Jaarrede
Betondag
20‐11‐2008
Embargo
tot
10.00
uur
20‐11
2008
Jaarrede Betondag 2008 Drs. J.P.J. Nijssen, voorzitter Betonvereniging “Een Veerkrachtige Sector door Vakmanschap”
Pagina
1
Jaarrede
Betondag
20‐11‐2008
Embargo
tot
10.00
uur
20‐11
2008
Een veerkrachtige sector dankzij vakmanschap
Gasten, Ereleden, Bestuursleden, Dames en heren, . Aan het begin van dit collegejaar hadden zich bij de Erasmus Universiteit in deze stad 949 studenten ingeschreven voor de opleiding Bedrijfskunde. Bij de TU Delft schreven 331 mensen zich in voor de opleiding civiele techniek. Dit is een verhouding die geen recht doet aan de behoefte van de arbeidsmarkt van vandaag en morgen. En deze verhouding zet de toekomstkansen voor onze sector nodeloos onder druk. Dat moet anders, daar moet nu echt iets aan gebeuren. En hiermee heb ik in het kort het doel van vandaag neergezet: het is van urgent belang om meer mensen te interesseren voor technische opleidingen in de bouw, voor de beroepsopleidingen en het is minstens van zo groot belang we dat als sector gezamenlijk doen en niet langer ieder voor zich. Dat is een opgave waar de Betonvereniging zich ook verantwoordelijk voor voelt. Vandaag, dames en heren, staat dus het vak, de inhoud, de techniek, centraal. We hebben te weinig technici, we hebben te weinig oog voor de inhoud. We dreigen, ongewild, de kwaliteit te verwaarlozen. Daar kun je op korte termijn misschien nog even mee weg komen, maar op den duur niet meer. Want zonder een stevig fundament van vaktechnische kennis vergroot je alleen maar de kans op instortingsgevaar. Ik bedoel het
Pagina
2
Jaarrede
Betondag
20‐11‐2008
Embargo
tot
10.00
uur
20‐11
2008
figuurlijk, maar in ons vak zou je het misschien wel letterlijk moeten nemen. Met alle rampzalige gevolgen van dien. Laat ik maar een vergelijking maken met de financiële crisis van het moment, die de hele wereld in de ban houdt. Ik zie tussen deze crisis en onze opgave, ons doel, duidelijke overeenkomsten. De financiële crisis is veroorzaakt, omdat het korte termijn denken overheerste: snelle winsten met geleend geld, waarvoor een onderpand, zeg de fundering, ontbrak. Er was alleen oog voor de winsten. De kwaliteit van de producten deed er eigenlijk niet meer toe: geen tijd voor, geen interesse. Eigenlijk begreep niemand wat hij kocht of verkocht. De korte termijn was belangrijker. De waan van de dag. Het toezicht op de kwaliteit van het proces en de producten was te mager. Er zijn te grote risico’s genomen. De risico’s zijn, door onvoldoende kennis of onvoldoende toepassing daarvan en gebrek aan middellange en lange termijn visie, niet of onvoldoende onderkend. De bouw kenmerkt zich helaas te vaak ook door effectbejag op de korte termijn Vaktechnische kennis en ervaring zijn op de achtergrond geraakt, worden te weinig gewaardeerd, zijn soms onvoldoende aanwezig en worden niet goed georganiseerd. Dat heeft een aantal oorzaken. Om te beginnen laat de samenwerking in de Bouw te wensen over. De marges zijn klein, het aanbod aan gekwalificeerd personeel is niet toereikend, maar de behoefte om hier samen aan te werken, ontbreekt. De Bouw is naar binnen gericht. Iedereen is bezig te overleven. Er is of te weinig werk, en dan zetten we de onderaannemers en leveranciers nog maar eens verder onder druk om een goede prijs te krijgen. Of er dreigt een krimpende portefeuille en Pagina
3
Jaarrede
Betondag
20‐11‐2008
Embargo
tot
10.00
uur
20‐11
2008
dan zoekt iedereen een goed heenkomen. Het EIB (Economisch Instituut voor de Bouw verwachtte twee weken geleden een vermindering van het nieuwbouwvolume met 10 procent. De kranten namen het bericht makkelijk over. Als het slecht gaat in de bouw hoor je ze weer. Mag u raden wat er gaat gebeuren. Dat zal ten koste gaan van werkgelegenheid en dus een nieuwe aderlating van vakbekwaam personeel. Wat dat betreft zijn er gelukkig de laatste weken veelbelovende initiatieven genomen, zoals het gebruiken van de aanstaande periode van teruglopende werkgelegenheid om personeel om te scholen zodat deze mensen weer snel inzetbaar zijn als we door het dal zijn. Ook de initiatieven in Rotterdam en Amsterdam om de woningbouw aan de gang te houden vind ik erg positief, ze doorbreken naar ik hoop de neerwaartse spiraal. In huidige tijdperk van “ieder voor zich” is het sleutelwoord ‘vertrouwen’. Het vertrouwen moet weer groeien. Maar wat betekent dat? Vertrouwen komt te voet en gaat te paard. We moeten dus investeren in het terugwinnen van het vertrouwen en ons daarvoor de tijd te gunnen. Verdeeldheid speelt de sector daarbij parten. De regering en kamer laten zien dat ze gezamenlijk kunnen optrekken als het echt moet. Hoe moeilijk dat is, kunt u ook dagelijks in de krant lezen, maar ongezonde wedijver is de dood in de pot en u en ik zijn nu gebaat bij eendracht. De bouwsector zou zich die les kunnen aantrekken. De vraag is dan: Hoe? Mijn inziens kan dat op twee, met elkaar samenhangende, manieren. Allereerst moet de bouw de groei van het aantal vaktechnici als een gezamenlijke opgave zien. Dan heb ik het bijvoorbeeld over stages, Pagina
4
Jaarrede
Betondag
20‐11‐2008
Embargo
tot
10.00
uur
20‐11
2008
trainees en geïntegreerde scholingsprojecten, plaatsen waar HBO’ers, MBO’ers en VMBO’ers samenwerken. En dat lukt alleen als bedrijven bereid zijn daar in te investeren en vaktechnisch geschoolde en ervaren medewerkers rollen te geven in die zorgen voor praktijkscholing. Maar bedenkt u zich wel: elk bedrijf moet de eigen zoektocht naar talent verbinden met de zoektocht van andere partners in de bouw. Het is niet langer “ieder voor zich”, ofwel de korte termijn, maar van samen aanpakken. Vanuit het collectief van de bouwsector moet het onderwijs, MBO, HBO en universitair, structureel en langdurig ondersteund worden. Alle organisaties actief in het bouwproces(aannemers, overheden, ingenieursbureaus, etc.) moeten ten tweede op hun beurt het vak, de techniek, beter waarderen met respect en letterlijk door beter te belonen. Technici moeten de ruimte, de middelen, hebben om de kwaliteit van het product, te kunnen garanderen. Samenwerking, uitwisseling van kennis en ervaring, beoordeling van elkaars werk, delen van risico’s is daarbij onontbeerlijk. Maar op dat vlak is er in de bouw sprake van versnippering en competitie. De bouw zal dan ook haar eigen stal verder moeten schoonvegen. De prikkel, groeiende schaarste in een zwakke economie, is aanwezig. De Betonvereniging is volgaarne bereid hierin verder te investeren. Ik zeg nadrukkelijk verder investeren, omdat we de afgelopen tijd het nodige hebben bijgedragen. Ik ga er van uit dat u allen op de hoogte bent van de activiteiten van de Betonvereniging zoals opleidingen, studiedagen en publicaties. Maar daarnaast ondernemen we ook andere activiteiten die minder op de voorgrond treden. Pagina
5
Jaarrede
Betondag
20‐11‐2008
Embargo
tot
10.00
uur
20‐11
2008
U kent vermoedelijk het plan van aanpak Constructieve Veiligheid uit 2006, waarvan wij ’’één van de initiatiefnemers zijn. De reacties zijn over de hele linie zeer positief, van projectontwikkelaars tot gemeenten, van Bouwend Nederland tot ONRI. Het Plan hebben we nu uitgewerkt naar een praktisch te gebruiken Compendium en dat rolt een dezer dagen van de persen. Ook hebben we initiatief genomen om uit de grote infraprojecten HSL en Betuweroute lessen te leren en deze hebben we in de inmiddels wijd en zijd bekend staande Verklaring van Zeist (“De Nieuwe Werkwijze”) vertaald in zeven uitdagingen voor een nieuwe werkwijze. De kennis die op de grote infraprojecten is opgedaan op het gebied van kwaliteitsborging, contracteren, risicomanagement, omgevingsmanagement enzovoort hebben we toegankelijk gemaakt voor onze leden. Datzelfde deden we voor de ervaringen met de nieuwe contractvormen DesignBuiltFinanceMaintance in de Harnaschpolder bij Delft: ook een gidsproject. Onze opleidingen sluiten hier ook op aan, zoals recent met de cursus Managen van Integrale Projecten en onze technische opleidingen, die mensen geschikt maken voor een grotere vakverantwoordelijkheid. We zijn ook actief met de zogenoemde Kennisfaciliteit in de Civiele Techniek, ofwel het KICT. We werken daarbij aan de opzet van een attractieve virtuele leeromgeving waarin projecten door HBO studenten kunnen worden uitgevoerd. Er worden nu twee minoren aangeboden waarvoor studenten zich kunnen inschrijven.. En de betrokken bedrijven zullen hiervoor naast advisering aan de studenten tijdens de uitvoering van de projecten ook gastcolleges verzorgen.
Pagina
6
Jaarrede
Betondag
20‐11‐2008
Embargo
tot
10.00
uur
20‐11
2008
We zijn actief in de volle breedte van het vakonderwijs: sinds 1 september is Andre Jongenelen als lector Constructief Ontwerpen begonnen voor een samenwerkingsverband van 5 Hogescholen en 3 bedrijven. Hij is formeel aangesteld bij de Hogeschool Windesheim. We trekken samen opmet het Deltioncollege uit Zwolle, dat binnen haar BOL4-opleiding Infratechniek ruimte maakt voor een zogenaamde “Minor”-opleiding Beton. We willen deze aanpak op meerdere ROC’s gaan uitvoeren. En natuurlijk hebben we nog steeds actieve betrokkenheid bij het Actieplan Jeugdwerkloosheid: we hebben werkloze jongeren versneld omgeschoold tot Betontekenaars BV
Dames en heren, het is maar een greep uit onze activiteiten om de verrassend snel veranderende wereld tegemoet te treden. Ondertussen bezinnen opdrachtgevers en bouwondernemingen zich op hun nieuwe positie in de bouwketen. Opdrachtgevers gaan uit van het begrip ‘de markt tenzij’. Ze hebben, of bouwen aan kennis over specificatie, inkoop, contractering en toezicht. Ontwerp en realisatie komen voor rekening van de opdrachtnemer. Zo wordt de integratie in de keten bevorderd. Eenvoudig gesteld is elke speler in de keten voor zijn of haar product zelf verantwoordelijk en komt zijn of haar product maar 1 keer in de keten voor. Verdergaande integratie van de producten in de keten is hier onontbeerlijk. En het is een enorme kans voor de bouw! Het Bouwwerk Informatie Model, kortweg BIM genoemd, is daarvoor een goed instrument. Met de realisatie van het BIM investeert de bouw, opdrachtgevers en –nemers samen, in de ontwikkeling van het vak, de Pagina
7
Jaarrede
Betondag
20‐11‐2008
Embargo
tot
10.00
uur
20‐11
2008
techniek. Een unieke kans om zich, zelfs op Europees niveau haar steentje bij te dragen, te onderscheiden. Implementatie van de het BIM bevordert de communicatie en transparantie in de bouw en maakt verantwoordelijkheden feilloos zichtbaar. Een ontwikkeling waarop de financiële wereld jaloers kan zijn. In Denemarken is BIM al verplicht gesteld door overheidsopdrachtgevers. Wanneer volgt Nederland? Kijk, en met dit soort ontwikkelingen zijn we weer bezig met ons vak. Er ontstaat weer aandacht voor de inhoud, voor de techniek. Het resultaat is kortere productietijden, minder faalkosten en minder gebreken. Vertrouwen, is zoals ik al zei het sleutelbegrip. Enerzijds moet er worden geïnvesteerd in mensen en middelen, opleiden, ruimte bieden en anderzijds, is respect en waardering verreist. Investeren verlangt visie. Investeren vraagt om geduld en consequent, eenduidig gedrag. De samenwerking moet worden gezocht. Kennis moet worden gedeeld. Eigenschappen en uitgangspunten waarmeede partners in de Bouw tot nu toe moeite hebben. Het vergt dus investeren in mensen. En dat begint, dames en heren, echt met het fundament. Bij de opleidingen. En er mag nog wel wat gebeuren. Ondernemingen moeten werkelijk geïnteresseerd zijn in wat er op de scholen gebeurt. Zij moeten inspirerende docenten met een praktijk achtergrond beschikbaar stellen, stageplaatsen serieus nemen, noem maar op. Ook zullen ze hun personeel mogelijkheden moeten bieden om zich permanent (bij) te scholen. Als Betonvereniging zullen we bijvoorbeeld mede het initiatief nemen om de vakbekwaamheid van constructeurs eenduidig vast te leggen in het register Constructeurs. Die kwaliteitsgarantie maakt mogelijk dat bij de inkoop van ontwerp- en Pagina
8
Jaarrede
Betondag
20‐11‐2008
Embargo
tot
10.00
uur
20‐11
2008
berekeningsdiensten opdrachtgevers zeker kunnen zijn van de kwaliteit van de betrokken medewerkers. Maar dat niet alleen. Door vakbekwaamheid is er een grote kans op het beter benutten van mogelijkheden bij de nieuwe contractvormen. Dat zal leiden tot innovaties en creativiteit. In zo’n omgeving is het toch stimulerend om te werken?
Dames en heren, uiteindelijk concurreren we niet meer op kennis en ervaring, maar op de toepassing daarvan. Bedrijven die hun kapitaal, mensen, ruimte bieden voor ontplooiing, krijgen een natuurlijke voorsprong. Creativiteit en innovatief gedrag worden beloond. Maar ik herhaal: de bouw zal dan ook als collectief moeten investeren in opleiding, kennisontwikkeling en grensverleggend, innovatief onderzoek en innovatieve praktijkprojecten. Ik roep de minister daarbij op bij de besteding van de aardgasbaten, die in het kader van de FES-regeling beschikbaar komen, goed in te zetten. Ik stel voor, gelet op wat ik hiervoor heb betoogd, deze middelen in te zetten in door en voor de bouw te ontwikkelen gezamenlijke initiatieven, zoals scholing, standaarden, afsprakenstelsels en kennis. Zodat ons fundament steviger wordt en de basis vormt voor creativiteit en innovatie. Daarmee kan de bouwsector bijdragen aan de oplossing van maatschappelijke vraagstukken van dit moment, zoals mobiliteit, klimaat, en ruimte. Wellicht dat de huidige situatie ook de tijd biedt om daar op in te spelen. Dames en heren. Als het management van de ondernemingen in de Bouw beseft dat opdrachten worden verworven op basis van toepassing van kennis, dan moeten we onze technici ook echt waarderen, belonen Pagina
9
Jaarrede
Betondag
20‐11‐2008
Embargo
tot
10.00
uur
20‐11
2008
en respecteren. En hier is nog een wereld te winnen. Want laten we eerlijk tegen elkaar zijn. We verrichten technische hoogstandjes en we werken langs de grenzen van wat mogelijk is, wat niet eerder vertoond is. Dus is fouten maken onvermijdelijk, dat hoort nu eenmaal bij een lerende onderneming, een lerende sector. Maar elke fout, hoe klein ook, wordt breed uitgemeten en dat zaait twijfel en zorgt voor onzekerheid, terwijl we in feite baanbrekend, grensverleggend bezig zijn. Daar kunnen we trots op zijn. Een trots die we niet alleen met elkaar moeten delen, maar die we ook moeten uitdragen. Ik ben ervan overtuigd dat een sterke Bouwsector,een sector die een visie heeft, een sector die vanuit haar kracht en vol overtuiging opereert, bijdraagt aan een andere benadering door de media dan op dit moment. Je hoeft niet veel fantasie hebben om te beseffen wat voor uitstraling een dergelijke publiciteit heeft op het vak ‘techniek’! Het is overigens niet alleen een kwestie van imago. Het is ook een kwestie van het zelfbeeld van de sector: dat is nog steeds veel te laag, we laten het ons veel te gemakkelijk aanleunen. We leveren hoogstandjes in een complexe omgeving envele vernieuwingen zijn wel degelijk in de sector op gang gekomen! Gaat u op deze Betondag maar eens op zoek naar de onderdelen die dat onderbouwen: de workshops, de Jongerencontactlounge en de parallelsessies over de drijvende kennisfactoren in de bouw. Dames en heren, zoals gezegd verandert de wereld steeds en verrast ons continue. We blijven zoeken naar een nieuwe balans. Dat vergt veerkracht en tijd. Met een flexibele bouwketen, die met verstand inspeelt op de behoeften en met partners die elkaar respectvol benaderen, moeten we een veerkrachtige bouw kunnen ontwikkelen, die efficiënt werkt en die grote aantrekkingskracht uitoefent op jongeren en die ervaren mensen aan zich kan blijven binden. Pagina
10
Jaarrede
Betondag
20‐11‐2008
Embargo
tot
10.00
uur
20‐11
2008
Onze Betonvereniging staat middenin die ontwikkelingen, middenin die opgave. Wij houden leden over de nieuwste ontwikkelingen op de hoogte en we bieden ze scholing en training. Dat deden we altijd, dat doen we nog steeds en we zullen op die manier altijd bij blijven dragen aan een sector die zal gaan uitblinken in Veerkracht door Vakmanschap. Ik dank u hartelijk voor uw aandacht.
Pagina
11
