers, partners, lokale architectuurinitiatieven, internationale architectuurinstituten en relaties. Voor studenten en afnemers van grote hoeveelheden voorziet het VAi korting. Een samenwerkingsovereenkomstvoor verkoop werd opgezet met deSingel in Antwerpen. Tijdelijke overeenkomsten werden afgesloten met Museum M voor het jaarboek editie 2010, Stadsarchief Ieper voor het Het Gekwetste Gewest. Het VAi bood met de eindejaarsactie een korting aan voor het boekenpakket Isia Isgour en Wonen in Welvaart. Office manager 0,7

Jaarverslag 2010


(VAi)

14/39

Enkele cijfers:

Verkocht

Gratis

Het Lelijkste Land Box Arts Flanders

1 2 3 42 0 5 10 76 0 24 23 42 8 5 1505 231 19 6 7 0 8 2 5 3 2 3 3 1 1 0 34 1 1 160 0

0 0 1 11 8 0 4 17 1 1 5 106 0 0 323 58 4 6 3 0 1 3 1 1 0 1 1 2 1 1 1 1 1 99 4

Totaal

2233

666

Achtergrond #01 Bedrijfsgebouwen Achtergrond #02 Publieke ruimte openbare gebouwen Achtergrond #03 Architect / Ontwerper / Onderzoeker ? Het Gekwetste Gewest A+ Hors Série 1907 After the party Kinshasa - Tales of the invisible city Isia Isgour 1913-1967 Wonen in Welvaart Architectuurarchieven in Vlaanderen (blauw) (stafkaart) Handleiding Architectuurarchieven: Inventarisatie (zwart) Handleiding Architectuurarchieven: Materiële Zorg (groen) handleiding Architectuurarchieven: Verwerven, Selectie, Beschrijven Huib Hoste Schoolmaken in architectuur JAARBOEK Architectuur Vlaanderen 08-09 FLANDERS Architectural Yearbook 08-09 JAARBOEK Architectuur Vlaanderen 06-07 FLANDERS Architectural Yearbook 06-07 JAARBOEK Architectuur Vlaanderen 04-05 FLANDERS Architectural Yearbook 04-05 JAARBOEK Architectuur Vlaanderen 02-03 FLANDERS Architectural Yearbook 02-03 JAARBOEK Architectuur Vlaanderen 00-01 JAARBOEK Architectuur Vlaanderen 98-99 JAARBOEK Architectuur Vlaanderen 96-97 JAARBOEK Architectuur Vlaanderen 94-95 JAARBOEK Architectuur Vlaanderen 90-93 01 Macken&Macken Architecten - 5 Huizen / 5 Houses 02 FLC Fucklecorbusier / Future Conflicts

o

03 Huiswerk Architecten / Homework 04 Thomas Nollet & Hilde Huyghe / Stills from a design process 05 Alexander D'Hooghe / Public Form 06 Ney & Partners / Freedom of Formfinding

Jaarverslag 2010


(VAi)

15/39

2.4 Medewerking aan veldanalyse architectuur voor beleidsvoorbereidend werk De kunstensteunpunten en het Agentschap Kunsten en Erfgoed hebben onder de noemer "kwarts.be" samen een dataset samengesteld met kerncijfers over de eerste periode van het Kunstendecreet: 2006-2009. De doelstellingen zijn meervoudig: a) Cultuurbeleid kan een objectieve ondersteuning vinden in correcte cijfers en goed uitgedachte indicatoren. b) Individuele instellingen kunnen hun zakelijke beleid versterken door meer inzicht in zakelijke parameters van vergelijkbare instellingen of van de sector globaal. c) Op langere termijn wordt op basis van de jaarlijkse cijfers de ontwikkeling in de verschillende sectoren zichtbaar en aanwijsbaar. d) Er ontbreekt in Vlaanderen een gegevensbron die redeneert vanuit het Kunstendecreet in de volle breedte (ipv. deelsector per deelsector), waardoor kunnen bepaalde analyses niet gemaakt en onderzoeksvragen niet beantwoord worden, want er zijn steeds meer overlappingen, uitwisselingen en hybride vormen in de praktijk. Omdat de basisdoelstellingen van kwarts.be nog steeds heel relevant en urgent zijn, is er in 2010 met een nieuwe formule gewerkt. De afgewerkte inspectieverslagen van structurele organisaties in alle sectoren voor de jaren 2007 en 2008 zijn door de steunpunten samengevoegd in een databank en waar nodig zijn ontbrekende gegevens aangevuld. De inspectieverslagen van 2009 hebben een nieuw xls-format, dat door het agentschap meteen in een databank kon worden samengevoegd. Beide databanken worden opgeslagen in het Cognossysteem van de Vlaamse overheid en door de kunstensteunpunten ingezet voor de veldanalyses. Deze nieuwe formule is een drastische inperking van kwarts.be, omdat de klemtoon helemaal komt te liggen op de exploitatie van de cijfergegevens die vandaag al beschikbaar zijn in afrekeningsdossiers van structurele subsidies voor kunstorganisaties: • ondernemingsnummer & andere identificatiegegevens • type subsidiëring • globale boekhoudingsnummers (inkomsten / uitgaven / resultaat) • inkomstensoorten • tewerkstelling (werknemers & freelancers via bestaande tabel) • betalingen aan kunstenaars • 2009: ook activiteiten (aantallen & publiek) Daarnaast maakte het VAi een sectorspecifieke veldanalyse die bestaat uit 2 luiken: 1) Architectuurorganisaties: Aangezien deze organisaties zeer klein in aantal (<10) zijn en de kwantificeerbare gegevens bijna volledig vervat zitten in de gezamenlijke veldanalyse hebben we geopteerd voor een kwalitatieve bevraging en debat van de organisaties. Een louter kwantitatieve benadering zou weinig zinvolle of zelf statistische onzinnige informatie opleveren. Deze bevraging heeft geresulteerd in verschillende aanbevelingen voor de visietekst van de Beoordelingscommissie Architectuur en Vormgeving. Enkele stellingen kwamen tijdens het gesprek duidelijk naar voor: Het fundament van een architectuurwerking blijft de eigen professionaliteit en expertise. Professionaliteit is meer dan louter het zakelijke aspect. De huidige middelen zijn ontoereikend om te stellen dat de fundamenten voor een architectuurcultuursector zijn gelegd. De meeste architectuurorganisaties zitten nog niet in de consolidatiefase. Verdere groei binnen het KD moet mogelijk gemaakt worden. Meer middelen moeten echter geargumenteerd worden vanuit innovatie in plaats van enkel te ijveren voor consolidatie. Kleinschaligheid van de verschillende verenigingen is een sterkte en een zwakte waarbij de volgende uitdaging zich stellen: Zoeken naar complementariteit in de verschillende werkingen Zoeken naar gemeenschappelijke instrumenten en het delen van logistieke middelen

Jaarverslag 2010


(VAi)

16/39

Zoeken naar allianties buiten het Kunstendecreet Hierbij mag de lokale dimensie niet uit het oog verloren worden, die noodzakelijk is voor het creëren van een draagvlak. Een lokale werking op zich hoort echter niet tot de kerntaak van het Kunstendecreet. De architectuurorganisaties hebben het potentieel om aansluiting te zoeken met Europese en internationale netwerken. De BAV kreeg in oktober input van de architectuurorganisaties over het definiëren van architectuurcultuur en het doelgroepenbeleid in de vorm van een piramidestructuur.

2) Individuele ontwerpers (architecten): Het VAi heeft een traject opgestart om de beroepsgroep van architecten te bevragen in samen werking met de Orde van Architecten en de beroepsverenigingen. De noodzaak van een bevraging volgt uit het feit dat er amper cijfermateriaal beschikbaar is in de architectuursector. Deze bevraging bestaat uit enerzijds een enquête, waarbinnen een luik ‘culturele competenties van de architect’, en anderzijds een kwalitatieve bevraging in twee focusgroepen. De ene focusgroep bestaat uit architecten waarmee het VAi regelmatig contacten heeft. De andere groep wordt voorgedragen door de beroepsverenigingen. Het doel van de bevraging is gegevens verzamelen en betrokkenheid creëren bij architecten (rechtstreekse feedback krijgen). De resultaten van de bevraging moeten het VAi toelaten zich beter te positioneren naar deze doelgroep toe en een specifieke dienstverlening te ontwikkelen. Daarnaast kan de bevraging gekoppeld worden aan de werking van spelers binnen de architectuursector zodat er op een meer geïntegreerde manier kan gewerkt worden naar de architecten. Het onderzoek dient een concrete omschrijving te geven omtrent de noden van creativiteit in de beroepsuitoefening voor al wie met architectuurbeleid en de ondersteuning van architecten begaan is. Partners in het onderzoek zijn de Orde van Architecten, de beroepsverenigingen NAV, BVA en Architecten en bouwers. Aanvullend zal Hélène Springer in 2011 een deel dit onderzoek uitwerken als praktijkproject voor haar studies Cultuurmanagement aan de AMS. In 2010 werden reeds gesprekken gevoerd met volgende personen ter voorbereiding van het onderzoek dat in 2011 zal gevoerd worden: Bart Verstraete (NAV), Frank Delmulle (Hogeschool Sint-Lucas Gent), Jan Timmermans (Kunstenloket), Linda Boudry (Kenniscentrum Steden en Gemeenten), Piet Van Cauwenberghe (Abcsis architecten), Peter Swinnen (Vlaams Bouwmeester) en Anneleen Vandewynckel (Orge Van Architecten). Naar aanleiding van dit onderzoek werd in december 2010 een vergadering belegd door de Orde van Architecten Vlaamse Raad om een gezamenlijke enquête op te starten naar het gehele architectencorps. De eerste resultaten worden verwacht midden maart en zullen gepresenteerd worden op 4 april in het Vlaams Parlement, samen met de collectieve en sectorspecifieke veldanalyses Projectleider 0,5/5, directeur 0,5/5

2.5 Mappingonderzoek architectuurcultuurbeleid Dit project was een bijkomende activiteit en niet voorzien in het jaarplan 2010. Het Agentschap Kunsten en Erfgoed gaf opdracht aan de onderzoekers Ellen Wayenberg en Junior Burssens van de Hogeschool Gent een mappingsonderzoek uit te voeren over het architectuurcultuurbeleid in Vlaanderen. Het VAi was van in het begin betrokken bij het initiëren van het onderzoek en de opvolging in de stuurgroep. In dit onderzoek zijn drie grote stappen gezet ter mapping van architectuurcultuurbeleid. De eerste stap bestond uit een evaluatie van het Kunstendecreet. Dit leverde inzichten op over de vorm en inbedding van het Vlaamse architectuurcultuurbeleid en over de Vlaamse subsidiëring van actoren op het terrein. De tweede stap bestond uit een exploratie van buitenlands architectuurcultuurbeleid. In het bijzonder werd uitvoerig ingezoomd op dit beleid in Nederland en Oostenrijk, wat interessante leerpunten opleverde voor het Vlaamse architectuurcultuur-beleid. De derde en laatste stap bestond uit een verkenning van de raakvlakken tussen het

Jaarverslag 2010


(VAi)

17/39

Vlaamse architectuurcultuurbeleid en dat in andere Vlaamse beleidsdomeinen en –velden. Dit resulteerde in een oplijsting van samenwerkingsmogelijkheden rond architectuurcultuur. Het onderzoek is op de VAi-website ontsloten De samenvatting en volledige versie van het onderzoek kan je hier raadplegen:

2.6 Samenwerking en netwerking met andere organisaties: Overleg Lokale Initiatieven Architectuurcultuur (OLIA) Maandelijks komen organisaties die werken aan architectuurcultuur samen om te overleggen De kern bestaat uit architectuurverenigingen die structureel of projectmatig gesubsidieerd worden binnen het Kunstendecreet. Deze groep wordt in functie van de agenda uitgebreid met organisaties of personen die werkzaam zijn binnen hetzelfde domein. Volgende organisaties werden uitgenodigd: A+ (Brussel), AG Stadsplanning (Antwerpen), Antwerpen Averechts (Antwerpen), Archipel (Brugge), Architecture Workroom Brussels, Architectuurwijzer (Hasselt), Art2work (Brussel), Ar-Tur (Turnhout), A-Z Lezingen (Hasselt), Bozar Architecture (Brussel), CVAa (Antwerpen), deSingel (Antwerpen), Dienst Architectuur Stad Genk, Dienst Architectuur Stad Gent, Dienst Patrimonium Antwerpen, Duurzaam Kustbeheer Provincie West Vlaanderen (Oostende), Efemera (Brussel), Existenz (Leuven), Lab[au] (Brussel), Oostende Werft, (Oostende), Recyclart, (Brussel), Stad en architectuur (Leuven); de leden van de Beoordelingscommissie Architectuur en Vormgeving. OLIA heeft hiermee een landelijke dekking over Vlaanderen en Brussel wat betreft de informatieverspreiding omtrent het netwerk architectuurcultuur, dat duidelijk ruimer is dan de partners van de activiteiten het VAi. Gezien het voor veel medewerkers uit de architectuurorganisaties moeilijk is om steeds de vergaderingen bij te wonen werd een website ontwikkeld die alle info over OLIA bijhoudt: https://sites.google.com/site/architectuurcultuur/ Deze website is een portaal voor Architectuurorganisaties en geeft informatie over: Vergaderingen OLIA, Activiteiten en projecten van partners, Dag van de architectuur, Architectuurbeleid De website is zonder financiële middelen als Googlesite opgestart. Het is een testcase om het netwerk van architectuurorganisaties online te ondersteunen. In 2011 zal dit opgenomen worden in de vernieuwde site van het VAi. Op deze manier kunnen de partners actief betrokken worden wanneer men geen tijd heeft om naar vergaderingen te komen en kan het vergaderritme met bijhorende verplaatsingen dalen zonder het contact te verliezen. De fysieke vergaderingen blijven onontbeerlijk om de kwaliteit van het overleg in stand te houden. In 2010 werd overleg gepleegd over: Infoverstrekking architectuurcultuur o Vraag en antwoord projecten internationale subsidies (Cecile Jacobs, Afdeling Kunsten) o Internationale subsidies buiten het KD (Gudrun Heymans, Cultuurcontactpunt Vlaanderen) o Mappingsonderzoek architectuurcultuurbeleid o Steunmaatregelen Erfgoeddecreet (Marc Jacobs, FARO) Architectuurbeleid o Overleg met Jan Boelen, voorzitter BAV o Landschapstekst BAV o Cultuurforum minister Schauvliege o Brief aan de voorzitters van het Cultuurforum o Begroting 2011 o Gesprek toekomst architectuurorganisaties (moderator Marc Martens) o Besparingen in de artistieke sector Projecten o Huiselijk modernisme (Voortrekker Ar-Tur) o Groepswoningbouw (Voortrekker AWB) o Renaat Braem 2010 (Voortrekker CVAa)

Jaarverslag 2010

o o o o


(VAi)

18/39

Mondelinge geschiedschrijving (Voortrekker CVAa) Dag van de architectuur 2011 (Voortrekker VAi) Regionaal architectuurbeleid (voortrekker Architectuurwijzer) Intranet OLIA (Voortrekker VAi)

Om de organisaties beter te leren kennen werden er in 2010 locatiebezoeken gebracht aan de meest relevante organisaties, waarbij de architectuurorganisatie 1 project kon voorstellen. Deze konden echter op weinig interesse rekenen van de andere organisaties. Projectleider 1/5

CVAa, VIOE, Stadsbouwmeester, Publiekswerking Museum Middelheim Braemproject, zie geïntergreerd project CVAa, Artesis Hogeschool, Kunstencampus deSingel multimedia leeszaal, zie 1.4 CVAa, kunstensteunpunten digitale archivering, Archipel, zie 5.4 Kunsten en Erfgoed E-depot

2.7 Vlaams Bouwmeester Vanaf 1 juni 2010 is Peter Swinnen in dienst als Vlaams Bouwmeester. Maandelijks overleg met de Vlaams Bouwmeester is daardoor niet doorgegaan. Niettemin was er een goede samenwerking met resultaat tussen beide instellingen met betrekking tot: Thema zorg en architectuur: opzet van gezamenlijk traject, financiële steun en deelname van de Vlaams Bouwmeester aan de studiedag Het huis van de psychiatrie. Gebruik van illustratiemateriaal voor Jaarboek architectuur Vlaanderen Samenstelling programma voor EFAB-congres De Vlaams Bouwmeester zit in de Raad van bestuur van VAi VAi nodigde begin 2010 Peter Swinnen als lid van de ontwerpgroep 51N4E uit voor deelname aan internationale lezingenreeks in London naar aanleiding van London Festival of Architecture. Met zijn aanstelling als Bouwmeester en zijn aanwezigheid in London heeft hij ook vanuit die functie Vlaanderen en de architectuurwereld vertegenwoordigd. Voor de prospectie van het architectuurprogramma deSingel/VAi kon het VAi gebruik maken van het archief van de Open Oproep. VAi communiceert veelvuldig over de Vlaams Bouwmeester op de website Directeur

2.8 Informatiesessies subsidiebeleid Kunstendecreet De infosessies zijn een gezamenlijk initiatief van het kunstensteunpunt Vlaams Architectuurinstituut, de Commissie Architectuur en Vormgeving, het Agentschap Kunsten en Erfgoed. Het stramien van de reeks is hetzelfde als in 2009. Lokale partners voorzien accommodatie en eventueel promotionele ondersteuning. Doel van de infosessies is meer aanvragen voor subsidies voor Architectuur en Vormgeving binnen te krijgen. De organisatie werd vroeger dan in 2009 opgestart. De info werd ruim een maand op voorhand naar alle partners verspreid. De infrastructuur werd gratis door de cultuurhuizen ter beschikking gesteld.

Jaarverslag 2010


(VAi)

19/39

Inschrijvingen en deelnemers

Antwerpen Brussel Gent Hasselt Totaal

9 juni 2010 17 juni 2010 22 juni 2010 31 mei 2010

Inschrijvingen 23 14 21 9 67

Aanwezig 16 5 13 3 37

De deelname was gratis. Deelnemers moesten zich op voorhand inschrijven, wat gezien het aantal inschrijvingen, geen drempel is. Inhoud De formule is hetzelfde gebleven. De inhoud werd door het Agentschap en het VAi samengesteld. De inleiding werd gegeven door een lid van de beoordelingscommissie. Tijdens een infosessie van 2u kan enkel de basisinfo over de regelgeving toegelicht worden. Elke infosessie presenteerde een ontwerper en een project dat gerealiseerd kon worden dankzij de subsidie. Voor uitvoerige vragen werden de deelnemers doorverwezen naar een individuele afspraak met het Agentschap of het VAi. Conclusie Aantal inschrijvingen en de opkomst is lager dan in 2009. Vermoedelijk is de kern van het doelpubliek reeds vertrouwd met de regelgeving. Anderzijds is er nog veel onwetendheid bij veel ontwerpers. Andere kanalen en formules moeten ingezet worden om deze te bereiken. Inleiding van BAV is goed om de grote aandachtpunten toe te lichten. De regelgeving zelf wordt toegelicht door medewerker VAi en administratie. Cases zijn nuttig. Bereidheid om deze te presenteren is positief. In de toekomst het aantal infosessies spreiden over het hele jaar: Projectleider 0,5/5

2.9 Advies en dossierbegeleiding subsidies Het VAi wordt voornamelijk via de telefoon en schriftelijk via de e-VAi benaderd met diverse vragen naar informatie en advies. Vaak vergt dit verder inhoudelijk onderzoek vanwege de medewerkers. De vragen bereiken ons hoofdzakelijk vanwege studenten en onderwijsinstellingen, partners en contacten binnen de sector, architecten en ontwerpbureaus, binnen- en buitenlandse architectuurorganisaties, ambtenaren van de diverse overheden, binnen- en buitenlandse pers. In totaal beantwoordde het VAi in 2010 97 vragen voor advies. De vragen betroffen vooral informatie over / coördinaten van architecten, beroepsverenigingen en architectuurorganisaties, architectuurgidsen, subsidiemogelijkheden en fondsen, suggesties betreffende samenstelling commissies en jury’s en debatten, over specifieke onderwerpen (vb. ecologie, scholenbouw, bouwvoorschriften); doorverwijzen o.a. naar specifieke, gespecialiseerde instellingen, over de zorgsector en architectuur, e.a. Deze dienstverlening wordt ondersteund door informatie op de website. Projectleider 0,5/5

Jaarverslag 2010


(VAi)

20/39

2.10 Culturele diversiteit en ontwerpen voor iedereen op de agenda plaatsen

Culturele diversiteit VAi is ingegaan op de vraag van MANA Expertisecentrum Islamitische Culturen in Vlaanderen om mee te werken aan de redactie van de publicatie Nieuwe moskeeën in Vlaanderen. Tussen heimwee en werkelijkheid. VAi stond mee in voor redactionele samenstelling, keuze van auteurs, advies en expertise met betrekking tot redactie, freelancers, vormgeving en distributie. Het boek komt uit in maart 2011 en bevat voorwoord van VAi. Vervolg op Tracks met de kunstensteunpunten is niet opgestart. Directeur Ontwerpen voor iedereen Aanvankelijk was het de bedoeling van VAi om dit uit te werken voor de rondleidingen in de nieuwe Kunstcampus. Echter de organisatie van de reguliere rondleidingen was dergelijk omvangrijk project dat dit specifiek gedeelte niet is uitgewerkt en verdaagd naar Dag van de architectuur 2011.

2.11 Presentatie van de resultaten van de internationale ontwerpoefeningen City Visions Er is geen presentatie geweest mbt de ontwerpoefeningen van de vier steden Kosice, Pilzen, Bordeaux en Mechelen. De steden hebben hiervoor geen middelen vrijgemaakt. Een poging tot financieren van publicatie met resultaten, engagement Stad Mechelen is ingetrokken. De stad Kosice, culturele hoofdstad 2013 heeft wel een presentatie van ontwerp van Berger en Berger (Fr) en Office Kersten Geers en David Van Severen (B) in december op touw gezet. Website en publicatie worden mogelijks nog in 2011 uitwerkt. VAi heeft afronding van Europees subsidiedossier in 2010 afgewerkt.

Jaarverslag 2010


(VAi)

21/39

Bijkomende activiteiten 2.12 Organisatie van ArK 1 – Architectuurprijs van de Kust – eerste editie Dit project was een bijkomende activiteit en niet voorzien in het jaarplan 2010. In 2010 organiseert het Coördinatiepunt Duurzaam Kustbeheer (CDK) i.s.m. het Vlaams Architectuurinstituut (VAi) en de vzw Oostende Werft de eerste editie. De prijs wordt toegekend aan de architect en/of bouwheer van een ontwerp(end onderzoek)/project dat in de periode 2006 tot heden werd opgemaakt/gerealiseerd en zich als kwalitatief voorbeeld weet te onderscheiden. Met de prijs willen de organisatoren de aandacht vestigen op innovatieve en stimulerende initiatieven m.b.t. het ontwerp en de realisatie van bouwprojecten aan de kust die het streven naar ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid in het algemeen en de visionaire kracht eigen aan innovatieve kustarchitectuur in het bijzonder, treffend illustreren. De prijs is in die zin te beschouwen als een middel om kwalitatieve en innovatieve architectuur een grotere bekendheid te geven om zo het inzicht in de kwaliteit aan te scherpen en deze bij analoge bouwwerken op te voeren. Uit 16 inzendingen koos de jury, voorgezeten door de directeur van het VAi een winnaar voor een gebouw: appartementsgebouw in Oostduinkerke door Govaert en Vanhoutte, tot laureaat voor nieuwbouw- en renovatieprojecten. Een ontwerp van Dierendonckblancke – L.U.S.T. Architecten voor een voor een openlucht zwembad in Oostduinkerke werd als beste ontwerpend onderzoek weerhouden. De prijs werd uitgereikt op de studiedag (Beeld)kwaliteit aan de Kust.

2.13 Studiedag (Beeld)kwaliteit aan de Kust: tussen behoud en ontwikkeling Dit project was een bijkomende activiteit en niet voorzien in het jaarplan 2010. Aansluitend op de wedstrijd organiseren het Coördinatiepunt Duurzaam Kustbeheer (CDK), het Vlaams Architectuurinstituut (VAi) en de vzw Oostende Werft een studiedag (29 april). Aan de hand van recente onderzoeken en realisaties wordt de kwaliteit van de architectuur van gebouwen,infrastructuur, publieke ruimten en landschappen aan de Kust doorgelicht en bespreekvaar gemaakt. Programma van de dag. Inleiding door Katrien Vandermarliere (directeur VAi) en Kathy Belpaeme (directeur coördinatorpunt Duurzaam Kustbeheer) Refecties door Marc Martens (bureau voor Architectuur & Planning Thema 1 Beeldkwaliteit tussen bouwkundig erfgoed en stadsontwikkeling Status questiones en kritische bevraging. Paul Vermeulen (De Smet Vermeulen Architecten) Case: Integratie van erfgoed in het gemeentlijk beleid in Koksijde: Siska Stockelynck (gemeenstebestuur Koksijde) Case: Ruggensteun voor eigenaars van Belle-Epoquepanden in Blankenberge. Miek Maes (Howest) Thema 2 Beeldkwaliteit binnen de muren van de grote infrastructuren Status questiones en kritische bevraging. Philip Moyersoen (MOPurbandesign) Reflecties en aanbevelingen, Kristiaan Borret (Stadsbouwmeester Antwerpen) Thema 3 Beeldkwaliteit tussen de plooien van het landschap Case: De Kust gezien vanuit de polder, op zoek naar ruimte voor beeldkwaliteit.Tom Vermeersch (Provincie West-Vlaanderen) Reflecties en aanbevelingen. Maarten Van de Voorde (West8)

Jaarverslag 2010


(VAi)

22/39

Thema 4 Beeldkwaliteit van de publieke ruimte Status Questiones en kritische bevraging. Koen Stuyven (VECTRIS) Beeldkwaliteit publieke ruimte ontworpen voor en door mensen. Jan van Coillie (Gemeentebestuur Knokke-Heist.

Evaluatie: Aantal deelnemers: 66 Goede inhoudelijke interessante studiedag met tevreden deelnemers. De formule om veel sprekers met korte interventies aan het woord te laten was goed. Veel gebalde informatie die zich tot hoofdzaak beperkte. Goed geleid en gemodereerd door Marc Martens. Interessant is vervolg op de studiedag is het ter beschikking stellen van alle powerpoints/interventies van de sprekers op de websites van de deelnemers. Lokaal zeer goede opvolging door pers, geschreven en lokale tv. Positief is tevens de hernieuwde samenwerking met het Coördinatiepunt Duurzaam Kustbeheer, waarmee het VAi samenwerkte voor de tentoonstelling Mare Meum en het akkoord om samen de invulling van het programma van de Dag van de architectuur te organiseren in 2011 rond het thema duurzaamheid. directeur

Jaarverslag 2010


(VAi)

23/39

3. Mensen overtuigen van de betekenis van architectuur door ervaringsgerichte aanpak

Operationele doelstelling:

3.1 Het organiseren van de Dag van de architectuur (voorbereiding 2011) De Dag van de architectuur 2009 was een geslaagde editie met een recordopkomst van meer dan 37.000 deelnemers. Vooral een geslaagde mix van kwalitatief aanbod, thematische verdieping en een doorgedreven promotiecampagne maakte van deze Dag een succes. Er werd een grondige evaluatiegemaakt van de Dag 2009. In 2010 werd een concept uitgedokterd dat een oplossing moest bieden op de belangrijkste uitdagingen, enerzijds een verbreding van de regio’s en partners en anderzijds een kwalitatieve informatiedoorstroom die meer bezoekers bereikt dan enkel degenen die een rondleiding volgen. Voor het eerste werd een open oproep voorgesteld en een samenwerking met lokale cultuurbeleidsmakers. De andere uitdaging kon te lijf gegaan worden met nieuwe formats en nieuwe (Multi-)media. Door de forse besparing die in 2010 werd opgelegd aan het VAi waren bleek snel dat deze ambities niet haalbaar werden. De prioriteiten gingen in 2010 naar het zoeken naar financiële middelen en het sluiten van partnerships. Thematisch kader De Dag van de architectuur toont eigentijdse architectuur als een meerwaarde. Architectuur wordt begrepen als het ontwerp van de gebouwde ruimte: gebouwen, publieke ruimte, stedenbouw, infrastructuur, landschapsarchitectuur. Het programma van de Dag 2011 wordt opgebouwd rond 3 thema’s: design (het ontwerp), duurzaamheid en draakvlak. Ontwerp Het architecturale ontwerp blijft het belangrijkste argument om toonaangevende architectuur te tonen. Het (begeleidde) plaatsbezoek is een laagdrempelige en overtuigende manier om inzicht te krijgen in de ontwerpmatige keuzes van de architect. De Dag van de architectuur moet een staalkaart zijn van toonaangevende ontwerpen die recent werden opgeleverd. Een nieuw gebouw is ten hoogste tien jaar oud. Duurzaam Duurzaamheid gaat over de integratie van drie basiscomponenten: werken, mensen en het milieu. De belangrijkste uitdagingen omtrent de gebouwde ruimte raken de kern van het debat over duurzaamheid: op welke manier kunnen we schaarse ruimte benutten en verdichten om tegemoet komen aan de verwachte bevolkingstoename, de nood aan economische groei en het herstel van het ecologisch evenwicht. Werken: infrastructuur, bedrijfsarchitectuur, kantoorgebouwen, overheidsgebouwen, … Mensen: privéwoningen, groepswoningbouw, publieke ruimte, culturele gebouwen, toerisme, … Maar ook: participatie, toegankelijkheid, diversiteit (zie verder Draagvlak) Milieu: groen in de stad, water in de stad, agrarische architectuur, landschapsarchitectuur, landschapsherstel, hernieuwbare energie, herbestemming van bestaande gebouwen, multifunctionele ruimte (vb. brede scholen) Draagvlak De Dag van de architectuur wil een breed publiek overtuigen van de meerwaarde van architectuur. Deze meerwaarde kan evident zijn (het ontwerp spreekt voor zich) of wordt duidelijk indien er uitleg bij wordt gegeven. De traditionele manier van kennisoverdracht, waarbij de architect (of iemand vertrouwd is met het programma van het project) uitleg geeft en in gesprek gaat met de bezoekers kan op veel bijval rekening. Daarnaast is er nood aan alternatieve manieren van kennisoverdracht (hosten geven een korte uitleg, infopanelen, website, downloadbare info, mobiele toepassingen, …) Draagvlak is eveneens een component van het duurzaamheidvraagstuk, waarbij participatie een belangrijk aspect bij de realisatie van (grote) ruimtelijke ingrepen. De Dag wil het debat over architectuur stimuleren en burgers aanzetten tot een gemotiveerde opinievorming over actuele architectuur.

Jaarverslag 2010


(VAi)

24/39

Inhoudelijke partners die in 2010 reeds een engagement getoond hebben of waarmee het VAi in onderhandeling is, zijn: Antwerpen Averechts, Archipel, Architectuurwijzer, Ar-Tur, Bozar, Brussels Bouwmeester, Duurzaam Kustbeheer West Vlaanderen, Locus, Oostende Werft, PHL – Universiteit Limburg, Recyclart, Stad Antwerpen, Stad en architectuur, Stad Gent, Vlaams Bouwmeester, Promotionele partners waarmee het VAi in onderhandeling is zijn: Radio 2, A+ magazine, LIvios, Knack Weekend, Uit in Vlaanderen, Kanaal Z, VAR, Cobra.be, Archined.nl, Goedhart Repro, Aquaterra, Art Travel, Living Colour, Armstrong, ODS, Bureau Bouwtechniek, Wienerberger, Foamglass,Wicor, Nationale Loterij,Orde van architecten Deze lijst zal uitgebreid worden in 2011.

Projectleider 2,5/5 over twee jaar (1/5 in 2010, 4/5 in 2011), Directeur

Bijkomende activiteiten 3.2 Openingsweekend en architectuur rondleidingen deSingel Art City Dit project was een bijkomende activiteit en niet voorzien in het jaarplan 2010. Begin oktober opende een belangrijke uitbreiding van deSingel. Liefst 12.000m² werd toegevoegd aan de kunstcampus: nieuwe zalen, studio's en klassen, een Grand café en een bibliotheek/leeszaal. Het VAi werd vanuit zijn expertise van het openstellen van gebouwen, betrokken om de rondleidingen over de nieuwbouw inhoudelijk vorm te geven en een gidsenwerking uit te bouwen. Voor de opleiding van de gidsenpool van 20 gidsen werd samengewerkt met Antwerpen Averechts. De gidsen werden opgeleid om zowel de groep te begeleiden of om te werken in het praatpaalsysteem, waarbij verschillende gidsen in het gebouw worden gestationeerd en de bezoeker van gids naar gids wandelt. Door de combinatie van deze technieken kon de zeer grote publiekstoeloop verwerken (15.000 bezoekers over het hele openingsweekend). Na de opening bleef de interesse voor rondleidingen in het gebouw constant hoog. De know how en publieksopbouw die bij de rondleidingen van de opening en de Braemtentoonstelling werd opgebouwd zal een troef zijn bij de publiekswerking van de tentoonstellingen in deSingel, die vanaf 2011 door het VAi worden gecureerd, en de Dag van de architectuur 2011. Projectleider 0,5

Jaarverslag 2010


(VAi)

25/39

3.3 Opzet co-productie samenwerking met de Kunstencampus deSingel – VAi deSingel Internationale Kunstcampus en het VAi sloten een samenwerkingsverband voor de komende twee seizoenen. Deze symbiose is een niet alleen een verder zetting van de occasionele samenwerking uit het verleden. Ze is een duidelijke keuze voor een duurzame wisselwerking tussen expertise van het VAi en het publiek forum die aansluit bij de doelstelling van internationale campus. De Singel is als producent verantwoordelijk voor de publiekswerking en realisatie van de tentoonstelling. Het VAi zal als uitvoerend producent de inhoudelijke en artistieke invulling geven aan het architectuurprogramma. De exclusieve tentoonstellingsruimte in de nieuwe vleugel, de nieuwe kantoren, de samenwerking met de bibliotheek van de Artesis Hogeschool, dit alles vereist een professionele en afgestemde programmatische invulling die zal opgenomen worden door een projectleider van het VAi. De samenwerking gaat in vanaf 2011. Directeur

Jaarverslag 2010


(VAi)

26/39

4. Intermediare kanalen en middenveld inzicht verschaffen hen waarde van architectuur bijbrengen door info aan te bieden, met doel via hun communicatiemedia burger beter te betrekken bij het architectuurdebat

Operationele doelstelling:

4.1 Samenwerking VRT architectuurprogramma In 2010 heeft VAi in regelmatige brainstormsessie met vier medewerkers van VRT gewerkt aan drie programmavoorstellen voor CANVAS. Door de besparingen van de VG op budget van de VRTen de heroriëntering/ontslagen van het personeel zijn de programmavoorstellen (voorlopig) niet weerhouden. Niettemin heeft deze samenwerking wel voor een nauwe band met de verschillende netten en diverse programmamedewerkers gezorgd. VAi/CVAa werkten voor VRT aan verschillende inhoudelijke voorbereidingen: 1000 Zonnen en Garnalen, architectuurgerelateerd item van 3 min op het zomerprogramma op Een Intensieve samenwerking voor gebruik van archiefmateriaal voor de tentoonstelling Renaat Braem Samenwerking met COBRA.BE, in het najaar werd het gehele Braemproject via de multimediale website ontsloten. Renaat Braem 1910-2010 werd via reportage in Terzake opgenomen De Kunstkaravaan, 9 afleveringen inhoudelijke samenstelling en opgave van gastsprekers op Radio Klara omtrent de figuur Renaat Braem. Organisatie van het Cultuursalon ism CJSM en de Kunstensteunpunten, over de toekomstige samenwerking tussen de Cultuursector en COBRA.be

Directeur, free lance communcatie medewerker, team van het Braemproject

Jaarverslag 2010


(VAi)

27/39

5. Internationaal informeren over architectuur uit Vlaanderen en vice versa


5.1 Publicatie Engelstalige editie Jaarboek architectuur Vlaanderen Zie ook 2.1 Voor de samenstelling van het Jaarboek werd beroep gedaan op buitenlandse critici en fotografen. Immers via hun engagement en netwerk verspreidt de kennis over architectuur uit Vlaanderen zich. Maar ook wij krijgen via hen nieuwe inzichten en discussies. De Jaarboeken worden te koop en via ruilacties aangeboden in het buitenland. Nieuw dit jaar was de verspreiding via de Vlaams Vertegenwoordigers in het buitenland.

5.2 Ambassadeursfunctie vervullen VAi zit in het netwerk van European Forum Architecture Policies. Tweemaal per jaar nodigt het netwerk EFAP en het land dat voorzitter is van de Europese Gemeenschap Europese architectuurinstellingen, administraties en architecten uit om over diverse thema’s te debateren, expertise uit te wisselen en resoluties voor de EG voor te bereiden. In het voorjaar was het VAi met Stefan Siffer aanwezig op het forum in Madrid dat in de eerste plaats een filosofische reflexie was over het belang van architectuur na de recente financiële crisis en de actuele en toekomstige ecologische crisis binnen de Europese stedelijke cultuur. Informeel overleg met een aantal Nederlandse lokale architectuurverenigingen met de bedoeling om expertise uit te wisselen tussen VAi en de Vlaamse architectuurverennigingen Directeur, projectleider 1

5.3 VAi als partner op internationale fora dmv tentoonstellingen/aanwezigheid Bijkomende activiteit: Internationale bekendmaking architectuur Dit project was een bijkomende activiteit en niet voorzien in het jaarplan 2010. Welcoming People, recent city projects and landscape design of Flemisch architects Van 19 juni tot 4 juli 2010 vindt in Londen de vierde editie van het London Festival of Architecture plaats. Met als thema "The Welcoming City" onderzoekt het festival welke bijdrage planners en architecten (kunnen) leveren aan het concept van "de onthalende stad". Op vraag van de Vlaamse vertegenwoordiging en het Flanders House stelt VAi een lezingenprogramma samen afgestemd op het thema van de Biënnale. Het programma zag er als volgt uit: Op maandag 21 juni 2010 - Paul Robbrecht van Robbrecht en Daem architecten Op donderdag 24 juni 2010 - Bruno De Meulder en Guido Geenen van WIT Architecten Op maandag 28 juni 2010 - Bas Smets van Bureau Bas Smets

Jaarverslag 2010


(VAi)

28/39

Op donderdag 1 juli 2010 - Peter Swinnen van 51N4 Presentatie van de bureau’s, persberichten en communicatie werden verzorgd door VAi. Het programma van het London Festival of Architecture is nog steeds raadpleegbaar op de website www.lfa2010.org. Naar aanleiding van hun lezing werden Bas Smets en Peter Swinnen geïnterviewd voor en Blueprint. Directeur

5.4 Samenwerking met de kunstensteunpunten Binnen de mogelijkheden van de budgetten werken de steunpunten aan de transversale thema’s zoals voorgesteld in de beleidsplannen. Voor 2010 zijn dit volgende aandachtspunten: Joining the dots Symposium en publicatie Joining the dots: bouwstenen voor een duurzaam internationaal kunstenbeleid Joining the dots is een initiatief van de vier kunstensteunpunten (BAM, Muziekcentrum Vlaanderen, VAi en VTi), het Vlaams Fonds voor de Letteren en het Vlaams Audiovisueel Fonds en is een vervolg op de gelijknamige conferentie die op 25 en 26 oktober 2010 plaatsvond in BOZAR. In de bijdragen wordt een beeld geschetst van wat internationaal werken in de verschillende artistieke disciplines vandaag inhoudt, en waar zich kansen en bedreigingen situeren. Een en ander resulteert in een coherent plan, dat de voornaamste elementen die tijdens dit traject op tafel kwamen, overzichtelijk synthetiseert. De laatste decennia is de artistieke praktijk steeds internationaler geworden. Steeds meer Vlaamse kunstenaars vinden hun weg naar het buitenland. En meer dan ooit vinden ook buitenlandse makers in Vlaanderen en Brussel een vruchtbare uitvalsbasis om hun eigen werk te maken en te tonen. Tegelijk is de vraag zeer pertinent wat de verschillende beleidsniveaus én de sector zelf kunnen doen om de internationale dimensie van de artistieke praktijk nog sterker te dynamiseren. Welke elementen zijn de basis van een duurzaam internationaal cultuurbeleid? Hoe kan het bestaande instrumentarium hiertoe aangewend of aangevuld worden? Deze vragen staan centraal in de publicatie 'Joining the Dots, bouwstenen voor een duurzaam internationaal kunstenbeleid'. De verslagen en publicatie werden online gepubliceerd: http://www.vai.be/nl/hetvai/vai_activ_detail.asp?id=2744&sub=activ http://www.vai.be/nl/hetvai/vai_publi_detail.asp?id=482

Veldanalyse Zie 2.4 Internationaal beleid Zie 2.2 Arts Flanders E-cultuur De collega’s van BAM werken op dit thema en consulteren VAi voor input vanuit de sector architectuur. Via BAM is VAi ook op de hoogte van om. internationale biënnale voor e-cultuur in Essen en Ruhr 2010. VAi heeft hier geen eigen acties ondernomen.

Jaarverslag 2010


(VAi)

29/39

Kunsten en erfgoed – E-depot Testcase Jaarboek Architectuur Vlaanderen continueren en platform in functie van voorbereiding survey Het CVAa wil kennis ontwikkelen over de archivering van digital born architectuurarchieven (dit zijn documenten die in digitale vorm ontstaan en dus geen digitale opname zijn van een analoog document). Om antwoorden te kunnen formuleren op vragen van archiefvormers en -beheerders, én om een intensieve studie van andere voorbeelden en studies te vermijden – ervaring is de beste leerschool – werd beslist een testcase op te starten. Door de ontwikkeling van een e-depot wordt kennis gegenereerd en kan naar concrete antwoorden worden gezocht omtrent de specificiteit van architectuurarchieven. Om die specificiteit beter te leren kennen, plant het CVAa een survey van het digitale archief bij een 10-tal architectenbureaus in het voorjaar van 2011. Daarbij zal onder meer in kaart worden gebracht hoe het archief gestructureerd is, welke software er wordt gebruikt, of er back-ups worden gemaakt en welk opslagsysteeem daarbij wordt gebruikt. Het CVAa bereidde deze survey in 2010 inhoudelijk voor samen met Henk Vanstappen die als freelance onderzoeker de survey zal uitvoeren in opdracht van het CVAa. De bedoeling is om uit de resultaten van de survey en in overleg met nationale en internationale initiatieven aanbevelingen te ontwikkelen voor het gebruik van bepaalde archiveringsformaten voor onder meer grafische bestanden uit architectuurarchieven. Op 24 juni 2010 organiseerde het CVAa een platform voor belangrijke partners in Vlaanderen op het vlak van digitaal beheer van (architectuur)archieven. Daarin werd vooral duidelijk dat het CVAa zich moet richten op het in kaart brengen van metadata voor architectuurarchieven en desnoods ook zelf verder te ontwikkelen. De gekozen metadataset zal worden geïmplementeerd in het e-depot. Vervolgens werd aanbevolen dat de interoperabiliteit van het e-depot VAi/CVAa verder moet ontwikkeld worden (uitwisseling van metadata en/of objecten). Tot slot kijkt de sector uit naar de implementatie van een use-case in het edepot. De survey is voor dit alles de eerste stap, vanaf tweede helft 2011 zal het CVAa op basis van de resultaten van de survey aan deze aanbevelingen werken. Het CVAa volgt de ontwikkelingen op het vlak van digitaal erfgoedbeheer in Vlaanderen op de voet, en zetelt in de stuurgroep van Archipel.

Jaarverslag 2010


(VAi)

30/39

6. Geïntegreerde projecten

6.1 Renaat Braem 1910 2010

ideeënwedstijd website www.braem2010.be tentoonstelling publicatie lezing postkaarten architectuurroute educatief project

Algemeen over samenwerking VAi CVAa Het project Renaat Braem 1910 2010 vertrok vanuit de stelling dat een betere kennis van de cultuurgeschiedenis en het roerende erfgoed positieve effecten genereert op de kwaliteit van ruimtelijke projecten en de betrokkenheid van verschillende partijen. Dit is vooral van belang voor het huidig begrip en omgaan met de materiële erfenis van een belangwekkende architect als Renaat Braem. Het Vlaams Architectuurinstituut en het Centrum Vlaamse Architectuurarchieven besloten hierover een onderzoek te voeren. De inventarisatie van het archief van architect Renaat Braem (1910-2001) door het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed (VIOE) en het wetenschappelijke werk in aanloop naar de herdenking van zijn geboorte, in 2010 precies 100 jaar geleden, vormden een bijzondere opportuniteit. Niet enkel de aanleiding ste van die 100 verjaardag vormt een reden om aandacht te besteden aan Braem. Het is ook nu dat discussies ontstaan over conservatie en restauratie, dan wel aanpassing of zelfs afbraak van het naoorlogse gebouwde erfgoed van de generatie van Braem. Het VAi en het CVAa grepen deze kans aan om een geïntegreerd project te organiseren rond Braem, zijn architectuurarchief en de meerwaarde die dit bood voor hedendaagse omgang met het gebouwde erfgoed van de jaren 1950, 1960 en 1970. Het project Renaat Braem 1910 2010 was een geïntegreerd project voor het VAi en het CVAa, dat breed werd opengetrokken en dat in diverse samenwerking met meer dan 20 partners uitgroeide tot een Braemevenement. Langs verschillende kanalen en met uiteenlopende producten werd over Braem, en zijn erfgoed, gecommuniceerd: via een website, een ideeënwedstrijd voor architecten, een grote publiekstentoonstelling, gratis postkaarten en een architectuurroute, de publicatie van een boek en een reeks artikels, een educatief pakket voor scholieren, een lezing en een afsluitend debat.

6.1.1 Ideeënwedstrijd VAi en CVAa initieerden een ontwerpmatig onderzoek onder de naam Ideeënwedstrijd Renaat Braem 1910 2010. De openbare ideeënwedstrijd wilde het debat aanwakkeren over de toekomst van waardevol patrimonium van de jaren 1950-60 aan de hand van een concrete case: de stookplaats en directeurswoning van Renaat Braem op het Antwerpse Kiel. De projectleider van het CVAa Elke Hoornaert volgde de inhoudelijke en administratieve aspecten van het onderzoek op. De stadsbouwmeester werd bereid gevonden voor de financiering van de laureaten in te staan, conform de internationale geplogendheden in ontwerpwedstrijden, zodat bureau’s konden worden aangemoedigd deel te nemen. 37 bureaus uit binnen- en buitenland stelden

Jaarverslag 2010


(VAi)

31/39

zich in november 2009 kandidaat met de meest diverse en creatieve voorstellen. De deelnemers aan de wedstrijd hadden vooraf door het CVAa geselecteerd archiefmateriaal kunnen bestuderen. Uit deze 37 voorstellen weerhield de beoordelingscommissie 5 laureaten (ISO Architectenbureau, Robbe Van Caimere & Birgit Cleppe, Biq stadsontwerp, 1:1 Architecture, Marco Henssen & Laura Weeber) die vervolgens, in een tweede fase, hun voorstel moesten verfijnen. De beoordelingscommissie bestond uit de stadsbouwmeester Kristiaan Borret, de directeur bouw van Woonhaven Rudy Cle, de directeur van het VAi Katrien Vandermarliere, Jo Braeken als dé Braemkenner van het VIOE, architect Sander Nelissen van DOCOMOMO, kunstenaar Aglaia Konrad en architect Luc Deleu. De wedstrijd liep tussen 19 oktober 2009 en 22 april 2010. De resultaten zijn te zien op de tentoonstelling Renaat Braem 1910 2010 in deSingel, op de website www.braem2010.be, en op een tentoonstelling Monument op poten: beelden van vroeger en nu (06.11.2010 - 28.11.2010) in Ontmoetingscentrum Nova. Het debat over het gebouwde erfgoed van de jaren 1950-60 kreeg ook een verlengstuk in het tijdschrift Woonwoord van de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen, beheerder van onder andere de woonwijk op het Kiel. In een artikelenreeks kwam het erfgoed van Braem vanuit verschillende hoeken in beeld, met onder andere een bijdrage van het CVAa (zie lijst pers). Daarnaast verzorgde de coördinator van het CVAa een lezing in de lunchlezingenreeks van het MAS die de resultaten van de ideeënwedstrijd kaderde binnen een lezingenreeks over stedelijkheid, erfgoed, kunst en architectuur (19 mei 2010). Op basis van de ideeënwedstrijd werd ook een workshop georganiseerd over het belang van architectuurarchieven voor hedendaagse omgang met het patrimonium van de naoorlogse periode. Doelgroep van de workshops vormden erfgoedorganisaties, waardoor deze plaatsvonden op de ledendag van het Forum voor Erfgoedverenigingen (12 juni 2010). Uitvoering: Sofie De Caigny, Elke Hoornaert, Katrien Vandermarliere (enkel voor de ideeënwedstrijd)

6.1.2 Website

Het eerste instrument dat het VAi en het CVAa ontwikkelden is de website www.braem2010.be. De resultaten van zowel het archiefonderzoek als het ontwerpmatig onderzoek werden hier toegankelijk gemaakt. De website is ook een belangrijk instrument om mensen het hele programma van het Braem(na)jaar te laten ontdekken. Het is voor het CVAa een onmisbaar hulpmiddel om de brede en diverse erfgoedgemeenschap die het met het Braemproject bereikt, een forum te geven. Ook voor de verspreiding van het Braemprogramma naar de pers bleek de website een efficiënt instrument. 48 activiteiten van 22 partners werden via de kalender aangekondigd. Ook na afronding van het Braem-evenement blijft de website raadpleegbaar. Persberichten: Persdossier Renaat Braem 1910 2010 – 30.09.2010 – NL Press release Renaat Braem 1910 2010 – 30.09.2010 – ENG Persbericht Renaat Braem 100! - 27.08.2010 – NL

Jaarverslag 2010


(VAi)

32/39

Persbericht launch website Renaat Braem 1910 2010 - 09.07.2010 - NL Persbericht Renaat Braem 1910 2010 - 06.05.2010 - NL Press release Renaat Braem 1910 2010 - 17.05.2010 - ENG Persbericht Ideeënwedstrijd - 12.05.2010 - NL Persbericht Ideeënwedstrijd - 19.10.2009 - NL Press relaese Design competition - 19.10.2009 - ENG Uitvoering: Annelies Nevejans, Jorg De Vriese, Ellen Van Impe

6.1.3 Tentoonstelling

1/10/2010-9/01/2011 7752 bezoekers expo 100 bezoekers lezing 55 rondleidingen groepen 22 partners

Een belangrijke en weldoordachte selectie van stukken uit twee archiefdelen van Braem (bewaard bij het VIOE en Archives d’Architecture Moderne (AAM)), werd samengebracht op een grote publiekstentoonstelling. Daarnaast werd in privéarchieven en openbare archieven (Beeld- en geluidsarchief VRT, Stadsarchief Antwerpen, Archief van het District Deurne, Amsab-ISG, de Koninklijke Bibliotheek van België, ...) voor bepaalde projecten bijkomend archiefonderzoek gedaan. De selectie van de archiefstukken werd getoetst en bijgestuurd in samenspraak met het wetenschappelijke comité dat ook de monografie Renaat Braem 19102001 van het VIOE begeleidde. Zowel specialisten als het brede publiek kwamen in deze tentoonstelling voor het eerst in contact met een dergelijk uitgebreide selectie van stukken uit dit architectuurarchief. De waarde van dit erfgoed werd hierdoor in de verf gezet. De tentoonstelling vormde het pièce de résistance van het Braem-publieksprogramma. Uit de meer dan 300 gedocumenteerde projecten van Braem werden er een 20-tal geselecteerd om verschillende thema’s in zijn werk te verduidelijken: utopie, individu en collectiviteit, het visionaire, kunst en natuur, de historische stad, functionalisme, experiment en biomorf wonen.

De tentoonstelling baseerde zich op inzichten uit het archiefonderzoek en het ontwerpmatig onderzoek. Naast schetsen, bouwtekeningen, collages en foto’s, gedeeltelijk in origineel en gedeeltelijk in digitale reproductie, werden ook maquettes getoond en werden geluids- en beeldfragmenten geselecteerd uit het archief van de VRT. De tentoonstelling was zo opgevat dat ze toegankelijk was voor een breed publiek, maar ook voor specialisten bleef het een unieke gelegenheid om zoveel werk van Braem in één oogopslag te kunnen bestuderen en te confronteren met de hedendaagse situatie. De resultaten van het internationale ontwerpmatig onderzoek waren daarom ook integraal opgenomen in de tentoonstelling. Rondleidingen op de tentoonstelling werden mogelijk gemaakt door het samenstellen en opleiden van een pool van gidsen. 55 groepen werden rondgeleid door deze gidsen tijdens de officiële openingsuren. Voor groepen leerlingen en studenten werd de tentoonstelling op aanvraag ook buiten de openingsuren geopend; 19 van de totale 55 rondleidingen vonden buiten de openingsuren plaats. Naast de gereserveerde rondleidingen met gids bezochten ook 13 groepen de tentoonstelling met een eigen gids. Met deSingel werd onderhandeld dat klanten die naar een voorstelling in deSingel komen, op dezelfde dag gratis de tentoonstelling konden bezoeken. Daarnaast werd bewust gekozen om met vrijwilligers te werken als suppoosten. Ook zij werden uitgebreid gebrieft en opgeleid tot ambassadeurs van Renaat Braem 1910 2010. Productie VAi/CVAa:

Jaarverslag 2010

-


(VAi)

33/39

Curatoren: Sofie De Caigny, Elke Hoornaert, Katrien Vandermarliere Projectteam: Annelies Nevejans, Ellen Van Impe

Coproductie deSingel, VIOE, AAM, Stad Antwerpen Praktische organisatie: - inzet van een pool van 30 vrijwilligers als suppoost - opleiding 8 gidsen Resultaten - 7752 personen bezochten de tentoonstelling - 55 groepen reserveerden een gids Besprekingen in de pers: zie persoverzicht

6.1.4 Publicatie Het lelijkste land ter wereld

138 exemplaren verkocht op expo

Dit project werd uitsluitend door CVAa uitgevoerd, maar wordt omwille van het belang in de jaarverslag VAi mee opgenomen. Renaat Braem was niet alleen een begenadigd architect wiens erfenis raakt aan het hedendaagse architectuurdebat. Hij was ook docent en criticus die met tentoonstellingen, publicaties en lezingen het architecturale bewustzijn van politici, huisvestingsmaatschappijen en gewone burgers trachtte aan te wakkeren. Een deel van zijn gedachtegoed is nog zeer relevant en kan een belangrijke meerwaarde bieden voor hedendaagse debatten rond ruimtegebruik, ecologie en stedenbouw. Daarom besliste het CVAa om archiefonderzoek uit te voeren naar het belangrijkste geschrift van Braem, namelijk Het lelijkste land ter wereld (1968). Wat kan een architectuurarchief bijbrengen aan de interpretatie van een dergelijk pamflet? Van meet af aan was het de bedoeling de resultaten van dit onderzoek te publiceren, samen met een heruitgave van het oorspronkelijk boekje. Het oorspronkelijke pamflet dat Braem in 1968 publiceerde, is immers relatief moeilijk te vinden op de tweedehandsmarkt, terwijl de vraag ernaar nog steeds groot is bij architecten, docenten en ruimtelijke planners. Dit op zich maakte het relevant om de publicatie opnieuw uit te geven, en wel in een reeks architectuurarchiefgidsen (Focus Architectuurarchieven), aangezien het oorspronkelijke boekje intussen zelf een belangrijke erfgoedwaarde gekregen heeft. De heruitgave bevat bijgevolg eveneens een situering van het manuscript in het archief Renaat Braem en een beknopt overzicht van de in dit archiefdeel bewaarde bedankingsbrieven van personen aan wie Braem een presentie-exemplaar bezorgde. Het CVAa vroeg Francis Strauven, auteur van de eerste Braemmonografie uit 1983, een inleiding te verzorgen bij de heruitgave. De uitgave werd gerealiseerd in samenwerking met een externe uitgever, Academic & Scientific Publishers (ASP). De heruitgave van Het lelijkste land is een publieksgericht project, aangezien het pamflet nu opnieuw aan een democratische prijs (20 €) voor een groot publiek beschikbaar zal zijn, met een inleiding die de tekst beter plaatst en toelicht. Daarbij wordt er archivalische kennis doorgegeven over het architecturaal verleden. De

Jaarverslag 2010


(VAi)

34/39

wetenschappelijkheid van de uitgave maakt het tevens tot een onderzoeksinstrument (met personenindex en archiefreferenties). Zoals bij de andere publicaties van het CVAa werd ook hier de nodige aandacht besteed aan een aantrekkelijke vormgeving. Oplage: 1000 (400 CVAa / 600 ASP) Verspreiding: Gratis exemplaren: 99 Verkochte exemplaren CVAa via expo Renaat Braem 1910 2010: 138 Verkochte exemplaren CVAa via website: 22 Verkochte exemplaren via uitgever ASP Editions: 436 Uitvoering: Sofie De Caigny, Ellen Van Impe

6.1.5 Lezing(enreeks) Francis Strauven is de auteur van de eerste monografie over Renaat Braem uit 1983. Hij was persoonlijk bevriend met Braem en volgde zijn activiteiten van in de jaren 1960. Strauven kon dus uit zijn rijke ervaring en achtergrond als professor architectuurgeschiedenis putten voor een druk bijgewoonde lezing. De lezing vond plaats in de Muziekstudio van deSingel op dinsdagavond 12 oktober (20u, waarbij de tentoonstelling een uur vooraf en tot een uur na de lezing open was). 101 personen woonden de lezing bij, waarvan een 40-tal vooraf een ticket reserveerden. De lezing gold als openingslezing, gevolgd door nog twee lezingen rond Braem, telkens georganiseerd door een lokale partner: Sven Sterken sprak in Leuven (organisator Stad & Architectuur) en Jo Braeken in Turnhout (organisator Ar-Tur). Beide lezingen werden aangekondigd op de website www.braem2010.be en via de VAi-enieuwsbrief. Uitvoering: Elke Hoornaert, Ellen Van Impe

6.1.6 Postkaarten en architectuurroute

Renaat Braem architectuurroute: Voor een Braem-architectuurroute bundelden het VAi, het CVAa en de Stad Antwerpen hun krachten. Een uitvouwbaar stratenplan leidt de wandelaar of fietser naar een dertigtal bijzondere Antwerpse Braemplekken zoals de Politietoren, het Renaat Braem Huis, de Arenawijk. Renaat Braem postkaartenreeks: Samen met de Stad Antwerpen drukten het VAi en het CVAa een reeks van 10 gratis postkaarten, met reproducties van schetsen uit Braems archief en foto’s van het Kiel, het Middelheimpaviljoen en de Kindertuin aan het Sint-Jansplein. De architectuurroute en postkaarten werden verspreid via de distributiekanalen van Stad Antwerpen en door het VAi en het CVAa zelf, onder andere op de Cultuurmarkt Antwerpen en via lokale architectuur- en erfgoedpartners.

Jaarverslag 2010


(VAi)

35/39

6.1.7 Cultuurmarkt Dit jaar was het VAi samen met CVAa aanwezig op de Cultuurmarkt Antwerpen met een stand rond Renaat Braem. De architectuurroute en een 10-delige postkaartenreeks, uitgewerkt i.s.m. Stad Antwerpen, werden er uitgedeeld en de activiteiten van het aankomende Braem-evenement werden toegelicht. Vooral een ouder publiek bleek Renaat Braem en zijn ‘politietoren’ wel te kennen.

6.1.8 Educatief pakket Een educatief aanbod rond de figuur en de architectuur van Renaat Braem een samenwerking tussen VAi, VIOE, Openluchtmuseum Middelheim, Antwerpen werd opgezet en door de Stad Antwerpen gefinancieerd De productie, inhoudelijke samenstelling en beeldredactie van het pakket werden samengesteld door Ine Lemmens (VAi-freelancer)), redactie: Els Stappaerts Middelheim, Ellen Van Impe en Elke Hoornaert (CVAa), Eveline Oomen (VIOE) De opzet was om via kennis van een aantal basisbegrippen over architectuur introductie te geven over de ontwerpdiscipline, het modernisme en het wonen. Dit is aangevuld met opdrachten waarbij ook ervaring en het onder worden brengen van deze percepties worden aangescherpt. Uitgangspunt hiervoor zijn een bezoek aan de eigen woning van Braem, het paviljoen in het Middelheim, en de sociale huisvesting van het Kiel met modelappartement. Gedrukt aantal exemplaren: 200 Volledig downloadbaar op de website van VAi-jong. Organisatie leerkrachtendag 27 mei: Voorstel van het initiatief aan leerkrachten van het Middelbaar onderwijs met vraag voor feedback op inhoud, pedagogische aanpak, vormgeving en praktische organisatie. Aantal deelnemers:12 Organisatie leerlingendagen 16 en 18 november onder begeleiding van VAi-medewerker Aantal deelnemers: 54 leerlingen en 5 leerkrachten Vrij bezoek door 51 leerlingen en 5 leerkrachten. -Zeer positieve reacties van leerlingen en leerkrachten, voornamelijk scholen uit het Antwerpse, maar niet uitsluitend, voor de vakken geschiedenis, esthetica, architecturale vormgeving en cultuurwetenschappen.

6.1.9 Debat finissage Op 9 januari 2011 werd de tentoonstelling over Renaat Braem feestelijk afgesloten. Een goede reden om met de verschillende partners van het evenement Renaat Braem 1910 2010 te evalueren of de perceptie van Braem en zijn oeuvre veranderde door het Braemevenement. De finissage werd een round-up van diverse ervaringen, verhalen en invalshoeken. Een rondetafelgesprek tussen Jo Braeken (erfgoedonderzoeker VIOE, conservator Renaat Braemhuis), Phil Wauters (Stad in verandering), Lisa De Visscher (Stad en Architectuur), Laura Weeber (architecte), Walter De Ley (Antwerpen Averechts), Jan Wouters (Woonhaven Antwerpen) en Elke Hoornaert (VAi/CVAa), met Johan Thielemans als moderator, bracht enkele evoluties naar voor in de perceptie van Braems gebouwde erfgoed. Een 100-tal geïnteresseerden woonden dit debat bij (Muziekstudio deSingel). 100-tal aanwezigen Sofie De Caigny, Elke Hoornaert Directeur 1/5

Jaarverslag 2010


(VAi)

36/39

6.2 Opstart nieuw geïntegreerd project mbt zorg en architectuur Met betrekking tot dit onderwerp ondernam het VAi drie acties. Voorstel tot de ontwikkeling van informatieve en kenniswebsite zorg en architectuur. Op vraag van VAi stelden 3 experten architecten: Regis Verplaetse, Nikolaas Vande Keeren en Adinda Van Geystelen een document samen met uitgebreid voorstel voor opstart van een website. Dit omvatte inhoudelijke uitwerking, tijdsplanning en draaiboek alsook volledige financiële uitwerking. Dit dossier werd voorgesteld aan VIPA die in 2009 interesse had laten blijken voor dergelijk project. De vooropgezette kost oversteeg de mogelijke investering van VIPA. VAi heeft het dossier tevens uitgebreid voorgesteld aan de Vlaams Bouwmeester. Gezien de wissel van de Vlaams Bouwmeester is hier in 2010 geen verdere vervolg aan gegeven. Het dossier wordt terug opgenomen in 2011 en aangezien architectuur voor de zorg een aandachtspunt van de nieuwe Vlaamse Bouwmeester is, zal VAi hier in de toekomst samen met hen hieraan werken. Organisatie het huis van de psychiatrie. Studiedag over de intieme relatie tussen architectuur en geestelijke gezondheid 25 november, Museum Dr. Guislain, Gent

Bijkomende activiteiten: Een samenwerking tussen VAi, dr. Guislainmuseum, Vereniging voor Geestelijke Gezondheidszorg (VVGZ) Dit project was een bijkomende activiteit en niet voorzien in het jaarplan 2010. Concept en samenstelling en UR architects: Regis Verplaetse en Nikolaas Vande Keere. Met financiële steun van de Vlaams Bouwmeester en subsidies vanuit het Kunstendecreet. Programma Welkom namens de organisatoren door Patrick Allegaert (Artistiek leider Museum Dr. Guislain). Inleiding door Katrien Vandermarliere (Directeur VAi). Benaderingen tot de huisvestingsopgave: prof. dr. Bernard Sabbe (Hoogleraar medische psychologie en psychiatrie UA) Anne Malliet (Projectcoördinator Team Vlaams Bouwmeester) Luc Pelgrims (Technisch directeur PZ SintNorbertus Duffel), UR architects (Ontwerpend onderzoek 'De psychiatrische instelling ontmanteld'). Lunchpauze en rondleiding voor en achter de schermen van het Museum Dr. Guislain. Ontwerpbenaderingen van architecten: Hans Verstuyft Architecten (Afdeling Psychiatrie Imelda Ziekenhuis Bonheiden), Archiplarchitecten (Campus PC Dr. Guislain Gent, Sergison Bates Architects (Zorgwoningen Home Vijvens Huise-Zingem). Publieksdiscussie met moderator Patrick Allegaert (Artistiek leider Museum Dr. Guislain). De studiedag richtte zich tot ontwerpers en hulpverleners. Aantal deelnemers: 85 Evaluatie: positieve reacties vanuit de beide disciplines om elkaars werelden beter te leren kennen. Vanuit psychiatrie vraag om meer onderzoek en bewustzijn te creëren voor belang en mogelijks therapeutische effecten van architectuur. Vraag naar ontwerponderzoek van architecten niet alleen te beperken tot woonzorg maar ook tot praktijk en therapieruimte. Thema wordt verder opgenomen in de publicaties van de VVGZ. Ur architects onderzoekt mogelijkheid tot publicatie van verslag, en handleiding voor opdrachtgevers. VAi, Vlaams Bouwmeester, Museum dr. Ghuislain plaatsen het verslag on line. De inrichters komen midden 2011 samen voor vervolg traject rond “helende architecttuur en ruimtelijke organisatie. De inrichters van de studiedag konden behalve logistieke steun van hun organisaties geen middelen investeren in de organisatie en vooral in het voorbereiding van de studiedag. Toch waren allen overtuigd van het belang

Jaarverslag 2010


(VAi)

37/39

ervan. De subsidie vanuit het Kunstendecreet voor de samenstellers UR architects was onontbeerlijk alsook de inkomsten door de deelnemers.

Advies aan architect Adinda Van Geystelen Dit project was een bijkomende activiteit en niet voorzien in het jaarplan 2010. In opdracht van VTDV verrichtte ar. Adinda Van Geystelen een onderzoek naar interessante voorbeeldprojecten aan de hand van bezoeken en interviews met betrokken bouwheren en architecten. Hiervoor kon Van Geystelen beroep doen op portfolio’s van het documentatiearchief van VAi, daarnaast gaf de directeur advies en feedback voor de tekstbijdrage: Naar meer kwaliteit in de zorgarchitectuur. Directeur

Jaarverslag 2010


(VAi)

38/39

7. Bijlagen

7.1 Overzicht opleidingen en studiedagen Katrien Vandermarliere - Agrarische Architectuur, 22 maart, Vlaams Bouwmeester en Overlegplatform Plattelandsontwikkeling Symposium Cultuur als confrontatie, 25 maart, stimuleringsfonds voor architectuur en Erfgoed Nederland, Amsterdam - Architectuurstudiereis Ruhrgebied Essen, culturele hoofdstad, 19,20,21 maart - ICAM Congres, Parijs, 4-6 juni - Internationale promotie: Perstrip, Robbrecht en Daem, atelier, Gent, in samenwerking met de White Chapel, London, 19 april 2010 - Lid van de kwaliteitskamer Roeselare voor aanleg van stationsomgeving - Lid van de beoordelingscommissie voor het raamcontract van de architectenpool van AG VESPA 2010 - Lid van de beoordelingscommissie Scholen van Morgen, Fortis Real Estate - Jurylid van de Landespreis für architektur Tirol, Oostenrijk, 2010 - EFAP, Brussel 18-19 oktober - Internationale Architectuur Biënnale Venetië, 1 2 3 september

Stefan Siffer - Colloquium Cultuurmanagement, AMS, Antwerpen, 1 maart - EFAP, Madrid, 28-30 mei - The power of creativity, Z33, Hasselt, 20 oktober - Internationale Architectuur Biënnale Venetië, 2-4, november - EFAP, Brussel, 18-19 oktober - Statengeneraal Klassieke muziek, deSingel Antwerpen 29 november Marion Witteveen - Payroll beheer, SD Worx

7.2 Leden Raad van Bestuur & Algemene Vergadering Raad van bestuur Wivina De meester Piet Van Cauwenberghe Christian Dugardyn Jan Strubbe Kristiaan Borret André Loeckx Inge Schoups Marcel Smets Paul Van Lindt Moosa Benafti Herman Van Hove

voorzitter algemene vergadering en raad van bestuur ondervoorzitter algemene vergadering en raad van bestuur penningmeester algemene vergadering en raad van bestuur secretaris algemene vergadering en raad van bestuur lid raad van bestuur en algemene vergadering lid raad van bestuur en algemene vergadering lid raad van bestuur en algemene vergadering lid raad van bestuur en algemene vergadering lid raad van bestuur en algemene vergadering lid raad van bestuur en algemene vergadering lid raad van bestuur en algemene vergadering

Jaarverslag 2010

Marij Preneel Hakima El Meziane


(VAi)

lid raad van bestuur en algemene vergadering lid raad van bestuur en algemene vergadering

Algemene vergadering Wivina De meester Piet Van Cauwenberghe Christian Dugardyn Jan Strubbe Moosa Benafti Kristiaan Borret Christine Conix Filip De Pau Goedele Desmet André Loeckx Inge Schoups Marcel Smets Paul Van Lindt Herman Van Hove Marij Preneel Hakima El Meziane

voorzitter algemene vergadering en raad van bestuur ondervoorzitter algemene vergadering en raad van bestuur penningmeester algemene vergadering en raad van bestuur secretaris algemene vergadering en raad van bestuur lid raad van bestuur en algemene vergadering lid algemene vergadering en raad van bestuur lid algemene vergadering lid algemene vergadering lid algemene vergadering lid algemene vergadering en raad van bestuur lid algemene vergadering en raad van bestuur lid algemene vergadering en raad van bestuur lid algemene vergadering en raad van bestuur lid algemene vergadering en raad van bestuur lid algemene vergadering en raad van bestuur lid algemene vergadering en raad van bestuur

7.3 Personeel Katrien Vandermarliere Marion Witteveen Stefan Siffer Ilse Degerickx Siska Claessens Jorg De Vriese Elke Hoornaert Joris Vermeir Helen Simpson

directeur office manager projectleider projectleider website en publiekswerking medewerker website projectleider (bepaalde duur) website en publiekswerking (bepaalde duur) medewerker jaarboek (bepaalde duur)

39/39

Jaarverslag 2010 Inhoudelijk activiteitenverslag

Recommend Documents