jaarverslag 2009
stappen zetten inhalen...
gelijke tred...
vooruit lopen...
jaarverslag 2009
“Als je sneller wilt spelen kun je wel harder lopen, maar in wezen bepaalt de bal de snelheid van het spel.” Johan Cruijff Nederlands voetballer en coach (1947)
stappen
, 2009 was een jaar waarin we vierden dat onze ‘oude schoenen ons zolang
op weg hadden geholpen. Daarnaast was het ook het jaar waarin we onze
nieuwe exemplaren inliepen. We vierden 100 jaar volkshuisvesting in Vlis-
singen, vanuit het besef dat de dynamiek van onze omgeving nauwelijks tijd
biedt om achterom te kijken. De stad, de woningmarkt, de behoeftes van
onze klanten, ze ontwikkelen zich voortdurend. Ze vragen om een slagvaar-
dige corporatie die met vooruitziende blik stappen durft te nemen.
zetten
jaarverslag 2009
Inhoud Deel 1
Volkshuisvestingsverslag
Voorwoord 1 Onze koers 2 Tevreden en redzame klanten 2.1 Dienstverlening 2.2 Woningkwaliteit en keuzevrijheid 2.2.1 Uitvoering Strategisch Voorraadbeleid (SVB) 2.2.2 Kwaliteitsslag 2.2.3 Niet-planmatig onderhoud 2.2.4 Planmatig onderhoud 2.2.5 Groot onderhoud 2.3 Slaagkans 2.3.1 Aandacht voor primaire doelgroep 2.3.2 Huurverhoging 1 juli 2009 2.3.3 Verhuur 2.3.4 Woonruimteverdelingsgegevens 2.3.5 Huisvesting specifieke groepen 2.3.6 Sloop en onttrekking 2.3.7 Verkoop 2.3.8 Nieuwbouw en overige projecten 2.4 Empowerment 3 Leefbare en vitale wijken 3.1 Leefbaarheid 3.2 Het leefbaarheidsonderzoek 2009 3.3 Beschikbaarheid voorzieningen 4 Duurzame leefomgeving 4.1 Duurzaam ondernemen 4.2 EPA-labels 4.3 Maatschappelijk verantwoord ondernemen 5 Continue organisatieontwikkeling 5.1 l’escaut als werkorganisatie 5.1.1 Algemeen 5.1.2 Dochters en deelnemingen 5.1.3 Opus groep 5.1.4 ROM Marsaki groep 5.1.5 De leiding van de organisatie 5.1.6 Personeelsbezetting 5.1.7 Arbeidsomstandigheden 5.1.8 Medewerkerstevredenheidsonderzoek 5.2 Ontwikkeling 5.2.1 l’escaut klantgericht: van goed naar beter 5.2.2 Automatisering 5.2.3 Procesmanagement
7 9 13 13 13 13 13 14 14 14 15 15 16 16 16 16 17 17 18 19 25 25 26 28 35 35 35 36 41 41 41 41 41 42 42 42 43 43 43 43 45 45
stappen
5.2.4 5.2.5 5.3 5.4 5.4.1 5.4.2 5.4.3 6 6.1 6.2 6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.3 6.4 6.5 6.6 6.6.1 6.6.2 6.6.3 6.7 6.7.1 6.7.2 6.8 6.8.1 6.8.2 6.8.3 6.9 7 7.1 7.2 7.3 8 9 9.1 9.2 9.2.1 9.2.2 9.2.3 9.2.4 9.2.5 9.2.6 9.2.7 9.2.8 10 11
Deel 2
Structuur HRM Goed besturen en resultaatgericht werken Relatiebeheer Partners HVL Bestuur en financiers Financiële positie Algemeen Managementcontrol Balanced Scorecard / Managementinformatie Risicomanagement Budgettering bedrijfskosten Financieel beleid Jaarresultaat 2009 Integrale belastingplicht Liquiditeits- en vermogenspositie Algemeen Liquiditeitspositie Vermogenspositie Meerjarenprognose 2010-2015 Prognose jaarresultaten Prognose balansposten Treasury Algemeen Renteontwikkelingen Renterisico Deelnemingen Verslagen onafhankelijke organen OR Geschillencommissie Regionale Klachtencommissie Woonruimteverdeling Bestuursverklaring Corporate Governance Bestuur Toezichthouder Samenstelling en deskundigheid Profiel Good Governance Verantwoording bestuurdersbeloning Verantwoording aan belanghouders Verantwoording beleid rondom commissarissenbeloning Verantwoording commissarissenhonorering Verklaring over volkshuisvestingsverslag en jaarrekening Samenstelling gremia Rapport van feitelijke bevindingen inzake het volkshuisvestingsverslag
46 46 46 47 47 48 48 53 53 53 53 53 54 54 55 56 56 57 57 57 58 58 59 60 60 60 60 61 65 65 65 66 69 71 71 71 72 72 75 75 75 76 76 76 79
Jaarrekening
85
81
De blauwe cursieve gedeelten in de tekst refereren aan de intenties die zijn uitgesproken in het jaarplan 2009. Hiermee wordt inzage verstrekt in planning versus realisatie.
zetten
stappen
jaarverslag 2009
Voorwoord De wereld verandert constant en wij als corporatie kunnen niets anders dan mee veranderen. Hoewel we niet direct op actuele trends kunnen inspelen, kunnen we wel onze visie en strategie aanpassen. Dat deden we opnieuw in 2009. In dit jaar sloegen we een nieuwe weg in; een weg naar een klantgeoriënteerde en maatschappelijk verantwoorde corporatie. Met een nieuw ondernemingsplan: mede tot stand gekomen met behulp van onze belanghouders en onze enthousiaste medewerkers, zetten we de eerste stappen richting onze doelstellingen. Wonen in Vlissingen Een van onze ankers in het nieuwe ondernemingsplan is tevreden en redzame klanten. Niet naar de stenen kijken, maar naar de mensen. Wat willen zij? En hoe groot is onze doelgroep? Zeeland is een provincie waar de bevolkingomvang de komende jaren zal afnemen. Dit geldt niet voor alle gemeenten in Zeeland, maar wel voor Vlissingen. De focus bij de woningvoorraad verschuift van kwantiteit naar kwaliteit. Wij hebben dan ook samen met de gemeente Vlissingen samenwerkingsovereenkomsten opgesteld voor twee grote herstructureringsprojecten. Het eerste plan betreft Nieuw Bonedijke. Het tweede gebied betreft project Groote Markt. Projecten waarin er meer plaats is voor groen en voorzieningen. De invulling van het Scheldekwartier is de grote uitdaging van de gemeente Vlissingen. Voor dit gebied staan 1950 woningen gepland. Aanvankelijk een project wat door de gemeente zelf ter hand werd genomen. Inmiddels heeft men aan marktpartijen en drie Walcherse corporaties gevraagd of zij een rol willen vervullen in de realisatie ervan. Samen met onze collega’s Woonburg en Woongoed Middelburg zullen we zoeken naar een vorm om een bijdrage te leveren aan een succesvolle realisatie. Meer dan wonen alleen Leefbaarheid en maatschappelijke voorzieningen zijn onderwerpen waar l’escaut zich in 2009 ook voor heeft ingezet. Wij hebben vorig jaar een begin gemaakt met het wijkregisseurschap. Ons werk houdt niet op bij de voordeur, maar betreft de hele wijk. Daarbij hebben we vanzelfsprekend samenwerking gezocht met de gemeente Vlissingen. Woongenot beperkt zich immers niet alleen tot de woning, maar de gehele beleving van de wijk waarin men woont. De realisatie en ontwikkeling van zorgsteunpunten, welzijnsgebouwen en brede scholen beschouwen we ook als ons taakveld. Samen werken aan wonen Wonen lijkt zo gewoon en vaak is dat ook zo. Hoewel de crisis soms een extra blokkade opwierp, zagen de meesten toch kans om voor zichzelf huisvesting te bemachtigen. Anders ligt dat voor huishoudens of personen die de regie over hun bestaan kwijt zijn geraakt. Dat kan ingegeven zijn vanuit sociaal maatschappelijke hoek of vanuit financieel oogpunt. l’escaut trekt zich het lot van deze huishoudens aan. Bij kwesties over bestaande huurcontracten spanden we ons maximaal in om huisuitzetting te voorkomen. We hebben om die reden een sociaal maatschappelijk medewerkster in dienst genomen. Tevens nemen we deel aan het Laatste Kans Project (LKP). Personen die intramuraal wonen, en die weer in staat worden geacht om de stap naar de maatschappij te maken, kunnen rekenen op onze ondersteuning. 100 jaar wonen 2009 was ook het jaar dat we een periode van 100 jaar volkshuisvesting in Vlissingen vierden: ons jubileumjaar. Met onze belanghouders hebben we daarbij stil gestaan door een symposium te houden over het onderwerp ‘Empowerment’. Voor onze klanten organiseerden we een feestdag die plaatsvond op de sportvelden. In het atrium van woonzorgcomplex Ter Reede was er een feestmiddag voor senioren met een optreden van Imca Marina. En met onze trouwe huurders die 50 jaar of langer bij ons huren hebben we een boottocht gemaakt. Geslaagde feesten waar we met een goed gevoel op terug kijken.
Jan van Beekhuizen Directeur-bestuurder l’escaut woonservice
zetten
7
stappen
jaarverslag 2009
1 Onze koers Goed en betaalbaar wonen voor iedereen. Dat is waar l’escaut voor staat. Mensen moeten zich thuis voelen in hun huis en buurt. Daarbij willen we zowel een klantorganisatie zijn als een wijkregisseur. Het wijkregisseurschap geeft aan dat leefbaarheid en vitaliteit van onze wijken en de ontwikkeling- en ontplooiingskansen van de bewoners onze expliciete aandacht hebben. Onze missie luidt als volgt: Onze klanten vragen goede, toegankelijke en betaalbare woningen. Die bieden we en daarbij zijn kwaliteit en keuzes voor ons principes die er werkelijk toe doen. Ook zorgen we, met inzet van betrokkenheid en deskundigheid, samen met andere bewoners, de gemeente en andere instanties voor leefbare, vitale wijken. We zijn een steun in de rug voor mensen die vanwege hun inkomenspositie of vanwege andere beperkingen zonder hulp geen geschikte woning en woonomgeving kunnen vinden of niet zelfstandig kunnen wonen. Ons motto daarbij is: Samen werken aan wonen. Positie en maatschappelijke verankering Wij kiezen bewust voor een brede kijk op onze maatschappelijke opdracht, namelijk het wonen en alles wat daarbij hoort qua dienstverlening en woonomgeving. Er wordt meer verwacht dan alleen maar het stapelen van stenen. Wij hebben ook een rol als het gaat om leefbaarheid, zorg- en welzijnsinstellingen of veiligheid in een buurt. De inwoners van Vlissingen rekenen hierop. En mogen daar wat ons betreft op blijven rekenen. Primair bedienen wij de volgende doelgroepen: • • • •
Huishoudens die recht hebben op huurtoeslag; Huishoudens met een huishoudinkomen van maximaal € 33.000; Huishoudens met een specifieke woonvraag (daklozen, mensen met een handicap); Studenten.
We treden niet in de verantwoordelijkheden van andere partners, zoals de gemeente, scholen of zorg-en welzijnsinstellingen. Wel zijn we altijd bereid de bouw of exploitatie van vastgoed te overwegen. Ook als dit gepaard gaat met een zogenaamde onrendabele top. Maar alleen als dit gebeurt in nauwe samenwerking met de andere partners, waarin iedere partij werkt vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid en expertise. Onze stakeholders hebben reeds aangegeven daadwerkelijk onze stakeholders te willen zijn. Dat betekent, ook voor ons, bouwen aan een relatie, tijd nemen om de problematiek van elkaar goed te begrijpen en gezamenlijk visies ontwikkelen en problemen oplossen voor de stad. Van deze kernwaarden zijn we uitgegaan in 2009. En dat willen we de komende jaren, in ieder geval tot 2012, blijven doen. Het jaarverslag is ingedeeld naar onze strategische doelstellingen, net zoals we in ons ondernemingsplan hebben verwoord: • • • • •
Tevreden en redzame klanten Leefbare en vitale wijken Duurzame leefomgeving Continue organisatieontwikkeling Financiële positie
zetten
9
jaarverslag 2009
Je eigen pad bewandelen
10
stappen
Een eigen huis staat misschien wel symbool voor een eigen leven, voor zelfstandigheid.
Voor de meeste van onze klanten is dat vanzelfsprekend, maar niet voor iedereen.
Wij stimuleren die zelfstandigheid waar mogelijk en helpen onze klanten hun eigen pad te vinden.
Hierbij gaan we uit van wat de individuele klant aan eigen mogelijkheden heeft.
zetten
11
12
stappen
jaarverslag 2009
2 Tevreden en redzame klanten De eerste doelstelling van ons nieuwe ondernemingsplan is tevreden en redzame klanten. Met redzame klanten bedoelen we dat wij als corporatie onze klanten willen helpen als zij het moeilijk hebben en ze weer op het juiste pad brengen. Bewoners die tevreden zijn in hun omgeving en huis en zelfstandig hun weg vinden in deze maatschappij. Met de volgende thema’s hebben wij in 2009 getracht dit te bereiken. 2.1
Dienstverlening
Het optimaliseren van onze dienstverlening was een primaire doelstelling in het verslagjaar. Onze klanten geven aan dat zij in voldoende mate tevreden zijn over onze dienstverlening en over de samenwerking van onze partners. Zelf vinden we dat dit nog beter kan. Wij willen in de KWH-meting gemiddeld minstens een 7,8 scoren. De tevredenheid/waardering van onze klanten over de kwaliteit van de dienstverlening is dit jaar zowel via eigen nazorgenquêtes als door het KWH gemeten. Op basis van onze eigen nazorgenquêtes hebben onze klanten de dienstverlening van l’escaut gewaardeerd met een gemiddeld cijfer van 7,9. Daarnaast laten wij onze dienstverlening elk jaar meten door het KWH. Dit is het kwaliteitskeurmerk voor woningcorporaties. De waardering van klanten was in 2009 zodanig dat het KWH-huurlabel is verlengd. De behaalde eindcijfers van de gemeten labelonderdelen zijn als volgt: Labelonderdelen
2009
Landelijk gemiddelde
Corporatie bellen
7,4
7,5
Woning veranderen
7,1
7,3
Woning onderhouden
8,2
7,8
Klachten afhandelen
6,8
6,7
Woning verlaten
8,5
8,4
Tabel: Eindcijfers labelonderdelen KWH
Jaarlijks publiceert het KWH een prestatie-index van alle gemeten (vestigingen van) corporaties (250). In de voorlopige ranglijst tot en met 2009 bezet l’escaut de 59e plaats met een totaalscore van 77,76. Dit is een stijging zowel in positie (79) als score (77,65) ten opzichte van het jaar daarvoor. Hoewel we de 7,8 niet hebben gehaald, is de stijging op de ranglijst een teken dat we zeker vooruitgaan. Meer informatie over het KWH-huurlabel staat op de site: www.kwh.nl. 2.2
Woningkwaliteit en keuzevrijheid
Woningkwaliteit; hoe zorgen we ervoor dat onze klanten warm lopen voor onze woningen? Dat is niet alleen zorgen voor goed onderhoud, maar ook op lange termijn kijken hoe de wens van de klant zich ontwikkelt en wij ons bezit daar op kunnen aanpassen. Dat laatste valt samen te vatten onder de naam ‘Strategisch voorraadbeleid’. 2.2.1 Uitvoering Strategisch Voorraadbeleid (SVB) Binnen de huidige voorraad zijn er in principe voldoende (goedkope en betaalbare) woningen om de doelgroep (de huishoudens met lagere inkomens) in Vlissingen te bedienen. Toch sluit het aanbod in kwalitatieve zin niet altijd voldoende aan op de vraag, waardoor we in een aantal segmenten onvoldoende kunnen bieden. Een belangrijk onderdeel is dan ook de doorstroming op de woningmarkt te bevorderen door nieuwbouw voor senioren en gezinnen te ontwikkelen. Met name starters zijn daarbij gebaat. Eind 2009 heeft de gemeente Vlissingen de structuur- en woonvisie vastgesteld. De woonvisie, waar per buurt zowel de fysieke als sociale kenmerken staan beschreven, is in samenwerking met de corporaties tot stand gekomen. Naast de reeds lopende projecten (zie verder in dit hoofdstuk) hebben er gedurende 2009 geen veranderingen plaats gevonden in het Strategisch Voorraadbeleid. Doordat het woningbezit van l’escaut verouderd is, voorzien we dat de aansluiting ontbreekt bij de toekomstige vraag. Bovendien spelen op de woningmarkt diverse ontwikkelingen waarop l’escaut tijdig wil anticiperen. Om alvast vooruit te lopen hierop zijn in 2009 voorbereidingen getroffen om in 2010 het proces van vastgoedsturing te monitoren en bij te stellen. 2.2.2 Kwaliteitsslag Een onderdeel van het op peil houden van de woningkwaliteit is de projectmatige kwaliteitsslag; het projectmatig updaten van woningen aan de eisen van deze tijd. Onder de kwaliteitsslag verstaan we voornamelijk verbeteringen uitvoeren aan keuken en sanitair. Eind 2009 is in 400 woningen de kwaliteitsslag uitgevoerd. Het streven is om dit in bewoonde staat te doen.
zetten
13
jaarverslag 2009
Aan het begin van het verslagjaar zijn er vijftien complexen (= 400 woningen) opgenomen waar we de kwaliteitsslag zouden uitvoeren. Twee daarvan zijn gestart in 2008 en afgerond in 2009. Door het uitstel van het complex aan Begonialaan e.o.1 (waar asbest is aangetroffen) zijn er drie complexen naar voren geschoven. Totaal hebben we bij 419 woningen kwaliteitsslag uitgevoerd; 322 woningen projectmatig en 97 na verhuizing van de bewoner. In totaal zijn dertien complexen in 2009 afgerond. Alvorens we starten met de kwaliteitsslag, maken we eerst een modelwoning. In deze woning krijgen huurders een beeld van hoe de nieuwe situatie eruit komt te zien. De werkzaamheden worden voornamelijk uitgevoerd in de keuken, de douche en het toilet. In het kader van klant-gerichtheid hebben klanten de keuzemogelijkheid in materialen en kleuren. Klanten hebben de mogelijkheid om deel te nemen aan de kwaliteitsslag, de gemiddelde deelname ligt op 80%. Redenen waarom bewoners niet willen meedoen met de projectmatige kwaliteitsslag hebben veelal te maken met hoge leeftijd of gezondheid. Deze woningen nemen we niet mee, maar passen we aan als de bewoner verhuist. 2.2.3 Niet-planmatig onderhoud Niet-planmatig onderhoud verdelen we in reparatieonderhoud en mutatieonderhoud. Mutatieonderhoud is het onderhoud dat wij uitvoeren in een woning nadat een bewoner is verhuisd. Reparatieonderhoud voeren we voornamelijk zelf uit. In het verslagjaar is € 1.532.000,- uitgegeven aan reparatieonderhoud. Per woning komt dit neer op € 234,-. Naast reparatieonderhoud, voeren we ook werkzaamheden in opdracht van de huurder uit; ook wel huurdersonderhoud genoemd. Werkzaamheden als het bijvullen van de CV-installatie en het verhelpen van een lekkende kraan behoren tot het huurdersonderhoud. In 2009 is in totaal € 1.331.000,- uitgegeven aan mutatieonderhoud. De gemiddelde mutatiekosten waren € 2.069,- per mutatie. Dit is € 569,- meer dan het vastgestelde budget. Dit wordt veroorzaakt door diverse woningen die in een slechte onderhoudsstaat verkeerden en klanten aanspraak konden maken op de Generaal Pardonregeling. Hierdoor waren hogere investeringen nodig om de woning in goede staat te kunnen verhuren. In 2010 past l’escaut het budget aan om een betere dekking voor deze kosten te creëren. Het budget wat voor 2010 beschikbaar is, bedraagt gemiddeld € 1.750,- per woning. 2.2.4 Planmatig onderhoud Planmatig onderhoud is het op peil houden van de technische staat van het woningbezit. Het bedrijfsbureau maakt de begroting, stelt de planning op en organiseert vervolgens zelf de uitvoering van werkzaamheden. De werkzaamheden worden zowel uitgevoerd door onze eigen onderhoudsdienst als door externen. Kunststofkozijnen In een complex met 48 woningen (Berckmanstraat e.o.) zijn de houten kozijnen vervangen door kunststofkozijnen. De bergingen zijn eveneens voorzien van kunststofkozijnen. Bewoners hadden hierbij de keuze uit drie kleuren. Schilderwerk Naast het normale schilderwerk hadden we in 2009 twee bijzondere projecten. De monumentenpanden aan het Bellamypark/Beursstraat. De witte eenheidskleuren uit de jaren ’80 hebben plaatsgemaakt voor historische tinten als oker en rood. In samenwerking met de monumentencommissie van de gemeente heeft l’escaut deze kleuren uitgekozen. We zijn zoveel mogelijk teruggaan naar de oorspronkelijke kleuren en opschriften. 2.2.5 Groot onderhoud l’escaut heeft voor kwalitatieve verbeteringen van het vastgoed gekozen voor een projectmatige aanpak. De regie voor deze kwalitatieve verbeteringen voeren we zelf. Daarbij stemmen we de werkzaamheden zoveel als mogelijk af met de wensen van bewoners. Renovatie Regenboogflats De in 2007 gestarte renovatie van de vijf markante woongebouwen in de wijk Paauwenburg; de Regenboogflats, is in 2009 voltooid. Tijdens de laatste fase van de renovatie is ook de gevelbeplating van de kopgevel aan de zuidzijde vervangen. Daarnaast hebben de centrale entrees een facelift ondergaan en zijn hierbij voorzien van de songtekst waarvoor we onze dansschoenen uit de kast halen, ‘Somewhere over the Rainbow’ uit de Musical Wizard of Oz. De werkzaamheden zijn in 2009 volledig afgerond. De woonkwaliteit en uitstraling van de woongebouwen in de wijk zijn hiermee significant verbeterd.
1
Bij een onderzoek in 2008 naar de woningen in de Begonialaan e.o was al naar voren gekomen dat er asbesthoudend materiaal aanwezig was. De verwachting was dat we in de 2e helft van 2009 konden starten met de kwaliteitsslag, maar dat bleek toch nog een brug te ver. Begin 2010 wordt een begin gemaakt met de uitvoering.
14
stappen
Schutterijstraat De afronding van het project waar menigeen warm voor liep, betrof het zorgloket met recreatieruimte De Schutterij in de Schutterijstraat. Vanuit het zorgloket biedt Stichting Werkt voor Ouderen zorg op maat in de Binnenstad van Vlissingen. Mede door technische vraagstukken in de omgeving heeft de ontwikkeling van dit project vertraging opgelopen. De Schutterij is hierdoor pas in het derde kwartaal van 2009 in gebruik genomen. De kwalitatieve verbetering van de woningen was in 2008 al voltooid. Met het ontwikkelen van De Schutterij en de renovatie van de centale entree heeft dit gebouw een duidelijke wijkfunctie gekregen en is klaar voor de toekomst. Vlissingsestraat De appartementen aan de Vlissingsestraat in Oost-Souburg zijn in 2009 voorzien van een liftinstallatie. Daarnaast is de centrale entree aangepast, waardoor deze vriendelijker en eigentijds oogt. De bereikbaarheid van de woningen is mede door de lift en het verhogen van de verkeersruimten verbeterd. Hierdoor is het voor de bewoners mogelijk langer zelfstandig te wonen in dit complex. Enkele projecten als portiekafsluiting, balkonophoging en verbetering van de uitstraling zijn doorgeschoven naar 2010. 2.3
Slaagkans
2.3.1 Aandacht voor primaire doelgroep Per 31-12-2009 is de verdeling van ons woningbezit naar huurprijsklasse als volgt: (huurtoeslaggrenzen per 01-07-2009; basis: netto-huurprijzen). Huurprijsklasse
Aantal woningen
< € 357,37
2.660
> € 357,37 en < € 548,18
3.365
> € 548,18
305
Tabel: Verdeling woningbezit naar huurprijsklasse
Uit bovenstaande tabel blijkt dat 6.025 woningen (95%) van het bezit van l’escaut tot de zogenoemde betaalbare voorraad valt en daarmee toegankelijk is voor de primaire doelgroep. Van de 305 woningen hebben 61 woningen een huurprijs boven de liberalisatiegrens van € 647,53 en vallen onder het segment luxe huur. Naast 6.330 zelfstandige woonruimtes hadden wij 186 studentenkamers in ons bezit. In 2009 zijn er geen nieuwe afspraken gemaakt ten aanzien van de benodigde kernvoorraad. De aandachtsgroep in het volkshuisvestingsbeleid omvat de huishoudens die op basis van hun inkomen recht hebben op huurtoeslag. Het deel van de aandachtsgroep dat op zelfstandige woonruimte in de sociale huursector is aangewezen, bestaat in Vlissingen uit ca. 4.700 huishoudens (bron: Stadsmonitor). Daarvoor zijn in totaal 7.200 woningen in de bereikbare voorraad van l’escaut woonservice en Woonburg beschikbaar (tot € 648,-) en is hiermee ruimschoots voldoende. Aantallen verhuringen qua leeftijd, huishoudgrootte, inkomen en huurgrens in de periode 01-01-2009 t/m 31-12-2009 Leeftijd
Inkomen
Huurgrenzen <= € 357,37
€ 357,37 <> € 548,18
> € 548,18
Eenpersoonshuishoudens <65
<= € 20.600
256
91
5
<65
> € 20.600
22
27
4
>= 65
<= € 18.525
12
11
23
>= 65
> 18.525
2
5
31
<65
<= € 27.950
21
28
2
<65
> € 27.950
4
19
18
>= 65
<= € 24.625
0
4
16
>= 65
> 24.625
1
3
14
<65
<= € 27.950
5
20
8
<65
> € 27.950
0
4
1
>= 65
<= € 24.625
0
4
0
>= 65
> 24.625
0
1
1
Tweepersoonshuishoudens
Drie- en meerpersoonshuishoudens
Tabel: Aantallen nieuwe verhuringen binnen huurgrenzen per leeftijdsklasse en inkomen
zetten
15
jaarverslag 2009
2.3.2 Huurverhoging 1 juli 2009 Jaarlijks stelt de Minister van Wonen, Wijken en Integratie het maximale huurverhogingspercentage vast. Voor 2009 is dit maximale percentage vastgesteld op 2,5% en is gelijk aan het inflatiepercentage over het jaar 2008. Wij zijn met de huurdersvereniging enige jaren geleden overeengekomen dat l’escaut een inflatievolgend huurbeleid hanteert. Voor corporaties geldt daarnaast de maximale huurprijsnorm. Dit is het percentage waarmee de gemiddelde huurprijs gerekend over alle woningen van een betreffende corporatie per 1 juli mag stijgen. Ook de maximale huurprijsnorm wordt gebaseerd op het inflatiepercentage van 2,5%. Daarnaast wordt bij mutatie de huur naar het voor het complex geldende percentage van de maximaal redelijke huur opgetrokken. 2.3.3 Verhuur De Walcherse woningcorporaties presenteren sinds medio 2007 het woningaanbod op het gezamenlijk webportaal www.hurenopwalcheren.nl. Het is alleen mogelijk om via internet op zowel nieuwe als bestaande woningen in te schrijven en te reageren. 2.3.4 Woonruimteverdelingsgegevens Wij hanteren een aantal criteria of een woning of complex van woningen goed in de markt ligt: • het aantal keren dat een woning wordt aangeboden (aanbiedingsgraad); • het gemiddeld aantal reacties per gepubliceerde woning (reactiegraad); • het aantal opzeggingen per complex (mutatiegraad). Aanbiedingsgraad De aanbiedingsgraad geeft aan hoe vaak een woning aan een woningzoekende aangeboden dient te worden voordat dit leidt tot een acceptatie. De aanbiedingsgraad over 2009 komt gemiddeld uit op 1,33. Dit is ruim onder de norm van 1,7 en kan als zeer positief worden bezien. Vergeleken met 2008 zien we dat woningen sneller door klanten geaccepteerd worden. In 2008 werd een woning aan gemiddeld 2,4 kandidaten aangeboden. Doordat er tamelijk wat druk ligt op de Vlissingse huurwoningmarkt (onder andere door het grote aantal uitverhuizingen vanwege sloopplannen en klanten die gedwongen worden te verhuizen heel gericht zoeken en snel accepteren) is het gemiddelde in 2009 lager dan in 2008. Reactiegraad De reactiegraad berekenen we om inzicht te krijgen in het aantal reacties per gepubliceerde woning. In 2009 kregen we gemiddeld 98 reacties per aangeboden woning. Op complex- of woningniveau constateren we grote verschillen. Zo zijn er woningcomplexen die meer dan 300 reacties opleveren, maar er zijn ook woningen waar maar enkele reacties op binnen komen. Het aantal reacties is ook weer afhankelijk van de situatie op de woningmarkt. Het aantal woningen wat beschikbaar komt, de huurprijs van de vrijkomende woning en de locatie van de woning. Het beeld van de afgelopen jaren is echter onveranderd: met name de goedkope/betaalbare eengezinswoningen leveren zeer veel reacties op. Het gemiddeld aantal reacties per geadverteerde woning is ten opzichte van 2008 (gemiddeld 94 per woning) licht gestegen. 2009 stond in het teken van de laatste uitverhuizingen in de Groote Markt en omgeving en er werd gestart met uitverhuizingen in Nieuw Bonedijke. Het marktaanbod nam daarmee af. Het aantal reacties op de geadverteerde woningen nam daardoor licht toe ten opzichte van 2008. Mutatiegraad De mutatiegraad geeft het aantal woningen die onze klanten opzeggen weer. In 2009 zijn er 643 woningen gemuteerd waarvan de bewoners zijn verhuisd. Van deze 643 verhuizingen betrof het voor 135 bewoners een verhuizing vanwege herstructureringsplannen. Op basis van het aantal woningen in bezit eind 2009 (6.330) komt de mutatiegraad op 10,16%. Voor 2009 was uitgegaan van 700 reguliere mutaties en 130 uitverhuizingen in het kader van herstructureringsplannen (sloop). Het aantal reguliere mutaties 508 (643-135) blijft dus ver onder het begrote aantal. Redenen hiervoor zijn: • dat het aantal uitverhuizingen vanwege sloop leidt tot een korte verhuisstroom; • de economische crisis waardoor de koopmarkt op slot is komen te zitten waardoor er minder verhuisstromen op gang gekomen zijn; • het relatief hoge percentage urgentietoekenningen; • klanten stellen verhuizingen uit vanwege de economische crisis. Ten opzichte van 2008 (mutatiegraad 10,65%/706 woningen) zijn er in 2009 63 woningen minder gemuteerd. 2.3.5 Huisvesting specifieke groepen Urgenties Woningzoekenden kunnen in aanmerking komen voor een sociale urgentie indien er sprake is van een nood- en/of levensbedreigende situatie. Een medische urgentie kan aangevraagd worden indien er sprake is van een ergonomische be-
16
stappen
perking. Dit betekent dat vanwege lichamelijke beperkingen de huidige woning niet meer voldoet. Woningzoekenden met een urgentie krijgen voorrang op andere woningzoekenden. Sociale urgentieaanvragen worden door de regionale urgentiecommissie behandeld. Het aantal besproken sociale urgentieaanvragen op Walcheren is in 2009 licht gedaald ten opzichte van 2008. In 2008 waren er 216 aanvragen en in 2009 201. Van deze aanvragen zijn er 85 urgenties toegekend en zijn er 116 afgewezen. Sociaal urgenten krijgen vanuit de corporatie een passende woning aangeboden waarbij zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met hun wensen. Het aantal sociaal urgenten die in 2009 een woning van l’escaut kregen toegewezen bedroeg 35. In 2009 zijn binnen de regio Walcheren 123 medische urgenties toegekend. Medisch urgenten dienen zelf te reageren op het woningaanbod waarbij de urgentie wordt toegevoegd aan de inschrijving. Regelmatig wordt een beroep gedaan op l’escaut om huisvesting te verzorgen of aan te passen voor mensen met een functiebeperking. Alle aanpassingen worden binnen de regio Walcheren beoordeeld door CIZ (Centrum Indicatiestelling Zorg). De uitvoering is in handen van Thuiszorg Walcheren. Bij mutatie van een reeds aangepaste woning wordt voorrang gegeven aan woningzoekenden waarvoor een beschikking door het CIZ is afgegeven. Verdeling van woningen aan specifieke doelgroepen Regionaal zijn afspraken gemaakt over welke stappen woonbegeleidingsinstanties dienen te doorlopen om buitenom de geldende woonruimteverdelingsafspraken, aanspraak te kunnen maken op woonruimte voor hun cliënten. In dit kader hebben wij elf aanvragen ontvangen waarvan in 2009 negen woningen zijn verhuurd aan diverse maatschappelijke instellingen. Begin 2010 zijn de overige twee woningen alsnog toegewezen aan een woonbegeleidings-instantie. Daarnaast kregen een paar klanten met begeleiding, na positief woongedrag, een zelfstandig huurcontract. 2.3.6 Sloop en onttrekking Met de gemeente Vlissingen heeft l’escaut afspraken gemaakt om in het kader van stedelijke vernieuwing een aantal complexen te slopen dan wel samen te voegen. We legden de afspraken vast in twee samenwerkingsovereenkomsten. Voor de gebieden waar gekozen is voor sloop, betekende dit dat na het nemen van een sloopbesluit, de bewoners verplicht werden om te verhuizen. Dit uitverhuizingsproces verloopt vlotter dan we hadden gedacht. We merken dat onze klanten met behulp van de medewerker stadsvernieuwing, snel in staat zijn hun ‘oude schoenen voor nieuwe te verwisselen’ door een woning te vinden die aan de wensen en eisen van iedere individuele klant voldoet. • De woningen in de ‘Groote Markt en omgeving’: de Grote Markt 16-27, Slijkstraat 1-12, 49-87, Koestraat 2-48 en Breewaterstraat 16-54. Eind 2009 is de laatste bewoner verhuisd naar het nieuwbouwcomplex in Nieuw Bonedijke (Vida). De voorbereidingen voor de sloopactiviteiten waren al in gang gezet, zodat eind 2009 met de daadwerkelijke sloop kon worden gestart. • Het uitverhuizingstraject Engelse Wijk: Vanwege het grote aantal bewoners is dit traject verspreid over drie fasen, omdat anders teveel bewoners tegelijk een sloopurgentie krijgen en het moeilijker wordt om iedereen aan passende huisvesting te helpen. Bij het nemen van het sloopbesluit wordt het sociaal statuut van kracht. Hierin staan de rechten en plichten van de huurder en verhuurder beschreven. • Per 1 oktober 2008 is het sloopbesluit van kracht geworden voor de eerste fase van deelgebied A (Arbeidsstraat 2-44, Sottegemstraat 52-60 en 83- 121, Schuitvaartgracht 35-51, Nijverheidstraat 1-59, Eedestraat 4-56 en Bonedijkestraat 50 en 61- 143). Per 1 juli 2009 is het sloopbesluit voor de 2e fase genomen (Nijverheidstraat 2-48, Schuitvaartgracht 5375, Sottegemstraat 62-84 en Bonedijkestraat 1-47). Per 31 december 2009 is het sloopbesluit van de 3e fase genomen. • Met een afvaardiging van de bewoners van Hogeweg 6-40 en Pres. Rooseveltlaan 50-96 (deelgebied C) is in 2009 afgesproken dat wij met het bepalen van de toekomstvisie van deze woningen wachten, totdat de actualisatie van het strategisch voorraadbeleid is afgerond. Naar verwachting hervatten we begin 2011 de gesprekken met bewoners. 2.3.7 Verkoop In het jaar 2009 worden er 36 woningen verkocht. In het kader van het Strategisch Voorraadbeleid is een aantal complexen aangewezen voor verkoop. Hierbij stellen we de zittende bewoners in de gelegenheid hun woning te kopen en bij mutatie wordt de woning leeg verkocht. Omdat de te verwachten opbrengsten nodig zijn voor een kwaliteitstoevoeging aan de overige woningen, is de prijs marktconform vastgesteld. Door de economische crisis en de hierdoor moeizame hypotheekverstrekking door banken merkten we dat we onze ‘veters goed moesten strikken’ om koopwoningen in de markt te zetten. In 2009 stonden 36 woningen gepland voor verkoop. Uiteindelijk zijn negentien verkopen gerealiseerd. De schoen wrong met name in de teruglopende verkopen in het Middengebied en Bossenburgh. De markt onder de bestaande buurtbewoners lijkt in deze gebieden verzadigd. De mutatiegraad in deze complexen neemt af waardoor er min-
zetten
17
jaarverslag 2009
der woningen leeg komen die kunnen worden verkocht. Twaalf maisonnettes waar voorheen studentenkamers in ondergebracht waren aan de Van Hogendorpweg zijn in het vierde kwartaal in de verkoop gegaan. Omdat de verkoopprijzen van de voormalige huurwoningen lager liggen dan de prijzen van nieuwbouwwoningen of bestaande koopwoningen is de leegstandsperiode gemiddeld een aantal maanden korter. Ten opzichte van 2008 zijn in 2009 twaalf woningen minder verkocht. In 2010 passen we het verkoopprogramma aan aan de hand van de actualisatie van het strategisch voorraadbeleid. De verkochte woningen zijn verdeeld over de volgende wijken: Verkoopprogramma 2009 Gepland
Gerealiseerd
Binnenstad
1
0
Middengebied
14
4
Paauwenburg
2
5
Groot-Lammerenburg
10
4
Oost-Souburg
5
3
Nw. en St Joosland
4
3
totaal
36
19
Tabel: Aantallen geplande en gerealiseerde woningverkopen 2009
Alle negentien verkochte woningen uit het huidige woningbezit hebben we verkocht in lege staat. Bij elke verkochte woning wordt de verkoopprijs bepaald aan de hand van een taxatierapport. Dit taxatierapport is te allen tijde maximaal één jaar oud. De taxateur voldoet aan de kwaliteitseisen (NVM) en is op geen enkele wijze betrokken geweest bij de verkoop van de desbetreffende woningen. Wanneer woningen in lege staat verkocht worden aan een natuurlijk persoon dient de verkoopprijs minimaal 90% van de taxatiewaarde te bedragen. Alle verkochte woningen in 2009 zijn voor minimaal 90% van de taxatiewaarde verkocht. Koopgarant Koopgarant is een vorm van ‘Sociale Koop’ met als doel een koopwoning (bestaande bouw of nieuwbouw) bereikbaar te maken voor een bredere doelgroep. Door het geven van een korting op de verkoopprijs biedt Koopgarant minder draagkrachtigen en/of starters de mogelijkheid om een woning te kopen. Met name de stap naar een koopwoning wordt voor een starter hiermee kleiner. l’escaut biedt hierbij aan de koper een terugkoopgarantie, waarbij de waardeontwikkeling (winst of verlies) wordt gedeeld. In het verslagjaar zijn 21 nieuwbouw eengezinswoningen verkocht volgens de Koopgarant-formule. In de eerste Koopgarantverkopen verkochten we in 2009 twaalf woningen in Nieuw Bonedijke (project Alegria) en negen woningen aan de Beatrixlaan. De woningen Alegria zijn met een kortingspercentage van 25% verkocht. Bij de negen woningen aan de Beatrixlaan konden kopers kiezen tussen 15 en 25% korting; uiteindelijk zijn alle woningen met een kortingspercentage van 25% verkocht. Voor beide Koopgarantprojecten geldt dat de stichtingskosten per woning hoger zijn dan € 200.000. De keuze voor de bouw van deze woningen is gemaakt vanuit een volkshuisvestelijke visie. De gegenereerde middelen worden gebruikt voor de financiering van de bouw van sociale huurwoningen. Er zijn geen huurwoningen gebouwd met stichtingskosten hoger dan € 200.000. 2.3.8 Nieuwbouw en overige projecten In 2009 liepen we bijna naast onze schoenen van trots als het ging om vernieuwing of verbetering van ons vastgoed. Het ging hierbij enerzijds om grootschalige projecten in onze stedelijke vernieuwingswijken Nieuw Bonedijke en de Groote Markt. Anderzijds werkten we aan ontwikkelingen in kleinschalige projecten en in projecten gerelateerd aan sociaal maatschappelijk vastgoed. Naast deze ontwikkelingen kondigt de start van het Scheldekwartier zich aan in Vlissingen. Nieuw Bonedijke: • Medio 2009 leverde onze projectontwikkelaar Marsaki 31 seniorenappartementen Vida op. In dit appartementencomplex realiseert Stichting Werkt voor Ouderen een zorgvoorziening voor psychogeriatrische ouderen en gaat in 2010 een Grand Café exploiteren. • De 24 seniorenappartementen in Armonia aan de Salvador Dalistraat waren eind 2009 bijna gereed en zijn in maart 2010 opgeleverd. • l’escaut heeft in 2009 het besluit genomen om de eengezinswoningen aan de Salvador Dalìstraat naar zich toe te trekken omdat belangstelling voor de verkoop achterbleef. De woningen zijn reeds in aanbouw en zetten we gedifferentieerd in de markt: sociale huur, luxe huur en koop met Koopgarant. • In het hart van de Bonedijkestraat zijn in 2009 de uitverhuizingen voltooid om na sloop (in 2010) ruimte te maken voor 24 eengezinswoningen in het sociale huursegment.
18
stappen
• l’escaut heeft in 2009 de opdrachtgeversrol voor de ontwikkeling van de openwijkschool ‘De Combinatie’ in Nieuw Bonedijke overgenomen van de gemeente Vlissingen. Hiervoor zijn de werkzaamheden in 2009 aangevangen. Het project omvat naast drie basisscholen, gymzalen en welzijnsvoorzieningen ook 38 seniorenhuurappartementen bovenop de school. • Met de bewoners van twee complexen in Nieuw Bonedijke (President Rooseveltlaan en Hogeweg) ging l’escaut de dialoog aan om wensen van de bewoners te inventariseren. Inmiddels is, tot tevredenheid van de bewoners, afgesproken dat in afwachting van de nieuwe portefeuillestrategie er tot eind 2010 geen wijziging plaatsvindt in de exploitatie van dit complex. • In de voormalige Engelse Wijk, aan de zuidzijde van de Bonedijkestraat, is een aanvang gemaakt voor een grootschalige transformatie. Hier bereidt l’escaut zich voor op het transformeren van 220 gedateerde stadswoningen tot 139 kwalitatief goede stadswoningen voor de koop- en huurmarkt. Groote Markt en omgeving: • In 2009 is het uitverhuizingsproces voor alle bewoners van dit gebied afgesloten en de sloop van de oude gebouwen is begonnen. Het project omvat de herstructurering van een deel van de oude Binnenstad. Portiekwoningen maken plaats voor een gedifferentieerd woningaanbod van circa 90 woningen in de koop- en huursector. Daarnaast is er ruimte voor vier woongroepen voor ouderenzorg. • Met de gemeente Vlissingen is een samenwerkingsovereenkomst gesloten waarin verantwoordelijkheden helder zijn afgesproken. Sociaal maatschappelijk vastgoed: • In 2009 hebben we herontwikkelingsmogelijkheden om wijkcentrum Open Hof in Paauwenburg, een kerk met welzijnsvoorzieningen, onderzocht. Uiteindelijk heeft de gemeente Vlissingen besloten deze locatie terug te verwerven van de welzijnsorganisatie. • Samen met Woonburg is er intensief overleg gevoerd dat leidde tot een technisch onderzoek om een besluit te kunnen nemen over de overname van welzijnsaccommodaties. Uiteindelijk heeft de gemeente besloten dit overleg stop te zetten en de eventuele overname van de welzijnsaccommodaties door de corporaties af te blazen. Scheldekwartier: • In 2009 is l’escaut woonservice samen met collega-corporaties Woongoed Middelburg en Woonburg op verzoek van de gemeente Vlissingen gestart met het onderzoeken van de ontwikkelmogelijkheden in het Scheldekwartier. Een extern bureau biedt stedenbouwkundige begeleiding bij het onderzoek. Overige projecten: • Op de locatie Beatrixlaan voeren we gesprekken met de gemeente en projectontwikkelaar om de huidige voornemens te herontwikkelen. Dit doen we omdat de huidige plannen niet haalbaar zijn; zowel vanuit financieel als vanuit marktperspectief. • Een extern bureau heeft onderzoek gedaan naar de mogelijkheden op het Oranjeplein (woningbouw, welzijnsaccommodaties). Dit rapport gaf aan dat er in Oost-Souburg (en in het Vlissingse) meer dan voldoende welzijnsaccommodaties zijn. Voor deze locatie ontwikkelt Marsaki in samenspraak met l’escaut een nieuw plan. • l’escaut woonservice en Marsaki hebben in opdracht van de gemeente Vlissingen een locatieonderzoek uitgevoerd naar de herhuisvesting van Christelijke Scholengemeenschap Walcheren, locatie Bestevaer. Verdere uitwerking van de plannen zal in 2010 plaatsvinden. De bouw van dit schoolgebouw inclusief een sportvoorziening levert een belangrijke bijdrage aan de leefbaarheid en het voorzieningenniveau van de stad. 2.4
Empowerment
Als maatschappijgedreven corporatie zijn we zeer betrokken bij de woon- en leefsituatie van onze klanten. Er zijn klanten die het soms alleen niet redden. We willen deze huishoudens graag helpen door hun zelfstandigheid (= empowerment) te vergroten. Het accent van onze hulp ligt op problemen signaleren en deze doorgeven aan de juiste instantie. In 2009: • Brengen we kandidaten die een verhoogd risico lopen om in de problemen te komen in contact met de woonmaatschappelijk medewerker. • Voeren we elk kwartaal overleg met hulpverleningsinstanties om mogelijke probleemgevallen te bespreken en de uitvoering van werkafspraken te evalueren. • Maken we een start met het optimaliseren van het begeleidingsproces van klanten met een schuldenproblematiek. In het verslagjaar maakte de begeleiding van klanten met schuldenproblematiek een veranderingsproces door. Al enkele jaren spannen wij ons in om de huurachterstand en, soms daarop volgend, huisuitzettingen terug te dringen. Sinds 2009 geldt de regel dat met alle klanten die schulden opbouwen contact moet worden gezocht, voordat we het dossier aan de deurwaarder overdragen. Bij het afleggen van huisbezoeken is de woonmaatschappelijk medewerker altijd aanwezig om de klant adequaat bij te staan of door te verwijzen.
zetten
19
jaarverslag 2009
De samenwerking met ketenpartners in deze kwesties is de laatste jaren verstevigd waardoor wij sneller kunnen doorverwijzen naar de juiste hulpverlener. Door het aanstellen van een woonmaatschappelijk medewerker hebben we in 2009 gemerkt dat klanten op een goede wijze doorverwezen zijn naar hulp- of begeleidingsinstanties. Met deze hulp- en begeleidingsinstanties voert de woonmaatschappelijk medewerker frequent overleg om de begeleiding zo optimaal mogelijk te laten verlopen. Een juiste begeleiding heeft immers effecten op het gebied van onze huurinkomsten en het reduceren van overlast. In samenwerking met het Laatste Kans Project, de Kredietbank en het Algemeen Maatschappelijk Werk is het proces binnen de ketensamenwerking geëvalueerd en geoptimaliseerd. Dit heeft geresulteerd in een werkwijze genaamd Woonherkansen Walcheren. Dit project betreft een heldere manier van samenwerken tussen de ketenpartners en de wijze waarop de processen gefinancierd worden door de Walcherse gemeenten en de Walcherse woningcorporaties. Eind 2009 verkeerde de ontwikkeling van dit beleid in de afrondende fase. We liepen ons het vuur uit de sloffen om in 2009 klanten met schuldenproblematiek op een dusdanige manier te begeleiden, dat het aantal huisuitzettingen daalde tot achttien. Van deze achttien klanten bleek dat bij tien situaties de pogingen om in contact te treden op niets zijn uitgelopen. Bij de overige acht was het maken van goede betalingsafspraken bij l’escaut zelf, maar ook bij schuldhulpverleningsinstanties niet mogelijk. In 2008 kregen 34 huishoudens te maken met een huisuitzetting. Vergeleken met 2009 is sprake van een afname van bijna 50%.
20
stappen
zetten
21
jaarverslag 2009
Lekker uit de voeten in je eigen wijk
22
stappen
Vanuit bewonersperspectief is leefbaarheid vooral een gevoel.
Het heeft te maken met veiligheid, gemak, contact.
Voor de corporatie is leefbaarheid keihard werken.
Het gaat daarbij om afstemming met maatschappelijke organisaties.
De woningcorporatie wordt daarbij steeds meer de spin in het web.
zetten
23
24
stappen
jaarverslag 2009
3 Leefbare en vitale wijken Wij streven er naar om een wijkregisseur te zijn. In dit thema hebben we doelstellingen op het gebied van leefbaarheid geformuleerd in de brede zin van het woord. Samen met bewoners en belanghouders willen we de wijken in Vlissingen leefbaar maken. Het afgelopen jaar hebben we een flinke stap gemaakt om dichterbij bij deze doelstellingen te komen. 3.1
Leefbaarheid
De leefbaarheid in Vlissingen wordt in het algemeen als goed beoordeeld. Toch is het imago van Vlissingen op het gebied van leefbaarheid matig. In 2009 willen we: • • • • • • • •
groeien naar de rol van wijkregisseur; een duidelijke visie op het wijkregisseurschap formuleren; een intern meldpunt leefbaarheid oprichten; samen met bewoners, gemeenten en belanghoudersvertegenwoordigingen van tenminste één wijk en wijkvisie ontwikkelen; samen met bewoners en belanghouders de wijken in Vlissingen leefbaar houden; het twee jaarlijks LEMON-onderzoek uitvoeren; een heldere afbakening formuleren tussen maatschappelijke en commerciële activiteiten en maatschappelijk en commercieel vastgoed; financiële kaders opstellen die gelden bij de ontwikkeling en exploitatie van maatschappelijk en commercieel vastgoed.
Corporaties ontwikkelen zich steeds meer tot professionele dienstverlenende organisaties. Aandacht voor de klant en voor de kwaliteit van de woning en woonomgeving zijn hierbij belangrijke onderwerpen. l’escaut woonservice is een corporatie die zich in de eerste plaats laat leiden door haar maatschappelijke doelstelling. We bevinden ons in de overgang van een ‘traditionele’ corporatie naar een maatschappelijke onderneming. l’escaut kreeg in 2009 de kans een bijdrage te leveren aan de totstandkoming van de structuur- en woonvisie van de gemeente Vlissingen. Om de wijken goed te laten functioneren is de aanwezigheid van voldoende voorzieningen van groot belang. Deze voorzieningen dienen zowel een maatschappelijk als een commercieel belang. Daarom is in 2009 een heldere afbakening tot stand gekomen tussen maatschappelijke en commerciële activiteiten en tussen commercieel en maatschappelijk vastgoed. Tevens zijn financiële kaders opgesteld die gelden bij de ontwikkeling en exploitatie van maatschappelijk en commercieel vastgoed. De ontwikkeling naar wijkregisseur In het verslagjaar heeft l’escaut de vormgeving van haar typering als klantencorporatie voortgezet. Deze typering houdt in dat de corporatie zich richt op tevredenheid van individuele klanten en daarbij reageert op vragen vanuit de klant op zowel het sociale als het fysieke gebied van leefbaarheid. Vanuit onze rol als wijkregisseur namen wij in wijken waar ons vastgoed gelegen is, het initiatief in zowel sociale als fysieke wijkgebonden activiteiten. De leefbaarheid in de wijken staat bij de wijkregisseur dus voorop. We vervullen een prominente rol in het wijkregisseurschap. In 2007 hadden wij immers de stoute schoenen aangetrokken om deze rol op ons te nemen. Nu zien we dat de gemeente langzaamaan de rol van wijkregisseur op zich neemt en een prettige samenwerking in de wijken ontstaat. Enerzijds is wijkbeheer gericht op het behoud en versterken van de goede en positieve eigenschappen in de bestaande wijk. Anderzijds is wijkontwikkeling gericht op het benutten van de kansen in de wijk. De term wijkregie is in onze ogen een neutralere term die moet evolueren tot wijkontwikkeling. Omdat wijkregisseurschap een tamelijk nieuw begrip is én om kaders te bieden aan hen die binnen de context van leefbaarheid een rol spelen, definiëren we het begrip wijkregie als volgt: Wijkregie is de gezamenlijke aanpak van wijken door professionele partners en bewoners met als doel de leefbaarheid te verbeteren. De aanpak richt zich op sociale, fysieke en veiligheidsaspecten. Vanuit onze rol als wijkregisseur is een intensievere samenwerking ontstaan met de gemeente en de politie. Enkele voorbeelden hiervan zijn de invloed die l’escaut mocht hebben in de totstandkoming van de woonvisie en de nauwe samenwerking in diverse ProbleemInterventieTeams. Deze PIT’s zijn in het leven geroepen doordat in de wijken Bossenburgh en de Hercules Segherslaan leefbaarheidsproblemen ontstonden die een gezamenlijke aanpak vereisten. Samen met de burgemeester heeft l’escaut gesprekken gevoerd om overlastgevende klanten een signaal te geven dat grenzen van toelaat-
zetten
25
jaarverslag 2009
baar gedrag bereikt zijn. De resultaten van deze gesprekken hebben tot wenselijk (buurt)gedrag geleid. Verder heeft l’escaut met het oog op het creëren van evenwichtige buurten een beroep gedaan op de ‘gereedschapskist’ van de burgemeester. We passen lokaal maatwerk toe. Voor twee buurten vragen wij om een woonadvies bij de burgemeester voordat wij de woningen in deze wijken toewijzen. In 2009 zijn we warm gelopen om in een regionale samenwerking een buurtbemiddelings-project te ontwikkelen. We troffen in 2009 alvast voorbereidingen om dit te implementeren. In samenwerking met de Huurdersvereniging L’Escaut is tijdens een jaarlijkse themadag aandacht uitgegaan naar buurtbemiddeling. In 2009 heeft l’escaut aan de vooruitgang van de leefbaarheid in Vlissingen een bedrag besteed ter grootte van € 592.587,-. Het totaal bestede bedrag is onderverdeeld in diverse categorieën: Activiteiten
Sociale
Fysieke
Individuele
€ 17.639,-
€ 41.514,-
Wijkgebonden
€ 131.611,-
€ 401.823,-
Tabel: Onderverdeling bedrag aan leefbaarheidsactiviteiten
We hebben een substantieel deel van het leefbaarheidsbudget besteed aan fysieke en sociale wijkgebonden activiteiten. Enkele highlights van deze projecten staan hieronder beschreven. Fysieke wijkgebonden projecten • Geulstraat: uitbreiden terras losstaand van woonblok Geulstraat • Gouwestraat: aanbrengen schuifdeuren entree • Mesdaglaan en omgeving: revitalisatie van de volkstuinen en vernieuwen van de brandgang • President Rooseveltlaan: nieuwe aanplanting van bloemenbakken in het complex Judith Leyster • realiseren van de VergaderXperience. In de herstructureringswijk is een sloopwoning opgeknapt en wordt als externe vergaderlocatie gebruikt. Hierdoor kunnen mensen de wijk beleven als er overleg is op deze locatie en de beeldvorming over de wijk bijstellen. Bovendien promoten wij de wijk op een goede manier wanneer externe partners gebruik maken van deze vergaderlocatie. Sociale wijkgebonden projecten • Oost-Souburg; Midzomerfeest Molukse wijk • Westerzicht: Multiculturele Burendag • Nieuw Bonedijke: Burendag • Nieuw Bonedijke: Containerdag • ’t Fort: Schoonmaak-en spelletjesdag • Bossenburgh: Tweemaal een opschoondag in samenwerking met de gemeente. • Halloweenfeest en andere activiteiten georganiseerd door de activiteitencommissie Bossenburgh. • Middengebied: Containerdag • Rooie buurt: Burendag • Bossenburgh: Cruijff Court • Nieuw Bonedijke: Gebiedsmarketing 3.2
Het leefbaarheidsonderzoek 2009
In 2005 en 2007 werden de eerste twee leefbaarheidsonderzoeken uitgevoerd in de gemeente Vlissingen. In het voorjaar van 2009 heeft de derde meting plaatsgevonden in negentien buurten. Voor het leefbaarheidsonderzoek is gebruik gemaakt van Lemon, de leefbaarheidsmonitor. Dit is een instrument om de beleving van leefbaarheid te meten op basis van een schriftelijke vragenlijst. In april 2009 zijn in totaal 4.275 bewoners benaderd om mee te doen aan het onderzoek. Verdeeld over vijf thema’s werden aan de bewoners 42 vragen voorgelegd. In totaal hebben 1.646 bewoners hun mening gegeven over de verschillende aspecten van leefbaarheid: een respons van 39%. In 2009 is l’escaut gestart met een terugkoppeling van de onderzoeksresultaten naar de wijkbewoners. Dit doen we niet alleen om vanuit de wijk feedback op de resultaten te krijgen maar ook om samen met wijkbewoners te komen tot gezamenlijke doelstellingen per wijk. Wij streven een brede gezamenlijke verantwoordelijkheid na in het beheer en de ontwikkeling van wijken en buurten. Deze doelstellingen integreren we in 2010 in de integrale wijkvisies. Wijkbewoners werden gevraagd een totaaloordeel over hun wijk te geven. De gemeente Vlissingen krijgt daarvoor gemiddeld een 7,5. In 2007 was dit een 7,6. Het landelijk gemiddelde voor het totaaloordeel was een 7,4 in 2008.
26
stappen
2005
2007
1
Totaaloordeel Oude Binnenstad
7,5
7,5
7,1
-
2
Scheldestraat e.o. & Stadhuisplein
7,7
7,2
7,4
-
3
Boulevard-Spuikom-Vredehoflaan Zuid & Vredehoflaan Noord
-
8,1
7,8
-
4
Bonedijkestraat e.o. Het Fort e.o.
6,8
6,5
7,1
-
5
Bloemenlaan e.o.
7,2
7,2
6,3
6
Hercules Segherslaan e.o.
5,8
6,5
6,6
-
7
Paauwenburg Oost
7,9
7,7
7,9
-
8
Paauwenburg West
-
8,4
8,3
-
9
Rosenburg
-
8,3
8,1
-
10
Bossenburg-Weyevliet
6,0
6,4
6,5
-
11
Westerzicht
7,7
7,7
7,3
-
12
Lammerburg
-
8,1
7,9
-
13
Papegaaienburg-Hofwijk
-
7,1
7,2
-
14
West-Souburg + Vrijburg
-
8,0
7,8
-
15
Kern Oost-Souburg
7,4
7,5
7,4
-
16
Zeewijksingel
7,8
7,8
7,7
-
17
Schoonenburg-Groot Abeele
8,0
8,0
7,7
-
18
Molenweg e.o.
7,7
7,4
7,4
-
19
Ritthem + Landelijke gebied Ritthem + Binnen- en Buitenhavens
-
8,5
8,2
-
7,4
7,6
7,5
-
Totaal gemeente Vlissingen
2009
7,5 significant hoger dan de gemeente als geheel 7,5 significant lager dan de gemeente als geheel significant verbeterd t.o.v. de vorige meting significant verslechterd t.o.v. de vorige meting Tabel: uitkomsten LEMON Vlissingen 2005-2009
Opvallend in deze tabel is de score voor de Bloemenlaan e.o. Deze is gedaald van een 7,2 naar een 6,3. De overige cijfers wijken niet significant af van de cijfers in 2007. De bewoners van Paauwenburg West geven hun buurt het hoogste cijfer (8,3). Daarnaast scoren Ritthem + Landelijk gebied Ritthem + Binnen- en Buitenhavens (8,2), Rosenburg (8,1), Paauwenburg Oost (7,9) en Lammerenburg B.P. (7,9) tevens zeer hoog. Onderstaand schetsje visualiseert de cijfers en laat zien dat de minder goed scorende buurten lichter van kleur zijn dan de andere buurten. Meer informatie is te vinden op www.lemoninternet.nl, waarop ook de uitkomsten van vele andere gemeenten te zien zijn.
Figuur: onderzochte buurten Vlissingen
Aandacht in de buurten Het Lemon-onderzoek heeft uitgewezen dat drie wijken onder de 7 scoren: • Bloemenlaan en omgeving • Hercules Segherslaan en omgeving • Bossenburgh-Weyevliet Uit dit onderzoek zijn weliswaar geen onvoldoendes voortgekomen, maar toch vragen deze wijken in ruime mate aandacht van l’escaut en haar wijkpartners.
zetten
27
jaarverslag 2009
Bloemenlaan en omgeving De Bloemenlaan e.o. is één van de wat slechter scorende buurten in Vlissingen. Een groot deel van de aspecten scoort onder het gemiddelde van de gemeente als geheel. De inrichting van de openbare ruimte en het aantal parkeerplaatsen ervaren buurtbewoners als negatief. De aspecten van de fysieke woonomgeving worden ongeveer gelijk beoordeeld als bij de vorige meting. Naast de ontwikkeling van de buurt, laten buurtbewoners weten dat de sociale cohesie afgenomen is. In deze buurt spande l’escaut zich in om klankbordgroepen te formeren en een collectief tuincomplex te revitaliseren. Drie van de vijf veiligheidsaspecten worden lager beoordeeld. In het bijzonder het toezicht in de buurt en de verkeersoverlast zijn belangrijke aandachtspunten. Daarnaast worden onveiligheidsgevoelens gevoed door de overlast van hangjongeren. Hercules Segherslaan en omgeving Van de overlastaspecten is voornamelijk de overlast van het lawaai van personen een aandachtspunt in de Hercules Segherslaan e.o. Ook de overlast van zwerfvuil en van uitwerpselen van dieren verdienen aandacht. Het toezicht in de buurt is met een 4,5 het laagst beoordeelde aspect in deze buurt. In de zomer van 2009 is de veiligheid van deze wijk onder druk komen te staan. In samenspraak met l’escaut en de politie heeft de burgemeester voor een periode van drie maanden een samenscholingsverbod afgekondigd. Deze tijdelijke maatregel was een effectief middel om het veiligheidsgevoel terug te laten keren. De verkeersoverlast en onoverzichtelijke kruisingen zijn tenslotte nog belangrijke aandachtspunten voor de Hercules Segherslaan e.o. Bossenburgh-Weyevliet l’escaut heeft in 2009 samen met de burgemeester en de politie gesprekken gevoerd met overlastveroorzakers. Naast deze interventie was het noodzakelijk dat andere maatregelen onvermijdbaar werden. Een samenscholingsverbod gedurende de zomermaanden leidde tot bewustwording van overlastgevend gedrag bij diverse wijkbewoners. Vervolgens heeft deze interventie tot gedragsverandering en afname van de overlast geleid. Om de leefbaarheid in deze wijk te optimaliseren heeft l’escaut aanvullende maatregelen getroffen om meer sturing te geven in de woningtoewijzing. Nieuw Bonedijke en het Fort en omgeving De wijk vraagt onder de noemer ongenoegens aandacht voor de overlast van zwerfvuil. Verder is uit Lemon gebleken dat de veiligheidsgevoelens toegenomen zijn en de overlast veroorzaakt door geweld afgenomen is. Afgelopen zomer ondervond de buurt veel overlast van hangjeugd voor jongerencentrum de Walk-Inn. In nauwe samenwerking met de gemeente, politie en Stichting Palladium zijn beheersmaatregelen getroffen door de burgemeester. Een tijdelijk samenscholingsverbod zorgde ervoor dat er meer rust ontstond en de veiligheidsbeleving groeide. We kozen ervoor nieuwe koopwoningen, waar geen belangstelling voor bestond, zelf af te nemen en zo de leefbaarheid positief te beïnvloeden. Deze woningen bieden we in 2010 in de sociale huur, luxe huur en volgens de Koopgarantformule aan. Deze actie is positief ontvangen door zowel de gemeente als wijkbewoners. Over de fysieke woonomgeving in het Fort voerde l’escaut overleg met de gemeente over verbetering in het onderhoud van straatmeubilair en speelvoorzieningen. l’escaut heeft diverse acties uitgevoerd om de sociale cohesie in de wijk te optimaliseren. Dit leidt tot effecten die na de herstructurering tot een hogere mate van klanttevredenheid en sociale cohesie. In Nieuw Bonedijke is in 2009 fors ingezet om het imago te verhogen. Uit onderzoek blijkt dat het imago een gemiddelde van 4,9 scoorde. In samenwerking met wijkbewoners en alle stakeholders in de wijk is een project tot stand gekomen waarin de inzet van gebiedsmarketing moet leiden tot een beter imago van Nieuw Bonedijke. In 2009 zijn de laatste uitverhuizingen van bewoners van deze wijk gestart. In het kader van herstructurering maakt de wijk Nieuw Bonedijke een transformatie door. De wijk heeft een naamsverandering ondergaan (Nieuw Bonedijke), diverse communicatieuitingen laten zien dat de wijk transformeert en de buurtbetrokkenheid is positief beïnvloed door het organiseren van een Burendag. Om burgerparticipatie een zichtbare plaats te geven in deze wijk, is een belanghoudersgroep zeer actief betrokken bij de herontwikkeling. Deze groep is breed samengesteld en voert nauw overleg met l’escaut over allerlei buurtontwikkelingen. Qua informatievoorziening is door l’escaut voorzien in een website om sterk in te zetten in de communicatie over allerlei wijkontwikkelingen. 3.3
Beschikbaarheid voorzieningen
Als wijkregisseur hebben we een verantwoordelijkheid die verder gaat dan wonen. Om de wijken goed te laten functioneren is de aanwezigheid van voldoende voorzieningen van groot belang. In 2009: • realiseren we het zorgloket aan de Schutterijstraat • evalueren we de woningtoewijzing in ouderencomplexen met zorgaanbieders
28
stappen
Hieronder vindt u terug welke vormen van samenwerking zijn ontwikkeld in het verslagjaar. Stichting Werkt voor Ouderen (SWO) Om een goede vitale mix in seniorencomplexen te bewerkstelligen, hebben wij in 2009 met SWO afspraken gemaakt over de verdeling van seniorenwoningen. De afspraak is gemaakt om 50% van de leegkomende woningen toe te wijzen aan ouderen zonder een zorgindicatie. Een evenredig deel wijst l’escaut toe aan ouderen met een zorgindicatie. De klant met een zorgindicatie is overigens vrij om te kiezen welke zorgaanbieder de diensten levert. Deze afspraak is gemaakt voor de complexen het Hooghe Water, de Schutterijstraat, het Theo van Doesburgcentrum, de Gouwe Tuyn, Ter Reede en het Pablo Picassoplein. In het verslagjaar is het zorgloket en de algemene activiteitenruimte in de Schutterijstraat opgeleverd. SWO biedt hier zorg en welzijn aan en coördineert de zorg in en om de Schutterijstraat vanuit het zorgloket. Door het realiseren van een grote algemene ruimte heeft de Schutterijstraat een duidelijke wijkfunctie gekregen. In de stedelijke vernieuwingswijk Nieuw Bonedijke is aan het Pablo Picassoplein het seniorencomplex Vida opgeleverd. Medio 2010 kunnen de wijkbewoners in Vida gebruik maken van het Grand Café dat SWO exploiteert. Tevens biedt Vida woonruimten voor psychogeriatrische ouderen en kunnen de overige bewoners gebruik maken van de zorginfrastructuur die SWO biedt. Stichting Voor Regionale Zorgvoorziening in Zeeland (SVRZ) SVRZ biedt in WeyeBlick 24 uur per dag zorg. Voor dit 55+ complex zijn de afspraken tussen l’escaut en SVRZ, om een vitale mix te realiseren, geëffectueerd. SVRZ biedt hier, in samenwerking met welzijnsorganisatie Palladium, welzijnsactiviteiten aan. In het stedelijk vernieuwingsgebied Groote Markt ontwikkelt SVRZ een kleinschalige woonvoorziening voor psychogeriatrische cliënten. Emergis In de wijk Nieuw Bonedijke ondersteunen wij Emergis in de planvorming van een theetuin annex leer- en werkbedrijf. Kwetsbare cliënten van Emergis bieden vanuit het dagactiviteitencentrum hun (klus)diensten aan voor buurtbewoners. Daarnaast is een theetuin in ontwikkeling. Deze voorziening is naast een kleine horecagelegenheid met waterspeeltuin, eveneens een speelvoorziening voor jeugdige wijkbewonertjes. In de ontwikkeling van de Groote Markt en omgeving bleken de plannen die Emergis had niet haalbaar. Hierdoor heeft de doelgroep ruimte gekregen om met begeleiding vanuit Emergis groepsgewijs te wonen, buiten de muren van een intramurale instelling. Met het Witte Huis: de opvang voor dak- en thuislozen, is samengewerkt om de doorstroming in het Witte Huis te bevorderen. Stichting het Gors Het Gors biedt zorg en ondersteuning aan mensen met een lichamelijke functiebeperking en/of verstandelijke functiebeperking op meer dan 80 locaties in de provincie Zeeland. Het Gors creëert de voorwaarden die een cliënt als noodzakelijk ervaart voor een zinvol bestaan. De huisvestingsverzoeken van het Gors richtten zich afgelopen jaar op appartementgewijs wonen en er werd afstand gedaan van groepswonen. Wij hebben op dat gebied inspanningen verricht om aan deze wensen tegemoet te komen. Stichting Agogische Zorgcentra Zeeland (AZZ) / Foyer de Jeunesse Het AZZ helpt kinderen (0-18 jaar) en gezinnen die te maken hebben met opvoedings-, gedrags- en/of ontwikkelingsproblemen. AZZ biedt behandeling aan normaal begaafde jeugd, aan jeugd met een lichtverstandelijke beperking en aan jonge kinderen met psychiatrische problematiek. Verlengde hulpverlening is mogelijk voor jongeren tot 23 jaar. Met AZZ is in 2009 samengewerkt om het concept van de Foyer de Jeunesse uit te dragen naar andere gemeenten in de provincie Zeeland. Tevens hebben initiatieven om de doorstroming te bevorderen verder gestalte gekregen en zijn drie woningen toegewezen aan AZZ. Stichting Arduin Arduin heeft een brede expertise ontwikkeld in het geven van ondersteuning aan mensen met een verstandelijke beperking op de domeinen wonen, werken, dagbesteding, scholing en vrije tijd. De kinderen, jongvolwassenen, volwassenen en ouderen waar Arduin mee verbonden is, ondersteunen wij vanuit de visie dat mensen met een beperking als vanzelfsprekend een plaats moeten hebben in de maatschappij. Vanuit die optiek is afgelopen jaar tegemoet gekomen aan huisvestingswensen door zelfstandige woonruimte aan te bieden.
zetten
29
jaarverslag 2009
, Stichting Blijf van m n lijf Zeeland Stichting Blijf van m’n lijf Zeeland biedt hulp en opvang aan mishandelde en met mishandeling bedreigde vrouwen en hun kinderen. Wij wezen in 2009 aan twee cliënten van deze stichting een woning toe. Welzijnsorganisatie Palladium Met Palladium vond in de zomer van 2009 nauw overleg plaats over de problematiek rondom de Walk-Inn, een jongerencentrum onder seniorencomplex de Harlekijn. Hangjongeren zorgden voor onveiligheidsgevoelens bij buurtbewoners en bewoners van de Harlekijn. In samenspraak met de gemeenten, politie, een bewonersafvaardiging en Palladium zijn beheersmaatregelen getroffen. Het activiteitenaanbod van het jongerencentrum is geëvalueerd en bijgesteld. Alle maatregelen hebben in het laatste kwartaal bijgedragen aan een reductie van de overlastklachten en een activiteitenaanbod wat de jongeren acceptabel vinden. Verder werkten l’escaut en Palladium samen in diverse wijken door het realiseren van een Burendag. Deze dag heeft tot veel positieve reacties en deelname van buurtbewoners geleid. Het leverde een wezenlijke bijdrage aan het optimaliseren van de buurtbetrokkenheid. Stichting Majoraat, Stichting Allijn, Stichting Pallazzoli en Stichting Dunya l’escaut bood in 2009 faciliteiten aan vrijwilligersorganisaties als Stichting Majoraat, Stichting Allijn, Stichting Pallazzoli en Stichting Dunya in de vorm van het bieden van huisvesting. Hierdoor zijn mogelijkheden gecreëerd om aan specifieke doelgroepen welzijnsactiviteiten aan te bieden die de leefbaarheid bevorderen. Het pand van Stichting Dunya staat in de herstructureringswijk Nieuw Bonedijke en wordt binnenkort gesloopt. Stichting Dunya is op dit moment op zoek naar vervangende huisvesting. Met Dunya is nauw samengewerkt aan het verbeteren van de sociale cohesie in de wijk Nieuw Bonedijke. Door een goede samenwerking in de coördinatie is ook hier, mede dankzij zeer betrokken buurtbewoners, de Burendag een groot succes geworden. Voorwaarden waar zorg- en begeleidingsinstanties aan moeten voldoen om in uitzonderlijke situaties een beroep doen op toewijzingen buitenom vigerend beleid bleven in 2009 gestand. Onze woonmaatschappelijke medewerker heeft ook in het afgelopen jaar een bemiddelende rol gehad in de toewijzing van woonruimte voor bijzondere doelgroepen. Hierdoor is het mogelijk om vanuit leefbaarheidoogpunt goede afspraken te maken over de aard van de begeleiding en de toewijzingen in een bepaalde woonomgeving. Zo dragen we zorg voor het voorkomen van grote concentraties van bijzondere doelgroepen in een bepaald gebied.
30
stappen
zetten
31
jaarverslag 2009
Geen vooruitgang zonder diepgang
32
stappen
Het hier en nu, geen plaats om al te lang bij stil te staan.
Het is een vertrekpunt voor verbeteringen.
Daarom investeert de corporatie nu in minder CO2-uitstoot straks.
Daarom is het vanzelfsprekend dat we onze kennis en welvaart
ook inzetten waar volkshuisvesting nog niet vanzelfsprekend is.
zetten
33
34
stappen
jaarverslag 2009
4 Duurzame leefomgeving Als corporatie staan we midden in de wereld. We zijn een maatschappelijke onderneming met een langetermijnverantwoordelijkheid. Daarbij hoort ook de zorg voor het milieu. Er wordt teveel CO2 uitgestoten en ook wij leveren daar een bijdrage aan. Van al onze woningen hebben we het EPA-label bepaald. Aan de aanpassingen die hier uit voortvloeien, hebben we in 2009 een eerste vorm gegeven. 4.1
Duurzaam ondernemen
Duurzaam ondernemen vulden wij het afgelopen jaar op verschillende manieren in. Enkele voorbeelden daarvan zijn: • het treffen van milieu- en energiebesparende maatregelen in onze eigen bedrijfsvoering. • het verminderen van de CO2-uitstoot door het doen van investeringen in energiebeparende maatregelen in bestaande huurwoningen. In een periode van 10 jaar willen we onze woningen opwaarderen naar minimaal energielabel B en waar dit technisch niet mogelijk is energielabel C. In dit verslagjaar zijn de voorbereidingen gestart voor de opwaardering van de energielabels. 4.2
EPA-labels
In 2009 nemen we een besluit over de ambitie met betrekking tot EPA-labels van ons woningbezit. Binnen de SVB-werkgroep werkt men een voorstel uit dat tot besluitvorming leidt. EPA-labels l’escaut heeft zich gecommitteerd aan het Zeeuws convenant met betrekking tot reductie van de CO2-uitstoot. Uiteindelijk moeten onze inspanningen op het vlak van het gedrag van onze bewoners en de kwaliteit van de woningen leiden tot een afname van het gasverbruik van onze klanten met 20% over de periode 2008-2018. Hiermee is de intentie uitgesproken te willen voldoen aan de Aedes-norm voor 2018: onze woningen hebben minimaal een B-label, met uitzondering van de woningen waarvoor dit onevenredig hoge investeringen vraagt. Helaas hebben we moeten constateren dat weliswaar alle woningen van l’escaut een EPA-label hebben, maar dat een groot gedeelte van het bezit onjuist gelabeld is. Dit is pas laat in 2009 hersteld. Alle woningen zijn nu afgemeld. Omdat in het najaar van 2009 is besloten om in 2010 de portefeuillestrategie te actualiseren is de werkgroep SVB met dit onderdeel niet aan de slag gegaan. Onderdeel van de actualisatie van de portefeuillestrategie is het bepalen en uitwerken van het energiebeleid. Uiterlijk november 2010 dient de besluitvorming van de portefeuillestrategie afgerond te zijn. Op 1 januari 2009 hadden al onze woningen een prelabel, eind 2009 zijn alle woningen afgemeld bij SenterNovem en is het prelabel omgezet naar een definitief label. Het gemiddelde niveau van het totale woningbezit is label D. cv–ketels In alle woningen, met uitzondering van woningen waar geen diepte-investeringen worden gedaan, vervangen we de cvketels. Vaak gaat het om bestaande conventionele ketels zonder warmwatervoorziening. In het kader van energiezuinigheid vervangen we bestaande conventionele ketels door HR-combiketels (hoogrendement met warmwatervoorziening). Deze ketels verbruiken minder gas en geven meer comfort voor de huurders. De HR-combiketels plaatsen we zonder huurverhoging. De huuraanpassing vindt plaats wanneer de desbetreffende klant verhuist. In het verslagjaar hebben we in zestien complexen de cv-ketels vervangen. In totaal zijn er 487 HR-combiketels geplaatst, waarvan 112 woningen voorzien zijn van individuele HR-combiketel. Voorheen waren deze woningen namelijk aangesloten op een centraal gestookte cv-ketel. Bij twee complexen zijn de collectieve ketels vervangen door energiezuinige HRketels. Isolatie In alle woningen met uitzondering van woningen waar geen diepte-investeringen worden gedaan, kan samen met de uitvoering van de kwaliteitslag door de bewoner gekozen worden voor dakisolatie. Uiteraard gebeurt dit alleen in woningen die nog niet voorzien zijn van dakisolatie. In 2009 is dakisolatie aangebracht in een vijftal complexen. Isolatieglas Woningen die nog geen volledige isolerende beglazing hebben (met uitzondering van de woningen waar wij geen diepteinvesteringen meer doen) voorzien we gelijktijdig met het uitvoeren van het schilderwerk van isolerende beglazing. In het kader van energiezuinigheid plaatsen we hier HR++-glas. De verbeterde isolatie leidt tot lagere stookkosten. Deze werkzaamheden voeren we uit zonder huurverhoging voor de zittende huurders. In het verslagjaar zijn achttien complexen geheel voorzien van HR++-glas.
zetten
35
jaarverslag 2009
4.3
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
Wereldwijd leven momenteel 1 miljard mensen in sloppenwijken en miljoenen mensen in onveilige, ongeschikte huizen in agrarische gebieden. Een goede woning is niet alleen noodzakelijk voor veiligheid en gezondheid, wat de productiviteit van een arbeider ten goede komt, maar is ook een persoonlijke bezitting die in de toekomst in waarde kan groeien. Woningen kunnen ook in ontwikkelingslanden worden gezien als een investering en vervolgens weer als onderpand gebruikt worden voor bedrijfsgerelateerde investeringen. Woningfinanciering voor de doelgroep, de ‘economic active poor’ is momenteel beperkt beschikbaar. Voor lokale banken is de doelgroep te risicovol en voor microfinancieringsinstellingen (MFI’s) zijn de bedragen vaak te groot, wat het risico tevens vergroot. Het product hypotheken is bekend in de meeste landen, maar wordt slechts verstrekt aan de middenklasse. Onze doelgroep is afhankelijk van donaties of onofficiële leningen tegen woekerrentes. In het ondernemingsplan 2009-2012 van l’escaut is het volgende opgenomen in de visie: ‘De veranderende wereld is groter dan Vlissingen alleen. Daarom ondersteunen we graag de millenniumdoelstellingen en willen we een rol spelen in huisvestingsvraagstukken die verder gaan dan de gemeente Vlissingen. Omdat een goed dak boven je hoofd niet voor alle wereldburgers is weggelegd, willen wij een rol hierin vervullen. Die rol zien we voornamelijk in het bieden van mo, gelijkheden om armoedebehuizing tegen te gaan. Soort project l’escaut wil in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) het initiatief nemen om een concreet project te ondersteunen. Het project richt zich op het verstrekken van woningkredieten aan (semi)agrariërs in onderontwikkelde landen om hen te helpen uit hun afhankelijke positie te komen en hun zelfredzaamheid te vergroten. De naam van het project is Housing4More. Doelstellingen project (Semi)agrariërs die reeds een track record hebben opgebouwd met microfinancieringen, een woningkrediet te verstrekken om hun zelfredzaamheid te vergroten. Daarnaast versterkt l’escaut de verbinding met (lokale) partijen waarmee wordt samengewerkt door gezamenlijk een fonds op te richten. Daarnaast brengen we onze volkshuisvestingskennis over en geven we invulling aan het MVO en de millenniumdoelstellingen. Financiële bijdrage l’escaut levert over een periode van vier jaar een financiële bijdrage van € 50.000 aan het project Housing4More. Het voorstel is om de bijdragen te besteden aan het Vlissingse microfinancieringsfonds om het eerste (pilot)project te realiseren en om deze bijdrage na terugbetaling in te zetten voor andere projecten onder Housing4More. In 2009 heeft l’escaut definitief besloten om deel te nemen aan Housing4More. Verder is hard gewerkt om andere potentiële deelnemende partijen enthousiast te maken voor deelneming. Contacten zijn gelegd met de lokale Rabobanken en gemeenten in Walcheren en Zuid-Beveland. Daarnaast is R&B Wonen gevraagd om deel te nemen. In 2010 volgt definitieve besluitvorming van deze partijen voor deelname aan Housing4More. Verder is in 2010 een opzet gemaakt voor twee pilotprojecten in India. De contouren van het projecten en de samenwerkende partijen zijn inmiddels zichtbaar. In 2010 hopen we met deze pilots van start te gaan.
36
stappen
zetten
37
jaarverslag 2009
Versnelling ontstaat niet vanzelf
38
stappen
Onze huurders veranderen, onze omgeving verandert.
Wij veranderen mee.
Soms omdat de omstandigheden dat vragen, soms omdat wij anticiperen op wat gaat veranderen.
Of je de trend volgt of een koploper bent, stilstand is nooit een optie.
zetten
39
40
stappen
jaarverslag 2009
5 Continue organisatieontwikkeling l’escaut woonservice is een organisatie in ontwikkeling en dat willen we blijven. Continue organisatieontwikkeling is daarom een van onze strategische doelstellingen. In dit hoofdstuk vertellen we over onze organisatie en hoe onze organisatie zich in 2009 heeft ontwikkeld. 5.1
l’escaut als werkorganisatie
5.1.1 Algemeen Het jaar 2009 stond voor ons in het teken van ontwikkeling. Deze ontwikkeling is gericht op de doelstellingen zoals verwoord in het ondernemingsplan 2009-2012 en is te typeren als maatschappelijk, klantgericht en financieel verantwoord. Klant- en resultaatgericht werken zijn daarbij speerpunten voor de komende jaren. Voorstellen van de werkgroepen l’escaut klantgericht zijn besproken en deels ingevoerd. Hieronder valt een breed scala aan projecten, van bewustwording van medewerkers tot de invoering van een klantbeloningssysteem. Dit betekent dat zowel de manier van werken als de inrichting van de organisatie hierop afgestemd worden. Uiteraard staat of valt de organisatie met haar medewerkers. 5.1.2 Dochters en deelnemingen l’escaut woonservice heeft twee dochterondernemingen, te weten ROM Marsaki B.V. en Opus 52 B.V. In onderstaand figuur wordt de relatie met gremia en dochterondernemingen gevisualiseerd en verder toegelicht in onderstaande paragrafen.
RvC Huurdersvereniging
O.R.
l’escaut woonservice Geschillencommisie 100% aandeelhouder
OPUS 52 BV
2 werkmaatschappijen
OPUS 97 BV commerciële projecten
1/6 aandeel
OPUS Civitatis BV soc. maatsch. projecten
ROM Marsaki BV projectontwikkeling
, Figuur : Juridische constructie l escaut woonservice inclusief deelnemingen
5.1.3 Opus groep Opus 52 B.V. is voor 100% dochter van l’escaut woonservice en is tevens de moeder van de onderliggende werkmaatschappijen Opus 97 B.V. en Opus Civitatis B.V. De directeur-bestuurder van l’escaut woonservice is tevens directeur-bestuurder van Opus 52 B.V. In de genoemde B.V. vinden feitelijk geen activiteiten plaats. Opus 97 B.V. is opgericht om commerciële projectontwikkeling uit te voeren. Door de komst van Marsaki vinden deze hier niet meer plaats. In Opus Civitatis B.V. zijn sociaal maatschappelijke projecten in de vorm van onroerend goed ondergebracht. Deze zijn de Willem3kazerne, het Theo van Doesburgcentrum, de Walk-Inn en vanaf 2008 de Huisartsen Onder Eén Dak (HOED) in Oost-Souburg. Het positieve of negatieve resultaat van de onderliggende B.V.’s komt respectievelijk ten gunste of ten laste van de reserves van Opus 52 B.V.
zetten
41
jaarverslag 2009
5.1.4 ROM Marsaki groep ROM Marsaki is de projectontwikkelingsorganisatie waarvan naast l’escaut nog vijf Zeeuwse collega-corporaties aandeelhouder zijn, te weten: • RWS Goes • Castria Tholen • Woonburg • Clavis Terneuzen • Zeeuwland Zierikzee Doelstelling van Marsaki is om huur- en koopwoningen in Zeeland te bouwen. De opbrengsten komen volledig ten goede aan de volkshuisvestelijke opgave van de aandeelhouders. Door het aantal aandeelhouders is de orderportefeuille zodanig groot dat Marsaki tot de grote spelers op de Zeeuwse markt behoort. l’escaut woonservice is voor éénzesde aandeelhouder van ROM Marsaki. De aandelen die de corporaties in de ROM Marsaki groep hebben zijn geletterd. Dit houdt concreet in dat de dividenduitkeringen van de gerelateerde werkmaatschappijen toekomen aan de desbetreffende corporatie. Structuur en statuten Marsaki Het bestuur van ROM Marsaki B.V. is opgedragen aan een zelfstandige directie onder toezicht van een Raad van Commissarissen (RvC). De Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA) heeft in een bestuursstatuut duidelijk omschreven welke besluiten voor goedkeuring aan de AVA moeten worden voorgelegd. De AVA wordt gevormd door de deelnemende corporatiedirecteuren. Tussen het bestuur/directie en de AVA is een bestuursstatuut overeengekomen. Hierin is onder andere geregeld welke besluiten vooraf door de AVA moeten worden goedgekeurd, de verantwoordelijkheden van het bestuur, de bepalingen omtrent het aangaan van rechtsgedingen en overige bepalingen. Tevens is een reglement Raad van Commissarissen opgesteld. Het beleid van de deelnemende corporaties is erop gericht om de risico’s van de projectontwikkeling zoveel mogelijk te beperken. In algemene zin worden koopprojecten in uitvoering genomen nadat minstens 60% is verkocht; dit geldt ook voor de koopwoningen in combiprojecten. Dit zijn projecten met zowel koop- als huurwoningen. Bij kleinere projecten van acht woningen of minder kan, na overleg met en akkoord van de RvC, gehoord hebbende het advies van de aandeelhouder, daarvan worden afgeweken. In voorkomende gevallen zal de AVA geïnformeerd worden. ROM Marsaki heeft de bevoegdheid zelfstandig gronden en/of gebouwen aan te kopen via de werkmaatschappijen voor het realiseren van projecten, onder de voorwaarden gesteld in de statuten. De AVA heeft in januari 2010 opdracht gegeven om de bestaande (governance)structuur van Marsaki te bezien in het licht van (rijks)ontwikkelingen aangaande de sector woningcorporaties. De aanleiding hiervoor is het ‘ontwerp herzieningswet toegelaten instellingen’. Deze ontwerpwet is nog niet openbaar en goedgekeurd maar zal naar verwachting ook nieuwe regels geven voor ‘verbindingen’ als de Marsaki-groep. De vraag ligt voor of er aanpassingen nodig zijn om tot een optimale en toekomstbestendige situatie te komen. 5.1.5 De leiding van de organisatie De leiding van de organisatie wordt gevormd door de directeur-bestuurder en het managementteam. De directeur-bestuurder is eindverantwoordelijk en legt verantwoording af aan de Raad van Commissarissen. De managers zijn verantwoordelijk voor de eigen afdeling en daarnaast medeverantwoordelijk voor de integrale bedrijfsvoering. Teamleiders en uitvoerders zijn direct leidinggevenden voor medewerkers. 5.1.6 Personeelsbezetting Personeelsbezetting De personeelsbezetting in 2009 wordt gekenmerkt door interne doorstroom van vijf medewerkers en verschuivingen van taken en medewerkers van de ene afdeling naar de andere. De verantwoordelijkheid voor en daarmee ook de personeelsbezetting van de reparatieontvangst is begin 2009 naar de afdeling ondersteunende dienstverlening verschoven. De toename van het aantal medewerkers (+4) ten opzichte van 2008 wordt grotendeels veroorzaakt door het invullen van vacatures uit de voorgaande periode en extra personeelsbezetting in verband met ziekte. Het aantal fte’s is zo goed als ongewijzigd. De interne doorstroom had te maken met de invulling van de volgende functies: woninginspecteur, directiesecretaresse, coördinator kwaliteitslag en verhuurmakelaar. In 2009 zijn vijftien nieuwe medewerkers in dienst getreden en hebben elf medewerkers de organisatie verlaten. Een compleet overzicht vindt u in de kengetallen bij de jaarrekening.
42
stappen
Een conclusie: • het aantal medewerkers in deeltijd is toegenomen (+2); • de gemiddelde leeftijd bij l’escaut (44 jaar) is; • de leeftijdscategorie van 30 tot 50 jaar sterk is gestegen (+7); • de categorie medewerkers met een dienstverband langer dan 25 jaar is toegenomen (+3). Ziekteverzuim- en frequentie Het ziekteverzuim is gelijk gebleven ten opzichte van het voorgaande jaar en blijft daarmee onder de gestelde norm van 4,7%. De frequentie, het aantal ziekmeldingen, is wel gestegen van 1,39 in 2008 naar 1,51 in 2009. 2009
2008
Ziekteverzuim
4,3%
4,3%
Frequentie
1,51
1,39
Tabel: Ziekteverzuim frequentie
5.1.7 Arbeidsomstandigheden Op de arbo-agenda voor het jaar 2009 stonden de volgende onderwerpen: de bedrijfshulp-verlening voor de Spuistraat, Handboek Veilig Werken en het toxisch stoffenregister. Zowel de calamiteitenplannen voor beide locaties als de instructies voor medewerkers zijn geactualiseerd. Groepen van medewerkers die betrokken zijn bij calamiteiten zijn door de bedrijfshulpverleners geïnstrueerd over hun rol hierin. Aansluitend daarop zijn op beide locaties ontruimingsoefeningen gehouden. Verder is geïnventariseerd welke gevaarlijke stoffen gebruikt worden. De informatie over deze stoffen is verzameld in het toxisch stoffenregister. Dit jaar zijn nog een aantal acties ondernomen om het veilig werken bij het onderhoudsbedrijf te bevorderen. Er is een toolboxmeeting geweest over (herkenning van) asbest. Leidinggevenden en ook anderen hebben een cursus gevolgd voor Deskundig Toezichthouder Asbestverwijdering. Omdat er steeds meer gebruik gemaakt gaat worden van hoogwerkers heeft een grote groep onderhoudsmedewerkers een cursus gevolgd voor het veilig werken met de hoogwerker. Daarnaast heeft de arbocommissie preventief acties ondernomen door onder andere te wijzen op het nemen van voorzorgsmaatregelen ter voorkoming van een uitbraak van de Mexicaanse griep. 5.1.8 Medewerkerstevredenheidsonderzoek Jaarlijks wordt een medewerkertevredenheidsonderzoek (MTO) uitgevoerd. Voor de afdelingen waar de score in de afgelopen meting lager was dan in de voorgaande jaren zijn vervolgonderzoeken gedaan en maatregelen getroffen. Het medewerkertevredenheids-onderzoek voor de gehele organisatie is doorgeschoven naar het voorjaar 2010. 5.2
Ontwikkeling
In 2009: - onderzoeken we de houding en het gedrag van het personeel onder werktijd. - stellen we de stijl van leidinggeven vast en geven we de leidinggevenden trainingen. Zoals voorgenomen in het ondernemingsplan 2009-2012 is de stijl van leidinggeven in 2009 beschreven en vastgesteld. Deze stijl van leidinggeven wordt gekenmerkt als veranderings- en resultaatgericht. De daarbij behorende competenties zijn benoemd en worden gebruikt om leidinggevenden te ontwikkelen. In aansluiting op een voor directie en MT te organiseren trainingsprogramma wordt het traject voor medewerkers uitgewerkt. 5.2.1 l’escaut klantgericht: van goed naar beter Het veranderingstraject ‘klantgericht werken’ is half 2007 in gang gezet met de start van het programma “l’escaut klantgericht – van goed naar beter”. Met het benoemen van projectgroepen en het daarbij betrekken van bijna de helft van de medewerkers is een begin gemaakt met het inzetten van een veranderingsproces. De volgende projectgroepen zijn benoemd: • • • • • •
Personeel ICT Procesmatig en resultaatgericht werken Producten en Diensten Communicatie Klantcontacten
zetten
43
jaarverslag 2009
In 2009 zijn de nog resterende opdrachten uitgewerkt in voorstellen door deze projectgroepen en na vaststelling in het managementoverleg doorgevoerd in de organisatie. De belangrijkste stap daarin was de samenvoeging van werkzaamheden op het gebied van telefonische bereikbaarheid. Medewerkers hebben de gelegenheid gekregen om van elkaar te leren en voorbereidingen te treffen voor een volledig functionerend klantcontactcentrum. Ook op andere terreinen zijn belangrijke stappen gezet in de ontwikkeling naar een klantgerichte organisatie. Het ontwikkelen van klantgericht gedrag en een daarbij behorende houding heeft zowel formeel (ontwikkelingsafspraken) als informeel (ludieke acties) een vervolg gekregen. Het eind 2008 ingevoerde automatiseringssysteem is verder geoptimaliseerd. Ook in dit jaar is de nodige aandacht gegeven aan training en opleiding om het nieuwe systeem zo optimaal mogelijk te kunnen gebruiken. In onderstaande figuur is de projectorganisatie weergegeven.
Externe consultant en beleidsmedewerker personeel
Directeur-bestuurder Opdrachtgever / verandermanger
Programmamanagers
Medewerkerspanel
Projectleider
Projectleider
Communicatie
Producten en diensten
Projectleider Personeel
Managementteam
Projectleider
Projectleider
Projectleider
Klantcontacten
Proces- en resultaatgericht werken
ICT
Figuur: Projectorganisatie l escaut klantgericht
Kort verslag projectgroepen Projectgroep Personeel De projectgroep Personeel heeft in 2009 de tweede opdracht afgerond door een visie neer te leggen op de inzet van HRMinstrumenten om resultaatgericht te kunnen werken en daarmee de klantgerichte werkwijze blijvend en optimaal te ondersteunen. Bij de visievorming en verbetervoorstellen heeft het strategisch ondernemingsbeleid van l’escaut als uitgangspunt gediend. Verder is er onderzoek gedaan naar de huidige situatie: wat is er formeel beschikbaar en wat zijn de afspraken, hoe wordt het instrument gebruikt en hoe leeft het in de organisatie? Met deze informatie is de projectgroep aan het werk gegaan. In het eindproduct van de projectgroep is de inzet van de HRM-instrumenten binnen l’escaut beschreven en worden voorstellen tot verbetering gedaan met betrekking tot: - strategische personeelsplanning; - opleidingen/ontwikkelen en loopbaanplanning; - beoordelingssysteem; - gesprekkencyclus; - beloningssysteem. Met het indienen van het tweede voorstel heeft de projectgroep de opdrachten voltooid. De projectgroep zal zich in 2010 alleen nog bezighouden met de bewustwording van de eigen houding en gedrag van de medewerkers. Met betrekking tot de voortgang van de voorstellen die gedaan zijn, kan gemeld worden dat een van de adviezen van de projectgroep in 2009 een vervolg heeft gekregen, namelijk het benoemen van een stijl van leidinggeven voor l’escaut die ook past bij klantgericht werken. De overige voorstellen die goedgekeurd zijn door het managementteam moeten in 2010 een vervolg krijgen. Projectgroep ICT De projectgroep ICT is in het verslagjaar niet bijeen geweest. Dat wil overigens niet zeggen dat er geen werk verricht is. De overige projectgroepen van l’escaut hebben in hun voorstellen eisen en wensen voor nieuwe of aanvullende informatiesystemen en IT-ondersteuning opgenomen. Deze eisen behoorden echter meer tot het reguliere werk van de ICT-afdeling. Dit behandelen we later in het verslag onder de paragraaf 5.2.2 Automatisering. Projectgroep Procesmatig en resultaatgericht werken Zie paragraaf 5.2.3 procesmanagement en tekst projectgroep Communicatie.
44
stappen
Projectgroep Producten en Diensten Zie tekst projectgroep Communicatie Projectgroep Communicatie De projectgroep Communicatie is in 2009 samengevoegd met de Projectgroep Producten en Diensten en Proces en resultaatgericht werken. Samen zijn zij aan de slag gegaan met een opdracht die betrekking had op alle projectgroepen; het in kaart brengen van de after sales en zonodig aanpassen. Er is een inventarisatie gemaakt van alle enquêtes binnen de organisatie en een voor een beoordeeld. Daarna is gekeken naar alle processen en aan de hand daarvan is besloten of het nodig was om een enquête in te voeren. Dit geheel is als besluitennotitie in het managersoverleg behandeld en goedgekeurd. In 2010 voert de projectgroep de notitie uit. Projectgroep Klantcontacten Het project Klantcontacten zorgt ervoor dat de klant zich een welkome gast voelt bij l’escaut. Onderscheid wordt gemaakt tussen de vorm (de manier waarop) en inhoud (de producten en diensten) van klantgerichtheid. Als einddoel is gesteld dat alle klantcontacten op een klantgerichte manier plaatsvinden. De opdracht bestaat uit 4 deelopdrachten, namelijk: 1 Telefonisch klantcontact 2 Klantcontacten in de wijk 3 Beleid formuleren rondom kanaalmanagement 4 Gedragen visie formuleren voor het inrichten van een klantcontactcentrum In het verslagjaar is de projectgroep viermaal bijeen geweest en de volgende verbeteracties zijn, na goedkeuring van de voorstellen door directie en managementteam, uitgevoerd of worden binnenkort uitgevoerd. Nog niet alle verbeteracties zijn geïmplementeerd. Een voorbeeld hiervan is de invoering van het zogenaamde nazorggesprek. De medewerkers van wijkontwikkeling en beheer bezoeken de klanten na drie maanden in hun nieuwe woning om zichzelf voor te stellen en te vragen of de woning en de woonomgeving naar wens is. Naar verwachting zal deze nieuwe werkwijze in april 2010 van start gaan. 5.2.2 Automatisering In 2009: - stellen we een plan van aanpak op over het verbeteren van de informatiemogelijkheden naar de klant toe. Speerpunt is het ontwikkelen van een nieuwe website en een extranet voor de klanten.
2009 was het jaar waarin we opnieuw leerden lopen met ons nieuw primair systeem. Dat ging niet altijd zonder horten en stoten en vroeg behoorlijk wat flexibiliteit van de medewerkers. We kwamen erachter dat we bepaalde onderdelen toch niet naar volle tevredenheid hadden ingericht en hebben dit in de loop van het jaar geoptimaliseerd. Van een aantal onderdelen kwamen nieuwe releases uit, die hebben we getest en in productie genomen. Ook de knellende schoen die we ondervonden met het IT-beheer hebben we dit jaar aangepakt. We ondervonden dat het in huis hebben van een complexe IT-omgeving een te grote opgave was om met eigen personeel te beheren. We hebben samenwerking gezocht en gevonden bij de leverancier van het primair systeembeheer om deze beheertaak over te nemen. Dit heeft ertoe geleid dat we in het laatste kwartaal van 2009 de complete IT-infrastructuur hebben gehuisvest in een extern datacentrum. We hebben een goed en duidelijk Service Level Agreement met de leverancier afgesloten waarin voor beide partijen de rechten en verplichtingen zijn vermeld. De overdracht van beheer en de verhuizing van de IT- omgeving heeft zonder noemenswaardige tegenslagen plaatsgevonden. Tenslotte hebben we stappen gezet voor de aanschaf en implementatie van een nieuw informatiesysteem ten behoeve van het strategisch voorraadbeleid en het aanpassen van de website van l’escaut. 5.2.3 Procesmanagement In 2009: - evalueren en passen we ons meetinstrument aan: de Balanced Scorecard. - gaan we verder met het ontwikkelen om tot een klant- en procesgeoriënteerde organisatie te komen. Daarbij worden klantgerichte en doelmatige doelstellingen aan de primaire processen gekoppeld. Aan het in 2008 opgestarte project l’escaut klantgericht is ook in 2009 gevolg gegeven. Half 2009 zijn de projectgroepen “Communicatie” en “Procesmatig en Resultaatgericht werken” samengevoegd tot “de l’escaut klantgericht combigroep”. Dit, om de openstaande opdrachten tot een goed einde te brengen.
zetten
45
jaarverslag 2009
Met betrekking tot procesmanagement stond voor 2009 op de planning om de pilot met betrekking tot het nieuwbouwproces en de pilot met betrekking tot het huurincassoproces te voltooien. Deze pilots voeren we uit om te toetsen of de vastgestelde kaders voor het proces- en klantgericht beschrijven van processen, werkbaar zijn. Helaas hebben de pilots door de nasleep van het nieuwe primaire systeem vertraging opgelopen. De pilot voor het huurincassoproces is gestart in het vierde kwartaal van 2009 en wordt in het eerste half jaar van 2010 afgerond. Voor de pilot van het nieuwbouwproces geldt dat we naar aanleiding van praktijkervaringen nog enkele wijzigingen in het concept zullen doorvoeren, waarna we het proces definitief maken. De verwachting is dat ook deze pilot in het eerste half jaar van 2010 afgerond wordt. Naast het voltooien van de pilots dragen we in 2010 de deelopdracht ‘Procesmatig werken’ over aan de lijn. Naast het voltooien van de pilots en het doorlopen van de ‘Plan Do Control Act’ (PDCA)cirkel, beginnen we ook met de overige procesbeschrijvingen. Ook hiervoor geldt dat we de PDCA-cirkel doorlopen. In 2009 is een actievere opvolging gegeven aan het interne controleplan. Daarnaast is het interne controleplan in het vierde kwartaal van 2009 verder uitgebouwd door middel van het toevoegen van het aantal deelwaarnemingen. Begin 2010 vindt er nog overleg plaats met de accountant over de precieze toepassing hiervan. Naast de actievere opvolging van het interne controleplan is er in 2010 ook verder gevolg gegeven aan het sturen op de acties in de managementletter. Hiertoe vindt er één keer in het kwartaal een overleg plaats tussen de functionaris planning en control en de directie. Alvorens dit overleg plaatsvindt, worden de commentaren van de managementletter geactualiseerd door de managers. De functionaris planning en control verwerkt deze in het document en vermeldt daarnaast eventuele risicovolle interne controles of zaken die structureel niet goed gaan. Daarnaast volgen we de acties uit voorgaande managementletters, totdat deze zijn voltooid. In 2009 is hieraan verder gevolg gegeven. Vanaf 2010 versturen we de aangepaste managementletter, nadat deze is besproken met de directeur-bestuurder, aan de managers. 5.2.4 Structuur In 2009: - nemen we de organisatiestructuur onder de loep. Daarbij besteden we onder andere aandacht aan de inrichting van een klantcontactcentrum en het wijkgericht werken. - ontwikkelen we een sturingsmodel en werken dit uit. In dit verslagjaar is de eerste fase van het klantcontactcentrum van start gegaan en worden voorbereidingen getroffen voor de invoering van een volledig klantcontactcentrum. In de eerste fase zijn medewerkers die het centrale nummer beantwoorden en medewerkers van de reparatieontvangst samengevoegd tot één pool. Voor de ontwikkleing van een volledig klantcontactcentrum en het wijkgericht werken is in 2009 door de werkgroep organisatiestructuur een globale schets voorgelegd aan directie en MT. De voorstellen worden in 2010 verder uitgewerkt. De besturingsfilosofie en het bestuirngsmodel voor l’escaut is in 2009 vastgesteld. Zie verder hoofdstuk 5.3. 5.2.5 HRM Het HRM-beleid dient geactualiseerd te worden. We vinden het van belang dat wij als l’escaut een goede werkgever zijn en willen dit ook via het KWH toetsen. Daarnaast denken wij dat één kantoorgebouw een efficiëntere manier van werken is. In 2009: - actualiseren we het gehele HRM-beleid. - voeren we het KWH-label ‘Goedwerkgeversschap’ in. - stellen we randvoorwaarden op en doen we een onderzoek naar de mogelijkheden van één gebouw. - ontwikkelen we HRM-instrumenten ter ondersteuning van het resultaatgericht werken In 2009 is het “Goed Werkgeverschapslabel” beoordeeld door ondernemingsraad en leidinggevenden. Voorgesteld is de invoering van het label door te schuiven naar 2010. Resultaatgericht werken wordt stapsgewijs ingevoerd. In eerste instantie worden resultaatafspraken gemaakt met managers. Naar de mogelijkheden om vanuit één kantoorgebouw te werken en de daarbij behorende wensen en eisen zijn in 2009 inventariserende onderzoeken gedaan. Op basis van deze inventarisatie wordt een voorstel uitgewerkt. 5.3
Goed besturen en resultaatgericht werken
l’escaut is voortdurend bezig de organisatie te verbeteren en vernieuwen, met de kwaliteit van dienstverlening als uitgangspunt. In dit verslagjaar is de besturingsfilosofie en het besturingsmodel voor l’escaut vastgesteld. De kernpunten voor de besturingsfilosofie zijn:
46
stappen
• Wij zijn een klantgerichte organisatie. De wensen en behoeften van onze klanten staan centraal in ons handelen; • Wij werken aan leefbare en vitale buurten en wijken waar mensen graag wonen en leven en zich kunnen ontwikkelen en ontplooien; • Wij betrekken belanghouders en bewoners actief bij het werken aan leefbare en vitale wijken en buurten en nemen daarbij de rol van wijkregisseur aan; • Wij zetten talenten van onze medewerkers in om onze prestaties te realiseren. Onze medewerkers zijn competent, zelfstandig en resultaatgericht. Het INK-managementmodel wordt gebruikt om de organisatieontwikkeling te volgen en op een hoger plan te brengen. Een maatschappelijke organisatie wordt beïnvloed door zijn omgeving. Klanten, bestuur, stakeholders, de maatschappij en medewerkers stellen eisen aan de organisatie. Het INK-managementmodel dient als hulpmiddel om aan deze soms tegenstrijdige belangen te voldoen en hierin de balans te houden. Binnen het INK-managementmodel worden de volgende resultaatgebieden benoemd: • • • • •
medewerkers klanten partners maatschappij bestuur en financiers
De outcome- en outputdoelstellingen van deze resultaatgebieden worden op basis van kritische succesfactoren gemeten en geanalyseerd met behulp van de Balanced Scorecard. 5.4
Relatiebeheer
De samenwerking met onze stakeholders vinden we heel belangrijk. We willen daarom ook de contacten met deze groep verbeteren en concretiseren. In 2009 stellen we een PR-plan op, speciaal gericht op onze stakeholders. 5.4.1 Partners In het ondernemingsplan 2009-2012 hebben we onze stakeholders de belofte gedaan om ze actief te benaderen en informeren. Onze stakeholders hebben reeds aangegeven daadwerkelijk onze stakeholders te willen zijn. Dat betekent, ook voor ons, bouwen aan een relatie, tijd nemen om de problematiek van elkaar goed te begrijpen en gezamenlijk visies te ontwikkelen en problemen op te lossen voor de stad. De volgende organisaties behoren wat ons betreft in ieder geval tot onze stakeholders: • • • • • •
de overheid (gemeente, provincie) de onderwijsinstellingen in Vlissingen de zorginstellingen in Vlissingen de welzijnsorganisaties en maatschappelijke opvang in Vlissingen collega-woningcorporaties in Walcheren medezeggenschapsorganen
Onze stakeholders verwachten veel van ons: zorg voor onze ‘klassieke’ taakvelden, zoals het huisvesten van de lagere inkomensgroepen, maar ook het oppakken van nieuwe opgaven, zoals het realiseren van maatschappelijk vastgoed. Maar wij moeten bij onze leest blijven; geen taken op ons nemen waarvoor andere organisaties beter toegerust zijn. We hechten grote waarde aan de relatie met onze stakeholders. Die relaties verschillen per stakeholder. Het feit dat wij hier grote waarde aan hechten mag geen loze kreet zijn. Daarom hebben we het een en ander geconcretiseerd betreffende de omgang met onze stakeholders. In 2009 hebben we beleid vastgesteld waarin we diverse stakeholders benoemd hebben, de belangrijkheid van onze relaties hebben beschreven en hoe we strategische en operationele niveaus op elkaar af kunnen stemmen, waarbij de concrete samenwerking op projectniveau voorop staat. Op de samenwerking met diverse stakeholders kijken we dit jaar positief terug. Mede door deze samenwerking zijn er projecten met veel elan gestart en anderen succesvol afgerond. Enkele voorbeelden daarvan zijn: • de participatie van l’escaut in de totstandkoming van de woonvisie van de gemeente Vlissingen; • in een proces waarin gebiedsmarketing van de buurt Nieuw Bonedijke centraal stond, participeerden alle belanghebbenden uit deze wijk. Het ging hierbij om wijkbewoners, de gemeente, provincie Zeeland, politie, maatschappelijk werk, zorgaanbieders en vele anderen; • de realisatie van recreatieruimte en zorgloket “De Schutterij” in het appartementencomplex aan de Schutterijstraat;
zetten
47
jaarverslag 2009
• bij leefbaarheidsproblematiek werkten we op wijkniveau samen met de gemeente, de politie en welzijnsorganisatie in het Probleeminterventieteam; • op wijkniveau werkten we samen met onze partners om wijkgerichte activiteiten te organiseren; • op projectniveau werken we samen met basisscholen en gemeente Vlissingen aan de ontwikkeling van brede school ‘De Combinatie’ in Nieuw Bonedijke; • samen met gemeente en andere partners het ontwikkelen van een Cruyff Court. 5.4.2 HVL Met de huurdersvereniging werkten we in 2009 op een prettige manier samen. Klanten van l’escaut weten zich gesteund door de Huurdersvereniging L’Escaut, doordat deze vereniging zich specifiek richt op ondersteuning van hun leden. Wij ervaren de jarenlange samenwerking als een goed passende schoen die haar meerwaarde heeft bewezen. De open, deskundige en ook menselijke opstelling heeft deze band alleen maar versterkt. De HVL heeft ons gedurende het jaar van waardevolle adviezen in de beleidsontwikkeling voorzien en dacht actief mee om bestaand beleid te optimaliseren. Ieder kwartaal voerden we structureel overleg met elkaar en daarnaast vonden incidentele, bilaterale overleggen plaats. 5.4.3 Bestuur en financiers Centraal Fonds Volkshuisvesting Het Centraal Fonds Volkshuisvesting is de financieel toezichthouder voor woningcorporaties. Dit houdt in dat zij jaarlijks de financiële positie van individuele corporaties beoordelen. Daarnaast wordt er een rapportage gemaakt over de sector als geheel. Het Fonds fungeert sinds 1988 als saneringsfonds voor woningcorporaties. Als woningcorporaties niet beschikken over de noodzakelijke financiële middelen, kunnen zij een beroep doen op de saneringsteun van het Fonds. Tevens komen kosten van werkzaamheden van corporaties in het belang van de volkshuisvesting in aanmerking voor subsidiëring; projectsteun genaamd. Bij dit laatste worden onderscheiden de reguliere projectsteun en de steun ten behoeve van de 40 wijken. Ministerie van VROM Het Ministerie van VROM heeft in het verslagjaar een oordeel over de prestaties van l’escaut gegeven, gebaseerd op de verantwoordingsstukken 2008. De minister geeft naast het financiële oordeel (overgenomen van het Centraal Fonds) een oordeel over de volgende prestaties: volkshuisvestelijke prestaties, de mate waarin de wetten en regels worden nageleefd en de interne organisatie/governance van l’escaut. Met betrekking tot de volkshuisvestelijke prestaties heeft het Ministerie de beoordeling vooral gebaseerd op de realisatie van de prognoses met betrekking tot aantallen nieuwbouw, sloop en verkoop. Het Ministerie stelt dat l’escaut de geprognosticeerde aantallen voor een deel realiseert, aangeeft dat deze voor verbetering vatbaar zijn maar geen aanleiding ziet voor verdere stappen. Over de naleving van wet- en regelgeving zijn geen opmerkingen geplaatst. Over de Governance gaf de minister aan dat de tijdigheid en kwaliteit van gegevensverstrekking voldoende is. Waarborgfonds Sociale Woningbouw Het Waarborgfonds voor Sociale Woningbouw (WSW) beoordeelt de kredietwaardigheid van de woningcorporaties aan de hand van de ingediende jaarstukken (dVi) en de prognosegegevens (dPi). Uit de berichtgevingen van het WSW blijkt dat l’escaut onveranderd kredietwaardig is. Huisbankier Voor het verkrijgen van de kredietfaciliteit van zeven miljoen euro bij onze huisbankier (Bank Nederlandse Gemeenten) is de financiële positie beoordeeld. Ook hieruit blijkt dat l’escaut voldoende solvabel is.
48
stappen
zetten
49
jaarverslag 2009
Solide basis brengt balans
50
stappen
Dromen en ideeën zijn onmisbare onderdelen van plannen.
Ze zijn echter alleen succesvol als onder die dromen en ideeën een goede basis ligt.
Hoe meer de omgeving van de corporatie verwacht, hoe belangrijker het wordt om
die basis ook op termijn in goede conditie te houden.
zetten
51
52
stappen
jaarverslag 2009
6 Financiële positie 6.1
Algemeen
De administratie en de jaarrekening voeren we in eigen beheer uit. De (interim)controle van de administratieve organisatie en de jaarrekening hebben we uitbesteed aan accountantskantoor Deloitte Accountants B.V. Bij de interim-controle geeft de accountant een managementletter uit. De accountant brengt bij de jaarrekening een rapport ‘controle jaarrekening’ uit. Beide documenten bespreken we met de RvC. Daarnaast voeren we ook de administratie voor een collega-corporatie uit: WBV Arnemuiden. 6.2
Managementcontrol
Managementcontrol is van groot belang voor een effectieve sturing en beheersing van de organisatie. Wij besteden met allerlei technieken veel aandacht aan dit vakgebied. Onderdelen die bij l’escaut zijn ingevoerd zijn: INK-model (zie hoofdstuk continue organisatieontwikkeling), procesmanagement, risicomanagement, Balanced Scorecard/managementinformatie en budgettering. 6.2.1 Balanced Scorecard / Managementinformatie Als meetinstrument wordt de Balanced Scorecard (BSC) gebruikt. Hierin wordt de strategie uitgesplitst in meetbare delen, de kritische prestatie-indicatoren (KPI’S) en vervolgens in onderdelen waar een waarde aan gekoppeld kan worden, de prestatie-indicatoren (PI’s). De waardes worden, waar mogelijk, uit de datawarehouse gehaald. Als dat niet mogelijk is worden ze handmatig gevuld. De uitkomsten van de KPI’s worden geanalyseerd aan de hand van vooraf vastgestelde normen. Bij (negatieve) afwijkingen zal hier een verklaring voor gegeven worden en zal er door managers en teamleiders bijgestuurd worden. De strategische Balanced Scorecard wordt elk kwartaal geanalyseerd door de directie en managers en ook gepresenteerd aan de RvC. De afdelingsscorecards worden zoveel mogelijk maandelijks op afdelings-/teamniveau besproken. Het plan dat we vorig jaar hadden om al in 2009 de Balanced Scorecard aan te passen aan de nieuwe missie is helaas niet gerealiseerd. Het bleek lastiger dan verwacht om alle benodigde cijfers uit het nieuwe primaire systeem te halen en we hebben ons in eerste instantie gericht op het betrouwbaar maken van de cijfers in de huidige BSC. Het is de bedoeling deze afgeslankte, maar betrouwbare BSC in de loop van het jaar 2010 uit te breiden/om te bouwen naar een nieuwe BSC die aansluit bij de nieuwe strategie. In eerste instantie gebeurt dit op de achtergrond in een testomgeving, zodat de gebruikers hier geen hinder van ondervinden. 6.2.2 Risicomanagement In 2008 is risicomanagement opgezet. Risicomanagement is het identificeren en kwantificeren van risico's en het vaststellen van beheersmaatregelen. Met beheersmaatregelen worden activiteiten bedoeld waarmee de kans van optreden of de gevolgen van risico's worden beperkt. Volgend jaar wordt deze managementtak verder ontwikkeld. In 2009: - het opzetten van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden in risicomanagementstructuur. - in kaart brengen van risico’s ten aanzien van de update van het ondernemingsplan. Risicomanagement definiëren we als volgt: ‘een binnen de gehele onderneming ingebed, proactief en continu proces waarbij vanuit een gemeenschappelijk referentiekader op gestructureerde wijze wordt omgegaan met het beheersen van risico’s in relatie tot de organisatie- en beleidsdoelstellingen’. Prestatie- en risicomanagement vormen twee belangrijke bouwstenen van Corporat(i)e Governance. Ze vormen tegelijkertijd de twee zijden van dezelfde medaille. Bij prestatiemanagement gaat het om ‘Wat moet er goed gaan?’ en bij risicomanagement gaat het om ‘Wat kan er fout gaan?’
zetten
53
jaarverslag 2009
Voor het toepassen van risicomanagement wordt de volgende regelkring gehanteerd: Creëren basis risicomanagementproces: - Doelstellingen - Gemeenschappelijke taal - Structuur
Beoordelen risico’s: - Identificeren - Prioriteren - Analyseren
Continu verbeteren en risicomanagementvaardigheden
Informatie voor besluitvorming
Ontwikkelen risicomanagementstrategiën: - Exploiteren - Vermijden - Reduceren - Behouden - overdragen
Ontwerpen/uitvoeren risicomanagementvaardigheden
Bewaken resultaten risicomanagement
Figuur: Risicomanagementproces
l’escaut heeft de eerste stap uit het risicomanagementproces het ‘Creëren basis risicomanagementproces’ vastgesteld en de volgende doelen van risicomanagement geformuleerd: • continue risico’s expliciet maken en beheersenrisicoalertheid creëren • proactief met risico’s omgaan in plaats van reactief • bewust met risico’s omgaan en • bijbehorende beheersmaatregelen afwegen. De tweede stap is om een gemeenschappelijke risicotaal te ontwikkelen. Om risicomanagement te integreren binnen de organisatie zijn risicomanagementvaardigheden, -methoden en –technieken nodig. De integratie van risicomanagement binnen het takenpakket van directie en managers vereist niet alleen uniforme methoden en technieken, maar vereist vooral algemeen begrip en commitment ten aanzien van het managen van risico’s. In 2010 geven we verdere invulling aan risicomanagement door de risico-inventarisatie te bespreken met de RVC en de gewenste beheersingsmaatregelen uit te voeren en te borgen. 6.2.3 Budgettering bedrijfskosten Bij l’escaut is de beheersing van bedrijfskosten al een aantal jaren een kritische prestatie-indicator. Met toepassing van de BSC worden elke maand de totale en per afdeling gebudgetteerde bedrijfskosten afgezet tegen de gerealiseerde bedrijfskosten. Daarnaast is een benchmark opgenomen van l’escaut ten opzichte van het Aedes-gemiddelde. Aedes heeft een benchmark voor bedrijfskosten uitgebracht. In de BSC over het jaar 2009 is deze benchmark toegevoegd. De benchmark komt neer op een bedrag van € 912,- per woning. De gerealiseerde brutowerkapparaatkosten (zonder onderhoudsdienst) per woning bedraagt voor 2009 € 1.058,- (2008: € 1.131,-). In 2009 daalden de lasten vooral in de post automatisering. Vanuit het risicomanagement en beheersing van bedrijfskosten staat dit weer op de agenda van het management. 6.3
Financieel beleid
In 2008 heeft l’escaut het financieel beleid vastgesteld. Dit financieel beleid is gebaseerd op de bedrijfswaardemethodiek. Met het financieel beleid maken we de financiële uitgangspunten helder, verantwoord en transparant om de (financiële) continuïteit van l’escaut te waarborgen.
54
stappen
Liquiditeit Het WSW is duidelijk. Het stuurt meer en meer op kasstromen. Als deze voor de eerste vijf jaar positief is, dan geeft het WSW een positief oordeel over de corporatie en geeft een faciliteringsruimte af op basis van de prognose van de corporatie. In de indicator is gedefinieerd dat voor de komende vijf jaar het saldo van de operationele kasstromen, de renteverplichtingen op de langlopende schulden en de fictieve aflossing van 2% per jaar positief is. Een essentiële indicator omdat de kasstromen bepalen of je op (korte) termijn aan je financiële verplichtingen kunt voldoen. Continuïteit Het weerstandsvermogencriterium gebruiken we om de financiële continuïteit op lange termijn te waarborgen. De ondergrens voor het weestandsvermogen is in 2008 aangepast door het CFV. Het CFV hanteert nu een ondergrens van 17,5% in plaats van 22,5% voor l’escaut. Deze grens wordt elk jaar vastgesteld aan de hand van de risicofactoren waardoor deze elk jaar kan fluctueren. Vanwege deze fluctuatie, de toepassing van de correctie van het CFV op de bedrijfswaarde (onder andere verkoopopbrengsten) en het hanteren van een voorzichtigheidsmarge (het weerstandsvermogen wordt namelijk alleen gebaseerd op nog te ‘verdienen’ capaciteit) behouden we de ondergrens van 30%. Het CFV hanteert nu ook een bovengrens om de zogenaamde overmaat in te perken. Uitgaande van het huidige volkshuisvestelijk vermogen hanteert het CFV een formule om te komen tot de gewenste bovengrens. De bovengrens voor l’escaut is vastgesteld op 43,8% ultimo 2013. Uitgaande van deze grens, de vastgestelde bovengrens van 43,8%, de minimumgrens van 30% en de toepassing van de correctie van het CFV op de bedrijfswaarde hanteren we een interne bovengrens van 40%. Samenvattend is het financieel beleid van l’escaut: Liquiditeit: een positief saldo van de operationele kasstromen, de renteverplichtingen op de langlopende schulden en de fictieve aflossing van 2% per jaar voor de komende vijf jaar. Continuïteit: een minimaal gewenst weerstandsvermogen van 30% met een streefmaximum van 40%. 6.4
Jaarresultaat 2009
l'escaut woonservice behaalde - voor het eerst in drie jaar - weer een positief jaarresultaat. Het gerealiseerde jaarresultaat bedraagt € 211.271 positief en is ten opzichte van de begroting over 2009 € 8,10 miljoen lager en ten opzichte van het jaarresultaat 2008 met € 36,26 miljoen verbeterd. Bedragen x € 1.000
Begroting 2009
2008
2009
Som van de bedrijfsopbrengsten
32.318
33.032
31.105
Som van de bedrijfslasten
47.577-
23.395-
37.993-
4.351-
3.700-
4.217-
19.610-
5.937
11.10560
Saldo van de financiële baten en lasten Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Resultaat deelnemingen
119-
383
Belastingen
1.731-
844
0
SUBTOTAAL
21.460-
7.164
11.045-
21.671
43.211-
19.356
211
36.047-
8.311
Mutatie actuele waarde JAARRESULTAAT
De belangrijkste verschillen met vorig boekjaar zijn: invloed
bedragen
resultaat
x € 1.000
oorzaak van het verschil
Opbrengsten Huren
+
486
reguliere huurverhoging en relatief veel woningen uit exploitatie door sloop en verkoop
Overheidsbijdragen
-/-
434
Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf
-/-
242
vrijval egalisatierekening BWS-subsidies in 2008 doorgeschoven manuren van lopende onderhoudswerken
Overige bedrijfsopbrengsten
-/-
191
in 2008 ontvangen bijdrage voor de verbouwing van de Paardenstraat en in 2008 is de huurderving van de studentenhuisvesting doorbelast
Lasten Verkoop onroerende goederen
-/-
1.449
negatief verkoopresultaat door korting Koopgarant (21 woningen)
Overige waardeveranderingen immateriële en materiële vaste activa
-/-
21.890
Lasten onderhoud
-/-
1.067
zetten
55
onrendabele toppen geplande nieuwbouw stijging planmatig onderhoud en uitgaven kwaliteitsslag
jaarverslag 2009
Overige bedrijfslasten
+
234
daling automatiseringskosten: in 2008 is een nieuw primair systeem aangeschaft (-759) belastingen zijn gestegen (121) lagere dotatie voorziening dubieuze ex-huurdebiteuren (-139) stijging uitgaven onderhoud groenvoorzieningen en schoonmaak, stijging uitgaven leefbaarheid en wijziging verantwoording van de ontvangen huren HOED en ateliers (421)
Resultaat deelnemingen
-/-
502
Belastingen
-/-
2.575
Mutatie actuele waarde materiële vaste activa
+
64.882
lager resultaat deelnemingen zie '1.7.17 Belastingen' zie '1.6.1 Onroerende zaken in exploitatie'
Het financieel beheer heeft plaatsgevonden binnen de door de Raad van Commissarissen vastgestelde kaders voor de begroting over het jaar 2009.
De belangrijkste verschillen met de begroting zijn: invloed
bedragen
resultaat
x € 1.000
oorzaak van het verschil
Opbrengsten Vergoedingen
+
1.490
Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf
-/-
194
-/-
1.295
ontvangen vergoedingen voor leveringen en diensten** doorgeschoven manuren van lopende onderhoudswerken
Lasten Verkoop onroerende goederen
negatief verkoopresultaat door korting Koopgarant (21 woningen)
Overige waardeveranderingen immateriële en materiële vaste activa
-/-
7.788
Lasten onderhoud
+
583
onrendabele toppen geplande nieuwbouw daling planmatig onderhoud
Overige bedrijfslasten
-/-
1.105
betaalde kosten inzake leveringen en diensten**
Belastingen
-/-
1.731
zie '1.7.17 Belastingen'
Mutatie actuele waarde materiële vaste activa
+
2.315
zie '1.6.1 Onroerende zaken in exploitatie'
* De begrotingscijfers 2009 zijn afkomstig uit de begroting 2010. ** Leveringen en diensten (servicekosten) worden kostprijsdekkend berekend en worden niet in de begroting opgenomen.
6.5
Integrale belastingplicht
Corporaties zijn sinds 1 januari 2008 integraal belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting (Vpb). Overleg tussen de Belastingdienst en Aedes heeft geresulteerd in een tweede vaststellingsovereenkomst: VSO2. l’escaut heeft besloten om de VSO2 niet te ondertekenen. Ondanks dat het tekenen van VSO2 op een groot aantal punten duidelijkheid geeft over de fiscale positie, zijn een aantal fiscale onderwerpen nog niet helder. Hierin speelt vooral de discussie omtrent de fiscale behandeling van gemengde projecten binnen de Marsaki-groep een rol. Aangezien l'escaut toch belastingplichtig is, hanteert l'escaut wel de VSO2-regels. De fiscale positie ultimo 2009 en de effecten van de fiscale positie zijn afgeleid uit de commerciële jaarrekening. Het bedrag dat aan Vpb betaald moet worden, is sterk afhankelijk van de onderhouds- en verbeteringskosten en de rentelast die mag worden toegerekend. Het commerciële resultaat over 2009 bedraagt € 211.271 positief, terwijl het fiscale resultaat sluit met een verlies van ruim € 2,90 miljoen. l'escaut verwacht de komende jaren geen fiscale winsten te behalen, waardoor er geen verrekening kan plaatsvinden. De berekende belastingbate van € 727.341 is daarom (voorzichtigheidshalve) niet ingerekend als latente vordering. Om die reden is ook de latente vordering van vorig boekjaar (2008: € 738.162) afgewaardeerd tot nul. Het tijdelijke verschil van de leningen o/g, leningen u/g en de rentederivaten tussen de commerciële en de fiscale jaarrekening is verantwoord als actieve belastinglatentie van € 266.640. De verschillen tussen de commerciële en fiscale waarden van de te verkopen woningen vormen een latente belastingverplichting van ruim € 1.259.000. Deze passieve belastinglatentie is verantwoord onder de voorzieningen. VSO2 heeft een looptijd tot en met 2012. 6.6
Liquiditeits- en vermogenspositie
Het ondernemingsplan van l’escaut woonservice geldt voor de periode 2009-2012. De hieruit afgeleide geprognosticeerde uitgaven zijn verwerkt in de meerjarenprognose. De financiële toetsing heeft plaatsgevonden langs de lijn van het financieel beleid. Uit de financiële toetsing blijkt dat op zowel korte als lange termijn de financiële continuïteit van l’escaut is gewaarborgd. Voor een uitgebreid overzicht van de ratio's wordt u verwezen naar paragraaf 3.5 Kengetallen van de jaarrekening.
56
stappen
6.6.1 Algemeen Het Centraal Fonds Volkshuisvesting beoordeelt l’escaut jaarlijks op haar financiële positie, waarbij zowel de continuïteit als de solvabiliteit worden getoetst. De resultaten worden in twee rapporten beschreven. In het eerste rapport van het CFV - halverwege 2009 verstrekt - lag de continuïteitseis op 24,8%. Om tot een continuïteitsoordeel te komen, wordt het volkshuisvestelijk vermogen per ultimo 2013 afgezet tegen de berekende waarde van het risico per ultimo 2013. Dit risico bestaat uit drie onderdelen: marktrisico, macro-economische risico en operationeel risico. Daarnaast wordt er rekening gehouden met de effecten van de invoering van de integrale vennootschapsbelasting. l’escaut kreeg - met een volkshuisvestelijk vermogen van 28,5% van het balanstotaal - het best mogelijke oordeel, namelijk continuïteitsoordeel A. De waarderingsgrondslag voor het bepalen van de bedrijfswaarde bij het CFV wijkt af van de grondslag die wij in de jaarrekening hanteren. Bij het CFV is de bedrijfswaarde ruim 18 miljoen euro lager gewaardeerd. Eind 2009 ontvingen wij het tweede rapport met daarin het solvabiliteitsoordeel over boekjaar 2008. Met een volkshuisvestelijk vermogen van 40,3% van het balanstotaal voldoet l’escaut aan de solvabiliteitseis van 17,5%. Het solvabiliteitsoordeel wordt gevormd door ons volkshuisvestelijk vermogen per ultimo 2008 af te zetten tegen de berekende waarde van het risico. Het betreft dezelfde risico's (plus Vpb-beklemming) als bij het continuïteitsoordeel. 6.6.2 Liquiditeitspositie Wij sturen - net als het WSW - op kasstromen. Uit onderstaande tabel blijkt dat er voldoende ruimte is om de rentelasten te voldoen. Dekking rente en normatieve aflossing uit exploitatie 2010
2011
2012
2013
2014
2015
Ontvangsten
32.002
32.873
34.193
34.278
34.211
33.316
Uitgaven
21.510-
21.609-
25.160-
25.588-
21.948-
22.127-
Mutaties balansposten
2.059-
2.033
243-
578-
315-
285-
Cashflow operationele activiteiten
8.334
9.746
8.362
11.752
11.769
11.521
Rentelasten
4.812
4.979
5.976
6.525
6.770
7.219
Normatieve aflossing (2%)
2.141
2.580
2.722
2.746
2.763
2.914
Saldo
1.381
2.187
336-
2.481
2.236
1.388
Tabel: liquiditeitsprognose (bedragen x € 1.000) 12000
10000
Cashflow operationele activiteiten
8000
6000 Rentelasten 4000
Normatieve aflossing (2%)
2000
0 2010
2011
2012
2013
2014
2015
Grafiek: Liquiditeit
6.6.3 Vermogenspositie Het vermogen om op lange termijn aan de schulden te kunnen voldoen, is het zogenaamde weerstandsvermogen. Dit financieel kengetal wordt berekend als percentage, waarbij l'escaut een ondergrens hanteert van 30%. l'escaut woonservice is een non-profit organisatie. Dit houdt in dat wij geen winst nastreven. Wel zorgen wij voor een gezonde verhouding tussen inkomsten en uitgaven. Daarbij geldt dat l'escaut, net als elke andere organisatie, voldoende buffer nodig heeft om risico's te kunnen opvangen. Een buffer van 30 % past bij onze ambities in de volkshuisvesting. Het verloop van het weerstandsvermogen is voor de jaren 2009 tot en met 2015 weergegeven in onderstaande grafiek.
zetten
57
jaarverslag 2009
50%
Gebied voldoende weerstandsvermogen 30-40% Risicogebied weerstandsvermogen 0-30% Geprognoticeerd weerstandsvermogen
40%
Verloop weerstandsvermogen
30%
20%
10%
0% 2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Grafiek: weerstandsvermogen
6.7
Meerjarenprognose 2010-2015
6.7.1 Prognose jaarresultaten De geprognosticeerde jaarresultaten zijn geactualiseerd aan de hand van de nieuwe gegevens uit de bedrijfskosten- en de onderhoudskostenbegroting. In het volgende overzicht zijn ter vergelijking de werkelijke cijfers over 2009 opgenomen. Prognose winst- en verliesrekening 2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
29.075
29.705
30.165
31.451
31.198
31.456
30.786
3.243
2.877
1.952
2.480
2.486
2.170
3.169
32.318
32.582
32.117
33.931
33.684
33.626
33.955
Bedrijfsopbrengsten Huuropbrengsten Overige opbrengsten Bedrijfslasten Afschrijvingen
509
423
456
470
302
182
182
23.712
3.091
0
1.264
5.232
5.710
5.802
Personeelslasten
5.850
5.969
5.840
5.794
5.713
5.674
5.435
Lasten onderhoud
6.293
6.287
6.916
8.226
6.296
6.845
6.489
Kwaliteitsslag
2.156
1.310
1.321
1.325
796
778
766
Belastingen/verzekeringen
2.523
2.412
2.405
2.413
2.379
2.364
2.265
Overige waardeveranderingen
Lasten ondernemingsplan
0
847
2.882
3.334
2.346
2.298
2.159
6.534
5.059
4.025
3.919
3.813
3.790
3.568
47.577
25.398
23.845
26.739
26.877
27.641
26.666
-15.259
7.184
8.272
7.192
6.807
5.985
7.289
Financieringsresultaat
-4.351
-4.822
-5.559
-6.358
-6.857
-6.876
-7.387
Vennootschapsbelasting
-1.731
0
0
0
0
0
0
Resultaat deelnemingen
-119
120
102
255
620
346
320
Overige lasten
Bedrijfsresultaat
Resultaat voor mut. act. waarde
-21.460
2.482
2.815
1.089
570
-545
222
Mutatie actuele waarde
21.671
-3.023
698
6.686
-1.167
-1.480
-1.729
211
-541
3.513
7.775
-597
-2.025
-1.507
Jaarresultaat Toerekening jaarresultaat Overige reserves
211
-541
3.513
7.775
-597
-2.025
-1.507
211
-541
3.513
7.775
-597
-2.025
-1.507
Tabel: prognose jaarresultaten 2010-2015 (bedragen x € 1.000)
58
stappen
Het geprognosticeerde jaarresultaat over de periode 2010 - 2015 is naar boven bijgesteld, met uitzondering van 2013, 2014 en 2015, door vooral verschuivingen van de investeringskasstromen nieuwbouwprojecten. Volgens de "best practice" methode mogen de verkoopopbrengsten van huurwoningen maximaal voor een periode van vijf jaar worden ingerekend in de bedrijfswaardebepaling. Hierdoor worden de gehele verkopen van de huurwoningen geactualiseerd. Dit alles komt in de winst-en verliesrekening tot uiting in de post "mutatie actuele waarde". Het geprognosticeerde jaarresultaat over 2010 is met 4,1 miljoen euro gestegen ten opzichte van de voorgaande prognose ( -/- € 4,9 miljoen euro naar -/- 0,8 miljoen euro). De voornaamste redenen zijn: • De jaarlijkse huurverhoging is geactualiseerd ten opzichte van de voorgaande prognose van 1,0% naar 1,2%. Minder huurderving voor de woningen aan de Schaepmanstraat e.o door wijziging van de strategie sloop. Effect 2010 van 0,3 miljoen euro • De overige opbrengsten zijn gestegen door het naar voren halen van de sloopplannen voor de Engelse wijk, van jaar 2011 naar 2010. Effect 2010 van 0,5 miljoen euro • Er is een positief verschil in de "overige waardeveranderingen MVA" door het opschuiven van de Engelse wijk van 2010 naar 2009. Effect 2010 van 4,5 miljoen euro • In 2010 is er een extra bedrag opgenomen in het ondernemingsplan voor duurzaamheidsinvesteringen, zoals het aanbrengen van zonnepanelen. Effect 2010 van 0,8 miljoen euro 6.7.2 Prognose balansposten In onderstaand overzicht zijn ter vergelijking de werkelijke cijfers over 2009 opgenomen. Prognose balans 2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Materiële vaste activa
172.417
186.409
206.630
219.137
218.146
218.828
222.293
Financiële vaste activa
3.806
2.877
2.915
3.096
3.609
3.856
4.130
Vlottende activa
5.597
1.667
917
932
929
931
925
181.820
190.953
210.462
223.165
222.684
223.615
227.348
Overige reserves
60.323
59.782
63.295
71.070
70.473
68.448
66.941
Eigen vermogen
60.323
59.782
63.295
71.070
70.473
68.448
66.941
Immateriële vaste activa
Totaal activa
Egalisatiereserve Voorzieningen
18.850
12.156
5.620
3.069
1.669
3.643
1.192
Weerstandsvermogen
79.173
71.938
68.915
74.139
72.142
72.091
68.133
Langlopende schulden
82.732
107.057
129.008
136.105
137.289
138.165
145.689
Kortlopende schulden
19.915
11.958
12.539
12.921
13.253
13.359
13.526
181.820
190.953
210.462
223.165
222.684
223.615
227.348
Totale passiva
Tabel: prognose ontwikkeling balansposten (bedragen x € 1.000)
De materiële vaste activa is gestegen in de jaren 2010, 2011 en 2012 ten opzichte van de voorgaande prognose met de Begroting 2010. In de jaren 2013, 2014 en 2015 is de materiële vaste activa gedaald ten opzichte van de voorgaande prognose. Dit komt door een gedeeltelijke verschuiving van de investeringen in nieuwbouwprojecten (MVA in ontwikkeling), zowel naar voren als naar achteren in de tijd. Bijvoorbeeld de Open wijkschool stond ook nog opgenomen in 2012, maar oplevering vindt plaats voor schooljaar 2011/2012. In de prognose is opgenomen dat het rendabele gedeelte van een nieuwbouwwoning extern wordt gefinancierd. Overzicht prognose huurnieuwbouwprojecten periode 2010-2012 Sociale of vrije
Aantal
Jaar van
huursector
woningen
oplevering
Totale investering
Spaans Kwartier (Armonia)
Sociaal
24
2010
Spaans Kwartier App incl Stalling
Sociaal
38
2011
7.030
Spaans Kwartier (Inicio)
Sociaal
18
2011
3.497
Spaans Kwartier (Inicio)
Vrije
10
2011
2.228
Openwijkschool Spaans Kwartier
Maatsch.
1
2011
12.930
(x € 1.000) 4.204
Bonedijkestraat PMC 208/210
Sociaal
35
2012
6.475
Binnenstad (Koestraat/Slijkstraat)
Sociaal
76
2012
15.960
Binnenstad (Koestraat/Slijkstraat)
Vrije
6
2012
1.559
Beatrixlaan Appartementen
Sociaal
30
2012
5.550
238
59.433
Tabel: prognose nieuwbouwprojecten 2010-2012
zetten
59
6.8
Treasury
6.8.1 Algemeen Evenals in vorige jaren is er een samenwerkingsverband met een onafhankelijke organisatie voor het uitvoeren van de treasury. Elk kwartaal wordt er een treasurybijeenkomst gehouden waar zij ook zitting in hebben. Het treasurystatuut dateerde van eind 2003 en is in 2009 geactualiseerd. Bij het treasurymanagement gaat het om: • het kennen van de tekorten en overschotten in de financieringen • financiële risico’s identificeren en kwantificeren • kosten van financieringen en het beheer ervan minimaliseren In paragraaf ‘Treasury activiteiten 2009’ wordt er verslag gedaan van de afgesloten financieringen en renterisico beperkende maatregelen die in het afgelopen jaar genomen zijn. 6.8.2 Renteontwikkelingen In 2009 hadden ook wij te maken met de kredietcrisis. Inmiddels proberen de Centrale Banken het herstel in te zetten. Ze stellen banken in staat om te kunnen lenen tegen 1% rente. Het doel is om de banken weer aan te zetten tot het uitlenen van geld. In onderstaande grafiek is te zien dat de Euriborrentes eerst nog behoorlijk gedaald zijn. Om vervolgens nagenoeg constant te blijven op een zeer laag niveau. De 10 jaars-rente beweegt zich het gehele jaar al op ongeveer hetzefde niveau. De verwachting voor de Euriborrentes is dat ze langzaam iets zullen stijgen. Ook voor de 10-jaars rente wordt verwacht dat deze over een jaar een fractie hoger ligt. 4,50% 4,00% 3,50% Rentepercentage (%)
3,00% 2,50% 2,00% 1,50% 1,00%
10 Jaars Swapcurve
0,50%
3-Maands Euribor 01-12-2009
01-11-2009
01-10-2009
01-09-2009
01-08-2009
01-07-2009
01-06-2009
01-05-2009
01-04-2009
01-03-2009
01-02-2009
0,00% 01-01-2009
jaarverslag 2009
De financiële vaste activa nemen in 2010 af door de afloop van de langlopende lening aan ROM Marsaki B.V. De post voorzieningen bestaat uit: voorziening negatieve materiële vaste activa en de voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw.
Datum
Grafiek: verloop rentepercentages
6.8.3 Renterisico Renterisico wordt gedefinieerd als de mogelijkheid dat in de toekomst het resultaat en/of vermogensverhoudingen nadelig worden beïnvloed als gevolg van ontwikkelingen in de rente. De omvang van het renterisico in een bepaalde periode wordt gemeten aan de hand van het totale volume aan schuldvernieuwing (inclusief de netto kasstromen uit hoofde van exploitatie en investeringen) en renteconversies (inclusief renteinstrumenten) samen. De periode waarover het risico wordt gekwantificeerd is één jaar. Voor de beoordeling van de omvang van het risico wordt de jaarlijkse risicopositie gedeeld door het totaal van de (netto) financieringsbehoefte gedurende het jaar waar dit risico betrekking op heeft (= relatief risico). De netto financieringsbehoefte wordt gevormd door het totaal van opgenomen leningen vermeerderd met het jaarlijkse financieringssaldo en verminderd met eventuele vastrentende beleggingen en liquiditeiten.
60
stappen
, Doelstelling: evenwichtige spreiding van risico s Door jaarlijks een deel van de financiering een renteaanpassing te laten ondergaan wordt het jaarresultaat minder gevoelig voor renteschommelingen in dat jaar. In een periode van twaalf maanden dient het relatieve renterisico zich te bevinden tussen 5% en 15% (=norm WSW) van de netto-financieringsbehoefte. In onderstaande grafiek vindt u het relatieve renterisico van l’escaut woonservice weergegeven voor de komende jaren. Renterisico: jaarlijks relatief risico (bedrijfseconomisch) 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% -20% -25% Excl. investeringen Incl. investeringen Norm max
2010 12,5% -11,1%
2011 3,3% -20,7%
2012 -8,2% -21,8%
2013 -6,8% -11,7%
2014 -5,8% -12,8%
2015 -3,0% -9,7%
2016 -2,0% -8,3%
2017 -2,1% -10,5%
2018 -2,8% -5,2%
-15%
-15%
-15%
-15%
-15%
-15%
-15%
-15%
-15%
Grafiek: verloop renterisico
In de grafiek is te zien dat het relatieve renterisico in de jaren 2011 en 2012 boven de grens van 15% uit komt. De overschrijding komt voort uit voorgenomen investeringen in nieuwbouw, duurzaamheid en kwaliteitsslag. In de treasurycommissie wordt dit nauwlettend in de gaten gehouden en worden tijdig gelden aangetrokken. Treasury activiteiten 2009: Ter afdekking van het (bovenmatige) renterisico in de komende jaren en om te voorzien in de financieringsbehoefte door voorgenomen investeringen in de komende periode zijn er in 2009 diverse leningen afgesloten. In 2009 is voor een bedrag van 32 miljoen euro aan leningen aangetrokken. Het betreffen hier fixe en roll-over leningen die bij verschillende banken zijn afgesloten. Ook is een basisrentelening aangetrokken. Een basisrentelening houdt in dat er een vaste rente is afgesproken met daar bovenop een variabele opslag. Deze opslag wordt na de looptijd (in eerste instantie 1 jaar) opnieuw vastgesteld. De reden dat we hiervoor gekozen hebben is dat de opslagen voor de lange termijn op dit moment vrij hoog zijn. Door de opslag voor een korte termijn af te spreken voorkom je dat je de gehele looptijd een hoge opslag betaalt. Het is echter ook een risico omdat de opslag in de toekomst onzeker is. Met het variëren van looptijden reduceren we dit risico. 6.9
Deelnemingen
In de jaarrekening van l’escaut woonservice staan de verbindingen vermeld. Tevens zijn hierin de activiteiten van deze vennootschappen, de financiële belangen en de verstrekte garanties aangegeven. Het deelnemingsresultaat van l’escaut is opgenomen in de jaarrekening. l’escaut woonservice heeft per balansdatum geen personeel uitgeleend aan één van de verbindingen. De financiële kengetallen van de Opus-groep zijn als volgt: Financiële kengetallen Opus-groep geconsolideerd Omzet
2009
2008
€ 508.000
€ 471.000
€ 10.000
€ 125.000
Eigen vermogen
€ 1.323.000
€ 1.313.000
Balanstotaal
€ 4.682.000
€ 4.814.000
Solvabiliteit
28,2%
27,3%
0,2
0,2
Resultaat na belastingen
Liquiditeit (=current ratio) Tabel: Kengetallen Opus-groep
zetten
61
jaarverslag 2009
Resultaat verslagjaar 2009 De omzet binnen de Opus-groep is in het verslagjaar gestegen door de ingebruikname van een nieuw verbouwde kantoorruimte door de Cultuurwerf in de Willem3-kazerne. Het resultaat over 2009 is gedaald ten opzichte van 2008 door hoofdzakelijk de post ‘Mutatie actuele waarde’. Positief daarentegen is wel dat de bedrijfskosten gedaald zijn door lagere accountantskosten en lagere rentelasten. Tegenover de lagere rentelasten staan ook lagere rentebaten, door de betaling van bovenvermelde verbouwing in de Willem3-kazerne. De post ‘Mutatie actuele waarde’ is in 2009 negatief door een negatieve mutatie op de rentabiliteitswaardecorrectie van het Ambachtsveld. Dit heeft betrekking op een lening die vanwege de negatieve marktomstandigheden nog niet is aangetrokken. Prognose resultaten Opus De prognose voor de Opus-groep wordt bepaald door het verloop van de exploitatie van het cultureel centrum Theo van Doesburgcentrum (Brouwenaarstraat), de Willem3-kazerne en het jongerencentrum de Paljas (voorheen: Walk-Inn) te Vlissingen en de HOED aan het Ambachtsveld te Oost-souburg. Het geprognosticeerd resultaat (na belastingen) bedraagt voor 2010 € 118.000 en voor 2011 € 99.000. Vanaf 2012 blijven de jaarresultaten positief. Marsaki Groep De verwerkte cijfers met betrekking tot Marsaki zijn voorlopige cijfers omdat op het moment van samenstellen de cijfers van Marsaki nog niet definitief zijn. De financiële kengetallen van de Marsaki-groep zijn als volgt: Financiële kengetallen Marsaki-groep geconsolideerd Omzet
2009
2008
€ 48.934.000
€ 62.376.000
€ 890.000
€ 1.257.000
€ 5.587.000
€ 4.696.000
Balanstotaal
€ 28.718.000
€ 30.057.000
Solvabiliteit
19,5%
15,6%
1,5
1,4
Jaarresultaat Groepsvermogen
Liquiditeit (=current ratio) Tabel: Kengetallen Marsaki-groep
Resultaat verslagjaar 2009 De omzet is in 2009 met 27% gedaald ten opzichte van 2008. De vertraging in bepaalde bouwprojecten door de economische crisis speelt hier zeker een rol in. Het boekjaar is afgesloten met een positief geconsolideerd jaarresultaat van 0,9 miljoen euro. Het deelnemingsresultaat van l’escaut in de Marsaki-groep bedraagt in het verslagjaar € 119.000 negatief. Marsaki Vlissingen.com behaalde in 2009 een negatief resultaat van € 308.000. De oorzaak hiervan is de voorziening die voor de afwaardering van het Oranjeplein is getroffen. De verwachte invullling (brede school) op deze locatie gaat niet door. Het deelnemingsresultaat is positief beïnvloed door het positieve resultaat van ROM Marsaki waarvan we voor eenzesde deel eigenaar zijn. Vermogen Het minimale vereiste groepvermogen van de Marsaki-groep is vastgesteld op € 6.300.000. Daarboven zal pas tot dividenduitkering worden overgegaan. Uit de cijfers over 2009 blijkt dat het gewenste vermogen nog niet is bereikt. Prognose resultaten Marsaki De toekomstige resultaten van de Marsaki-groep zijn sterk afhankelijk van de voortgang van de projecten en of de projecten in de koop- of in de huursector worden ontwikkeld. De verkopen van de koopwoningen laten een terugval zien door de economische crisis. De verwachting is dat deze (onzekere) tijd nog wel even voortduurt. Op basis hiervan zijn de geprognosticeerde deelnemingsresultaten voor Marsaki voor de komende twee jaar op nul gesteld.
62
stappen
zetten
63
64
stappen
jaarverslag 2009
7 Verslagen onafhankelijke organen 7.1
OR
Algemeen Sinds 4 april 2005 is de OR van l’escaut woonservice officieel geïnstalleerd. Ter ondersteuning voor de OR is er een ambtelijk secretaris aangesteld. Eén van de nieuwe OR-leden die in 2008 was gekozen, heeft in 2009 in verband met een nieuwe functie binnen l’escaut het OR-lidmaatschap opgezegd. Hierdoor hebben we in 2009 tussentijdse verkiezingen gehouden, waarbij twee nieuwe OR leden zijn aangesteld. De OR bestaat op dit moment uit 6 personen. Reglement Afspraken met betrekking tot de samenstelling, zittingsduur, verkiezingen, werkwijze en secretariaat staan omschreven in het reglement. Activiteiten van de ondernemingsraad De ondernemingsraad heeft twaalf keer een reguliere vergadering gehouden. Een aantal keren is er een extra overleg ingelast. Vier maal heeft er een overleg met de directie plaatsgevonden. Verder werd er elke maand een terugkoppeling aan twee OR-leden gegeven over de uitkomsten van het managersoverleg. De voorzitter en secretaris woonden vier maal het Zeeuws OR-overleg bij. De OR behandelt en bespreekt diverse besluitennotities, soms zijn deze ter instemming of ter advies. De uitkomsten, adviezen en dergelijke van de besluitennotities zijn met de achterban gecommuniceerd via het OR-bulletin of anderzijds, door middel van een bijeenkomst of persoonlijke brief. Opleidingen/cursussen Er zijn verschillende individuele cursussen gevolgd door OR leden. Eind 2009 heeft de OR in de nieuwe samenstelling een gezamenlijk tweedaagse cursus gevolgd op locatie. Verantwoording urenbesteding Het totale aantal uren dat de OR in 2009 te besteden had, was 1276 uur. De OR heeft daarvan circa 700 uur besteed. De afspraken met betrekking tot uren en budget zijn in 2009 opnieuw vastgelegd voor de periode van 2009-2012. De OR van l’escaut woonservice 7.2
Geschillencommissie
Samenstelling De geschillencommissie bestond in 2009 uit de volgende personen: • De heer R. den Broeder (voorzitter, op voordracht organisatie) • De heer N. Wever (op voordracht organisatie) • De heer D. Reneman (op voordracht Huurdersvereniging) • De heer J. Tuinsma (op voordracht Huurdersvereniging) t/m 30 juni 2009 • Mevrouw C.F.M. Wouters (op voordracht Huurdersvereniging) vanaf 1 juli 2009 • Mevrouw C. de Lange-Olijslager (vice-voorzitter, op voordracht commissie) De heer R.J.W. den Broeder was per 1 januari 2009 periodiek aftredend en is door het bestuur van l’escaut op voordracht van de organisatie herbenoemd tot 1 januari 2013. De heer J. Tuinsma heeft tussentijds om gezondheidsreden per 30 juni bedankt als lid van de Geschillencommissie. De huurdersvereniging heeft mevrouw C.F.M. Wouters voorgedragen als opvolger. Zij is door het bestuur van l’escaut per 1 juli 2009 benoemd. De heer R. den Broeder was tevens lid van de Regionale Klachtencommissie Woonruimteverdeling Walcheren. Het secretariaat werd gevoerd door mevrouw M. de Keizer-Vader, medewerker van l’escaut woonservice. Vergaderingen De Geschillencommissie heeft in de verslagperiode zes bijeenkomsten gehouden. Vier in verband met een hoorzitting voor behandeling van een geschil. In april is de jaarvergadering met de directie van l’escaut gehouden.
zetten
65
jaarverslag 2009
Publiciteit Via de balie was de informatiebrochure ‘Alles over klachten en geschillen’ verkrijgbaar. Op verzoek en bij binnenkomst van een klacht bij het secretariaat werd de brochure toegestuurd als informatie op het vervolg van de procedure. Ook op de website van l’escaut is informatie over de Geschillencommissie te vinden. Via Rondom Wonen is een redactioneel stuk aangeleverd. Ingekomen geschillen In 2009 zijn in totaal acht zaken bij de geschillencommissie binnengekomen. Vier daarvan konden als geschil worden aangemerkt, de overigen zijn als klacht door de organisatie afgehandeld. In onderstaand schema het verloop over de afgelopen jaren. Jaar
Ingekomen zaken
Afgehandeld als klacht
Afgehandeld als geschil
door organisatie
in hoorzitting
2009
8
4
4
2008
7
5
2
2007
2
0
1
2006
16
8
7
2005
13
5
3
2004
20
12
6
2003
19
7
6
2002
18
9
5
Op 1 januari 2009 waren er geen geschillen uit het voorgaande jaar in behandeling. Op 31 december 2009 stonden geen geschillen meer open voor afhandeling. 7.3
Regionale Klachtencommissie Woonruimteverdeling
Samenstelling De Klachtencommissie bestond in 2009 uit de volgende personen: • De heer R.J.W. den Broeder (benoemd namens l’escaut woonservice, tevens voorzitter) • De heer O. van den Hoek (benoemd namens Woonburg te Koudekerke) • Vacature, (benoeming namens Woongoed Middelburg) • De heer J. Bostelaar (benoemd namens gemeente Veere) • De heer P. Polderman (benoemd namens gemeenten Middelburg en Vlissingen) Begin 2009 werd de vacature, die ontstaan was door het vertrek van wethouder mevrouw T. Verhage van de gemeente Vlissingen, vervuld door de benoeming van wethouder P. Polderman namens de gemeenten Middelburg en Vlissingen. Door het overlijden van de heer Van der Wouwe is een vacature ontstaan die ingevuld kan worden door Woongoed Middelburg. Het secretariaat werd gevoerd door Woongoed Middelburg, de notulen werden verzorgd door mevrouw P. Hollebrandse, medewerker Woongoed Middelburg. Bijeenkomsten De Regionale Klachtencommissie is in het verslagjaar achtmaal bijeen geweest in verband met de behandeling van klachten. Op 7 oktober 2009 is een bijeenkomst gehouden van de commissie met de directeuren van de woningcorporaties. Ingekomen klachten In 2009 zijn veertien klachten binnen gekomen bij de Regionale Klachtencommissie. Op 1 januari 2009 waren geen klachten in behandeling uit het voorgaande jaar. Per 31 december 2009 stonden geen zaken meer open die in behandeling waren. In onderstaand schema staat het aantal ingekomen klachten van de afgelopen zes jaar. Jaar
Aantal
2009
14
2008
1
2007
3
2006
2
2005
6
2004
6
De plotselinge toename van het aantal klachten ten opzichte van voorgaande jaren is mogelijk een gevolg van de toenemende vraag naar huurwoningen als gevolg van de financiële crisis en mede als gevolg daarvan afname van het aanbod (goedkope) huurwoningen. De klachten hadden allen betrekking op het niet toekennen van urgentie bij het toewijzen van woonruimte. Bij behandeling bekijkt de Regionale Klachtencommissie de beslissingen van de Urgentiecommissie en de ar-
66
stappen
gumenten die hieraan ten grondslag liggen. Dit tegenover de klacht en de persoonlijke omstandigheden die de klager als argument naar voren brengt. Korte weergave van de klachten In totaal zijn veertien klachten ingekomen. Alle klachten waren formeel ontvankelijk en konden in behandeling worden genomen. Van de veertien ingekomen klachten was in vier gevallen sprake van relatiebeëindiging als oorzaak voor het aanvragen van urgentie; in vijf gevallen relatiebeëindiging met geweldpleging; in twee gevallen (executie)verkoop van de woning; in twee gevallen bedreiging vanuit de buurt en/of familie; in één geval bleek sprake van een onterechte aanvraag voor urgentie aangezien klager geïndiceerd was voor een bijzondere woonvorm. In één geval heeft de klachtencommissie geen advies uitgebracht aangezien de situatie van klager sinds het aanvragen van urgentie en de hoorzitting volledig was gewijzigd, omdat de ex-partner, oorzaak van relatiebeëindiging, was overleden. In drie gevallen heeft de Klachtencommissie de klacht gegrond verklaard zodat de urgentiecommissie de zaak opnieuw diende te behandelen met inachtneming van de argumenten van de klachtencommissie. R.J.W. den Broeder, voorzitter
zetten
67
68
stappen
jaarverslag 2009
8 Bestuursverklaring Het bestuur van l’escaut woonservice verklaart hierbij dat alle tot haar beschikking gestelde financiële middelen uitsluitend zijn aangewend in het belang van de volkshuisvesting.
Vlissingen, 19 mei 2010 J. van Beekhuizen directeur-bestuurder
zetten
69
70
stappen
jaarverslag 2009
9 Corporate Governance Corporaties zijn maatschappelijke ondernemingen die zich willen en moeten verantwoorden naar de maatschappij over de geleverde prestaties. Van overheidswege en vanuit koepelorganisatie Aedes is aangestuurd op het implementeren van een governancecode, waarin het functioneren van de corporatie (RvC versus directie) wordt uitgewerkt. 9.1
Bestuur
l’escaut woonservice is ingericht volgens het raad van toezichtmodel. De directie vormt het bestuur van de corporatie en legt verantwoording over haar handelen af aan de Raad van Commissarissen. Deze laatste houdt toezicht op het beleid van de directie en op de algemene gang van zaken binnen de corporatie. Het bestuur wordt gevormd door de heer J. van Beekhuizen. De directie is zowel bestuurder als werknemer. Het bestuur van l’escaut woonservice is enige aandeelhouder van Opus 52 BV. Ook is het bestuur van l’escaut woonservice voor 1/6 deel aandeelhouder van de regionale projectontwikkelaar ROM Marsaki B.V. Naam
Geboortedatum
Nevenfuncties
Werkzaam bij organisatie sinds
Werkzaam in huidige functie sinds
J. van Beekhuizen
10-4-1954
Voorzitter Stichting Polderhuis
1-11-1979
1-3-1992
, Tabel: personalia directie l escaut woonservice 9.2
Toezichthouder
De Raad van Commissarissen heeft tot taak toezicht te houden op het bestuur en op de algemene gang van zaken in de woningcorporatie en de met haar verbonden ondernemingen en staat tevens het bestuur met raad ter zijde. De Raad van Commissarissen houdt onder andere toezicht op: • realisatie van de doelstellingen van de corporatie; • realisering van de volkshuisvestelijke opgaven; • strategie en de risico’s verbonden aan de activiteiten van de corporatie; • opzet en werking van de interne risicobeheersing- en controlesystemen; • kwaliteitsbeleid; • kwaliteit van de maatschappelijke verantwoording; • financieel verslaggevingsproces; • naleving van toepasselijke wet- en regelgeving. Dit toezicht strekt zich tevens uit tot de met de corporatie verbonden ondernemingen. De taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de Raad van Commissarissen zijn in artikel 11 van de statuten van Stichting l’escaut woonservice omschreven. Een en ander is verder uitgewerkt in het reglement voor de Raad van Commissarissen van 19 november 2003. In dit jaarverslag legt de raad van commissarissen, als onderdeel van een maatschappelijk ondernemende organisatie, publiekelijk verantwoording af over de wijze waarop zij invulling heeft gegeven aan de uitvoering van haar taken en bevoegdheden in het afgelopen jaar. Als toezichtkader voor het uitoefenen van haar taken hanteert de Raad van Commissarissen: • • • • • •
het BBSH; het door haar goedgekeurde ondernemingsplan 2009-2012; het jaarplan; de begroting; de Balanced Scorecard; en een concrete (kwalitatieve) norm voor financiële continuïteit.
Dit toezichtkader is door de Raad van Commissarissen in 2009 gebruikt bij het nemen van beslissingen, het beoordelen van bestuursvoorstellen en de bewaking van de realisatie van de corporatiedoelstellingen.
zetten
71
jaarverslag 2009
9.2.1 Samenstelling en deskundigheid Per 31 december 2009 was de Raad van Commissarissen van stichting l’escaut woonservice als volgt samengesteld: naam
deskundigheid op
functie/beroep
overige functies
HR Manager Verbrugge
Bestuurslid Opleidingsstichting
specifiek terrein*) Mr. F.A.C. Steutel (1945)
1+3
Voorzitter
Terminals BV
Drs. C. Hartog (1930) Secretaris/vice-voorzitter
5+3
Gepensioneerde ‘De Schelde’
Geen
Mw. P.G.M. Burgemeester (1946)
4+2+3
Therapeut/coach/Trainer
Geen
Mw. drs. G.L. Meeuwisse (1959)
5+4
Hoofd grondbedrijf gemeente
Lid raad van toezicht van Emergis, instelling voor
Dordrecht
geestelijke gezondheidszorg in Zeeland
F. Bouman (1961)
1+4
Brigadier van Politie
Lid raad van toezicht Zorgstroom
Medewerker Korpscheftaken
Vice-voorzitter cliëntenraad Admiraal de Ruyter Ziekenhuis Vrijwiliiger Staatsbosbeheer Bondsbestuurder Algemene Christelijke Politiebond
Drs. W. Oving (1952)
4+3
Bestuurder/directeur
Voorzitter financiële commissie Fonds Verstandelijk
Organisatie voor Thuiszorg,
Gehandicapten (FVG) te Utrecht
Verzorging en Verpleging en
Lid Raad van Toezicht stichting Agogische
Maatschappelijk werk
Zorgcentra Zeeland (AZZ)
F.A. Poppe (1945)
5
Gepensioneerd manager
Bestuurslid diverse pensioenfondsen
A.C.M. Wierikx (1955)
2+3
Fysiotherapeut
Geen
*) 1
juridische kennis;
2 kennis op het terrein van marketing; 3 kennis op het terrein van bedrijfskunde/organisatieontwikkeling en coaching/counseling; 4 kennis op het terrein van maatschappelijke dienstverlening, ouderenbeleid, zorg; 5 financieel-economische kennis.
Tabel: overzicht leden Raad van Commissarissen l escaut De Raad van Commissarissen heeft uit zijn midden een selectie/remuneratiecommissie ingesteld, bestaande uit vier leden. In 2009 werd de selectie/remuneratiecommissie gevormd door de heren mr. F.A.C. Steutel, drs. C. Hartog, F.A. Poppe en mevrouw P.G.M. Burgemeester. Ten behoeve van de uitvoering van haar taken heeft de selectie/remuneratiecommissie in 2009 éénmaal vergaderd. De commissie heeft haar bevindingen en adviezen over genoemde zaken gerapporteerd aan de Raad van Commissarissen. Bevoegdheden en verantwoordelijkheden De bevoegdheden en verantwoordelijkheden van bestuur en Raad van Commissarissen zijn vastgelegd in reglementen en statuten. Deze zijn op te vragen bij het directiesecretariaat van de organisatie. Het betreft de volgende documenten: • statuten • directiestatuut • reglement Raad van Commissarissen • treasurystatuut Statuten en reglement Raad van Commissarissen zijn op de website geplaatst van l’escaut woonservice (www.lescaut.nl). 9.2.2 Profiel De Raad van Commissarissen dient te voldoen aan het navolgende profiel: A. kwaliteiten waarover elk lid van de raad dient te beschikken oftewel criteria waaraan elk lid dient te voldoen: - bestuurlijke kwaliteiten; - discussievaardig, vergadervaardig, besluitvaardig, communicatievaardig: analytisch vermogen, abstractievermogen, vermogen tot beleidsmatig denken, zelfstandige oordeelsvorming, zakelijk inzicht, helikopterview; - gevoel voor (lokale) maatschappelijke verhoudingen; - affiniteit met en invoelingsvermogen ten aanzien van de doelgroep; - integriteit, verantwoordelijkheidsgevoel, onafhankelijke opstelling; - motivatie; - beschikken over teamgeest, kunnen samenwerken; - sociale vaardigheid (netwerker);
72
stappen
-
betrokkenheid bij lokale gemeenschap; kennis en inzicht in de sociale volkshuisvesting c.q. kennis van bouwen en wonen.
B. gewenste deskundigheden oftewel kwaliteiten op specifieke terreinen (geldt voor de raad als geheel): 1 juridische kennis; 2 kennis op het terrein van marketing; 3 kennis op het terrein van bedrijfskunde/organisatieontwikkeling en coaching/counseling; 4 kennis op het terrein van maatschappelijke dienstverlening, ouderenbeleid, zorg; 5 financieel-economische kennis. Herbenoemingen Krachtens artikel 17 van de statuten van l’escaut woonservice wordt de totale zittingsduur van een commissaris beperkt tot één benoeming en maximaal twee herbenoemingen van elk vier jaar, bij elkaar twaalf jaar. In onderstaand schema is te zien dat nagenoeg alle eerste benoemingen zijn ingegaan in 2002. Statutaire situatie Benoemd op
Aftredend volgens rooster
Aftredend volgens rooster
(mogelijke) herbenoeming
(mogelijke) herbenoeming
1
2
Tot uiterlijk
Drs. C. Hartog
2002
2003
2007
2011
F.A. Poppe
2002
2004
2008
2012
Mr. F.A.C. Steutel
2002
2005
2009
2013
Mw. P.G.M. Burgemeester
2002
2005
2009
2013
A.C.M. Wierikx
2002
2006
2010
2014
F. Bouman
2002
2006
2010
2014
Mw. drs. G.L. Meeuwisse
2008
2012
2016
2020
Drs. W. Oving
2008
2008
2012
2016
Om te voorkomen dat alle commissarissen tegelijkertijd zouden aftreden, is een rooster van aftreden opgesteld, dat voorziet in een staffel die de momenten van aftreden spreidt over een periode van drie jaar. Alle eerste herbenoemingen hebben inmiddels tussen 2003 en 2006 plaatsgevonden. In twee gevallen (de heren Hartog en Poppe) is er ook een tweede herbenoeming geweest. De statutaire bepalingen omtrent benoeming en zittingsduur van commissarissen zijn volledig in lijn met de Governancecode, zowel naar de letter als de geest. De code beoogt immers paal en perk te stellen aan een ongebreidelde zittingsduur van commissarissen. De statuten van l’escaut voorzien hierin. Een onverkorte toepassing van de statutaire bepalingen leidt ertoe dat bij de (her)benoeming van nieuwe commissarissen altijd binnen de Governancecode wordt geopereerd. Voor de zittende commissarissen kan gewezen worden op discrepantie met een voetnoot in de code dat voorliggende zittingsperioden bij rechtsvoorgangers meegeteld moeten worden voor de berekening van de totale zittingsduur. Dit geldt voor alle commissarissen, uitgezonderd mevrouw Meeuwisse en de heer Oving. Alle anderen zijn immers op hetzelfde moment benoemd en functioneerden tot dan als toezichthouder bij hetzij Schelde Woongroep, hetzij Basco. Een strikte toepassing van de voetnoot zou dan ook leiden tot een collectief aftreden van zes van de leden RvC. Het behoeft geen nader betoog dat dit onwenselijk is. Ten tijde van de fusie is de geschetste discrepantie al onderkend en voor de zittende commissarissen als onontkoombaar geaccepteerd, mede met het oog op de voor de fusie benodigde soepelheid in de samenstelling van een nieuwe RvC. Deze werd immers gevormd uit de twee RvC’s van Schelde Woongroep en Basco. De leden van de bij fusie ingestelde (gezamenlijke) raad van commissarissen vielen dus onder de bepaling dat éénmaal benoeming en tweemaal herbenoeming kon plaatsvinden. Nu de feitelijke situatie geheel conform de statuten is (zie schema) en deze statuten volledig in overeenstemming zijn met de Governancecode, kan zeer wel besloten worden om de tot nu toe gevolgde praktijk voort te zetten en een tweede herbenoeming van de vier commissarissen voor de in de statuten genoemde periode mogelijk te maken. Discrepantie met de “voetnoot” accepteren we, omdat er een historie achter zit en het bovendien gaat om een tijdelijk fenomeen, dat zich vanzelf oplost en zich bij nieuwe leden RvC niet meer voordoet. Over de eventuele kandidaturen dient dan in 2009 en 2010 te worden beslist. Aan dit onderwerp zal tijdig aandacht worden gegeven. Wel is het zaak tijdig acties uit te zetten die verband houden met vervanging van vertrekkende commissarissen, waarbij denkbaar is dat de actie bestaat uit het nemen van een besluit tot niet-vervanging. Indien wel tot vervanging wordt overgegaan zal de werving plaatsvinden aan de hand van een nader op te stellen profielschets. Hierbij zal recht worden gedaan aan de afspraak die vóór de fusie is gemaakt met de oud-leden van de VVV/Schelde Woongroep, namelijk dat getracht zal worden om enige leden van de RvC afkomstig te doen zijn uit het bedrijfsleven. De profielschets wordt in 2010 herzien. De Raad van Commissarissen heeft unaniem besloten tot herbenoeming van de heer mr. F.A.C. Steutel en mevrouw P.G.M. Burgemeester-Stunnenberg voor een periode van vier jaar.
zetten
73
jaarverslag 2009
Inhoudelijk toezicht Om de toezichthoudende taak goed te kunnen vervullen heeft de Raad van Commissarissen zich regelmatig mondeling dan wel schriftelijk door het bestuur laten informeren inzake de (financiële) resultaten in relatie tot de beoogde doelen, relevante externe ontwikkelingen en de wensen en behoeften van belanghebbenden. De Raad van Commissarissen heeft in het afgelopen boekjaar het volgende ondernomen om zich op de hoogte te houden van wat er speelt in het speelveld van l’escaut woonservice: • overleg met bestuur; • overleg met externe accountant; • overleg met huurdersorganisatie; • overleg met ondernemingsraad; • volgen van seminars en bijeenkomsten over Corporate Governance en visitatie; • bijwonen van informatiemiddag georganiseerd door ROM Marsaki voor directies en commissarissen van aangesloten corporaties; • bijwonen van de gezamenlijke bijeenkomsten directeurenkring en toezichthouders van de Zeeuwse woningcorporaties die twee keer per jaar georganiseerd worden door Aedes. De Raad van Commissarissen is in het afgelopen jaar achtmaal bijeen geweest. In één van de bijeenkomsten is het eigen functioneren van de Raad van Commissarissen besproken evenals dat van de individuele leden. Tevens is ook het functioneren van het bestuur besproken. In de besloten vergadering buiten aanwezigheid van het bestuur heeft de Raad van Commissarissen zijn eigen inrichting en functioneren als collectief en de bijdrage van de afzonderlijke leden beoordeeld. De raad van commissarissen heeft hiertoe uitdrukkelijk de visie van het bestuur gevraagd en deze betrokken in de bespreking. Geen van de leden van de Raad van Commissarissen is frequent afwezig geweest bij vergaderingen. De Raad van Commissarissen heeft overleg gehad met een delegatie van de ondernemingsraad. Een afvaardiging van de Raad van Commissarissen heeft vele vergaderingen en de themadag van de huurdersvereniging bijgewoond. De Raad van Commissarissen heeft in het afgelopen boekjaar de volgende besluiten genomen: • Het Volkshuisvestingsverslag 2008 wordt goedgekeurd. • De Jaarrekening 2008 wordt goedgekeurd. • Het Ondernemingsplan 2009-2012 wordt besproken en goedgekeurd. • De raad steunt de toepassing van de met de Belastingdienst te treffen Vaststellingsovereenkomst 2 (VSO2). • Een nieuw Treasurystatuut wordt vastgesteld. • Goedkeuring wordt gehecht aan een drietal ingrijpende herstructureringsprojecten, te weten Groote Markt, Nieuw Bonedijke en Open Wijkschool Middengebied. • Veelvuldige informatieuitwisseling, gevolgd door positieve besluitvorming waar nodig vindt plaats met betrekking tot een aantal overige projecten, waaronder het Scheldekwartier. • Besloten wordt tot deelname aan visitatie, waaronder verstaan wordt een geobjectiveerde meting van de prestaties van de corporatie op maatschappelijk vlak. Er wordt naar gestreefd de visitatie in 2010 te laten plaatsvinden. • De raad besluit tot herbenoeming van een tweetal commissarissen voor een periode van vier jaar (zie hiervoor onder “Herbenoemingen”). • De raad onderschrijft het antwoord en de door de directie voorgestelde maatregelen met betrekking tot de van de Minister van VROM ontvangen oordeelsbrief. In deze brief wordt l’escaut beoordeeld op drie onderwerpen, te weten: - de financiële positie van de corporatie, - de mate waarin wetten en regels worden nageleefd, - de interne organisatie en governance. Over de eerste twee onderdelen, financiële positie en naleving van wetten en regels heeft de minister geen opmerkingen. Over het onderdeel governance, meer in het bijzonder over de kwaliteit van de bij het ministerie ingediende informatie, doet de minister aanbevelingen ter verbetering of vraagt hij organisatorische maatregelen te treffen. Verder verzoekt hij de Raad van Commissarissen een toezichthoudende rol te spelen bij de uitvoering van een en ander. Daarnaast is gesproken, dan wel advies uitgebracht, over de volgende zaken: • Balanced Scorecard; • Managementletter; • Evaluatie budgetoverschrijding primair systeem; • Bedrijfsverzamelgebouw Kenniswerf; • Verzorgen administratie WBV Arnemuiden; • Samenwerking corporaties op Walcheren; • Structuur- en woonvisie gemeente Vlissingen; • Laatste Kans Project (LKP); • Leefbaarheid.
74
stappen
9.2.3 Good Governance De Raad van Commissarissen hecht aan beginselen van goed bestuur. De Governance Code Woningcorporaties wordt daarbij als leidraad beschouwd. Het toezicht van de raad omvat vooral: • de realisatie van de doelstellingen van l’escaut woonservice; • de strategie en de risico’s die verbonden zijn aan de activiteiten van de corporatie; • de werking van de interne risicobeheersing- en controlesystemen; • het kwaliteitsbeleid; • de kwaliteit van de maatschappelijke verantwoording; • het financiële verslaggevingsproces; • de naleving van toepasselijke wet- en regelgeving. • het bewaken van kwaliteit en onafhankelijkheid van de raad van commissarissen zelf. De actuele governancestructuur is op de website van l’escaut woonservice geplaatst. Eventuele veranderingen in de governancestructuur en in de naleving van de code worden onder een afzonderlijk agendapunt ter goedkeuring aan de Raad van Commissarissen voorgelegd. Aan de externe accountant is in 2009 verzocht te inventariseren wat de stand van zaken is met betrekking tot de naleving van de diverse onderwerpen die aan de orde komen in de governancecode. De externe accountant heeft geconstateerd dat in het verslagjaar, mede naar aanleiding van het onderzoek zelf, verschillende acties zijn ondernomen en dat de naleving van de code voldoende aandacht heeft van zowel de directeur-bestuurder als van de commissarissen. Op sommige punten wordt gedeeltelijk aan de code voldaan, in die zin dat verantwoording over bepaalde acties niet permanent via de website, maar in gecomprimeerde vorm via de (op de site te raadplegen) jaarverslaggeving geschiedt: • de hoofdlijnen van het renumeratiebeleid worden opgenomen in het volkshuisvestingsverslag; • in de praktijk vindt er veel gestructureerd overleg plaats met maatschappelijke belanghebbenden. Hierover is informatie opgenomen in het volkshuisvestingsverslag. Op de volgende punten wordt van de governancecode afgeweken: • de directeur-bestuurder van l’escaut woonservice is niet benoemd voor een periode van vier jaar, waarna herbenoeming kan plaatsvinden. De Raad van Commissarissen heeft er voor gekozen de oorspronkelijke benoeming, die voor onbepaalde tijd was aangegaan, in stand te laten. • De externe accountant is niet formeel voor maximaal vier jaar benoemd. De opdracht kan jaarlijks worden heroverwogen. Wel vindt periodieke beoordeling plaats. • Visitatie (externe beoordeling van het volkshuisvestelijk en maatschappelijk presteren van de corporatie) dient volgens de code eens in de vier jaar te geschieden. Dit heeft nog niet plaatsgevonden. Wel is het besluit genomen dat dit in 2010 gaat gebeuren. De Raad van Commissarissen treedt op als werkgever voor de directie en speelt daarnaast ook een adviserende, oriënterende en initiërende rol ter ondersteuning van de leiding van de corporatie. De raad kent één vaste commissie, te weten de commissie Beloning en Arbeidsvoorwaarden, die ten behoeve van de raad voorstellen uitwerkt voor het beloningsbeleid betreffende de directeur-bestuurder en betreffende de raad zelf. De commissie bestaat uit de voorzitter, de secretaris en twee leden van de raad van commissarissen. 9.2.4 Verantwoording bestuurdersbeloning De Raad van Commissarissen is verantwoordelijk voor een goed bestuur, onder meer door benoeming, schorsing, ontslag en jaarlijkse evaluatie van het bestuur. In 2009 is de samenstelling van het bestuur niet gewijzigd. Naam
Vast brutosalaris
Variabel bruto salaris
J. van Beekhuizen
€ 120.370,-
€ 7.060,-
Vaste vergoeding
Werkgeverslasten/soc.verz./pensioen
Totaal
€ 34.359,-
€ 161.789,-
Tabel: bestuurdersbeloning directie l escaut woonservice Het variabele gedeelte betreft de resultaatuitkering over het jaar 2008. De Raad van Commissarissen heeft in 2009 het bezoldigingsbeleid van het bestuur opnieuw vastgesteld. Een en ander is vastgelegd in het remuneratierapport. 9.2.5 Verantwoording aan belanghouders Om huurders positie te geven binnen de corporatie heeft l’escaut een participatiereglement samengesteld. Dit reglement vormt de basis voor de samenwerkingsovereenkomst welke is overeengekomen met de Huurdersvereniging L’Escaut (HVL). De overeenkomst wordt om de twee jaar geëvalueerd. De HVL is een huurdersvereniging welke specifiek is opgericht voor de huurders van l’escaut woonservice. Het betreft een actieve vereniging die 40% van de huurders van l’escaut als lid heeft ingeschreven. Daarmee is ze de grootste huurdersvereniging van zuidwest Nederland.
zetten
75
jaarverslag 2009
Naast een algemeen bestuur is er ook een dagelijks bestuur. Voorbespreking met de corporatie over onderwerpen die actueel zijn vindt plaats met van te voren gevormde duo’s welke taakvelden toebedeeld gekregen hebben. Vier keer per jaar vindt regulier overleg plaats op uitnodiging van de corporatie. Daarbij zijn van corporatiezijde de directie en twee managers vertegenwoordigd. Vanuit de HVL is het algemeen bestuur aanwezig. Ook dit jaar heeft een commissaris de bijeenkomsten bijgewoond. Naast dit regulier overleg is er een themabijeenkomst geweest over het project Buurtbemiddeling. Deze bijeenkomst is als prettig en leerzaam ervaren. Met overige belangenhouders zoals gemeente, zorg- en welzijnsorganisatie, onderwijs etc. bestaan netwerkrelaties. Deze richten zich merendeel op concrete projecten waarin samen wordt opgetrokken. Zo worden samen projecten opgepakt en uitgevoerd als zorgsteunpunten, brede scholen, welzijnsgebouwen, studentenhuisvesting etc. 9.2.6 Verantwoording beleid rondom commissarissenbeloning De honorering van de commissarissen is overeenkomstig de richtlijnen van de Vereniging voor Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW). 9.2.7 Verantwoording commissarissenhonorering De honorering van de Raad van Commissarissen is gekoppeld aan de zwaarte van de functie van de afzonderlijke leden van de Raad van Commissarissen en houdt rekening met maatschappelijke waarden en normen. De honorering is niet gekoppeld aan de prestaties van l’escaut woonservice. De bruto vergoeding voor de voorzitter en secretaris is vastgesteld op € 9.135,- per jaar. De bruto vergoeding voor de leden die voorgedragen zijn door de huurdersvereniging is vastgesteld op € 7.613,- per jaar. De bruto vergoeding voor de overige leden bedraagt: € 6.090,- per jaar. Totaal is een bedrag van € 87.186,- uitgegeven voor vergoedingen, vergaderkosten, opleidingen en excursies. 9.2.8 Verklaring over volkshuisvestingsverslag en jaarrekening Volgens artikel 25, lid 2 van de statuten heeft de Raad van Commissarissen het volkshuisvestingsverslag en jaarrekening evenals de prognose laten onderzoeken door Deloitte Accountants B.V. De accountantsmededeling voor het volkshuisvestingsverslag 2009 en de accountantsverklaring met betrekking tot de jaarrekening 2009 zijn opgenomen in het jaarverslag. Op basis van de overgelegde bescheiden en de door de directeur-bestuurder verstrekte informatie concludeerde de raad dat de bestuurder en de werkorganisatie van l’escaut woonservice hun taken over het boekjaar 2009 naar behoren hebben verricht. Vlissingen, 19 mei 2010 mr. F.A.C. Steutel Voorzitter Raad van Commissarissen
76
stappen
zetten
77
78
stappen
jaarverslag 2009
10 Samenstelling gremia Samenstelling Raad van Commissarissen per 31 december 2009 Voorzitter Secretaris/Vice-voorzitter Lid Lid Lid Lid Lid Lid
mr. F.A.C. Steutel drs. C. Hartog mevr. P.G.M. Burgemeester–Stunnenberg F. Bouman F.A. Poppe A.C.M. Wierikx W. Oving mevr. drs. G.L. Meeuwisse
Samenstelling directie-bestuur per 31 december 2009 Directeur-bestuurder
J. van Beekhuizen
Samenstelling managementteam per 31 december 2009 Woondienstverlening Technische dienstverlening Financieel-administratieve dienstverlening Ondersteunende dienstverlening
mevr. Th. F. de Feyter-Danker MBA F. Bouzambou R.C. de Jager R.C. de Jager (interim)
Samenstelling ondernemingsraad per 31 december 2009 Voorzitter Secretaris Lid Lid Lid Lid
L. de Witte A. Boer mevr. N. Adriaanse – Dijkgraaf J.K. de Bruijne S. van Houwelingen mevr. R. du Fossé
Samenstelling l’escaut geschillencommissie per 31 december 2009 (voorzitter, op voordracht organisatie) (lid, op voordracht organisatie) (lid, op voordracht Huurdersvereniging) (lid, op voordracht commissie) (lid, op voordracht Huurdersvereniging)
zetten
R. den Broeder N. Wever D. Reneman mevr. C. de Lange-Olyslager mevr. C.F.M. Wouters
79
80
stappen
jaarverslag 2009
Rapport van feitelijke bevindingen inzake 11 het volkshuisvestingsverslag
zetten
81
82
stappen
jaarverslag 2009
zetten
83
84
stappen
jaarverslag 2009
Deel 2 Jaarrekening 2009 Inhoudsopgave 1
Enkelvoudige jaarrekening 1.1 Balans per 31 december 2009 (na resultaatverwerking) 1.2 Winst- en verliesrekening 2009 1.3 Kasstroomoverzicht 2009 1.4 Algemene toelichting 1.5 Grondslagen van waardering en bepaling van het resultaat 1.6 Toelichting op de balans 1.7 Toelichting op de winst- en verliesrekening
86 86 88 89 90 90 94 106
2
Geconsolideerde jaarrekening 2.1 Balans per 31 december 2009 (na resultaatverwerking) 2.2 Winst- en verliesrekening 2009 2.3 Consolidatiegrondslagen 2.4 Grondslagen van waardering en bepaling van het resultaat 2.5 Toelichting op de balans 2.6 Toelichting op de winst- en verliesrekening
110 110 112 113 114 114 115
3
Overige gegevens 3.1 Resultaatbestemming 3.2 Gebeurtenissen na balansdatum 3.3 Vaststelling en goedkeuring van de jaarrekening 3.4 Accountantsverklaring 3.5 Kengetallen
117 117 117 117 118 120
Bijlage 1 Overzicht verzekeringen Bijlage 2 Definities financiële kengetallen
zetten
85
jaarverslag 2009
1 Enkelvoudige jaarrekening De enkelvoudige jaarrekening is opgemaakt in hele euro's. 1.1
Balans per 31 december 2009 (na resultaatverwerking) 31-12-2009
31-12-2008
167.724.874 2.286.024 2.405.774 172.416.671
137.594.069 751.264 2.649.208 140.994.542
324.571 2.491.596 990.000 3.806.167
380.402 2.605.648 990.000 3.976.050
176.222.838
144.970.591
1.6.7
811.064
4.411.806
1.6.8
349.476 89.844 2.269.194 547.582 418.343 3.674.439
220.778 143 3.108.136 267.546 2.552.962 6.149.565
1.112.084
365.308
5.597.588
10.926.679
181.820.426
155.897.271
ACTIVA Vaste activa Materiële vaste activa Onroerende zaken in exploitatie Onroerende zaken in ontwikkeling Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie
Financiële vaste activa Te vorderen BWS-subsidies Deelnemingen Overige
1.6.1 1.6.2 1.6.3
1.6.4 1.6.5 1.6.6
Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden Vorderingen Huurdebiteuren Gemeenten Groepsmaatschappijen Overige vorderingen Overlopende activa
1.6.9 1.6.10 1.6.11 1.6.12
Liquide middelen
1.6.13
Totaal vlottende activa TOTAAL ACTIVA
86
stappen
31-12-2009
31-12-2008
PASSIVA Eigen vermogen Wettelijke en statutaire reserves Overige reserves
1.6.14 1.6.15
1.168.531 59.154.618 60.323.149
1.292.295 58.819.583 60.111.878
Egalisatierekening
1.6.16
-
-
1.6.17
1.259.278 2.601.586 14.989.139 18.850.003
2.958.198 1.113.414 4.071.612
82.729.501 2.211 82.731.712
64.519.744 2.106 64.521.850
9.790.243 169 535.383 1.953.957 811.240 32.234 6.792.335 19.915.562
20.718.268 2.657 1.279.073 665.306 419.369 32.944 4.074.312 27.191.930
181.820.426
155.897.271
Voorzieningen Voorziening latente belastingverplichtingen Voorziening negatieve materiële vaste activa Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw
1.6.18 1.6.19
Langlopende schulden Leningen overheid en kredietinstellingen Waarborgsommen
1.6.20 1.6.21
Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan gemeenten Schulden aan leveranciers Schulden aan groepsmaatschappijen Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige schulden Overlopende passiva
1.6.22 1.6.23 1.6.24 1.6.25 1.6.26 1.6.27 1.6.28
TOTAAL PASSIVA
zetten
87
jaarverslag 2009
1.2 Winst- en verliesrekening 2009 Bedrijfsopbrengsten Huren Vergoedingen Overheidsbijdragen Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf Overige bedrijfsopbrengsten Som der bedrijfsopbrengsten
1.7.1 1.7.2 1.7.3 1.7.4 1.7.5
Bedrijfslasten Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa Verkoop onroerende goederen Overige waardeveranderingen immateriële en materiële vaste activa Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Lasten onderhoud Overige bedrijfslasten Som der bedrijfslasten
1.7.6 1.7.7 1.7.8 1.7.9 1.7.10 1.7.11 1.7.12 1.7.13
Bedrijfsresultaat Financiële baten en lasten Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Waardeveranderingen financiële vaste activa en effecten Rentelasten en soortgelijke kosten
1.7.14 1.7.15 1.7.16
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Belastingen Resultaat deelnemingen
1.7.17 1.7.18
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen Buitengewone baten en lasten Belastingen buitengewoon resultaat Resultaat na belastingen vóór mutatie actuele waarde materiële vaste activa Mutatie actuele waarde materiële vaste activa
1.7.19
Resultaat na belastingen na mutatie actuele waarde materiële vaste activa
Toerekening jaarresultaat Wettelijke reserve deelnemingen Algemene bedrijfsreserve
2009
2008
29.074.820 2.131.786 620.536 491.050 32.318.192
28.589.209 2.309.530 434.151 863.025 681.798 32.877.713
509.204 1.294.615
506.956 154.598-
22.418.140 4.432.988 618.331 798.879 8.449.237 9.055.642 47.577.037
528.000 4.416.120 548.234 724.701 7.381.745 9.289.658 23.240.816
15.258.845-
9.636.897
506.468 5.341 4.862.630 4.350.821-
819.523 4.519.717 3.700.194-
19.609.665-
5.936.703
1.730.800119.393-
843.925 383.039
21.459.858-
7.163.666
-
-
21.459.858-
7.163.666
21.671.129
43.210.881-
211.271
36.047.215-
123.764335.035 211.271
308.403 36.355.61836.047.215-
1.7.20
88
stappen
1.3 Kasstroomoverzicht 2009 Kasstroom uit operationele activiteiten Ontvangsten - Huren - Vergoedingen - Overige bedrijfsopbrengsten - Renteontvangsten
2009
2008
29.074.820 2.636.525 466.219 170.653 32.348.218
28.589.209 2.678.297 526.054 695.815 32.489.375
4.432.988 618.331 798.879 7.887.179 8.613.815 4.323.770 362.918 280.004 27.317.885
4.416.120 548.234 724.701 6.871.953 8.717.935 4.519.598 370.110 474.466 1.253.971 27.897.088
5.030.333
4.592.287
2.310.500 3.555.975 5.866.475
3.838.924 45.236 3.884.160
7.258.856 8.716.982 46.696 1.718.840 154.164 17.895.537
4.048.158 5.508.848 937.082 260.707 862.552 5.470.723 35.326 17.123.397
Saldo in- en uitgaande kasstroom materiële vaste activa
12.029.062-
13.239.237-
Financiële vaste activa - Ontvangsten financiële vaste activa - Uitgaven financiële vaste activa Saldo in- en uitgaande kasstroom financiële vaste activa
55.831 55.831
-
11.973.230-
13.239.237-
28.000.000 28.000.000
9.000.000 9.000.000
17.626.906 58.474 17.685.381
4.860.759 56.365 4.917.124
10.314.619
4.082.876
Niet gecategoriseerde kasstromen Mutatie geldmiddelen in 2009
407.942 3.779.664
1.190.702 3.373.372-
Geldmiddelen per 1 januari Geldmiddelen per 31 december Mutatie geldmiddelen
2.667.5801.112.084 3.779.664
705.793 2.667.5803.373.373-
Uitgaven - Lonen en salarissen - Sociale lasten - Pensioenlasten - Onderhoudsuitgaven - Overige bedrijfsuitgaven - Renteuitgaven - Bijdrageheffing bijzondere projectsteun voor de wijkaanpak en contributie Aedes - Leefbaarheid externe uitgaven niet-investeringsgebonden - Vennootschapsbelasting
Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit (des)investeringsactiviteiten Materiële vaste activa ingaande kasstroom - Verkoopontvangsten bestaande huurwoongelegenheden - Verkoopontvangsten nieuwbouw woongelegenheden - Verkoopontvangsten overig Materiële vaste activa uitgaande kasstroom - Nieuwbouw huurwoongelegenheden te borgen door WSW - Woningverbetering huurwoongelegenheden te borgen door WSW - Aankoop huurwoongelegenheden te borgen door WSW - Sloopuitgaven te borgen door WSW - Investeringen overig bezit te borgen door WSW - Investeringen overig bezit niet te borgen door WSW - Externe kosten bij verkoop van bestaand bezit
Kasstroom uit (des)investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Ingaand - Nieuwe leningen te borgen door WSW - Nieuwe leningen niet te borgen door WSW Uitgaand - Aflossing leningen geborgd door WSW - Aflossing leningen niet geborgd door WSW
Kasstroom uit financieringsactiviteiten
zetten
89
jaarverslag 2009
Toelichting bij het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. Bij deze methode worden de ontvangsten en uitgaven als zodanig gerapporteerd. De liquiditeitspositie in het kasstroomoverzicht bestaat uit de liquide middelen onder aftrek van bankkredieten. In het kasstroomoverzicht wordt onderscheid gemaakt tussen operationele, investerings- en financieringsactiviteiten. De kasstromen uit hoofde van de financiering zijn gesplitst in kasstromen met betrekking tot mutaties in de hoofdsom (opgenomen onder financieringsactiviteiten) en betaalde interest (opgenomen onder operationele activiteiten). Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest en winstbelasting zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Onder de investeringen in materiële vaste activa zijn alleen de investeringen opgenomen waarvoor in 2009 geldmiddelen zijn opgeofferd. Aansluiting liquide middelen en geldmiddelen per 1 januari 2009: Stand liquide middelen
365.308
Bankkrediet
3.032.888-
Geldmiddelen
2.667.580-
1.4
Algemene toelichting
1.4.1 Regelgeving Vanaf 1 januari 1993 geldt het Besluit beheer sociale-huursector (BBSH). In artikel 26 van het BBSH is de verantwoording geregeld. Voor het opstellen van de jaarrekening en jaarverslag zijn de afdelingen 2 t/m 8, 11 en 13 van titel 9 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek van toepassing verklaard, behoudens enkele uitzonderingen. Toegelaten instellingen moeten met hun jaarverslaggeving aansluiten op de algemeen geldende Richtlijn voor de Jaarverslaggeving 645. De indeling en presentatie van de jaarrekening is overeenkomstig bijlage 1 van RJ 645. 1.4.2 Toegepaste prijsgrondslagen De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat berusten op grondslag van de bedrijfswaarde, de verkrijgings- of vervaardigingsprijs onder aftrek van de waardevermindering, c.q. de nominale waarde tenzij anders aangegeven. De materiële vaste activa in exploitatie zijn gewaardeerd tegen bedrijfswaarde en de overige posten zijn opgenomen tegen nominale waarde voor zover niet anders vermeld. Bij het samenstellen van de balans en winst- en verliesrekening wordt een bestendige gedragslijn in acht genomen. 1.4.3 Vergelijking met voorgaand jaar De gehanteerde grondslagen van waardering en resultaatbepaling zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van voorgaand jaar. De presentatie is van een aantal posten gewijzigd: omschrijving
presentatie 2009
presentatie 2008
Koopgarantprojecten in ontwikkeling
voorraden
vordering groepsmaatschappij
Vooruitbetaalde rente
overlopende passiva
overlopende activa
Nog te verwerken onderhoud
overlopende passiva
overlopende activa
Aflossingsverplichting
schulden aan kredietinstellingen
leningen overheid en kredietinstellingen
bedrag 4.302.723 154.316 41.504 17.685.380
Nog te betalen servicekosten
overlopende passiva
overige schulden
365.092
Vooruitontvangen huurtoeslag
overlopende passiva
overige schulden
242.912
Mutatie vakantie-uren in portefeuille
overige personeelskosten
lonen en salarissen
1.5
31.555
Grondslagen van waardering en bepaling van het resultaat
1.5.1 Grondslagen voor waardering van activa en passiva Materiële vaste activa Onroerende zaken in exploitatie De onroerende zaken in exploitatie zijn gewaardeerd tegen de bedrijfswaarde.
90
stappen
De bedrijfswaarde van een complex (= een kasstroomgenererende eenheid) is gelijk aan de contante verdiencapaciteit. Deze is gelijk aan het verschil tussen de contante waarde van de huren verminderd met de uitgaven voor het beheer van de woningen. Ook worden in de bedrijfswaarde de geplande verkopen en sloop meegenomen. De verkoopopbrengst van een woning is gebaseerd op de taxatieprijs. De vaststelling van de complexen komt voort uit het strategisch voorraadbeleid waarbij technische elementen en doelgroepbepaling een rol hebben gespeeld. In de bedrijfswaarde wordt de rentabiliteitswaardecorrectie buiten beschouwing gelaten, maar wordt wel inzichtelijk verwerkt in de materiële vaste activa. vanaf Parameters:
2010
2011
2012
2013
2014
Huurverhoging
1,20%
1,30%
1,60%
2,00%
2,25%
Huurderving
3,00%
2,50%
2,50%
2,50%
2,50%
Prijs- en looninflatie
1,20%
1,30%
1,60%
2,00%
2,25%
Bouwinflatie
2,20%
2,30%
2,60%
3,00%
3,25%
Disconteringsvoet
6,00%
6,00%
6,00%
6,00%
6,00%
De mutatiegraad is per complex opgenomen in de berekening van de bedrijfswaarde van het gehele bezit. De oorspronkelijke investeringen in de post 'Overige zaken' worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs onder aftrek van cumulatieve afschrijvingen en (naar verwachting duurzame) bijzondere waardeverminderingen. Onroerende zaken Verkocht onder Voorwaarden In 2010 is de ontwerp-Richtlijn 645 Toegelaten instellingen volkshuisvesting opgesteld. Deze richtlijn - waarin onder andere de verwerking van opbrengsten van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden voorschrijft - zal van toepassing zijn op boekjaren die aanvangen op of na 1 januari 2011. Onroerende zaken die in het kader van een regeling Verkoop onder Voorwaarden (VOV) zijn overgedragen aan een derde en waarvoor de woningcorporatie een terugkoopplicht kent, worden aangemerkt als financieringsconstructie. De betreffende onroerende zaken worden gewaardeerd tegen actuele waarde zijnde de met de koper overeengekomen contractprijs (eerste waardering) en daarna de marktwaarde op basis van VOV. In het kader van de verkoop van woningen onder voorwaarden heeft l'escaut een terugkoopverplichting die mede afhankelijk is van de ontwikkeling van de waarde van de woningen in het economisch verkeer. De terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd. l'escaut beschouwt de eerste verkoop als een feitelijke verkoop, waarbij de terugkoopverplichting off-balance wordt gepresenteerd en een eventuele boekwinst of -verlies via de winst- en verliesrekening wordt verantwoord. De terugkoopverplichting is opgenomen onder de 'Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen'. Onroerende zaken in ontwikkeling De (nog) niet afgewikkelde zaken zijn gewaardeerd op basis van de per balansdatum bestede c.q. toegerekende kosten. Hierop wordt niet afgeschreven. Indien sprake is van een verlieslatend project wordt bij het aangaan van de feitelijke verplichting de waardevermindering (= onrendabele top) in mindering gebracht op de onroerende zaak in ontwikkeling. Indien de afwaardering hoger is dan de waarde van de onroerende zaak in ontwikkeling, dan wordt hiervoor een voorziening gevormd (voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw). Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Materiële vaste activa ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd tegen kostprijs onder aftrek van cumulatieve afschrijvingen. Overzicht afschrijvingswijze en -termijnen: termijn
methode
Grond
n.v.t.
fix
Bedrijfsgebouw
50
annuïtair
Meubilair
10
lineair
Citrix netwerk
3
lineair
Telefooncentrale
5
lineair
Computers e.d.
3
lineair
Vervoermiddelen (restwaarde wordt niet toegepast)
5
lineair
zetten
91
jaarverslag 2009
De verbouwing aan de Spuistraat 104 (najaar 2001) wordt in 10 jaar afgeschreven. Deze periode is gelijk aan de duur van het huurcontract. Financiële vaste activa Te vorderen BWS-subsidies Waardering van de te vorderen BWS-subsidies vindt plaats door aan de contante waarde van de subsidie bij aanvang van de exploitatie jaarlijks rente toe te rekenen tegen het subsidierendement onder aftrek van het ten gunste van het resultaat gebrachte traditionele exploitatietekort. Deelnemingen Deelnemingen zijn gewaardeerd tegen de nettovermogenswaarde per balansdatum. Indien de netto vermogenswaarde negatief is, maar op korte termijn (naar verwachting) positief wordt, wordt de deelneming op nihil gewaardeerd. Overige vorderingen Onder de overige vorderingen zijn de aan het eind van het jaar aanwezige schuldrestanten van de leningen u/g opgenomen. Vlottende activa Voorraden De magazijnvoorraad is gewaardeerd tegen vaste verrekenprijzen die gebaseerd zijn op de inkoopprijzen. Alleen courante materialen in het magazijn met een waarde hoger dan € 15 worden geregistreerd. De voorraden onderhanden werk (onverkochte woningen uit projectontwikkeling) worden gewaardeerd op vervaardigingsprijs of lagere opbrengstwaarde. De vervaardigingsprijs omvat alle kosten die samenhangen met de verkrijging of vervaardiging, alsmede gemaakte kosten om de voorraden op hun huidige plaats en in hun huidige staat te brengen. De opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs onder aftrek van direct toerekenbare verkoopkosten. Bij de bepaling van de opbrengstwaarde wordt rekening gehouden met de incourantheid van de voorraden. Huurdebiteuren De onder de huurdebiteuren opgenomen voorziening dubieuze debiteuren dient minimaal 50% van het bedrag van de exhuurdebiteuren te zijn. De ervaring is dat minimaal 50% oninbaar is. Liquide middelen De liquide middelen omvatten het kassaldo en de direct opeisbare tegoeden en worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Eigen vermogen Wettelijke reserve deelnemingen De wettelijke reserve deelnemingen wordt gevormd voor deelnemingen waarin l'escaut woonservice een minderheidsbelang heeft. l'escaut heeft een minderheidsbelang in ROM Marsaki B.V. De dividenduitkering kan bij zo een deelneming niet afgedwongen worden. In de toekomst wordt de reserve deelnemingen verlaagd door eventuele dividenduitkeringen. Overige reserves Toekomstige waardeveranderingen worden via de winst- en verliesrekening naar de overige reserves gebracht. Egalisatierekening Egalisatierekening De egalisatierekening is in 2008 ten gunste van de winst- en verliesrekening vrijgevallen. Voorzieningen Voorziening latente belastingverplichtingen De voorziening wordt gewaardeerd tegen nominale waarde. Voorziening negatieve materiële vaste activa Deze voorziening is gevormd voor de negatieve bedrijfswaarde van de woningen of niet zijnde woningen. Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw Voor verlieslatende contracten van (nieuwbouw)projecten waarvan de feitelijke verplichting is aangegaan, wordt een voorziening gevormd. Deze waardevermindering wordt als aftrekpost van de desbetreffende activa verwerkt. Van een feitelijke
92
stappen
verplichting is sprake indien er 'intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd' is. Met intern geformaliseerd wordt bedoeld dat intern het besluit is genomen door de directie (en indien noodzakelijk door de Raad van Commissarissen). Van externe communicatie is sprake indien de huurdersvereniging en de belanghebbende bewoners op de hoogte zijn gesteld van het besluit. De voorziening is tegen nominale waarde gewaardeerd. Pensioenregeling De pensioenregeling van SPW is een toegezegde-pensioenregeling (salaris-diensttijdregeling). In het geval van een tekort bij SPW heeft l'escaut geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan hogere toekomstige premies. Jubileumuitkeringen In geval van beloningen betaalbaar op termijn in de vorm van jubileumuitkeringen is geen voorziening gevormd omdat deze in de bedrijfswaardeberekeningen reeds als last zijn verantwoord. Langlopende schulden De langlopende schulden worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. De nog niet vervallen rente en aflossing worden opgenomen onder overlopende passiva. Financiële derivaten l'escaut maakt gebruik van derivaten (afgeleide rente-instrumenten) om renterisico's die voortvloeien uit operationele en financiele activiteiten af te dekken en de rente voor toekomstige leningen te fixeren. De verschuldigde premie wordt in het jaar van afsluiten ten laste van de winst- en verliesrekening gebracht. De aard, de omvang en de marktwaarde van de gekochte derivaten worden toegelicht bij de balanspost 'Langlopende schulden' Payers swap: De koper van een payers swap betaalt een lange rente (swaptarief) in ruil voor de ontvangst van een korte rente. Kortlopende schulden Onder de overlopende passiva zijn de 'Vakantie-uren in portefeuille' opgenomen. Deze post omvat de waarde van de nog op te nemen vakantie-uren per ultimo verslagjaar. 1.5.2. Grondslagen voor bepaling van het resultaat Waardeveranderingen Verkocht onder Voorwaarden Een eventuele boekwinst of -verlies wordt direct via de winst- en verliesrekening verantwoord. Waardeveranderingen ontstaan door het verschil tussen de stichtingskosten en contractsprijs. Overige waardeveranderingen immateriële en materiële vaste activa De overige waardeveranderingen bestaan uit de desinvesteringen waar geen of een lagere opbrengst tegenover staat, zoals verkoop en sloop. Tevens wordt hier de afboeking van onrendabele toppen met betrekking tot de materiële vaste activa opgenomen. Lonen en salarissen, sociale lasten en pensioenlasten In de winst- en verliesrekening worden de lasten uit hoofde van personeelsbeloningen opgenomen onder de posten lonen en salarissen, sociale en pensioenlasten. Personeelsbeloningen omvatten alle vormen van beloning van personeel tijdens en na afloop van dienstverband: • ongeacht of er sprake is van individuele arbeidsovereenkomsten, CAO's, wettelijke regelingen of afspraken, dan wel bestendig gevolgde gedragslijnen door de werkgever die "leiden tot verplichtingen jegens het personeel;" • ongeacht of betaling door de werkgever plaatsvindt aan het personeel zelf of aan anderen "zoals een verzekeringsmaatschappij of een pensioenfonds;" • ongeacht of er sprake is van een volledig dienstverband of deeltijdarbeid. De uitgekeerde bezoldigingen aan commissarissen zijn verwerkt onder de post 'Kosten Raad van Commissarissen'. Financiële baten en lasten De financiële baten en lasten worden aan het verslagjaar toegerekend op basis van werkelijke ontvangsten respectievelijk uitgaven, rekening houdend met transitoria. Renteontvangsten en -betalingen uit hoofde van rente swaps worden beschouwd als een correctie op de rentelasten c.q. -ontvangsten. Belastingen De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst- en verliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voorzover niet opgenomen in
zetten
93
jaarverslag 2009
een latente belastingvordering) en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van niet-aftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief. Mutatie actuele waarde materiële vaste activa De wijzigingen in de bedrijfswaarde van de woningen en niet zijnde woningen komen in deze post tot uitdrukking. Waardeveranderingen kunnen optreden door autonome ontwikkelingen, voorraadmutaties, nieuw beleid en niveauwijzigingen en parameter- en modelwijzigingen. Resultaatbepaling Het resultaat wordt bepaald als verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten en andere lasten over het jaar. Winsten zijn verantwoord voor zover gerealiseerd, verliezen zijn opgenomen in het jaar waarin ze voorzienbaar zijn. 1.6
Toelichting op de balans
Materiële vaste activa
Stand per 1 januari Rentabiliteitswaardecorrectie Cumulatieve afschrijvingen
1.6.1
1.6.2
Onroerende zaken in exploitatie 129.711.155
Onroerende zaken in ontwikkeling 751.264
1.6.3 Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie 4.940.816
-
2.291.608-
137.594.069
751.264
2.649.208
11.267.279 2.445.800-
13.995.799
264.957 4.379-
7.882.914
Bedrijfswaarde / boekwaarde per 1 januari Mutaties: Investeringen Desinvesteringen Naar Onroerende zaken in exploitatie Investeringen ten laste van voorziening Mutatie bedrijfswaarde Mutatie rentabiliteitswaardecorrectie Afschrijvingen
4.321.3558.139.684-
Stand per 31 december Rentabiliteitswaardecorrectie Cumulatieve afschrijvingen
17.862.855 3.451.662 5.192-
-
504.012-
156.390.298
2.286.024
5.201.394
-
2.795.620-
2.286.024
2.405.774
11.334.576
Bedrijfswaarde / boekwaarde per 31 december
167.724.874
Onroerende zaken woningen / woongebouwen Onroerende zaken niet zijnde woningen / woongebouwen Overige zaken Rentabiliteitswaardecorrectie
155.302.042 1.056.967 31.289 11.334.576 167.724.874
Nieuwbouwproject Armonia (24 sociale huurwoningen) Nieuwbouwproject Inicio (10 luxe huurwoningen) Mezennest Verbetering entree Hooghe Water Portiek afsluiten Tuinstad Onderzoek Rooie Buurt Kop Beatrixlaan
1.350.907 774.415 134.934 11.624 7.490 5.821 833 2.286.024
Kantoorgebouwen / werkplaatsen Inventaris Vervoermiddelen
1.478.118 412.873 2.405.774
94
stappen
1.6.1 Onroerende zaken in exploitatie l'escaut woonservice heeft over de periode 2010 - 2014 per balansdatum 345 woningen gelabeld die voor verkoop in aanmerking komen. Deze woningen hebben een bedrijfswaarde van € 36,1 miljoen. Van deze gelabelde woningen zullen er - volgens planning - 36 (€ 4,4 miljoen) binnen 12 maanden worden verkocht. Onroerende zaken woningen / woongebouwen Investeringen Projectmatig kwaliteitsslag Nieuwbouw 31 appartementen en parkeerplaatsen Vida Installaties Renovatie Regenboogflats Renovatie Schutterijstraat Nieuwbouw grond 31 appartementen en parkeerplaatsen Vida Bouw lift Vlissingsestraat Renovatie studentenhuisvesting Studentenhuisvesting inrichting Desinvesteringen Verkoop huurwoningen
4.810.787 1.976.297 1.956.071 708.983 632.937 574.000 449.964 109.150 49.091 11.267.279 2.445.800-
Mutatie bedrijfswaarde Mutatie actuele waarde Mutatie voorziening negatieve MVA 'woningen'
18.163.462 361.98717.801.475
Onroerende zaken niet zijnde woningen / woongebouwen Investeringen Nihil Mutatie bedrijfswaarde Mutatie actuele waarde Mutatie voorziening negatieve MVA 'niet zijnde woningen'
56.005 5.375 61.380
Overige zaken Afschrijvingen Afschrijving in het boekjaar
5.192-
Mutatieoverzicht bedrijfswaarde 2009 Bedrijfswaarde (x € 1.000): Onroerende zaken woningen / woongebouwen Onroerende zaken niet zijnde woningen / woongebouwen Af: voorziening negatieve materiële vaste activa Totaal Bedrijfswaarde 2008 A. Autonome ontwikkeling Vrijval kasstromen Vrijval egalisatie Effect een jaar opschuiven B. Voorraadmutaties verslagjaar Verkoop Sloop Nieuwbouw Aankoop Verbeteringen
zetten
95
Verschil
31-12-09
31-12-08
26.623 61 357 27.041
155.302 1.057 2.602153.757
128.679 996 2.958126.716
126.716
167.848
1.341 7.683 9.024
6.6214349.636 2.581
2059 3.551 2603.095
126 498528 2.5802.424-
jaarverslag 2009
C. Nieuw beleid en niveauwijzigingen Huur (niveauwijziging) Onderhoudsuitgaven Verbetering Restwaarde Overige baten en lasten Personeels-, bedrijfs- en zakelijke kosten Verkoop Sloop Overig
D. Parameter- en modelwijzigingen Levensduur Huurstijging/derving Inflatie Disconteringsvoet/methodiek
Bedrijfswaarde 2009
94 9114.3974261.185 6.06213.789 6.885 10.157
34217.41019.7582.6491.623 2.6774.31518545.714-
119 800 3.846 4.765
139 4.6836.139 2.830 4.424
153.757
126.716
Alle activa zijn tegen brand- en stormschade verzekerd. De taxatiewaarde conform de Wet WOZ bedraagt € 794,9 miljoen (peildatum 1 januari 2009). 1.6.2 Onroerende zaken in ontwikkeling Investeringen Spaans Kwartier - 55 woningen Openwijkschool Engelse Wijk Inicio - 18 sociale huurwoningen Inicio - 10 luxe huurwoningen Renovatie Regenboogflats Renovatie Schutterijstraat Vlissingsestraat Groote Markt - 81 woningen Overig
5.069.626 3.328.633 1.524.331 1.339.660 774.415 708.983 617.548 429.138 177.698 25.767 13.995.799
Naar Onroerende zaken in exploitatie Spaans Kwartier - 55 woningen Renovatie Regenboogflats Renovatie Schutterijstraat Vlissingsestraat
-2.550.297 -708.983 -632.937 -429.138 -4.321.355
Investeringen ten laste van voorziening Openwijkschool Engelse Wijk Inicio - 18 sociale huurwoningen Spaans Kwartier - 55 woningen Groote Markt - 81 woningen
-3.328.633 -1.740.616 -1.339.660 -1.168.422 -562.353 -8.139.684
96
stappen
1.6.3 Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Investeringen Aanschaf inventaris (onder andere meubilair, ICT-hardware) 32.931 Aanschaf vervoermiddelen 232.026 264.957 Desinvesteringen Verkoop/inruil vervoermiddelen
4.379-
Afschrijvingen Afschrijving in het boekjaar
504.012-
Financiële vaste activa 1.6.4 Te vorderen BWS-subsidies Boekwaarde per 1 januari
380.402
Mutaties: Waardevermindering 2009 Rente 2009
55.83114.741
Boekwaarde per 31 december
324.571
Binnen een jaar vervalt een bedrag van € 57.994. De voorwaardelijke terugbetalingsverplichting is opgenomen onder 'Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen'. 1.6.5 Deelnemingen Boekwaarde per 1 januari
2.605.648
Mutaties: Resultaat deelnemingen Correctie boekjaar 2008 ROM Marsaki B.V.
163.79849.746
Boekwaarde per 31 december
2.491.596
Specificatie saldo: Opus 52 B.V. ROM Marsaki B.V.
1.323.064 1.168.531 2.491.595
Specificatie resultaat deelneming Opus 52 B.V. ROM Marsaki B.V.
9.712 173.510163.798-
Opus 52 B.V. De deelneming bestaat per balansdatum nominaal uit 300 aandelen à coupon € 454. Het positieve resultaat van Opus 52 B.V. bedroeg in 2009 € 9.712. Door dit resultaat is het eigen vermogen van Opus 52 B.V. gestegen naar € 1,32 miljoen. Het bedrijfsresultaat van de Opus-groep in 2009 is met name positief beïnvloed door een hogere huuropbrengst door de ingebruikname van een nieuw verbouwde kantoorruimte door de Cultuurwerf in de Willem III kazerne. De bedrijfskosten zijn op het huidige niveau gebleven als voorgaand jaar. Door lagere accountantskosten zijn de overige bedrijfskosten gedaald ten opzichte van voorgaand jaar. De rentelasten zijn gedaald, door een lager rentepercentage van de 1 jaars eurobortarief, in de r/c verhouding met l'escaut woonservice voor het medisch centrum Ambachtsveld. Vorig jaar waren de rentelasten over de periode 2007 en 2008, nu alleen over 2009. De rentebaten zijn daarentegen ook lager uitgevallen door de aanspraak op de liquide middelen voor de verbouwing van de Willem III kazerne. De post 'Mutatie actuele waarde' is in 2009 negatief door een negatieve mutatie op de rentabiliteitswaardecorrectie van het Ambachtsveld. Dit heeft betrekking op een lening die vanwege de negatieve marktomstandigheden nog niet is aangetrokken.
zetten
97
jaarverslag 2009
Gespecificeerd als volgt: resultaat
netto
deelneming
vermogenswaarde
resultaat 2009
participatie
2009
deelneming
Opus 52
11.805-
voor 100%
11.805-
154.462
Opus Civitatis
23.167
voor 100%
23.167
956.142
Opus 97
1.650-
voor 100%
1.650-
212.460
9.712
1.323.064
9.712
ROM Marsaki B.V. De deelneming bestaat per balansdatum nominaal uit 50 geletterde aandelen van nominaal € 1.000. l'escaut woonservice participeert via de geletterde aandelenstructuur voor 16,67% in ROM Marsaki B.V. en Marsaki Regio B.V. en voor 100% Marsaki Vlissingen.com B.V. Het resultaat voor belastingen van de ROM Marsaki-groep over 2009 bedroeg € 1,8 miljoen. Het deelnemingsresultaat over 2009 is uitgekomen op € 173.510 negatief. Bij het bepalen van het resultaat is uitgegaan van concept-jaarrekening cijfers. Gespecificeerd als volgt: resultaat
netto
deelneming
vermogenswaarde deelneming
resultaat 2009
participatie
2009
ROM Marsaki
805.742
16,67%
134.290
108.646
Marsaki Vlissingen.com
307.611-
100,00%
307.611-
1.060.887
1.136-
16,67%
Marsaki Regio
308.747-
189-
1.002-
173.510-
1.168.531
Stichting Woonwagenbeheer West-Brabant De corporatie maakt deel uit van de stichting Woonwagenbeheer West-Brabant. De stichting is in 2001 opgericht door een zevental corporaties met als doel het in eigendom verkrijgen en vervreemden van woonwagenstandplaatsen en woonwagens en het op adequate wijze beheren van deze objecten. De aangesloten corporaties staan gedurende de exploitatietermijn van 25 jaar garant voor de eventuele tekorten bij de stichting. 1.6.6 Overige Boekwaarde per 1 januari
990.000
Mutaties: Bijschrijving rente Aflossingen Reguliere aflossing
-
Boekwaarde per 31 december
990.000
Specificatie: percentage
looptijd tot
4,795%
2010
Leningen u/g Achtergestelde lening ROM Marsaki B.V.
990.000
De achtergestelde leningen zijn door de deelnemende corporaties aan ROM Marsaki B.V. verstrekt om het benodigde weerstandsvermogen te verkrijgen. Het rentepercentage over het schuldrestant van de achtergestelde lening bedraagt in 2009 3,099% (2008: 4,795% ) met een looptijd tot 31 december 2010.
98
stappen
Voorraden 1.6.7 Voorraden Magazijnvoorraad Magazijnvoorraad
31-12-09
31-12-08
99.836
109.083
1.113.960 1.113.960 402.732711.228
4.302.723 4.302.723 4.302.723
811.064
4.411.806
396.436 46.960349.476
231.439 10.661220.778
89.844
143
2.268.925 234 35 2.269.194
2.341.163 766.973 3.108.136
372.403 175.179 547.582
105.763 161.783 267.546
De magazijnvoorraad bestaat uit courante materialen met een waarde hoger dan € 15. Projecten in ontwikkeling Bestede kosten projecten (voor verkoop) in ontwikkeling (Inicio) Af: gedeclareerde termijnen Af: voorziening voor verliezen
Totaal voorraden Vorderingen 1.6.8 Huurdebiteuren Huurdebiteuren Voorziening dubieuze ex-huurdebiteuren
De huurachterstand van actieve contracten bedraagt 1,3% van de jaarhuur (2008: 0,71%). 1.6.9 Gemeente Overig 1.6.10 Groepsmaatschappijen Opus Civitatis B.V. Opus 52 B.V. Opus 97 B.V. ROM Marsaki B.V.
1.6.11 Overige vorderingen Actieve belasting latentie Overig
Deze latentie is gevormd voor belastbare tijdelijke verschillen in de fiscale waardering en de bedrijfseconomische waardering van leningen o/g, leningen u/g en de rentederivaten voor wat betreft het zogenaamde disagio. 1.6.12 Overlopende activa Te vorderen vennootschapsbelasting Latente vordering compensabele verliezen Te verrekenen omzetbelasting Terug te vorderen premies sociale verzekeringen en pensioenpremie Transitorische rente Verkoop huurwoning Af te wikkelen schades Overig
Op basis van fiscale prognoses is voorwaartse verliescompensatie niet waarschijnlijk. De te vorderen vennootschapsbelasting uit 2008 is afgewaardeerd.
zetten
99
277.762 3.192 85.693 51.696 418.343
1.253.971 738.162 2.763 115.863 76.084 109.518 256.599 2.552.962
jaarverslag 2009
Liquide middelen 1.6.13 Liquide middelen Kas Rekening-courant bank Geldverkeer onderweg
31-12-09
31-12-08
3.027 1.101.088 7.970 1.112.084
2.129 355.980 7.200 365.308
l'escaut beschikt over een kredietfaciliteit bij de Bank Nederlandse Gemeenten van € 7 miljoen op basis van rente gerelateerd aan EONIA-tarief. Eigen vermogen 1.6.14 Wettelijke en statutaire reserves Wettelijke reserve deelnemingen Stand per 1 januari Toerekening jaarresultaat volgens winst- en verliesrekening Stand per 31 december
1.292.295 123.7641.168.531
983.892 308.403 1.292.295
De wettelijke reserve deelnemingen is gevormd voor de deelneming in ROM Marsaki B.V. l'escaut woonservice participeert via de geletterde aandelenstructuur voor 16,67% in ROM Marsaki B.V. en Marsaki Regio B.V. 1.6.15 Overige reserves Algemene bedrijfsreserve Stand per 1 januari Toerekening jaarresultaat volgens winst- en verliesrekening Stand per 31 december
58.819.583 335.035 59.154.618
95.175.201 36.355.61858.819.583
-
434.151 434.151 434.151-
Egalisatierekening 1.6.16 Egalisatierekening Stand per 1 januari Toegevoegde rente Vrijval Stand per 31 december
In 2008 is de egalisatierekening BWS-subsidies vrijgevallen ten gunste van de winst- en verliesrekening. Voorzieningen 1.6.17 Latente belastingverplichtingen -
1.6.18 Negatieve materiële vaste activa 2.958.198
1.6.19 Onrendabele investeringen nieuwbouw 1.113.414
Mutaties: Bij: dotatie Af: onttrekking/vrijval
1.259.278 -
5.375 361.987-
22.015.408 8.139.684-
Stand per 31 december
1.259.278
2.601.586
14.989.139
Stand per 1 januari
1.6.17 Voorziening latente belastingverplichtingen Op basis van het vastgestelde en in de bedrijfswaarde ingerekende verkoopprogramma is een latentie gevormd voor tijdelijke verschillen tussen de commerciële en fiscale waardering van de te verkopen woningen. Deze latentie valt vrij naar gelang de woningen verkocht worden. Van deze voorziening is € 300.467 kortlopend. In 2010 zullen volgens planning 36 woningen worden verkocht. De looptijd van de voorziening is langlopend, dat wil zeggen langer dan één jaar.
100
stappen
1.6.18 Voorziening negatieve materiële vaste activa Woningen Niet zijnde woningen
2.467.245 134.341 2.601.586
Deze voorziening is gevormd voor complexen met een negatieve bedrijfswaarde. Van onze woningen en woongebouwen hebben twaalf complexen een negatieve bedrijfswaarde. De looptijd van de voorziening is langlopend, dat wil zeggen langer dan één jaar. 1.6.19 Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw Inicio - Nieuw Bonedijke (15 woningen) Engelse Wijk en Midden Bonedijkestr - Nieuw Bonedijke (63 woningen) Boven openwijkschool - Nieuw Bonedijke (38 woningen) Groote Markt (81 woningen)
460.340 7.519.384 152.168 6.857.247 14.989.139
Feitelijk aangegane verplichtingen van verlieslatenden contracten van (nieuwbouw)projecten worden voorzien. De looptijd van de voorziening is langlopend. Immers, de looptijd zal nagenoeg even lang zijn als de doorlooptijd van een nieuwbouwproject, dat wil zeggen langer dan één jaar. Langlopende schulden 1.6.20 Leningen overheid en kredietinstellingen 64.519.744
Stand per 1 januari Mutaties: Bij: rente Bij: nieuwe leningen Af: aflossingen 2009 Af/bij: mutatie aflossingsverplichting
28.000.000 17.685.3817.895.137
Stand per 31 december
82.729.501
Leningen overheid Leningen kredietinstellingen Waarborgsommen Totaal
1.6.21
Waarborgsommen 2.106
105
rentevoet 2009 (2008) 5,65% (5,65%) 4,14% (4,78%) 5,00% (6,00%)
looptijd korter dan vijf jaar 50.291.215 50.291.215
2.211
looptijd langer dan vijf jaar 32.438.286 2.211 32.440.497
1.6.20 Leningen overheid en kredietinstellingen Aflossingsverplichtingen binnen 12 maanden na de afloop van het jaar zijn verantwoord onder de kortlopende schulden. De aflossingsverplichting voor 2009 bedraagt € 9.790.243. De gewogen gemiddelde rentevoet van de uitstaande leningen overheid en kredietinstellingen, rekening houdend met de (resterende) looptijd en het schuldrestant per 31 december 2009, bedraagt 4,14% (in 2008: 4,78%). De ongewogen gemiddelde rentevoet van de uitstaande leningen overheid en kredietinstellingen bedraagt per 31 december 2009: 4,04% (in 2008: 4,97%). De marktwaarde van de leningportefeuille per balansdatum op basis van het door het WSW gehanteerde percentage van 6,00% bedraagt exclusief toekomstige leningen € 87,8 miljoen (inclusief € 84,0 miljoen), waardoor de rentabiliteitwaardecorrectie € 8,5 miljoen positief bedraagt indien met een volledige opname van de roll-over leningen en nog te storten leningen wordt gerekend.
zetten
101
jaarverslag 2009
In 2009 zijn, met het uitzicht op de komende investeringen in nieuwbouw en volgende jaren plus (eind)aflossingen van leningen, nieuwe leningen aangetrokken met de volgende modaliteiten: - € 5.000.000 - € 4.000.000 - € 5.000.000 - € 5.000.000 - € 6.000.000 - € 5.000.000
looptijd: 02-03-09/01-06-2012 looptijd: 15-04-09/03-11-2039 looptijd: 01-06-09/02-06-2059 looptijd: 03-08-09/01-09-2011 looptijd: 01-10-09/01-10-2013 looptijd: 01-12-09/01-12-2016
type: roll-over type: fixe type: fixe type: roll-over type: fixe type: fixe
Rente: 3-maands euribor + opslag 0,85% Rente: 4,27% Rente: 4,39% Rente: 3-maands euribor + opslag 0,41% Rente: 3,49% Rente: 4,34%
Derivaten: In in verband met het reduceren van de renterisico's en het vastleggen van het huidige lage renteniveau zijn de volgende payers swaps afgesloten met de volgende modaliteiten: 2005 € 4.000.000 2005 € 4.000.000 2006 € 5.000.000 2007 € 5.000.000 2007 € 5.000.000 2007 € 5.000.000 2008 € 5.000.000
looptijd: 04-09-06/03-09-2012 vaste rente: 3,95% looptijd: 03-11-06/04-11-2013 vaste rente: 3,37% looptijd: 01-06-09/03-06-2019 vaste rente: 4,17% looptijd: 02-05-08/02-05-2018 vaste rente: 4,58% looptijd: 01-12-08/01-12-2021 vaste rente: 4,74% looptijd: 15-04-10/03-04-2017 vaste rente: 4,63% looptijd: 01-10-10/01-10-2015 vaste rente: 4,53%
variabele rente: 6-maands EURIBOR Marktwaarde: € -223.700 variabele rente: 6-maands EURIBOR Marktwaarde: € -135.492 variabele rente: 3-maands EURIBOR Marktwaarde: € -372.482 variabele rente: 3-maands EURIBOR Marktwaarde: € -569.167 variabele rente: 3-maands EURIBOR Marktwaarde: € -475.393 variabele rente: 3-maands EURIBOR Marktwaarde: € -389.069 variabele rente: 3-maands EURIBOR Marktwaarde: € -277.552 Totale marktwaarde € -2.442.855
De rentabiliteitwaardecorrectie voor derivaten met onderliggende waarde bedraagt ultimo 2009 € 2,2 miljoen positief. Dit is voor de derivaten zonder onderliggende waarde € 0,7 miljoen positief.
102
stappen
1.6.21 Waarborgsommen De waarborgsommen hebben betrekking op verhuurde bedrijfspanden. Jaarlijks wordt de wettelijke rente bijgeschreven. Kortlopende schulden
31-12-09
31-12-08
9.790.243
20.718.268
169
2.657
535.383
1.279.073
1.953.957 1.953.957
664.400 906 665.306
91.452 719.788 811.240
65.374 353.995 419.369
9.056 23.178 32.234
15.946 6.186 10.812 32.944
252.109 184.755 1.972.790 233.815 360.253 3.788.614 6.792.335
24.831 137.259 242.912 1.912.308 219.193 365.092 1.172.717 4.074.312
1.6.22 Schulden aan kredietinstellingen
1.6.23 Schulden aan gemeenten
1.6.24 Schulden aan leveranciers
1.6.25 Groepsmaatschappijen ROM Marsaki B.V. Opus civitatis
1.6.26 Belastingen en premies sociale verzekeringen Afrekening VUT en pensioenpremie Nog te betalen omzetbelasting, loonbelasting, motorrijtuigenbelasting
1.6.27 Overige schulden Personeelskosten/Bron WCS Personeelsvereniging Overig
1.6.28 Overlopende passiva BWS-subsidie Dr. Ottestraat Vooruitontvangen huur Vooruitontvangen huurtoeslag Nog niet vervallen rente Vakantie-uren in portefeuille Nog te betalen servicekosten Overig
Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen Egalisatie BWS-subsidie In 2008 heeft l'escaut de egalisatierekening ineens laten vrijvallen. Wat betreft de subsidieregeling geldt dat de woningen waarvoor de BWS-subsidie is toegekend, niet bestemd zijn voor de verkoop. Op de BWS-subsidie rust namelijk een voorwaardelijke terugbetalingsverplichting, die wordt geëffectueerd door verkoop van de desbetreffende woningen. De voorwaardelijke terugbetalingsverplichting bedraagt per 31 december 2009 € 324.571,27. Wet Ketenaansprakelijkheid l'escaut is aansprakelijk uit hoofde van de Wet Ketenaansprakelijkheid. Deze wettelijke bepalingen inzake ketenaansprakelijkheid betreffen hoofdelijke aansprakelijkheid voor betaling van premie op grond van werknemers- en volksverzekeringen en van loon- en omzetbelasting bij uitbesteden van werk respectievelijk inlenen van arbeidskrachten. Personeelsbeloningen Personeelsbeloningen omvatten alle vormen van beloning van personeel tijdens en na afloop van het dienstverband: • ongeacht of er sprake is van individuele arbeidsovereenkomsten, CAO's, wettelijke regelingen of afspraken, dan wel bestendig gevolgde gedragslijnen door de werkgever die leiden tot verplichtingen jegens het personeel; • ongeacht of betaling door de werkgever plaatsvindt aan het personeel zelf of aan anderen zoals een verzekeringsmaatschappij of een pensioenfonds; en • ongeacht of er sprake is van een volledig dienstverband of deeltijdarbeid. De contant gemaakte waarde van deze beloningen bedraagt € 168.400.
zetten
103
jaarverslag 2009
Fiscale eenheid l’escaut woonservice vormt vanaf 1 januari 2008 een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting met Opus 52 B.V., Opus 97 B.V. en Opus Civitatis B.V. (de Opus-groep ) en is uit dien hoofde hoofdelijk aansprakelijk voor de belastingschuld van de fiscale eenheid als geheel. Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) WSW-deelnemers hebben naar het WSW een zogeheten obligoverplichting. Deze verplichting is voorwaardelijk. Zolang het risicovermogen van het WSW voldoende is om eventuele betalingsverplichtingen van WSW-deelnemers over te nemen, wordt geen beroep gedaan op deze obligoverplichting. Het WSW verwacht voor de komende vijf jaar conform de actuele meerjarenliquiditeitsprognose geen beroep te doen op deze obligoverplichting. De hoogte van het obligotarief is vastgesteld op 3,85% (2008: 3,85%). De grondslag waarover het obligotarief wordt berekend, is het schuldrestant van de geborgde lening, met uitzondering van het leningtype variabele hoofdsom en voor collegiale financiering. Voor het type lening met variabele hoofdsom is bepaald dat over 75% van de maximale hoofdsom obligo is verschuldigd. Voor collegiale financieringen is bepaald dat over 1/3 van het schuldrestant obligo is verschuldigd. De obligoverplichting bedraagt in 2009 € 3,6 miljoen. Grondslag
Obligoverplichting
Schuldrestant van de geborgde leningen
72.952.000
2.808.652
Roll-overleningen: maximaal € 28 miljoen
21.000.000
808.500
Collegiale financieringen
-
Totaal
3.617.152
Langlopende leningen Per balansdatum zijn de volgende langlopende leningen afgesloten, maar nog niet gestort: N.V. Bank Nederlandse Gemeenten € 5.000.000 3-maands eur+25 bp storting op 15 april 2010. N.V. Bank Nederlandse Gemeenten € 6.000.000 tegen 4,000% storting op 3 mei 2010. N.V. Bank Nederlandse Gemeenten € 4.000.000 3-maands eur+20 bp storting op 1 juni 2010. N.V. Bank Nederlandse Gemeenten € 6.000.000 1-maands eur+42 bp storting op 2 augustus 2010. Nederlandse Waterschapsbank N.V. € 10.000.000 tegen 3,920% storting op 4 juli 2011. Nederlandse Waterschapsbank N.V. € 5.000.000 tegen 4,695% storting op 15 april 2011. Bijzondere projectsteun voor de wijkenaanpak De minister voor Wonen, Wijken en Integratie en Aedes, de vereniging van woningcorporaties, hebben in 2007 een onderhandelaarsakkoord getekend. Ze hebben overeenstemming bereikt over een extra financiële inzet van de corporaties voor de aanpak van veertig achterstandswijken. De corporaties hebben toegezegd dat ze de komende tien jaar € 2,5 miljard extra beschikbaar stellen voor de aanpak van die wijken, € 250 miljoen per jaar. Er komt een laagdrempelig, landelijk, privaat investeringsfonds waar corporaties die actief zijn in de veertig wijken tegen gunstige condities gebruik van kunnen maken. Daardoor ontstaat voor deze corporaties de financiële ruimte om de wijkactieplannen uit te voeren. Alle corporaties leveren een bijdrage aan het Fonds naar draagkracht; de corporaties die van het Fonds gebruik maken, zijn vrijgesteld. De bijdrage is voor het eerst in 2008 betaald aan het CFV. Jaar 2008 2009
Bijdrage € 316.042 € 301.967
Aangegane verplichtingen inzake (on)roerende zaken Van een aangegane verplichting is sprake indien er 'intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd' is. Met intern geformaliseerd wordt bedoeld dat intern het besluit is genomen door de directie (en indien noodzakelijk door de Raad van Commissarissen). Van externe communicatie is sprake indien de huurdersvereniging en de belanghebbende bewoners op de hoogte zijn gesteld van het besluit. De komende jaren wordt veel geïnvesteerd in nieuwbouwwoningen een maatschappelijke voorzieningen. Hiervoor zijn al diverse overeenkomsten met onder andere ROM Marsaki B.V. aangegaan. De aangegane verplichtingen bedragen per balansdatum € 22.971.000 (2008: € 7.922.000).
104
stappen
Huurovereenkomst kantoorprinters l'escaut is een langlopende huurovereenkomst aangegaan voor zes jaar voor tien multifunctionele kantoorprinters. Per ultimo 2009 is de restant looptijdverplichting nog vier jaar en bedraagt jaarlijks circa € 17.750. Materiële vaste activa Verkocht onder Voorwaarden Onroerende zaken die in het kader van een regeling Verkoop onder Voorwaarden (VOV) zijn overgedragen aan een derde en waarvoor l'escaut een terugkoopplicht kent worden aangemerkt als financieringsconstructie. Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde wordt een terugkoopverplichting opgenomen. Deze terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd en getoetst aan de bij overdracht ontstane verplichting rekening houdend met de contractvoorwaarden. De terugkoopverplichting bedraagt voor 2009: Koopgarant Beatrixlaan (9 woningen) Koopgarant Spaans Kwartier (Alegria: 12 woningen)
zetten
1.495.272 1.979.624 3.474.896
105
jaarverslag 2009
1.7. Toelichting op de winst- en verliesrekening Bedrijfsopbrengsten 1.7.1 Huren Woningen en woongebouwen Onroerende zaken niet zijnde woningen Af: Huurderving • wegens leegstand • wegens overige redenen Korting huur
2009
2008
30.183.548 284.782
29.546.969 164.776
1.349.851 43.660 29.074.820
1.078.215 1444.335 28.589.209
In 2009 heeft l'escaut met gemiddeld 2,25% de huren verhoogd. Een percentage van 2,50% gold als maximale huurverhoging. 1.7.2 Vergoedingen Leveringen en diensten Af: Vergoedingsderving • wegens leegstand
1.7.3 Overheidsbijdragen BWS-subsidie Wal- / Nieuwstraat BWS-subsidie Dr. Ottestraat
2.220.801
2.455.846
89.015 2.131.786
146.317 2.309.530
-
144.750 289.402 434.151
620.536
863.025
De egalisatierekening BWS-subsidies is in 2008 vrijgevallen. 1.7.4 Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf Projectmatige kwaliteitsslag
Dit betreft de loonkosten van de onderhoudsdienst besteed aan de projectmatige kwaliteitsslag die geactiveerd is. 1.7.5 Overige bedrijfsopbrengsten Vergoedingen/verrichte diensten Vergoedingen/verrichte diensten groepsmaatschappijen Vergoedingen onderhoud Nagekomen baten Overige bedrijfsopbrengsten
178.665 42.120 36.640 233.625 491.050
106
187.777 33.722 38.892 421.408 681.798
stappen
Bedrijfslasten 1.7.6 Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa Overige zaken en leveringen en diensten Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie
1.7.7 Verkoop onroerende goederen Verkoop Koopgarant Beatrixlaan Verkoop Koopgarant Spaans Kwartier Verkoop huurwoningen Overige verkoopkosten huurwoningen
In 2009 zijn 21 nieuwbouw Koopgarantwoningen verkocht (2008: 0): Koopgarant Beatrixlaan (9 woningen) Verkoopopbrengst Af: stichtingskosten
Koopgarant Spaans Kwartier (Alegria: 12 woningen) Verkoopopbrengst Af: stichtingskosten
2009 5.192 504.012 509.204
2008 5.063 501.893 506.956
411.760 674.471 165.951 42.433 1.294.615
154.598154.598-
1.495.272 1.907.032411.760-
-
1.979.624 2.654.094674.471-
-
Kopers van Koopgarantwoningen wordt een korting verleend. Door het verlenen van deze korting is de verkoopopbrengst lager dan de stichtingskosten. In 2009 zijn 19 bestaande huurwoningen verkocht (2008: 31): Opbrengst verkopen Af: taxatiewaarden
1.7.8 Overige waardeveranderingen immateriële en materiële vaste activa Woningen en woongebouwen Niet zijnde woningen en woongebouwen Koopgarant
Nader te specificeren in: Engelse Wijk - Nieuw Bonedijke Groote Markt Inicio (Nieuw Bonedijke) Openwijkschool (Nieuw Bonedijke) Koopgarant Inicio Parkeerkelder en scootmobiel VIDA
2.279.849 2.445.800165.951-
3.803.598 3.649.000154.598
21.960.400 55.008 402.732 22.418.140
528.000 528.000
9.260.000 7.419.600 1.800.000 3.480.800 402.732 55.008 22.418.140
528.000 528.000
De parkeerkelder en scootmobielplaatsen zijn in december 2009 opgeleverd. De overige posten zijn voorgecalculeerde onrendabele toppen met betrekking tot nieuwbouwwoningen. 1.7.9 Lonen en salarissen Bruto salarissen Tijdelijk personeel / inleenkrachten
1.7.10 Sociale lasten
4.046.466 369.654 4.416.120
618.331
548.234
798.879
724.701
Sociale lasten
1.7.11 Pensioenlasten Pensioenlasten
zetten
4.212.371 220.617 4.432.988
107
jaarverslag 2009
1.7.12 Lasten onderhoud Onderhoudslasten Af: onderhoudslasten werkapparaat Af: doorberekend mutatie-onderhoud/verzekeringsgelden Specificatie onderhoudslasten: Planmatig onderhoud Kwaliteitsslag (niet-planmatig) Reparatieonderhoud Mutatieonderhoud Buurtbeheer en Leefbaarheid Serviceonderhoudscontract Overig exploitatieonderhoud
Specificatie kwaliteitsslag: Uitvoering kwaliteitsslag bij mutatiewoningen Projectmatige kwaliteitsslag Cv(-ketels) vernieuwen
1.7.13 Overige bedrijfslasten Belastingen Algemene kosten Automatiseringskosten Overige personeelskosten Verzekeringen Bijdrageheffing bijzondere projectsteun voor de wijkaanpak Huisvestingskosten Advieskosten Kosten Raad van Commissarissen Afwaardering en dotatie voorziening dubieuze debiteuren Overige directe exploitatielasten
2009 9.699.179 1.249.9418.449.237
2008 9.015.038 1.408.343224.9497.381.745
4.065.201 2.155.972 1.532.299 1.330.520 280.004 233.063 102.119 9.699.179
3.711.875 1.655.794 1.447.547 1.673.298 474.466 52.058 9.015.038
1.455.969 650.157 49.846 2.155.972
16.004 1.478.780 161.010 1.655.794
2.099.564 1.209.210 710.274 488.358 422.553 301.967 253.212 229.711 87.186 49.667 3.203.940 9.055.642
1.978.577 1.163.854 1.469.173 396.853 327.107 316.042 294.893 290.080 81.245 188.422 2.783.413 9.289.658
De totale honorering voor de Raad van Commissarissen bedraagt over 2009 € 57.855 (2008: € 55.875). In het boekjaar zijn de volgende bedragen aan accountantshonoraria verantwoord: Onderzoek van de jaarrekening 48.255 Andere controleopdrachten 952 Fiscale dienstverlening 29.597 Overige dienstverlening 11.234 Totaal 90.038 Bovenstaande honoraria betreffen uitsluitend de werkzaamheden die bij de stichting en de in haar consolidatie betrokken maatschappijen zijn uitgevoerd door accountantsorganisaties en externe accountants zoals bedoelt in artikel 1, lid 1 Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta). 1.7.14 Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Financiële vaste activa Rente leningen u/g Rente te vorderen BWS-subsidies Rente swaps Rente overig Vorderingen Rente rekening-courant Opus Civitatis Rente overige vorderingen Liquide middelen Rente rekening-courant bank Rente deposito en spaarrekening
108
30.680 14.741 393.043 3.926
47.404 16.823 565.751 -
69.707 6.742
110.203 13.954
12.371506.468
48.164 17.222 819.523
stappen
1.7.15 Waardeveranderingen financiële vaste activa en effecten Correctie boekjaar 2008 liquidatie Marsaki Vlissingen.civ B.V. 1.7.16 Rentelasten en soortgelijke kosten Langlopende schulden Rente leningen overheid Rente leningen kredietinstellingen Rente waarborgsommen Disagio WSW Derivaten Rente swaps Kortlopende schulden Rente overige schulden
1.7.17 Belastingen Belastingen lopend jaar Afwaardering latente vordering compensabele verliezen Mutatie passieve belastinglatenties Mutatie actieve belastinglatenties
2009 5.341
2008 -
55.513 3.916.687 105 3.380
56.131 3.937.865 119 996
880.617
461.035
6.327 4.862.630
63.570 4.519.717
1.730.800-
843.925
738.162- (last) 1.259.278- (last) 266.640 (bate)
Resultaat voor belastingen
211.271
Bij: Hogere fiscale winst verkoop woningen Commercieel resultaat Koopgarantprojecten Latenties Lagere fiscale afschrijvingen Overige waardeveranderingen materiële vaste activa Verlies ROM Marsaki B.V. Vrijval onderhoudsvoorziening Niet aftrekbare bijzondere projectsteun (Vogelaarheffing)
687.496 1.086.230 1.730.800 472.954 22.418.140 129.105 724.516 301.967 27.551.208
Af: Saldo agio en disagio leningen Dotatie herinvesteringsreserve Hogere fiscale onderhoudslasten Dotatie onderhoudsvoorziening Mutatie actuele waarde
296.931 479.112 5.540.347 2.868.152 21.473.393 -30.657.935 -2.895.456
Fiscaal resultaat Vpb-last 2009
20,0% 25,5%
Niet verrekenbare voorwaartse verliescompensatie
1.7.18 Resultaat deelnemingen Opus 52 B.V. ROM Marsaki B.V. Correctie boekjaar 2008 ROM Marsaki B.V. 1.7.19 Mutatie actuele waarde materiële vaste activa Woningen / woongebouwen Niet zijnde woningen / woongebouwen Rentabiliteitswaardecorrectie 1.7.20 Toerekening jaarresultaat Wettelijke reserve deelnemingen Algemene bedrijfsreserve
zetten
109
-40.000 -687.341 -727.341 727.341 0
9.712 173.51044.405 119.393-
124.636 258.403 383.039
18.163.462 56.005 3.451.662 21.671.129
44.249.0606.7471.044.926 43.210.881-
123.764335.035 211.271
308.403 36.355.61836.047.215-
jaarverslag 2009
2 Geconsolideerde jaarrekening De geconsolideerde jaarrekening is opgemaakt in hele euro's. 2.1
Balans per 31 december 2009 (na resultaatverwerking) 31-12-2009
31-12-2008
172.056.229 2.286.024 2.405.775 176.748.028
141.979.160 751.264 2.649.209 145.379.633
324.571 1.168.531 990.000 2.483.102
380.402 1.292.295 990.000 2.662.697
179.231.130
148.042.330
811.064
109.083
349.476 89.844 573.482 419.792 1.432.594
220.778 143 5.069.696 275.917 2.670.306 8.236.840
1.418.987
766.060
3.662.645
9.111.983
182.893.775
157.154.313
Activa Vaste activa Materiële vaste activa Onroerende zaken in exploitatie Onroerende zaken in ontwikkeling Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie
Financiële vaste activa Te vorderen BWS-subsidies Deelnemingen Overige
2.5.1
2.5.2
Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden Vorderingen Huurdebiteuren Gemeenten Groepsmaatschappijen Overige vorderingen Overlopende activa
Liquide middelen
2.5.3
Totaal vlottende activa TOTAAL ACTIVA
110
stappen
31-12-2009
31-12-2008
1.168.531 59.154.619 60.323.150
1.292.295 58.819.584 60.111.879
-
-
1.259.278 2.601.586 14.989.138 18.850.002
2.958.198 1.113.414 4.071.612
83.696.475 2.211 83.698.686
83.311.760 1.987 83.313.747
9.844.986 169 1.956.352 811.240 581.559 6.827.631 20.021.937
3.032.888 2.657 1.279.073 419.369 645.739 4.277.349 9.657.075
182.893.775
157.154.313
Passiva Eigen vermogen Wettelijke en statutaire reserves Overige reserves
Egalisatierekening Voorzieningen Voorziening latente belastingverplichtingen Voorziening negatieve materiële vaste activa Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw
Langlopende schulden Leningen overheid en kredietinstellingen Waarborgsommen
Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan gemeenten Schulden aan leveranciers Schulden aan groepsmaatschappijen Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige schulden Overlopende passiva
Totaal passiva
zetten
111
jaarverslag 2009
2.2
Winst- en verliesrekening 2009
Netto-omzet Koopprojecten Exploitatie panden Overheidsbijdragen Overige bedrijfsopbrengsten
2.6.1
Kostprijs van de omzet Koopprojecten Exploitatie panden Verkoop onroerende zaken Overig
2.6.2
Bruto-omzet resultaat Overige waardeveranderingen materiële vaste activa Algemene beheer- en administratiekosten Bedrijfsresultaat Financiële baten en lasten Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Belastingen Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen Aandeel in winst/verlies van ondernemingen waarin wordt deelgenomen Resultaat na belastingen voor mutatie actuele waarde materiële vaste activa Mutatie actuele waarde materiële vaste activa
2.6.3
Resultaat na belastingen na mutatie actuele waarde materiële vaste activa
112
2009
2008
31.714.806 1.079.938 32.794.744
2.952 31.366.440 434.151 1.507.101 33.310.644
36.780.844 1.294.615 411 38.075.870
13.644.077 154.59813.489.479
5.281.126-
19.821.165
9.647.126
9.908.327
14.928.252-
9.912.838
4.455.958-
3.837.925-
19.384.210-
6.074.913
1.748.807-
843.925
21.133.017-
6.918.838
129.105-
258.403
21.262.122-
7.177.241
21.473.393
43.224.442-
211.271
36.047.201-
stappen
2.3
Consolidatiegrondslagen
Consolidatiekring In de consolidatie worden opgenomen de financiële gegevens van l'escaut woonservice en haar groepsmaatschappijen. Dit betreft alle maatschappijen waarmee zij een organisatorische en economische eenheid vormt. Het betreft hier een integrale consolidatie, omdat er beslissende zeggenschap op het beleid kan worden uitgeoefend. Nieuwe groepsmaatschappijen worden in aanmerking genomen vanaf het tijdstip waarop invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid is verworven. De in de consolidatie begrepen vennootschappen zijn: • Opus 52 B.V. (100%); • Opus 97 B.V. (100%); • Opus Civitatis B.V. (100%). l'escaut woonservice l'escaut woonservice is een toegelaten instelling volgens de woningwet. De stichting is gevestigd in Vlissingen, Nederland. De activiteiten van l'escaut woonservice volgen uit het doel van de stichting omschreven in artikel 3 van de statuten. De tekst van dit artikel 3 luidt als volgt: De stichting heeft als doel uitsluitend werkzaam te zijn op het gebied van de volkshuisvesting. Zij tracht dit doel te verwezenlijken door: a het bouwen, instandhouden en exploiteren van woningen, die voldoen aan de eisen van goede volkshuisvesting; b het bouwen en/of behulpzaam zijn bij het tot stand komen van woningen in het kader van het eigen woningbezit; c het eventueel aangaan van samenwerking met andere instellingen, die zich direct of indirect bewegen op het terrein van het wonen en daaraan verwante dienstverlening. Opus-groep De Opus-groep is gevestigd in Vlissingen. l'escaut woonservice staat aan het hoofd van de Opus-groep en is enig aandeelhouder. Opus 52 B.V. heeft per balansdatum een 100%-deelneming in Opus 97 B.V. en Opus Civitatis B.V. De activiteiten van de Opus-groep zijn als volgt: a de verbetering van de volkshuisvesting in de gemeente Vlissingen en in de regio Walcheren in het bijzonder en de provincie Zeeland in het algemeen, alsmede het ontwikkelen, voorbereiden en uitvoeren van bouwprojecten; b het oprichten en verwerven van, het deelnemen in, het samenwerken met, het voeren van de directie over, alsmede het (doen) financieren van andere ondernemingen, in welke rechtsvorm ook; c het verstrekken en aangaan van geldleningen, het beheer van en het beschikken over registergoederen en het stellen van zekerheden, ook voor schulden van anderen; d het verrichten van al hetgeen met het vorenstaande verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin. Marsaki-groep De Marsaki-groep is gevestigd in Goes. De woningcorporaties Castria Wonen in Halsteren, RWS partner in wonen in Goes, Woonburg in Koudekerke, Clavis in Terneuzen, Zeeuwland in Zierikzee en l'escaut woonservice staan samen voor een gelijk deel aan het hoofd van de Marsakigroep. ROM Marsaki B.V. heeft per balansdatum een 100%-deelneming in Marsaki Tholen.com B.V., Marsaki Tholen.civ B.V., Marsaki RWS.com B.V., Marsaki RWS.civ B.V., Marsaki Vlissingen.com B.V., Marsaki Vlissingen.civ B.V., Marsaki WSW.com B.V., Marsaki WSW.civ B.V., Marski Clavis.com B.V., Marsaki Clavis.civ B.V., Marsaki Zeeuwland.com B.V., Marsaki Zeeuwland.civ B.V. en Marsaki Regio B.V. De aandelen die de corporaties in de ROM Marsaki-groep hebben, zijn geletterd. Dit houdt concreet in dat de dividenduitkeringen van de gerelateerde werkmaatschappijen toekomen aan de desbetreffende corporatie. Met ingang van 22 mei 2002 vormen de bovenvermelde deelnemingen en deze vennootschap een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting en de omzetbelasting. De activiteiten van de Marsaki-groep zijn als volgt: Het op bedrijfseconomische basis realiseren van een integrale kwalitatieve aanpak van huisvestingsprojecten in stad en dorp en alle zaken in het causale verband daarmee.
zetten
113
jaarverslag 2009
De organisatie zet zich er bovendien voor in zoveel mogelijk waarde op projectgebied te realiseren om de maatschappelijke opgave van de deelnemers kwalitatief en kwantitatief te helpen waarborgen. De consolidatie met de Marsaki-groep is niet toegepast vanwege een minderheidsbelang (<50%). 2.4
Grondslagen van waardering en van bepaling van het resultaat
Voor de grondslagen van de waardering van activa en passiva en voor de bepaling van het resultaat wordt verwezen naar hoofdstuk 1.5. van de enkelvoudige jaarrekening. De grondslagen van waardering en resultaatbepaling zijn gelijk aan die van de enkelvoudige jaarrekening. De waarderingsgrondslagen van de geconsolideerde jaarrekening heeft de volgende toevoegingen: Netto-omzet De netto-omzet betreft de aan derden in rekening gebrachte bedragen voor de in het verslagjaar geleverde diensten en goederen, exclusief omzetbelasting. Kostprijs van de omzet Onder kostprijs van de omzet worden de direct aan de geleverde goederen toe te rekenen inkoopwaarde en bestede directe kosten op basis van historische uitgaafprijzen verstaan. Belastingen De belastingen over het resultaat worden berekend door toepassing van het geldende tarief op het resultaat van het boekjaar, waarbij rekening wordt gehouden met permanente verschillen tussen de winstberekening volgens de jaarrekening en volgens de fiscale winstberekening. Deze verschillen worden verwerkt in de belasting over het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening. 2.5
Toelichting op de balans
Cijferopstellingen worden hier achterwege gelaten als het posten betreft die in de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening gelijk zijn of waar verschillen van te verwaarlozen betekenis zijn voor een juist overzicht. Materiële vaste activa 2.5.1 Onroerende zaken in exploitatie 133.801.842 8.177.317
Stand per 1 januari Rentabiliteitswaardecorrectie Cumulatieve afschrijvingen Bedrijfswaarde per 1 januari
141.979.159
Mutaties: Investeringen Desinvesteringen Naar Onroerende zaken in exploitatie Investeringen ten laste van voorziening Mutatie bedrijfswaarde Mutatie rentabiliteitswaardecorrectie Afschrijvingen
11.411.280 2.445.800-
17.898.793 3.217.988 5.192-
Stand per 31 december Rentabiliteitswaardecorrectie Cumulatieve afschrijvingen Bedrijfswaarde / boekwaarde per 31 december
160.660.924 11.395.305 172.056.228
Onroerende zaken woningen / woongebouwen Onroerende zaken niet zijnde woningen / woongebouwen Overige zaken Rentabiliteitswaardecorrectie
155.302.042 5.327.592 31.289 11.395.305 172.056.228
114
stappen
Het verschil met de enkelvoudige jaarrekening is € 4.331.355 en betreft de volgende onroerende zaken niet zijnde woningen / woongebouwen: 31-12-2009 31-12-2008 Ambachtsveld HOED 2.006.989 Theo van Doesburgcentrum 1.361.182 WIII kazerne 712.703 Walk-Inn 189.752 Rentabiliteitswaardecorrectie 60.729 4.331.355 Financiële vaste activa 2.5.2 Deelnemingen Nettovermogenswaarde per 1 januari
1.292.295
Mutaties: Storting in aandelenkapitaal Resultaat deelnemingen Correctie voorgaand boekjaar Gedeclareerd dividend
173.51049.746 -
Nettovermogenswaarde per 31 december
1.168.531
Volledigheidshalve noemen we onze deelneming van 16,67% in ROM Marsaki B.V. en Marsaki Regio B.V. en voor 100% in Marsaki Vlissingen.com B.V. Liquide middelen 2.5.3 Liquide middelen Kas Rekening-courant bank Geldverkeer onderweg
3.027 1.407.991 7.970 1.418.987
2.129 756.732 7.200 766.061
Het verschil met de enkelvoudige jaarrekening is € 306.902 en betreft direct opneembare tegoeden. 2.6 Toelichting op de winst- en verliesrekening Cijferopstellingen worden hier achterwege gelaten als het posten betreft die in de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening gelijk zijn of waar verschillen van te verwaarlozen betekenis zijn voor een juist overzicht.
zetten
115
jaarverslag 2009
Netto-omzet 2.6.1 Exploitatie panden Huren Overige zaken/leveringen en diensten Huurderving Totaal huren
2009
2008
30.880.198 2.317.134 33.197.332 1.482.52631.714.806
30.106.063 2.529.229 32.635.292 1.268.85231.366.440
Het verschil met de enkelvoudige jaarrekening is € 508.200 en betreft de exploitatie van het Theo van Doesburgcentrum, Willem-III kazerne, Walk-Inn te Vlissingen en de HOED Ambachtsveld te Oost-Souburg. Kostprijs van de omzet 2.6.2 Exploitatie panden Afschrijvingen Overige waardeveranderingen materiële vaste activa Lasten onderhoud Dotaties Belastingen/verzekeringen Overige exploitatielasten
5.192 22.418.140 8.472.772 49.667 2.539.573 984.341 34.469.685 2.311.159 36.780.844
Leveringen en diensten Totaal exploitatielasten panden
5.063 528.000 7.432.278 188.422 2.165.585 799.310 11.118.658 2.525.419 13.644.076
Het verschil met de enkelvoudige jaarrekening is € 132.551 en betreft de exploitatiekosten van de hierboven genoemde panden. 2.6.3 Mutatie actuele waarde materiële vaste activa Woningen / woongebouwen Niet zijnde woningen / woongebouwen Rentabiliteitswaardecorrectie
18.163.462 91.943 3.217.988 21.473.393
Het verschil met de enkelvoudige jaarrekening is € -197.736: Theo van Doesburgcentrum WIII kazerne Walk Inn Ambachtsveld HOED Rentabiliteitswaardecorrectie
116
44.113.4306.747895.735 43.224.442-
48.65553.497 10.30441.400 233.674197.736-
stappen
3 Overige gegevens 3.1 Resultaatbestemming l'escaut woonservice stelt voor het positieve resultaat van € 211.271 toe te voegen aan de algemene bedrijfsreserve. 3.2 Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben zich geen gebeurtenissen na balansdatum met belangrijke financiële gevolgen voorgedaan, die hier moeten worden vermeld. Dit geldt zowel voor l'escaut als de in haar geconsolideerde jaarrekening betrokken maatschappijen. 3.3 Vaststelling en goedkeuring van de jaarrekening Vastgesteld door directeur-bestuurder op 19 mei 2010.
J. van Beekhuizen Goedgekeurd door de Raad van Commissarissen in de vergadering van 19 mei 2010. In overeenstemming met artikel 25, lid 2 van de statuten geschiedt de goedkeuring door ondertekening van de jaarrekening.
zetten
117
jaarverslag 2009
3.4
Accountantsverklaring
118
stappen
zetten
119
jaarverslag 2009
3.5
Kengetallen
Woningbezit
Aantal verhuureenheden in exploitatie Woningen en woongebouwen Overige woongelegenheden Onroerende zaken niet zijnde woningen • Bedrijfsruimten en winkels • Garages • Parkeerplaatsen • Schuren • Scootmobielplaatsen • Scholen
Mutaties in het woningbezit Aantal opgeleverd Aantal aangekocht Aantal verkocht Aantal gesloopt
Huurprijsklasse Grenzen vastgesteld per 1 juli 2009: Goedkope woningen (≤ € 357,37) Betaalbare woningen (€ 357,37 tot € 548,18) Luxe woningen tot huurtoeslaggrens (€ 548,18 tot € 647,53) Luxe woningen boven huurtoeslaggrens (≥ € 647,53)
Verzekeringen en belastingen Gemiddelde grondslag onroerende zaakbelasting per woning
2009
2008
2007
2006
6.330 209
6.409 213
6.439 235
6.489 30
17 502 42 32 134 7.266
16 501 25 32 117 7.313
14 467 25 32 16 7.228
12 475 23 30 7.059
31 199280-
2 312352-
78 4512289-
48553-
2.660 3.365 244 61 6.330
2.792 3.348 211 58 6.409
2.592 3.480 295 72 6.439
2.937 3.342 210 6.489
121.563
118.200
98.000
100.300
2009
2008
2007
2006
13.132 643 622 330 234 203 43 51 1.483
11.733 706 561 250 219 253 72 8 1.361
11.422 704 194 188 296 1.060 56 1.794
10.951 796 209 214 353 440 55 1.271
124 386
122 373
123 395
121 358
10,16% 1,33 1,30% 4,43%
14,00% 2,37 0,78% 3,63%
10,51% 0,03 1,23% 2,41%
11,60% 0,04 1,34% 1,72%
Verhuurkengetallen
Kwaliteit Aantal reparatieverzoeken Aantal gevallen mutatieonderhoud Kosten reparatieonderhoud per woning Kosten mutatieonderhoud per woning Kosten buurtbeheer en leefbaarheid per woning Kosten planmatig onderhoud per woning Kosten kwaliteitsslag per woning Kosten overig onderhoud per woning Totale onderhoudskosten per woning Prijs-kwaliteitverhouding Gemiddeld aantal punten WWS Gemiddeld netto huurprijs per woning Het verhuren Mutatiegraad Aanbiedingsgraad Huurachterstand in % jaarhuur Huurderving in % jaarhuur
120
stappen
Personeelsbezetting 2009
2008
2007
2006
1,75 13,21 8,28 9,50 38,60 27,78 99,12 118
2,00 13,00 8,62 9,94 38,60 27,17 99,33 114
2,00 11,40 7,62 9,11 37,60 23,83 91,56 108
2,00 11,24 7,34 9,17 38,00 22,31 90,06 103
Algemene/ interne norm
2009
2008
2007
2006
≥30% 5% 5% 5%
43,54% 0,35% 6,60% 2,79%
41,17% -59,97% 5,64% -20,22%
54,30% -1,70% 4,90% 1,50%
53,80% 7,30% 5,50% 6,50%
Solvabiliteit Solvabiliteit Rentedekkingsfactor Loan to value Cashflowratio Exploitatierendement
10-15% >1,25 <75% ≥1 >2,5%
33,18% 3,1452,91% 0,71-9,76%
38,56% 2,13 49,76% 1,29 7,43%
51,50% 1,60 46,33% 1,03 4,21%
20,40% 2,24 50,21% 1,32 6,61%
Liquiditeitspositie Current ratio Quick ratio Werkkapitaal (x € 1.000)
>1 ≥1 positief
0,28 0,24 14.318-
0,40 0,24 16.265-
0,61 0,59 2.811-
1,55 1,52 2.401
2009
2008
2007
2006
9.225 12.652 4.942 7.276 2.33466532
9.078 9.744 4.965 3.510 1.455 5595.444-
14.408 11.706 4.730 3.404 1.326 511238-
14.216 12.366 4.649 3.022 1.627 619874
Aantal formatieplaatsen per afdeling Directie/bestuur Ondersteunende dienstverlening Financieel-administratieve dienstverlening Technische dienstverlening: bedrijfsbureau Technische dienstverlening: onderhoudsbedrijf Woondienstverlening Werkelijk aantal personeelsleden Financiële ratio's
Rentabiliteitspositie Weerstandsvermogen (%) Rentabiliteit eigen vermogen (%) Rentabiliteit vreemd vermogen (%) Rentabiliteit totaal vermogen (%)
Balans en winst- en verliesrekening per verhuureenheid Eigen vermogen Langlopende schulden Bedrijfsopbrengsten Bedrijfslasten Bedrijfsresultaat Financieringsresultaat Jaarresultaat na belastingen
Voor definities en berekeningswijzen van de financiële kengetallen wordt verwezen naar 'Bijlage 2. Definities financiële kengetallen'.
zetten
121
jaarverslag 2009
Bijlage 1 Overzicht verzekeringen In het kader van risicomanagement heeft l'escaut woonservice een opstalverzekering afgesloten voor al haar woningen en woongebouwen, waarin brand- en stormschade zijn ondergebracht. Verder hebben l'escaut en haar werkmaatschappijen onder andere de volgende verzekeringen lopen: Uitgebreide opstalverzekering kantoorpand Hermesweg Vlissingen € 2.038.100 Uitgebreide inventaris- en goederenverzekering kantoorpand Hermesweg Vlissingen € 1.150.000 Reconstructiekostenverzekering kantoorpand Hermesweg Vlissingen € 200.000 Extra kosten bedrijfsschadeverzekering kantoorpand Hermesweg Vlissingen € 400.000 Uitgebreide inventaris- en goederenverzekering kantoorpand Spuistraat Vlissingen € 300.000 Reconstructiekostenverzekering kantoorpand Spuistraat Vlissingen € 60.000 Extra kosten bedrijfsschadeverzekering kantoorpand Spuistraat Vlissingen € 250.000 Huurdersvelangverzekering kantoorpand Spuistraat Vlissingen € 817.000 Milieuschadeverzekering € 500.000 Fraude- en geldverzekering € 1.352.500 Bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering € 1.250.000 Bestuurders- en Commissarissenaanprakelijkheidsverzekering € 2.500.000 Aansprakelijkheidsverzekering huurdersvereniging l'escaut € 1.135.000 Gecombineerde aansprakelijkheisverzekering voor professionele Beheerders van Vereniging van Eigenaars • beroepsaansprakelijkheid € 1.000.000 • bedrijfsaansprakelijkheid € 1.250.000 • bestuurdersaansprakelijkheid € 500.000 Enkele gebouwen en flatgebouwen zijn opgenomen op afzonderlijke polissen.
122
stappen
Bijlage 2 Definities financiële kengetallen Ratio Alias Weerstandsvermogen Rentabiliteit eigen vermogen Rentabiliteit vreemd vermogen Rentabiliteit totaal vermogen
Solvabiliteit Rentedekkingsfactor
Loan to value Cashflowratio Exploitatierendement Current ratio Quick ratio
Werkkapitaal
Ratio Weerstandsvermogen Rentabiliteit eigen vermogen Rentabiliteit vreemd vermogen Rentabiliteit totaal vermogen Solvabiliteit Rentedekkingsfactor Loan to value Cashflowratio Exploitatierendement Current ratio Quick ratio Werkkapitaal
Toelichting REV RVV RTV
Het vermogen om op lange termijn aan de schulden te voldoen. De mate van winstgevendheid.
Dit kengetal geeft een beeld van de economische rentabiliteit van de onderneming zonder de invloed van belastingen en financieringen. Solvabiliteitsratio De mate waarin de onderneming in staat is aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. interest-coverage De mate waarin de winst voor interest en belasting kan terug ratio (ICR) vallen zonder dat de onderneming in financiële moeilijkheden komt. Geeft de verhouding weer tussen externe financiering en bedrijfswaarde. kasstroombenadering De mate waarin de onderneming aan haar verplichtingen aan de verschaffers van het lang vreemd vermogen kan voldoen. Het exploitatierendement geeft het rendement weer in het verslagjaar op basis van de berekende bedrijfswaarde. De mate aan waarin de verschaffers van het kort vreemd vermogen uit de vlottende activa kunnen worden betaald. De mate aan waarin de verschaffers van het kort vreemd vermogen uit de vlottende activa kunnen worden betaald. Hier worden alleen de voorraden niet meegerekend. nettowerkkapitaal Een positieve waarde van het nettowerkkapitaal betekent dat er meer eigen vermogen en lang vreemd vermogen is aangetrokken dan dat er in de vaste activa is geïnvesteerd. Berekening (eigen vermogen + egalisatierekening + voorzieningen -/- immateriële vaste activa -/herwaarderingsreserve) / balanstotaal jaarresultaat / eigen vermogen rentelasten / gemiddeld vreemd vermogen jaarresultaat + rentelasten / totaal vermogen eigen vermogen / totale vermogen bedrijfsresultaat / rentelasten lang vreemd vermogen / bedrijfswaarde (totaal resultaat* + jaarlijkse afschrijvingen) / (rentelasten + aflossingen op lang vreemd vermogen) bedrijfsresultaat / bedrijfswaarde vlottende activa / vlottende passiva (vlottende activa - voorraden) / vlottende passiva vlottende activa - kort vreemd vermogen
*onder totaal resultaat wordt hier verstaan de som van de netto winst en de rentelasten
zetten
123
jaarverslag 2009
Stappen zetten Als organisatie kun je alleen stappen zetten als de medewerkers die ook daadwerkelijk maken. In 2009 hebben alle medewerkers hun beste beentje voor gezet en en daarbij het vuur uit hun sloffen gelopen. Met deze collage een ode aan onze medewerkers. We zijn goed op weg!
Hermesweg 13 4382 ND Vlissingen Postbus 227 4380 AE Vlissingen 0118 42 23 00 www.lescaut.nl
