De Veerkrachtige Samenleving Arnhem

Uitvoeringsplan Wmo 2015 De Veerkrachtige Samenleving Arnhem 2015-2016

10 juni 2014

Uitvoeringsplan Wmo 2015

-1-

Inhoud 0.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7. 8.

9. 10. 11.

Leeswijzer .................................................................................................................................................... 4 0.1. Doel Uitvoeringsplan ........................................................................................................................ 4 0.2. Leeswijzer ......................................................................................................................................... 4 Wettelijke taken Wmo................................................................................................................................. 5 1.1. Wettelijke taken ............................................................................................................................... 5 1.2. Gevolgen extramuralisering ............................................................................................................. 7 Preventie...................................................................................................................................................... 8 2.1. Sociale samenhang, toegankelijkheid en leefbaarheid .................................................................... 8 2.2. Informatie en advies......................................................................................................................... 8 2.3. Voorkomen dat burgers ondersteuning nodig hebben .................................................................... 9 2.4. Mantelzorgers en vrijwilligers ondersteunen................................................................................... 9 2.5. Cliëntondersteuning / MEE............................................................................................................. 10 2.6. Anonieme hulp op afstand ............................................................................................................. 11 2.7. Zorgcontinuïteit .............................................................................................................................. 11 Wanneer is ondersteuning nodig?............................................................................................................. 12 3.1. Doel van het Gebiedsteam Volwassenen ....................................................................................... 12 3.2. Werkwijze van het Gebiedsteam.................................................................................................... 12 3.3. Samenstelling van het Gebiedsteam .............................................................................................. 15 3.4. Consultatie specialisten .................................................................................................................. 15 3.5. Disciplines in het Gebiedsteam ...................................................................................................... 15 3.6. Cliëntondersteuning in de Gebiedsteams ...................................................................................... 17 3.7. Diversiteit ....................................................................................................................................... 17 Algemene voorzieningen ........................................................................................................................... 18 4.1. Van maatwerk naar algemeen, van zwaar naar licht ..................................................................... 18 4.2. Toegang tot algemene voorziening ................................................................................................ 18 4.3. Begeleiding individueel als algemene voorziening ......................................................................... 18 4.4. Begeleiding groep (dagbesteding) als algemene voorziening ........................................................ 19 4.5. Vervoer als algemene voorziening ................................................................................................. 20 4.6. Inloopfunctie GGZ........................................................................................................................... 20 4.7. Maatschappelijke begeleiding van asielgerechtigden .................................................................... 21 Maatwerkvoorzieningen, gericht op participatie ...................................................................................... 22 5.1. Toegang tot maatwerkvoorziening................................................................................................. 22 5.2. Eenvoudige vragen ......................................................................................................................... 22 5.3. Begeleiding individueel als maatwerkvoorziening ......................................................................... 23 5.4. Persoonlijke verzorging .................................................................................................................. 23 5.5. Begeleiding groep (dagbesteding) als maatwerkvoorziening......................................................... 23 5.6. Kortdurend verblijf en respijtzorg .................................................................................................. 24 5.7. Huishoudelijke hulp ........................................................................................................................ 24 5.8. Vervoer als maatwerkvoorziening.................................................................................................. 25 5.9. Doventolk ....................................................................................................................................... 26 5.10. Inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten ....................................................... 26 Maatwerkvoorzieningen, gericht op opvang............................................................................................. 28 6.1. Toegang tot maatwerkvoorzieningen voor opvang........................................................................ 28 6.2. Beschermd wonen .......................................................................................................................... 28 6.3. Maatschappelijke opvang............................................................................................................... 29 6.4. Vrouwenopvang ............................................................................................................................. 29 6.5. Opvang voor asielzoekers zonder verblijfsvergunning ................................................................... 30 Huiselijk geweld ......................................................................................................................................... 31 Aanpalende terreinen ................................................................................................................................ 32 8.1. Verbindingen met Gebiedsteam Jeugd .......................................................................................... 32 8.2. Verbinding met Participatie............................................................................................................ 32 8.3. Verbinding met Zorgverzekeringswet en wijkverpleegkundige ..................................................... 32 PGB ............................................................................................................................................................ 33 Eigen bijdrage ............................................................................................................................................ 33 Bijlage......................................................................................................................................................... 34


-2-

11.1. Wmo schema schaalniveau ............................................................................................................ 34 11.2. Begrippenlijst.................................................................................................................................. 36


-3-

0.

Leeswijzer

0.1.

Doel Uitvoeringsplan

Voor u ligt het Uitvoeringsplan voor de Wmo 2015. In dit deeluitvoeringsplan wordt uitgewerkt wat de uitgangspunten uit het algemene deel van het uitvoeringsplan Veerkrachtige Samenleving betekenen voor de uitvoering van de Wmo. We beschrijven de wettelijke taken, die in de Wmo 2015 opgenomen zijn en de manier waarop wij deze taken in Arnhem uit gaan voeren. In de nieuwe aanpak spelen de Gebiedsteams een cruciale rol. Deze teams bieden lichte ondersteuning, en ze gaan de toegang vormen voor alle vormen van zorg en ondersteuning. In dit deeluitvoeringsplan beschrijven we hoe dit precies werkt.. We beschrijven hoe we de nieuwe taken gaan organiseren, die vanuit de Awbz per 2015 naar de Wmo overkomen, zoals Begeleiding en Beschermd wonen. We beschrijven ook hoe we vanaf 2015 de taken gaan uitvoeren die al onder de Wmo vielen, zoals het welzijnsaanbod en voorzieningen zoals huishoudelijke hulp. Dit Deeluitvoeringsplan is geen eindproduct. In dit document wordt de basis beschreven van de nieuwe manier van werken. We doen hier gedurende 2015 en 2016 ervaring mee op. We vinden het belangrijk om, waar dat nodig is, deze werkwijze aan te kunnen passen aan de situatie in de gebieden, en aan de ervaringen die we opdoen. Wilt u helpen met het ontwikkelen van de nieuwe Wmo en de Gebiedsteams, stel dan uw vragen, stuur aanvullingen en geef aan waar het beter kan. Dat kan via [email protected].

0.2.

Leeswijzer

Dit Uitvoeringsplan Wmo is opgebouwd aan de hand van de wettelijke taken uit de nieuwe Wmo 2015. In hoofdstuk 1 staat beschreven wat deze taken uit de nieuwe Wmo zijn. In hoofdstuk 2 gaan we nader in op de wettelijke taken die zich in de preventieve sfeer bevinden. Hoofdstuk 3 beschrijft de werking van de Gebiedsteams Volwassenen, waarbij aan de orde komt hoe we vaststellen of inwoners ondersteuning nodig hebben. Hoofdstuk 4 gaat in op de wettelijke taak van het bieden van algemene voorzieningen, en beschrijft welke vormen van ondersteuning hieronder vallen. Hoofdstuk 5 beschrijft de wettelijke taak van het bieden van maatwerkvoorzieningen, die gericht zijn op participatie en zelfredzaamheid. Hoofdstuk 6 gaat in op de 'zwaardere' maatwerkvoorzieningen, die gericht zijn op het bieden van opvang. We laten zien welke bestaande en nieuwe functies per 2015 hieronder zullen vallen. In hoofdstuk 7 komt de aanpak en bestrijding van huiselijk geweld aan bod, ook een wettelijke taak uit de Wmo 2015. In hoofdstuk 8, 9 en 10 beschrijven we de verbindingen met aanpalende domeinen. Tenslotte komen in hoofdstuk 11 en 12 het PGB in de Wmo, en de eigen bijdrage aan bod. Bij elk van de functies uit de Wmo 2015 beschrijven we hoe deze in verhouding staan tot de Gebiedsteams. Bepaalde functies van de Wmo komen terug in zowel het hoofdstuk over algemene voorzieningen als in het hoofdstuk over maatwerkvoorzieningen. Dit geldt bijvoorbeeld voor de functie begeleiding. De reden hiervoor is, dat een gedeelte van deze ondersteuning vanaf 2015 als een maatwerkvoorziening uitgevoerd zal worden, en een ander gedeelte in de vorm van een algemene voorziening.


-4-

1.

Wettelijke taken Wmo

1.1.

Wettelijke taken

Met de nieuwe Wmo 2015 wordt de gemeente verantwoordelijk voor nieuwe en zwaardere doelgroepen. De ondersteuning voor mensen met lichte beperkingen is de afgelopen jaren al onder de verantwoordelijkheid gekomen van de Wmo. Vanaf 2015 komen daar ook doelgroepen bij met matige tot ernstige beperkingen. Het kan hierbij gaan om somatische problemen of beperkingen, psychogeriatrisch, psychiatrisch, verstandelijk of zintuiglijk. Deze doelgroepen werden eerst ondersteund vanuit de Awbz. De Wmo 2015 heeft als hoofddoel om het voor mensen mogelijk te maken om langer thuis te kunnen blijven wonen en te participeren in de samenleving. Er zijn drie maatschappelijke doelen: • Het bevorderen van de sociale samenhang, de mantelzorg, het vrijwilligerswerk, en de veiligheid en leefbaarheid in de gemeente • Het ondersteunen van de zelfredzaamheid en de participatie van personen met een beperking of met chronische, psychische of psychosociale problemen, zoveel mogelijk in de eigen leefomgeving • Het bieden van opvang (maatschappelijke opvang, vrouwenopvang, beschermd wonen en verslavingszorg) De volgende wettelijke taken zijn in de Wmo 2015 geformuleerd: A. de sociale samenhang, de toegankelijkheid van voorzieningen, diensten en ruimten voor mensen met een beperking bevorderen, de veiligheid en leefbaarheid in de gemeente bevorderen, alsmede huiselijk geweld voorkomen en bestrijden; B. mantelzorgers en andere vrijwilligers ondersteunen; C. vroegtijdig vaststellen of ingezetenen maatschappelijke ondersteuning behoeven; D. voorkomen dat ingezetenen op maatschappelijke ondersteuning aangewezen zullen zijn; E. algemene voorzieningen bieden aan ingezetenen die maatschappelijke ondersteuning behoeven; F. maatwerkvoorzieningen bieden ter ondersteuning van de zelfredzaamheid en participatie aan ingezetenen van de gemeente die daartoe op eigen kracht, met gebruikelijke hulp, met mantelzorg of met hulp van andere personen uit hun sociale netwerk niet of onvoldoende in staat zijn; G. maatwerkvoorzieningen bieden aan personen die niet in staat zijn zich op eigen kracht te handhaven in de samenleving en beschermd wonen of opvang behoeven in verband met psychische of psychosociale problemen of omdat zij de thuissituatie hebben verlaten, al dan niet in verband met risico’s voor hun veiligheid als gevolg van huiselijk geweld

In dit Uitvoeringsplan is de beschrijving van bovenstaande wettelijke taken van de Wmo als volgt ingedeeld: • Preventie (A, B, D) • Gebiedsteams (C) • Algemene voorzieningen (E) • Maatwerkvoorzieningen, gericht op participatie (F) • Maatwerkvoorzieningen, gericht op opvang (G) • Huiselijk geweld (A) In onderstaand schema wordt weergegeven hoe de basisindeling van de Wmo 2015 eruit ziet, aan de hand van de wettelijke taken.


-5-

Basisindeling Wmo 2015 Preventie (hfdst. 2) = zonder beschikking

Algemene voorziening Wmo (hfdst. 3 + 4)

Belangrijkste vormen • Goed woon- en leefklimaat, leefbaarheid, veiligheid • Eigen kracht van de burger • Sociaal netwerk: familie, vrienden, kennissen, buren • Vrijwilligers en mantelzorgers • Buurtcentra, kerk • Collectieve welzijnsvoorzieningen • Informatie en advies: telefonisch via KCC van gemeente, of via de website • Anonieme hulp op afstand Eenvoudige vragen

Gebiedsteam Volwassenen

= toelating via Gebiedsteam = zonder beschikking wordt gefinancierd vanuit gebiedsbudget

Maatwerkvoorziening Wmo (hfdst. 5 + 6) = toelating via Gebiedsteam (met evt consultatie specialist) = na afgeven beschikking wordt gefinancierd vanuit stedelijk of regionaal ingekochte trajecten


Meervoudige vragen (hfdst. 3)

Eenvoudige Wmovoorziening en • Herhaalde aanvragen voor bijv. 'reguliere' rolstoelen

Aanpak huiselijk geweld en Kindermishandeling (hfdst. 7) = zonder beschikking • Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling

Individuele ondersteuning door Gebiedsteam • Lichte, niet intensieve ondersteuning op leefgebieden ZRM (tot +/- 3 mnd)

• Generalisten, vanuit het Gebiedsteam Volwassenen • Keukentafelgesprek • Ondersteuningsplan

Collectieve ondersteuning (niet door Gebiedsteam) • Begeleiding groep • Vervoer • Inloopvoorzieningen GGZ

Intensievere, specialistische of langdurige

ondersteuning

(hfdst. 5) Participatie / ambulant • Begeleiding individueel • Begeleiding groep • Kortdurend verblijf en respijtzorg • Vervoer • Doventolk • Inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten

(hfdst. 6) Opvang • Beschermd Wonen • Maatschappelijke opvang • OGGZ (ook crisisopvang etc, MOBL Minder Opvang, Beter Leven) • Vrouwenopvang

Advies en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling (AMHK)

-6-

1.2.

Gevolgen extramuralisering

Een ontwikkeling die gevolgen heeft voor de gehele Wmo vanaf 2015, is de extramuralisering. Het kabinet heeft als een van de onderdelen in de hervorming van de langdurige zorg, besloten om wonen en zorg te scheiden voor een aanzienlijk gedeelte van de huidige intramurale zorg. Dit betekent dat in gedeelten van de sectoren Verpleging en Verzorging, Geestelijke gezondheidszorg, en de Verstandelijke en Lichamelijke gehandicaptenzorg, mensen geen intramurale zorg meer krijgen, maar zelfstandig moeten wonen met ambulante zorg. Deze ambulante zorg wordt geleverd vanuit de Zorgverzekeringswet, danwel vanuit de nieuwe Wmo 2015. Voor de Wmo kan het betekenen dat er een extra beroep kan worden gedaan op Wmo-voorzieningen, zoals woningaanpassingen of ambulante ondersteuning thuis. De precieze omvang van deze gevolgen laten zich moeilijk voorspellen. De mensen die op dit moment al een indicatie hebben voor zorg met verblijf, blijven dit recht hierop houden. Nieuwe indicaties (herindicaties, of 'nieuwe' personen die zich komen melden) worden niet meer afgegeven. Gelet op de doorloopsnelheid wordt gemiddeld in 5 jaar de contractering voor zorg met verblijf door het zorgkantoor richting zorgaanbieders voor deze groepen afgebouwd. Het gaat naar schatting (wordt nader onderzocht) in Arnhem om een aantal van ongeveer 600 personen. De komende jaren kunnen deze personen mogelijk een beroep doen op de Wmo. Met de corporaties maken we in de tweede helft van 2014 afspraken over onder meer woningbouw, woningaanpassingen en eventuele herbestemming van vrijkomende verpleegplaatsen. Met de Zorgverzekering zijn we in overleg over afstemming van zorg via Zvw en via Wmo. Voor zorgaanbieders zelf betekent het het moeten herbestemmen van leegkomende plaatsen of mogelijk het onderling uitruilen van plaatsen tussen zorgaanbieders. Tenslotte speelt nog een ander probleem. Het ministerie van VWS hanteert voor de groep 80+ wat betreft de contracteerruimte voor de zorgverzekeraar de norm op 121 plaatsen/bedden per 1000 inwoners van 80 jaar en ouder. Arnhem zit daar fors boven, hetgeen betekent dat 315 plaatsen (met verblijf) met een zorgzwaarte van 5 of hoger moeten worden afgebouwd in 5 jaar. Het gevolg daarvan is, dat de zwaardere zorg thuis een groter beroep zal doen op inzet vanuit de Wmo naast de extra inzet op basis van de Zorgverzekeringswet. De gemeente is met zorgverzekeraar Menzis in overleg over de gevolgen.


-7-

2.

Preventie

In dit Uitvoeringsplan Wmo beschrijven wij hoe wij ervoor zorgen dat burgers in de samenleving mee kunnen doen, kunnen participeren. Veel mensen hebben de overheid hier niet voor nodig. Mensen hebben hun eigen sociale netwerken, van bijvoorbeeld werk, buurt, sport of hobby's. Er zijn sociale initiatieven in de samenleving zoals buurtcentra, kerken, etc. In Arnhem zijn er enorm veel vrijwilligers en mantelzorgers actief. Zij vormen een vangnet waar mensen op terug kunnen vallen als het nodig is. Ook zijn er allerlei collectieve welzijnsvoorzieningen in de buurt en in de stad, waarbij mensen laagdrempelig deel kunnen nemen aan activiteiten en cursussen, en lichte ondersteuning kunnen krijgen. Al deze voorzieningen hebben een preventieve werking; ze zorgen ervoor dat mensen het op eigen kracht of met wat steun kunnen redden, en geen gebruik hoeven te maken van professionele hulp. In dit hoofdstuk beschrijven wij deze preventieve kant van de samenleving, en wat we vanuit de Wmo doen om dit op een goede manier vorm te geven. In de volgende hoofdstukken beschrijven we hoe wij ondersteuning bieden aan mensen voor wie het - tijdelijk, of voor langere tijd - niet mogelijk is om op eigen kracht deel te nemen aan de samenleving.

2.1.

Sociale samenhang, toegankelijkheid en leefbaarheid

Onder de oude Wmo was het bieden van veiligheid, leefbaarheid en sociale samenhang al een belangrijke taak. Ook in de nieuwe Wmo 2015 blijft dat zo. De gemeente moet zorgen voor een goed woon- en leefklimaat in een samenleving die voor alle groepen toegankelijk is en waarin iedereen kan participeren. Dit is de eerste wettelijke taak van de Wmo 2015. Het voorkomen en bestrijden van huiselijk geweld valt hier ook onder. Dit staat apart beschreven in hoofdstuk 7. In Arnhem voeren we een 'inclusief' beleid. Dit is beleid dat is gericht op creëren van een samenleving waar iedereen onderdeel van is, alle groepen uit de samenleving in al haar diversiteit: gehandicapten, allochtonen, armere mensen, etcetera. Niet voor iedereen hoeft 'participatie' hetzelfde te zijn; iedereen kan binnen zijn of haar eigen mogelijkheden bijdragen aan de samenleving. Deelname aan de samenleving begint met een goede fysieke toegankelijkheid voor voorzieningen. Hier bestaan binnen de gemeente Arnhem al verschillende structuren en overlegorganen voor. Zo worden alle ontwerpen voor de openbare ruimte voorgelegd aan cliëntvertegenwoordigers zoals het APCG (Arnhems Platform Chronisch Zieken en Gehandicapten). Ook vervoersvoorzieningen worden getoetst op een goede fysieke toegankelijkheid. Een aantal jaren geleden is de mogelijkheid tot deelname aan het openbaar vervoer voor onder meer oude mensen en mensen met een rolstoel bevorderd, door het verlagen van de instap bij busstations. Gemeentelijk bestaat er een groot aanbod van stedelijke welzijnsvoorzieningen, die zorgen voor sociale samenhang in de gemeente, en die de leefbaarheid en het welzijn van mensen bevorderen. We zien arbeidsparticipatie als het beste middel om tot maatschappelijke participatie te komen. De Participatiewet houdt zich met name bezig met het begeleiden van mensen naar werk (zie 8.2). Door werk doe je sociale contacten op, kom je in een ritme en verdien je geld zodat je activiteiten kunt ondernemen. Wanneer werk (in eerste instantie) niet mogelijk is, zijn er allerlei andere manieren waarop mensen kunnen participeren. Soms hebben inwoners hier (tijdelijk) ondersteuning bij nodig. Daar houdt de Wmo 2015 zich mee bezig: door als dat nodig is inwoners te ondersteunen weer zelfredzaam te worden, zodat ook participatie (weer) mogelijk wordt.

2.2.

Informatie en advies

We willen dat de inwoners van Arnhem zoveel mogelijk hun eigen weg kunnen vinden om hulp te organiseren. Daarom zorgen we ervoor dat ze van goede informatie en advies worden voorzien via internet, telefoon, balie en sociale media. We richten hiertoe een centrale informatieen adviesfunctie bij de gemeente in, voor zowel de Wmo, de Jeugdwet als de Participatiewet. Dit bestaat uit een telefonische functie onder het KCC en een goed toegankelijke website. We sluiten zoveel mogelijk aan bij wat landelijk wordt ontwikkeld. Niet alleen voor inwoners moet informatie beschikbaar zijn, maar ook voor professionals en vrijwilligers. We zorgen ervoor dat er vanaf 2015 een sociale kaart beschikbaar is bij de informatieen adviesfunctie, met een


-8-

overzicht van de initiatieven op gebieds- en wijkniveau. Deze sociale kaart wordt up-to-date gehouden en verder aangevuld. Doel van de informatieen adviesfunctie is om hier zoveel mogelijk eenvoudige vragen 'af te vangen'. Als de vraag niet volstrekt helder is of meervoudig van aard lijkt, wordt vanuit het KCC direct een afspraak gemaakt met één van de leden van de Gebiedsteams. Wanneer inwoners zich melden bij een van de Gebiedsteams met een informatie- of adviesvraag, zullen de leden van het team deze persoon uiteraard helpen met zijn vraag. Uiteindelijk is het doel dat door een goede bekendheid van de centrale informatieen adviesfunctie, inwoners deze snel zelf zullen weten te vinden.

2.3.

Voorkomen dat burgers ondersteuning nodig hebben

Zowel stedelijk als in de gebieden is er een aanbod van collectieve welzijnsactiviteiten. Denk bijvoorbeeld aan wijkactiviteiten in een buurthuis, voorlichtingsbijeenkomsten, of stedelijke maaltijdvoorzieningen. Dit collectieve welzijnsaanbod heeft een preventieve werking: het bevordert het welbevinden van mensen en voorkomt dat ze terecht (hoeven te) komen bij het Gebiedsteam. De Gebiedsteams hebben vooral een belangrijke rol in het voorkomen van zware vormen van ondersteuning. Zowel de welzijnsactiviteiten als de ondersteuning door de Gebiedsteams bieden we aan in de vorm van algemene voorzieningen, zodat in principe iedereen er gebruik van maken. Deelname is gratis (zoals de ondersteuning door Gebiedsteams), of tegen een kleine bijdrage (zoals voor een cursus of activiteit). Er komt een nauwe verbinding tussen welzijnsaanbod en Gebiedsteam: bij de welzijnsvoorzieningen moet men de Gebiedsteams goed weten te vinden en in kunnen schakelen als er met een persoon iets 'meer' aan de hand is of dat vermoeden bestaat. Wanneer een inwoner zich direct meldt bij een Gebiedsteam, kan de medewerker die inwoner wijzen op het collectief aanbod vanuit welzijn, wanneer dat voor hem of haar een passende oplossing is. De huidige welzijnsvoorzieningen sluiten hun werkwijze aan op die van de Gebiedsteams. Dit zal in de contractering / subsidiëring voor 2015 en verder worden opgenomen. De leden van het Gebiedsteam kennen hun gebied goed. Ze maken optimaal gebruik van bestaande initiatieven in het gebied en van het bestaande welzijnsaanbod. Hiervoor zullen veel verschillende kanalen moeten worden aangeboord. Het uitgangspunt is altijd om eerst te kijken naar wat er aanwezig is in het gebied, en daarop aan te sluiten. Het is niet de taak van het Gebiedsteam om zelf nieuwe buurtinitiatieven te initiëren. Daar ligt een belangrijke taak voor de welzijnsprofessionals. Het Gebiedsteam komt met hen in nauwe verbinding te staan. Wanneer het Gebiedsteam signaleert dat in een gebied bepaalde initiatieven ontbreken, kan zij daarvoor contact opnemen met de welzijnsprofessionals. Zij zullen hier dan op in proberen te spelen. Wanneer zij aan de andere kant signaleren dat het met een inwoner niet goed gaat of er mogelijk meer aan de hand is, maken zij voor die persoon een afspraak met een medewerker van het Gebiedsteam. Het centrale informatiepunt bij de gemeente biedt zoveel mogelijk informatie over bestaande initiatieven op wijkniveau. Uiteindelijk willen we er naartoe werken, dat er bij dit informatiepunt een actuele sociale kaart ondergebracht is. Hierin zullen we de verschillende sociale kaarten samenvoegen, zoals die op dit moment bestaan voor zowel Jeugd als Wmo. Met name de teamleiders van de Gebiedsteams en de opbouwwerkers zullen een belangrijke rol gaan spelen in het vullen van deze nieuwe sociale kaart. Dit betreft een 'groeimodel'; gedurende 2015 en 2016 zal dit gevuld moeten worden. Daarnaast zal het altijd dynamisch geheel blijven door initiatieven en voorzieningen die in de gebieden opkomen en soms ook weer verdwijnen. De leden van de Gebiedsteams zullen in hun dagelijkse werk een goede kennis van de sociale kaart moeten hebben.

2.4.

Mantelzorgers en vrijwilligers ondersteunen

De Arnhemse samenleving is rijk aan vele mantelzorgers en vrijwilligers. Mantelzorgers en zorgvrijwilligers ondersteunen inwoners van de stad die tijdelijk, of soms voor langere tijd ondersteuning nodig hebben. Deze ondersteuning is van grote betekenis. Ten eerste is het prettig als een inwoner ondersteund kan worden door een vrijwilliger of door een bekende, zoals familie, vriend of kennis. Het betekent ook dat deze mensen minder een beroep hoeven te doen op professionele vormen van zorg en ondersteuning.


-9-

In de nieuwe Wmo blijven mantelzorgers en vrijwilligers een hele belangrijke functie vervullen, en die rol wordt alleen nog maar belangrijker. Daarom is het van groot belang om deze groepen voldoende te stimuleren en waar nodig ondersteuning te bieden. Het gevaar van overbelasting van vrijwilligers en mantelzorgers ligt op de loer. Risico daarvan is dat deze mensen dan zelf hulp nodig hebben, die ze niet meer kunnen bieden aan de zorgbehoeftige, waardoor het probleem feitelijk verdubbelt. We zorgen ervoor dat er op het niveau van de 8 gebieden van Arnhem een dekkend netwerk is van voorzieningen waarmee vrijwilligers en mantelzorgers ondersteund worden. Er is in Arnhem al een uitgebreid aanbod aan organisaties die ondersteuning bieden op het vlak van vrijwillige inzet, mantelzorg en informele zorg (bijv. MvT, VIA, Adviesbrigade, Arnhemse Uitdaging, Volare, SWOA). De meeste van deze organisaties zijn stedelijk actief. Desondanks werken zij nu ook al voor een groot deel gebiedsgericht. De twee Gebiedsteams die als proeftuin actief zijn in de stad en deze organisaties weten elkaar goed te vinden. Dit wordt vanaf 2015 doorontwikkeld naar alle nieuwe Gebiedsteams. Op basis van de ervaringen in de praktijk, kan in de loop van 2015 en 2016 desgewenst worden gekozen voor aanvullende voorzieningen en / of organisatievormen. De Gebiedsteams krijgen een belangrijke taak in het inventariseren van vraag en aanbod aan informele zorg in een gebied. Zij gaan de formele en informele zorg met elkaar verbinden, en ervoor zorgen dat er heldere werkafspraken gemaakt worden over rollen, verantwoordelijkheden en activiteiten. In de periode tot en met 2016 maken we met de partners in de stad nadere afspraken over wat ervoor nodig is om de vrijwillige inzet, mantelzorg en informele zorg nog beter te ondersteunen. We noemen dit de 'inregelperiode'. We geven hoge prioriteit aan burgerinitiatieven. Vanuit de gemeente willen we hier vooral een faciliterende rol in spelen. In het algemene deel van het Uitvoeringsplan hebben we beschreven, dat we uit het noodfonds een bedrag van maximaal 2 miljoen euro beschikbaar stellen voor effectieve burgerinitiatieven. We constateren dat het voor inwoners soms moeilijk is om - wanneer ze een goed idee of initiatief hebben - dit te realiseren of 'de weg te vinden'. Daarom zullen we in 2015 onderzoeken of we maatschappelijke initiatieven in de stad kunnen ondersteunen via bijvoorbeeld een 'makelaarsfunctie'. Deze functie van - door een welzijnsinstelling verder vorm te geven - initiatievenmakelaar zou erop gericht kunnen zijn om nieuwe maatschappelijke initiatieven in de sfeer van welzijn, preventie en (informele) zorg te verbinden, te ondersteunen en vooral tot uitvoer te helpen brengen. De initiatievenmakelaar zou een persoon moeten zijn met een goede deskundigheid, ervaring en met een gedegen positie in het maatschappelijk netwerk. Tot op heden konden inwoners via de Sociale verzekeringsbank een beroep doen op het zogeheten Mantelzorgcompliment, waarmee mantelzorgers jaarlijks een kleine financiële waardering kregen. Met de invoering van de nieuwe Wmo wordt dit landelijke Mantelzorgcompliment afgeschaft. Hiervoor in de plaats ontwikkelen we in Arnhem, samen met onze partners, alternatieve waarderingsinstrumenten, zoals respijtactiviteiten, mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid, inzet op de versoepeling van regels voor vrijwillige inzet door mensen met een uitkering, etcetera. De kaders hiervoor werken we verder uit in de Wmo-Verordening, die eind 2014 aan de Raad voorgelegd wordt.

2.5.

Cliëntondersteuning / MEE

Op basis van de Wmo 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor onafhankelijke cliëntondersteuning aan alle burgers, inclusief mensen met een lichamelijke, verstandelijke, psychische en zintuiglijke beperking. Cliëntondersteuning wordt in de Wmo 2015 geformuleerd als het bieden van informatie, advies en algemene ondersteuning, die bijdraagt aan het versterken van de zelfredzaamheid en participatie. Het moet gericht zijn op een zo integraal mogelijke dienstverlening op alle domeinen, zoals de zorg, jeugdhulp, onderwijs, welzijn, werk en inkomen. Wanneer een inwoner zich meldt met een hulpvraag (dus bij de 'toegang' tot ondersteuning), moet hij of zij gebruik kunnen maken van cliëntondersteuning. Hiervoor kan iemand uit het sociale netwerk (familie, vrienden) ingezet worden, maar het kan ook een professionele hulpverlener zijn. Uitgangspunt is, dat de cliëntondersteuning onafhankelijk moet zijn. Hiermee wordt bedoeld, dat het belang van de inwoner (cliënt) centraal staat. Hij of zij moet het gevoel hebben dat de ondersteuner daadwerkelijk zijn of haar belangen behartigt. Op dit moment is de functie van cliëntondersteuning voor mensen met een beperking nog landelijk belegd bij de MEE-organisatie. Met ingang van 2015 kunnen gemeenten zelf beslissen hoe ze de cliëntondersteuning vormgeven. Gemeenten kunnen hiervoor MEE inschakelen of deze taak op een andere manier organiseren. De


- 10 -

regio Arnhem heeft in regionaal verband een Transitiearrangement opgesteld voor MEE, waarin afspraken zijn gemaakt wat betreft de continuïteit van MEE, de omvang, taken en beperking van frictiekosten. Het Transitiearrangement MEE wordt separaat ter besluitvorming voorgelegd aan het college. Doel van het arrangement is om de deskundigheid die er nu aanwezig is bij de medewerkers van MEE wat betreft cliëntondersteuning, te behouden en ook vanaf 2015 in te zetten onder de nieuwe Wmo. In Arnhem zal de cliëntondersteuning geboden worden door de Gebiedsteams Jeugd en de Gebiedsteams Volwassenen. Medewerkers van MEE krijgen een plek in deze teams. Zij zullen hun specifieke kennis en kunde in de ondersteuning van de doelgroep van mensen met een beperking overdragen naar de andere teamleden. Zo zorgen we ervoor, dat cliëntondersteuning door alle leden van het Gebiedsteam geboden wordt. Zie hiervoor ook hoofdstuk 3.

2.6.

Anonieme hulp op afstand

Een van nieuwe de onderdelen in de Wmo 2015 is dat gemeenten 24 uur per dag anoniem een luisterend oor en telefonische hulp op afstand moeten kunnen bieden aan burgers. Gemeenten worden voor deze taak niet financieel gecompenseerd vanuit het rijk. Vooralsnog wordt deze functie landelijk uitgevoerd door Sensoor. De VNG heeft voorgesteld om dit voor de komende twee jaar landelijk zo te houden. Op 18 juni 2014 neemt de Algemene Ledenvergadering van de VNG hier een besluit over. Sensoor heeft een goed functionerend landelijk netwerk opgebouwd, waarbij met veel vrijwilligers gewerkt wordt. Gebruikers van de telefoondienst zijn tevreden over de dienstverlening. Als deze functie per 2015 inderdaad landelijk belegd blijft bij Sensoor, zullen gemeenten hiervoor een bedrag afdragen. Vervolgens zal gedurende de overgangsperiode bekeken worden of gemeenten deze taak ook in de periode daarna door Sensoor uit willen laten voeren, of zelf lokaal vorm willen geven.

2.7.

Zorgcontinuïteit

Cliënten die op dit moment nog Awbz-zorg krijgen, en die vanaf 2015 onder verantwoordelijkheid komen van de gemeente, hebben wettelijk maximaal nog gedurende één jaar recht op dezelfde zorg, tot uiterlijk 1 januari 2016. Dit is afhankelijk van hoe lang iemands beschikking doorloopt. Een persoon met een beschikking tot bijvoorbeeld 2020, heeft ook recht op continuering van dezelfde zorg tot 1 januari 2016. Een persoon wiens beschikking al eerder in 2015 afloopt, heeft tot dat moment in 2015 recht op zorgcontinuering. Overigens betekent zorgcontinuering dat dezelfde zorg geboden moet worden, maar niet noodzakelijkerwijs door dezelfde zorgaanbieder. In Arnhem valt circa 65% van de huidige cliënten die vanuit de Awbz overkomen naar de Wmo, onder het overgangsrecht. De gemeente kan gedurende de periode van het overgangsrecht van een cliënt tot een ander ondersteuningsaanbod proberen te komen wanneer deze persoon daar ook mee akkoord gaat. In Arnhem gaan de Gebiedsteams gefaseerd gedurende 2015 met inwoners die 'overkomen' vanuit de Awbz naar de Wmo in gesprek om opnieuw te bepalen wat voor deze mensen nodig is. Hierbij zullen de Gebiedsteams uiteraard eerst met de personen in gesprek gaan, wiens Awbz-beschikking het eerste afloopt.


- 11 -

3.

Wanneer is ondersteuning nodig?

In hoofdstuk 2 staat beschreven wat het aanbod is op het terrein van preventie. Dit hoofdstuk beschrijft de wettelijke taak in de nieuwe Wmo 2015 van het vroegtijdig vaststellen of inwoners maatschappelijke ondersteuning nodig hebben. Deze taak komt te liggen bij de Gebiedsteams Volwassenen.

3.1.

Doel van het Gebiedsteam Volwassenen

Een groot deel van de inwoners kan zich op eigen kracht redden, of met inzet van zijn of haar sociale netwerk. Soms hebben mensen echter ondersteuning nodig. Dat kan tijdelijk zijn, maar dat kan ook langdurig zijn, bijvoorbeeld als gevolg van een handicap. In beide gevallen kunnen mensen terecht bij het Gebiedsteam Volwassenen. Het Gebiedsteam vormt de toegangspoort voor alle vormen van zorg en ondersteuning. Het Gebiedsteam heeft meerdere functies: • ze bieden lichte ondersteuning, gedurende een beperkte periode; • ze vormen de toegangspoort voor alle meervoudige ondersteunings-, hulp- en zorgvragen, in de vorm van individuele maatwerkvoorzieningen (zie hoofdstuk 5). Zoals beschreven in het algemene deel van het Uitvoeringsplan vallen informatieen adviesvragen en eenvoudige vragen hier zoveel mogelijk buiten: deze worden centraal afgehandeld. De Gebiedsteams Volwassenen richten zich op vragen van de bewoners uit het gebied die problemen ondervinden op meerdere levensgebieden. Dit zijn de leefdomeinen, zoals die in de Zelfredzaamheidsmatrix gedefinieerd worden: • Geestelijke gezondheid • Fysieke gezondheid • ADL Vaardigheden • Dagbesteding • Sociaal netwerk • Maatschappelijke participatie • Gezinsrelaties • Inkomen • Huisvesting • Verslaving • Justitie De doelstelling van de Gebiedsteams is om de zelfredzaamheid van burgers te versterken. Samen met de inwoner wordt, als dat nodig is, de vraag verduidelijkt door middel van een informeel gesprek. We noemen dit het 'Keukentafelgesprek'. Er wordt samen met de inwoner gezocht naar oplossingen die zo dicht mogelijk bij de hem of haar zelf liggen. Het Gebiedsteam Volwassenen houdt zich bezig met vragen van volwassen wijkbewoners (18+). Als er vragen zijn die betrekking hebben op aanwezige kinderen, dan hoort de vraag thuis bij het Gebiedsteam Jeugd en Gezin. Als er zowel kinderen als volwassenen in het gezin zijn, en de veiligheid van de kinderen in het geding is, ligt de regie bij het Gebiedsteam Jeugd. De ondersteuning die geboden wordt vanuit Gebiedsteam Jeugd en Gezin, kan doorlopen tot 23 jaar als de jongere voor zijn/haar 18e al in zorg zat. Beide Gebiedsteams werken nauw met elkaar samen.

3.2.

Werkwijze van het Gebiedsteam

Wanneer een inwoner zich meldt bij een Gebiedsteam (of wanneer een medewerker van het Gebiedsteam het initiatief neemt om in gesprek te gaan met een inwoner van wie ze het vermoeden hebben dat er met die persoon mogelijk iets aan de hand is), spreekt het Gebiedsteam het zelfoplossend vermogen van de buurtbewoner aan. Er wordt gekeken naar het netwerk van de vrager. Als er geen ondersteunend netwerk aanwezig is, wordt de vrager begeleid bij het opbouwen van een dergelijk netwerk. Hierbij maakt het Gebiedsteam nadrukkelijk gebruik van (in)formele zorgen ondersteuningsinitiatieven die in de buurt aanwezig


- 12 -

zijn. De medewerker stelt vervolgens samen met de inwoner een ondersteuningsplan op. Samen kunnen zij tot de conclusie komen dat er bepaalde algemene voorzieningen zijn waar die persoon gebruik van kan maken. Ook maatwerkvoorzieningen kunnen in het ondersteuningsplan opgenomen worden. Uitgangspunt is altijd dat er gezocht wordt naar het zoeken naar oplossingen in de eigen omgeving, het eigen netwerk, zo kort en zo dichtbij mogelijk. Wanneer iemand individuele ondersteuning nodig blijkt te hebben, onderzoeken de teamleden eerst of zij zelf de persoon voldoende kunnen ondersteunen, binnen een termijn van om en nabij de 3 maanden. De ondersteuning door het Gebiedsteam kan langer doorlopen, wanneer dit niet intensief is. Met niet intensief wordt bedoeld dat er geen specialistische kennis vereist is, of geen groot aantal in te zetten uren ondersteuning bij die inwoner. Als de problematiek zodanig is, dat mensen langdurige zorg of specialistische zorg nodig hebben, dan wordt zo snel mogelijk een maatwerkvoorziening aangeboden. Een deel van de huidige individuele begeleiding (die nu nog AWBZ-gefinancierd is), zal met ingang van 2015 door het Gebiedsteam Volwassenen worden gegeven. Dat geldt met name voor de lichtere ondersteuning, aangezien de ondersteuning door het Gebiedsteam beperkt is in intensiteit (niet specialistisch) en in duur (grofweg 3 maanden). Maatwerkvoorzieningen worden niet uitgevoerd door de leden van het Gebiedsteam, maar door meer specialistische begeleiders en ondersteuners. Zoveel mogelijk op gebiedsniveau, maar als het niet op gebiedsniveau voorhanden is, dan op stedelijk niveau. De medewerker van het Gebiedsteam blijft wel altijd de regisseur van de ondersteuning. Hij of zij monitort met regelmaat het verloop van de ondersteuning. Ook wanneer er opnieuw een beoordeling voor een maatwerkvoorziening bij een inwoner nodig is, doordat bijvoorbeeld persoonlijke omstandigheden zijn veranderd, wordt deze herbeoordeling altijd uitgevoerd door het Gebiedsteam. Hiermee vervalt de huidige werkwijze dat dit zelfstandig door instellingen kan worden uitgevoerd. Daarnaast zal ook een deel van het huidige welzijnsaanbod uitgevoerd worden door het Gebiedsteam. Het Gebiedsteam Volwassenen is zoveel mogelijk 'naar buiten gericht'. De teams hanteren de zogenoemde 'eropaf methodiek'. De medewerkers van het Gebiedsteam kennen hun gebied goed, gaan af op wat er speelt en leggen contacten. Het is de taak van het Gebiedsteam om zicht te krijgen op de sociale kaart van het gebied. Inwoners kunnen op verschillende manier bij het Gebiedsteam terecht komen. Het Gebiedsteam is altijd fysiek aanwezig in het gebied. Iemand kan aankloppen als hij of zij ergens over wil praten of een afspraak wil maken. De medewerkers van het Gebiedsteam krijgen zelf ook allerlei signalen binnen. Bijvoorbeeld via de informatieen adviesfunctie, vanuit stedelijke welzijnsorganisaties of buurtinitiatieven in de wijk. Ze gaan erop af als ze horen dat er ergens mogelijk iets 'meer' aan de hand is met iemand, en ze gaan zo vroeg mogelijk in gesprek met een buurtbewoner. Hierbij werken de medewerkers vanuit 'diversiteits-perspectief': zij moeten weten om te gaan met mensen met andere culturele of religieuze achtergrond of andere seksuele geaardheid, en sensitief zijn voor eventuele problematiek op dit vlak. Hier zal in de training en opleiding van de Gebiedsteams Volwassenen aandacht aan worden besteed.


- 13 -


- 14 -

3.3.

Samenstelling van het Gebiedsteam

De teamleden zijn generalisten. Dat wil zeggen dat elke medewerker van het gebiedsteam wel zijn eigen specialisme meebrengt, maar vanuit een breed perspectief werkt: zij moeten de bewoner ondersteuning kunnen bieden op de verschillende leefdomeinen van de Zelfredzaamheidsmatrix. De leden van de Gebiedsteams zijn HBO-ers, aangezien dit een stevige kennis en kunde van de medewerkers vereist. Het team is een combinatie van professionals uit welzijnsinstellingen, en professionals van instellingen die meer specialistische zorg leveren, zoals de individuele begeleiding die op dit moment nog vanuit de Awbz wordt gefinancierd. Het Gebiedsteam gaat immers brede basisondersteuning leveren, zoals die nu nog grotendeels door welzijnsinstellingen wordt uitgevoerd. Maar daarnaast moet het Gebiedsteam ook de beweging gaan maken van zwaardere, specialistischere zorg, naar lichtere zorg in de vorm van algemene voorzieningen. Per gebied van gemiddeld 20.000 inwoners zijn gemiddeld 10 tot 12 generalisten nodig voor een Gebiedsteam Volwassenen. Dit aantal is gebaseerd op ervaringen elders in het land. De precieze omvang per gebiedsteam zal van elkaar kunnen verschillen, afhangende van de problematiek in het gebied. Ook de exacte samenstelling van disciplines kan per Gebiedsteam verschillen, afhankelijk van de bevolkingssamenstelling en aanwezige problematiek in een gebied. Aan de hand van het werken in de 8 gebieden gedurende 2015 en 2016, zullen de definitieve aantallen medewerkers en de vertegenwoordigde disciplines per Gebiedsteam bepaald worden.

3.4.

Consultatie specialisten

De Gebiedsteams bestaan uit generalistische medewerkers. Zij zullen goed geschoold en getraind worden om vanuit alle levensdomeinen van de zelfredzaamheidsmatrix de inwoners uit het gebied op een goede manier te ondersteunen. Vanzelfsprekend zullen de generalisten inwoners met problematiek voor zich krijgen, waarvoor specifieke kennis of ervaring is vereist, die zij zelf niet in huis hebben. Dit kan het geval zijn bij de ondersteuning die de medewerker van het Gebiedsteam zelf biedt aan de inwoner in kwestie (ondersteuning tot grofweg 3 maanden). Als het nodig is, kan een specialist meekijken, en er door zijn advies voor zorgen dat de gebiedsteammedewerker zelf weer verder kan met zijn of haar ondersteuning. Zoals aangegeven vormen de Gebiedsteams ook de toegangspoort voor alle zorg. Wanneer er een maatwerkvoorziening geboden moet worden, gaat dit altijd via het Gebiedsteam. Ook in deze fase is consultatie van een specialist mogelijk, zoals van een psychiater of een psychiatrisch verpleegkundige. De teamleden van het Gebiedsteam doen het onderzoek dat voorafgaat aan de beslissing of iemand een maatwerkvoorziening kan krijgen. De specialist kan daarbij, altijd in overleg met de generalist van het Gebiedsteam, mee-adviseren bij die betreffende inwoner over de vraag of er al dan niet een maatwerkvoorziening nodig is en zo ja, welke. In de contractering maken we afspraken met de instellingen over de beschikbaarheid van specialisten ten behoeve van de Gebiedsteams. We verwachten dat er vooral specialistische inzet nodig is bij mensen met zwaardere psychische problematiek, of juist de licht verstandelijk gehandicapten (dit is soms moeilijk te herkennen). Ook bij de beoordeling voor beschermd wonen zal vaak de inzet van een specialist nodig zijn. Dit zal dan vaak de voormalig behandelaar van de inwoner zijn.

3.5.

Disciplines in het Gebiedsteam

De gebiedsteams zijn samengesteld op basis van de verschillende leefdomeinen van de zelfredzaamheidsmatrix. Onder meer de volgende disciplines zijn daarmee vertegenwoordigd in het Gebiedsteam: • •

Algemeen maatschappelijk werkers Ouderenadviseurs


- 15 -

• • • •

Cliëntondersteuners (oa MEE) Wmo-indicatieadviseurs Mensen van Schuldhulpverlening: intake en preventie Ambulante begeleiders (op dit moment nog vanuit de Awbz gefinancierd, zoals van Siza, Ribw, Driestroom)

Met de zorgverzekeraar vindt overleg plaats over de verbinding tussen de Gebiedsteams en de Wijkverpleegkundige. Vast staat, dat er een nauwe verbinding en goede aansluiting moet komen. Over de al dan niet structurele vertegenwoordiging van de Wijkverpleegkundige in het Gebiedsteam vindt overleg plaats met de Zorgverzekeraar. Dit wordt in de tweede helft van 2014 verder uitgewerkt. De medewerkers van de Gebiedsteams brengen dus verschillende specialismen mee naar het team, maar zij werken op een generalistische manier. De teamleden delen hun kennis en ervaring van hun specialismen met elkaar en 'scholen' hierin elkaar. Daarnaast is de bovenstaande opsomming van de disciplines niet 'in beton gegoten'. Gedurende 2015 en 2016 doen we ervaring op met de Gebiedsteams in de praktijk. Op basis daarvan, en op basis van de aanwezige bevolkingssamenstelling en problematiek in een gebied, zullen we bepalen welke disciplines precies vertegenwoordigd moeten zijn per Gebiedsteam. Veel verschillende instellingen zullen een plaats kunnen krijgen in de Gebiedsteams, afhankelijk van de competenties die de medewerkers hebben en de leefdomeinen die ze vertegenwoordigen. Ook ZZP-ers kunnen solliciteren naar de functie van medewerker in een van de Gebiedsteams. Zoals gezegd biedt het Gebiedsteam lichte, kortdurende ondersteuning. Voor bepaalde vormen van lichte ondersteuning geldt echter dat we deze niet in het Gebiedsteam opnemen, maar in het gebied zelf positioneren: hierbij gaat het om eenvoudige, kortdurende en frequente vragen. Dit geldt bijvoorbeeld voor het sociaal raadsliedenwerk. Sociale raadslieden geven aan burgers onder meer advies over het invullen van formulieren en over juridische procedures. Dit onderdeel van het welzijnswerk kenmerkt zich door een groot aantal kortdurende spreekuurcontacten. Het is niet raadzaam om deze functie op te nemen in de Gebiedsteams; het is een laagdrempelige voorziening, die het beste in de gebieden zelf uitgevoerd kan worden. Uiteraard leggen we een goede verbinding tussen de sociaal raadslieden en de Gebiedsteams: wanneer er door sociaal raadslieden geconstateerd wordt dat er mogelijk meer aan de hand is met een inwoner, schakelen zij het Gebiedsteam in. Gedurende 2015 en 2016 doen we hier ervaring mee op. Aan de hand daarvan besluiten we welke ondersteuning en disciplines definitief in de Gebiedsteams thuishoren, en wat in de gebieden zelf geboden kan worden. Wat doet het Gebiedsteam Volwassenen niet? • Het bieden van informatieen advies: dit wordt centraal belegd bij de gemeente via een telefonische en digitale portal. Zie ook paragraaf 2.2. Ook is hierbij dmv een sociale kaart zoveel mogelijk informatie ondergebracht over bestaande initiatieven op wijkniveau. Wanneer een inwoner zich meldt bij het Gebiedsteam met een informatie- of adviesvraag, wordt deze persoon daar uiteraard geholpen. • Eenvoudige vragen, zoals het vernieuwen van een Wmo-voorziening. Deze vragen worden centraal belegd bij de gemeente. Bij twijfel of er meer aan de hand is, wordt direct een afspraak gemaakt met het Gebiedsteam. Zie 5.2 • Het Gebiedsteam vormt de toegangspoort voor het verstrekken van maatwerkvoorzieningen, maar voert ze niet zelf uit. Dit wordt gedaan door specialistische hulpverleners. • Het Gebiedsteam verstrekt geen uitkeringen en voert geen trajecten uit richting arbeidsparticipatie of reïntegratie: de beslissingsbevoegdheid of iemand hiervoor in aanmerking komt en de uitvoering hiervan ligt bij het cluster Werk & Inkomen. • Het Gebiedsteam voert geen gespecialiseerde schulddienstverleningstrajecten uit. Dit wordt als maatwerkvoorziening uitgevoerd en is op dit moment belegd bij Rijnstad en het BAC. • Het initiëren van nieuwe initiatieven op gebieds- of buurtniveau. Daar ligt een belangrijke taak bij de opbouwwerker. Het Gebiedsteam zal hier een goede verbinding mee moeten hebben. Zie ook 2.2. • Het uitvoeren van schuldhulpverleningstrajecten en het verstrekken van uitkeringen • Behandeling en verpleging: dit is geen onderdeel van de Wmo, maar dit wordt met ingang van 2015 een onderdeel van de Zorgverzekeringswet (Zvw). • Langdurige, 24-uurs zorg: dit wordt onderdeel van de Wet langdurige zorg (Wlz), opvolger van de Awbz.


- 16 -

De indicering voor zowel behandeling en verpleging, als voor langdurige 24-uurs zorg, vindt niet in het Gebiedsteam plaats. Wanneer een burger deze vormen van zorg nodig heeft, zal er een goede overdracht plaats moeten vinden. De gemeente Arnhem vindt voor een goede verbinding met de Zorgverzekeringswet, een goede vertegenwoordiging van de Wijkverpleegkundige in de Gebiedsteams dan ook van groot belang. Dit wordt de komende maanden verder uitgewerkt en er worden goede afspraken over gemaakt met de uitvoerders van de Zvw en de Wlz (zorgverzekeraars).

3.6.

Cliëntondersteuning in de Gebiedsteams

Zoals beschreven in hoofdstuk 2, zijn gemeenten op basis van de Wmo 2015 verantwoordelijk voor het bieden van onafhankelijke cliëntondersteuning aan alle burgers, inclusief mensen met een lichamelijke, verstandelijke, psychische en zintuiglijke beperking. In Arnhem krijgt de cliëntondersteuning vorm binnen de Gebiedsteams Jeugd en de Gebiedsteams Volwassenen. Belangrijk uitgangspunten hierbij zijn dienstverlening dicht bij de inwoner, de inwoner die centraal staat en het leveren van maatwerk. De medewerkers van MEE worden goed vertegenwoordigd in de gebiedsteams. Zij zullen hun specifieke kennis en kunde in de ondersteuning van de doelgroep van mensen met een beperking overdragen naar de andere teamleden. Tegelijkertijd zullen de medewerkers van MEE zich binnen de gebiedsteams zich ook ontwikkelen tot generalist, en zullen zij zich de andere disciplines binnen het team eigen maken. Op deze manier zorgen we ervoor, dat de cliëntondersteuning door alle leden van het Gebiedsteam geboden wordt. Wanneer een inwoner twijfelt aan de objectiviteit van de ondersteuning die geboden wordt, zal de medewerker van het Gebiedsteam daarover met die persoon in gesprek gaan. Wanneer zij er samen nog niet uitkomen, en de cliënt nog steeds twijfelt aan de objectiviteit, heeft hij of zij in dat geval recht op een andere ondersteuner. Cliëntondersteuning is een algemene voorziening, waarvoor we geen eigen bijdrage vragen: de ondersteuning door de leden van de Gebiedsteams is vrij toegankelijk voor alle inwoners.

3.7.

Diversiteit

De Arnhemse samenleving wordt gekenmerkt door een grote diversiteit aan inwoners met etnische en culturele achtergronden, leefstijlen, leeftijden, beperkingen, seksuele oriëntatie en wereldbeelden. Dit vraagt van de gebiedsteams een constante alertheid om hun werk zo goed mogelijk af te stemmen op deze diversiteit van de buurt waarin zij werken. Dit vraagt niet alleen een diverse en cultuursensitieve houding in het dagelijks werk van de medewerkers, maar ook kennis en kunde. Gebiedsteams gaan in hun werkwijze uit van een integraal diversiteitbeleid dat rekening houdt met verschillen tussen mensen en daar optimaal bij aansluit. Diversiteitsbeleid is daarbij dus meer dan alleen interculturele diversiteit, het gaat ook over gender, leeftijd, seksuele oriëntatie en (arbeids)beperking. Om die reden is het belangrijk dat gebiedsteams een gevarieerde samenstelling kennen die zoveel mogelijk aansluit bij de diversiteit in de wijk. Door een gemengde samenstelling hebben alle gebiedsteammedewerkers de mogelijkheid om een cultuursensitieve houding te ontwikkelen in de begeleiding van cliënten uit de verschillende bevolkingsgroepen. Ook door nauwe samenwerking met zelforganisaties, organisaties van(allochtone) mantelzorgers e.d. zullen gebiedsteams eraan werken om optimale aansluiting te vinden bij de diverse bewoners in hun buurt. In de training van de medewerkers van de Gebiedsteams Volwassenen zullen we aandacht besteden aan het werken en omgaan met diverse groepen in de gebieden.


- 17 -

4. 4.1.

Algemene voorzieningen Van maatwerk naar algemeen, van zwaar naar licht

In de Wmo 2015 zijn er twee soorten voorzieningen: algemene voorzieningen en maatwerkvoorzieningen. Een maatwerkvoorziening is de nieuwe term in de Wmo 2015 voor wat nu nog 'individuele voorziening' heet. Het is een voorziening die afgestemd is op de persoonskenmerken van de gebruiker. Er wordt een beschikking voor afgegeven, waartegen bezwaar en beroep mogelijk is. Een algemene voorziening is toegankelijk zonder diepgaand onderzoek naar de persoonskenmerken en mogelijkheden van de gebruiker. De voorziening kan toegankelijk zijn voor de hele bevolking of voor specifieke groepen (bv een bepaalde leeftijdscategorie). Voorbeelden van algemene voorzieningen zijn openbaar vervoer of sociaal-culturele voorzieningen. Voor een algemene voorziening wordt geen beschikking afgegeven. Op dit moment wordt het overgrote deel van de huidige Awbz zorg die naar de gemeenten overkomt, geboden als een maatwerkvoorziening, uitgevoerd door een specialist. In het nieuwe stelsel willen we zoveel mogelijk de beweging maken van deze 'zwaardere', specialistische zorg, naar meer lichte ondersteuning in de vorm van een algemene voorziening. Centraal daarbij staat dat we mensen de ondersteuning bieden die ze nodig hebben. Tegelijkertijd zien we dat er in de systematiek vanuit de huidige Awbz nog veel 'ruimte' zit, en mensen vaak een standaard ondersteuning krijgen, waarbij ze weinig gestimuleerd worden om de taken uit te voeren die ze nog wél zelf kunnen.

4.2.

Toegang tot algemene voorziening

De Gebiedsteams zullen met name deze beweging van zwaar naar licht, en van maatwerkvoorziening naar algemene voorziening gaan maken. De generalisten van de teams gaan lichte ondersteuning bieden, in de vorm van een algemene voorziening. Daarbij zullen ze maximaal de zelfredzaamheid van mensen aanspreken en inzetten. Wanneer de begeleiding door de Gebiedsteams niet toereikend is, of er langduriger en meer intensievere ondersteuning nodig is, wordt uiteraard een maatwerkvoorziening ingezet. De beweging van maatwerkvoorziening naar algemene voorziening, en van 'zwaar' naar 'licht', is niet iets wat op 1 januari 2015 gereed zal zijn. Dit heeft tijd nodig. Hier gaan we ook op sturen. In het algemene gedeelte van de Uitvoeringsnota hebben we beschreven dat de komende twee jaar minimaal 10% van de meer specialistische of zware zorg omgevormd moet worden naar een algemene voorziening of naar een lichtere maatwerkvoorziening . Dat nemen we op in de contractering met instellingen, en hier zullen we scherp op monitoren. Naast de individuele ondersteuning door de generalisten van het Gebiedsteam als algemene voorziening, is er ook het collectieve aanbod, zoals de Inloop GGZ. De komende tijd werken we uit welke onderdelen van het huidige collectieve welzijnsaanbod in de Gebiedsteams geïntegreerd worden. Zo zal het algemeen maatschappelijk werk en het sociaal ouderenwerk uitgevoerd gaan worden door de Gebiedsteams. De Inloop GGZ, die bedoeld is voor een doelgroep met een beperkte zelfredzaamheid, leent zich er juist meer voor om in de gebieden te positioneren als algemene voorziening. Gedurende 2015 en 2016 doen we hier ervaring mee op en zullen we bepalen waar de exacte grens komt te liggen.

4.3.

Begeleiding individueel als algemene voorziening

In Arnhem maken op dit moment rond de 2300 mensen (Vektis, 2013) gebruik van Individuele begeleiding, zoals die op dit moment nog geboden wordt vanuit de Awbz. Met ingang van 2015 zullen deze personen onder de verantwoordelijkheid van de gemeente vallen. De begeleiding wordt geleverd door een groot aantal aanbieders. De individuele ambulante begeleiding is een van de onderdelen die in het nieuwe stelsel zoveel mogelijk in de vorm van een algemene voorziening aangeboden zal worden, uitgevoerd door de leden van de Gebiedsteams. In verband met het overgangsrecht zal in 2015 nog een groot deel van de individuele begeleiding in de vorm van een maatwerkvoorziening aangeboden worden.


- 18 -

De Gebiedsteams bieden ambulante ondersteuning tot een periode van om en nabij de 3 maanden. Dit is geen harde grens. Ook zal de praktijk moeten uitwijzen in hoeverre dit een goede en werkbare termijn is. Ook na die 3 maanden kan de ambulante begeleiding door een generalist van het Gebiedsteam nog doorlopen, maar alleen als het niet om intensieve ondersteuning gaat. De vraag die hierbij steeds gesteld wordt, is: kan de burger binnen 3 maanden voldoende op weg worden geholpen? Zo ja, dan vindt uitvoering door het Gebiedsteam plaats. Zo niet, dan onderzoekt het Gebiedsteam of een maatwerkvoorziening nodig is. Uitgangspunt blijft altijd, dat een bewoner de ondersteuning krijgt die hij of zij nodig heeft. Zo kan het juist in een eerste fase nodig zijn om meer intensieve en meer specialistische zorg in te zetten, waardoor 'erger' in een latere fase juist voorkomen kan worden. Daarnaast zal voor de ene (categorie) mensen een algemene voorziening voldoende ondersteuning kunnen bieden, maar voor een andere categorie niet. Zo zal er bij de zwaardere groep gehandicapten in 2015 en 2016 onderzocht worden welke beweging naar algemene voorzieningen mogelijk is. We gaan burgers die zich bij het Gebiedsteam melden niet beoordelen aan de hand van hun voormalige grondslagen vanuit de Awbz: we bekijken de persoon aan de hand van alle leefgebieden (aan de hand van de ZRM). De verwachting is wel dat de personen die ambulante ondersteuning krijgen door de leden van de Gebiedsteams, met name personen zijn met somatische problematiek, lichamelijk gehandicapten en mensen met psycho-geriatrische problematiek. De verwachting is dat vooral personen met psychiatrische problematiek en mensen met een verstandelijke beperking in verband met hun beperking meer langdurige, intensieve en / of specialistische ondersteuning nodig zullen hebben. Dat zal dan in de vorm van een maatwerkvoorziening zijn. Wanneer we gedurende 2015 en 2016 steeds meer de beweging maken van 'zwaar' naar 'licht´, en van maatwerkvoorzieningen naar algemene voorzieningen, zal ook de ambulante ondersteuning die de teamleden van het Gebiedsteam bieden in de vorm van een algemene voorziening, steeds meer toenemen. Aangezien de Gebiedsteams beperkt zijn tot teams van 10 à 12 generalisten, is het waarschijnlijk dat we hierbij toegroeien naar een situatie waarbij de generalisten niet meer al deze ambulante begeleiding zelf kunnen bieden. In dat geval zal dit in de loop van de tijd geleidelijk meer en meer uitgevoerd worden door ambulante begeleiders in het gebied zelf, onder regie van het Gebiedsteam. Werkenderwijs zullen we in de overgangsperiode ervaring opdoen, welk gedeelte van deze ambulante begeleiding als een algemene voorziening, en welke in de vorm van een maatwerkvoorziening geleverd kan worden. De komende twee jaar gebruiken we om deze transformatie vorm te geven. We willen de ambulante individuele begeleiding door de Gebiedsteams laagdrempelig en goed toegankelijk houden. Daarom vragen we voor deze algemene voorziening geen vergoeding van de bewoners die hiervan gebruik maken.

4.4.

Begeleiding groep (dagbesteding) als algemene voorziening

In Arnhem maken ruim duizend personen gebruik van de dagbesteding vanuit de huidige Awbz (Vektis, 2013). Net als bij de individuele begeleiding zullen we ook bij de dagbesteding in het nieuwe stelsel bij inwoners zoveel mogelijk de beweging gaan maken naar ondersteuning in de vorm van een algemene voorziening, in plaats van het bieden van een maatwerkvoorziening. Waar mogelijk sluiten we aan bij het huidige collectieve welzijnsaanbod: bepaalde (groepen) inwoners met dagbesteding kunnen soms uitstekend ondersteund worden vanuit deze voorzieningen. Op deze manier halen we ook eventuele dubbelingen in het aanbod eruit. Ook zetten we in op het maken van de omslag van zware naar lichtere zorg. We kijken waar we de verbinding kunnen maken met de informele zorg en inzet van vrijwilligers en mantelzorgers. Ook hierbij blijft altijd voorop staan, dat er maatwerk geleverd wordt. Wanneer blijkt dat iemand ondersteuning nodig heeft van een specialist, of wanneer diegene door de aard van zijn of haar handicap langdurige ondersteuning nodig heeft, wordt er ondersteuning in de vorm van een maatwerkvoorziening geboden. Zie hiervoor paragraaf 5.4. In 2015 zal bovenstaande transformatie met name mogelijk zijn bij 'nieuwe' mensen, wiens indicatie gedurende 2015 afloopt of die zich nieuw melden bij het Gebiedsteam. Inwoners die vanwege een doorlopende indicatie gedurende 2015 onder het overgangsrecht vallen, houden recht op de zorg zoals zij die nu ontvangen vanuit de Awbz.


- 19 -

Met het onlangs door het rijk gesloten Zorgakkoord zijn er extra middelen beschikbaar gekomen voor de individuele begeleiding en de dagbesteding. In de meicirculaire wordt bekend hoe groot dit bedrag precies is voor Arnhem. De extra middelen bestaan uit een structureel budget, en een extra incidenteel budget voor de jaren 2015 en 2016. In Arnhem wordt voor de twee overgangsjaren 2015 en 2016 het incidentele budget1 toegevoegd aan het noodfonds. Zie hiervoor ook het algemene deel van het Uitvoeringsplan. Door de extra middelen vermindert de landelijke bezuiniging op de Individuele begeleiding en de dagbesteding.

4.5.

Vervoer als algemene voorziening

We bevorderen het gebruik van het reguliere openbaar vervoer. Openbaar vervoer is ook een algemene voorziening. Hier valt onder: ondersteuning van het gebruik van het reguliere OV met bijvoorbeeld digitale hulpmiddelen (gebruik van app's, met als achtervang een callcenter, maatjesprojecten bij het gebruik van het OV en aantrekkelijke OV-abonnementen). In samenwerking met diverse zorginstellingen, de Stadsregio Arnhem Nijmegen en de huidige concessiehouder OV (BRENG) wordt momenteel onderzoek gedaan hoe mensen met beperkingen gestimuleerd kunnen worden tot gebruik van het OV. Hiermee doen we positieve ervaringen op. Ook bevorderen we het gebruik van algemene, lokale vervoersvoorzieningen (zoals de inzet van een buurtbus met vrijwilligers, scootmobielpools, en burgerinitiatieven om wijkbewoners te vervoeren). Zie verder onder Vervoer bij Maatwerkvoorziening, paragraaf 5.8.

4.6.

Inloopfunctie GGZ

De Inloop GGZ is bedoeld voor cliënten GGZ en burgers met een beperkte zelfredzaamheid. Zij kunnen er in een veilige setting (georganiseerde) activiteiten ondernemen en zelfvertrouwen opbouwen. De deelnemers doen mee op basis van wat ze kunnen. De Inloop GGZ is een breed toegankelijke, open en laagdrempelige voorziening in het gebied, waar iedereen in principe kan binnenlopen en gebruik van kan maken. Bij de verschillende locaties voor Inloop GGZ, zal wel gedifferentieerd worden naar de verschillende doelgroepen (onder meer dak- en thuislozen, verslaafden en mensen met diverse psychische problematiek). Binnen de inloop worden de bezoekers zoveel mogelijk gestimuleerd om zelf initiatieven te ontwikkelen. Speerpunten van het beleid zijn: • de inzet van ervaringsdeskundigen en -coaches • het op zoek gaan naar (werk)ervaringsplaatsen bij sociale ondernemingen en het doen van vrijwilligerswerk • samenwerking zoeken met andere initiatieven uit de wijk en vanuit de informele zorg. In een pilot 'vraaggerichte Inloopfunctie GGZ', die start in de tweede helft van 2014, werken we uit hoe deze speerpunten in de praktijk binnen de Inloop GGZ verder kunnen worden vormgegeven. We onderzoeken of zelfbeheer hierbij een mogelijkheid is, zoals dat bijvoorbeeld bij Vriend GGZ uitgevoerd wordt. De Inloop GGZ staat in nauwe verbinding met de gebiedsaanpak. Mensen kunnen zich direct melden bij de Inloop, zonder tussenkomst van de Gebiedsteams: het is immers een algemene voorziening. Personen die zich eerst melden bij de Gebiedsteams, kunnen ook bij de Inloop GGZ geïntroduceerd worden (wel of niet in combinatie met één of meerdere maatwerkvoorzieningen). Gezien de naar verwachting toch zware doelgroep die gebruik zal maken van de Inloopfunctie, voert de medewerker van het Gebiedsteam de regie op de ondersteuning die vanuit de Inloop GGZ geboden wordt, en monitort de Gebiedsteam medewerker met regelmaat hoe de ondersteuning verloopt en of dit voldoende is. In samenwerking met medewerkers van zorgaanbieders met een inloopfunctie, cliëntorganisaties en leden van cliëntraden is er overleg gaande en worden de uitgangspunten voor de Inloop GGZ voor de komende jaren opgesteld. Dit is de basis waarop de gemeente verdere afspraken maakt met de diverse partners voor de inkoop van de Inloop GGZ. Er zit geen korting op deze taak. Op basis van een onderzoek van adviesbureau HHM in 2012 en uitgaande van een open toegang, is de schatting dat per week maximaal 500 à 600 deelnemers van de Inloop GGZ gebruik zullen maken. Streven is om in elk gebied minimaal één inloop GGZ te hebben. In enkele gebieden betekent dit

1

Dit wordt gedefinieerd als het verschil tussen het incidentele (extra) budget van 2015 en 2016 en het structurele (extra) budget vanaf 2017.


- 20 -

dat er een inloop GGZ moet worden opgezet, in andere gebieden zijn deze voorzieningen er al. De gemeente ziet toe op de kwaliteit, stimuleert een gezamenlijke methodiek van de inloopvoorzieningen en de onderlinge samenwerking.

4.7.

Maatschappelijke begeleiding van asielgerechtigden

De gemeente is verplicht om aan inburgeringsplichtige asielgerechtigden, en eventueel nareizende gezinsleden maatschappelijke begeleiding te geven. We doen dit onder meer door toe te leiden naar een inburgeringscursus, en het geven van begeleiding op het gebied van huisvesting en inkomen. We hebben dit belegd bij Vluchtelingenwerk Oost Nederland. Deze taak wordt op stedelijk niveau uitgevoerd. Redenen hiervoor zijn dat het om kleine aantallen gaat (in 2015 worden 120 asielgerechtigden verwacht), en de begeleiding specifiek door Vluchtelingenwerk gedaan wordt. Dit zullen we vooralsnog zo laten. Wel is een goede verbinding met de Gebiedsteams van groot belang. Wanneer vanuit Vluchtelingenwerk blijkt dat er een maatwerkvoorziening ingezet moet worden, gaat dit via de Gebiedsteams. Zoals beschreven in hoofdstuk 3, worden de Gebiedsteams getraind in het kunnen omgaan met groepen met een andere culturele, maar ook religieuze of seksuele achtergrond. Ook wordt er gekeken naar een diverse samenstelling van de Gebiedsteams zelf, die zoveel mogelijk aansluit bij de diversiteit in het gebied. Er komt een goede verbinding tussen de Gebiedsteams en de zelforganisaties in het gebied en op stedelijk niveau.


- 21 -

5. 5.1.

Maatwerkvoorzieningen, gericht op participatie Toegang tot maatwerkvoorziening

Een maatwerkvoorziening in de Wmo 2015 is de term voor een individuele voorziening, die afgestemd is op de persoonskenmerken van een inwoner (zie ook 4.1). Er moet onderzoek worden gedaan naar de persoonlijke situatie van de inwoner, naar wat diegene zelf nog kan en wat niet, en hoe diens sociaal netwerk eruit ziet. Als wordt geoordeeld dat een persoon inderdaad een maatwerkvoorziening nodig heeft, wordt er een beschikking afgegeven, waartegen bezwaar en beroep mogelijk is. Dit in tegenstelling tot algemene voorzieningen: daarvoor hoeft geen beschikking afgegeven te worden, en daar kan iedereen - hoogstens met een lichte toegangstoets - gebruik van maken. De toegang tot een maatwerkvoorziening verloopt altijd via het Gebiedsteam. De leden van het Gebiedsteam hebben een uitgebreid sociaal netwerk in het gebied en ze kennen de vindplaatsen. Ze gaan 'eropaf' en komen op die manier in contact met inwoners die (mogelijk) ondersteuning nodig hebben. Ook kunnen wijkbewoners die problemen ondervinden op meerdere levensgebieden zich zelf melden bij het Gebiedsteam. Het uitgangspunt van de nieuwe werkwijze per 2015 is zoals gezegd dat het Gebiedsteam eerst kijkt of iemand voldoende op eigen kracht de zaken op de rit kan krijgen, of via de inzet van zijn eigen sociaal netwerk. Het Gebiedsteam kan ook ondersteuning bieden bij het activeren van het sociaal netwerk. Er wordt gekeken of de persoon in kwestie gebaat is bij het gebruik maken van het collectieve aanbod in het gebied of in de stad. Als het nodig is, wordt individuele ondersteuning ingezet door de generalist van het Gebiedsteam. Als dit niet volstaat of onvoldoende is om de betreffende persoon voldoende zelfredzaam te maken, kan een maatwerkvoorziening ingezet worden. Het onderzoek voor een maatwerkvoorziening (voorafgaande aan de beschikking) wordt neergelegd bij Gebiedsteams. Het onderzoek moet binnen een termijn van 6 weken uitgevoerd worden. De generalist van het Gebiedsteam kan bij het onderzoek de consultatie inroepen van een specialist. De administratieve afhandeling van de beschikking loopt via de back-office.2

5.2.

Eenvoudige vragen

Zoals beschreven behandelt het Gebiedsteam de meervoudige vragen: vragen die zich afspelen op meerdere levensdomeinen. De nieuwe doelgroepen die per 2015 overkomen vanuit de Awbz naar de Wmo zijn relatief 'zwaar', zeker in vergelijking met de huidige Wmo-doelgroep. We verwachten dan ook dat deze inwoners vooral meervoudige vragen of problematiek zullen hebben. We rusten de Gebiedsteams erop toe deze mensen goed te kunnen ondersteunen. We hanteren als uitgangspunt dat alle 'nieuwe' inwoners, die zich voor de eerste keer met een (eenvoudige) vraag melden, gezien worden door het Gebiedsteam. In de nieuwe aanpak kijken we altijd naar de 'vraag achter de vraag', en wat in eerste instantie een eenvoudige vraag leek, kan later een meervoudig probleem blijken te zijn. Desondanks zijn er ook betrekkelijk 'eenvoudige vragen', die centraal in behandeling genomen kunnen worden. We denken dan bijvoorbeeld aan een herhaalde aanvraag voor een rolstoel of voor een vervoersvoorziening, voor iemand die al bij de Wmo bekend is. We benadrukken dat een eenvoudige vraag nog geen 'eenvoudige' ondersteuning vanuit de zorg als geheel hoeft te betekenen. Oudere mensen met somatische problematiek krijgen vaak al zorg van de wijkverpleegkundige (vanuit Zorgverzekeringswet). Bij de Wmo komen zij dan bijvoorbeeld terecht, omdat zij een rolstoel of een woningaanpassing nodig hebben. Een dergelijke aanvraag voor de Wmo kan centraal geregeld worden via telefoon of website van de gemeente. Van daaruit komt er een goede verbinding met de back-office, wanneer er een beschikking afgegeven moet worden. Wanneer er bijvoorbeeld sprake is van een hele specifieke rolstoel, kan er ter consultatie een specialist worden geraadpleegd. Een goede samenwerking en schakeling tussen de wijkverpleegkundige en de gemeente is hiervoor erg belangrijk.

2

Reden hiervoor is dat in de Wmo 2015 is opgenomen, dat de bevoegdheid voor het maken van de beschikking bij een ambtenaar van de gemeente ligt. Bezwaar en beroep hiertegen is dus ook alleen mogelijk via de gemeente.


- 22 -

Wanneer er twijfel is of er mogelijk toch meer aan de hand is met de inwoner in kwestie, wordt er direct een afspraak ingepland met een medewerker van het Gebiedsteam.

5.3.

Begeleiding individueel als maatwerkvoorziening

De individuele begeleiding zal op verschillende niveaus plaatsvinden: een gedeelte door de generalisten van het Gebiedsteam als algemene voorziening, een gedeelte als maatwerkvoorziening door ambulante begeleiders in het gebied (oa waakvlamtrajecten), of op stedelijk/regionaal niveau voor de meer gespecialiseerde vormen van begeleiding. Voor al deze niveaus geldt dat het Gebiedsteam de toegangspoort vormt, en de begeleiding uitgevoerd wordt onder regie van het Gebiedsteam. Ook bij de individuele begeleiding maken we zoveel mogelijk de beweging van 'zwaar naar licht', en zetten we zoveel als mogelijk algemene voorzieningen in. Dit zal alleen niet altijd kunnen. Voor bepaalde problematiek is de inzet van specialistische kennis nodig, of is langdurige ondersteuning nodig, zoals bij mensen met bijvoorbeeld een psychiatrische stoornis. Dergelijke ondersteuning zal dan in de vorm van een maatwerkvoorziening geboden worden. Vanuit de huidige Awbz-systematiek wordt er gewerkt met vijf verschillende grondslagen. Deze zullen we in de nieuwe werkwijze loslaten; het is de taak aan de Gebiedsteams om maatwerk te leveren en bij elke persoon te kijken wat nodig is voor hem of haar. De ene persoon met een psychiatrische stoornis, is de andere niet, en per persoon kan een heel ander ondersteuningsaanbod passend zijn.

5.4.

Persoonlijke verzorging

Per 2015 wordt de gemeente verantwoordelijk voor 5% van de huidige persoonlijke verzorging. Het gaat hierbij om het gedeelte van de persoonlijke verzorging, dat zich richt op de ondersteuning van inwoners (zonder lichamelijke problematiek), bij het uitvoeren van de algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL-activiteiten). Voor Arnhem gaat dit om ruim 300 inwoners (Vektis, 2013). De overige 95% van de persoonlijke verzorging komt onder verantwoordelijkheid van de Zorgverzekeringswet (Wijkverpleegkundige). Dit wordt geboden aan mensen met lichamelijke (somatische) problematiek. Verschil met het gedeelte waar de gemeente verantwoordelijk voor wordt, is dat de ADL-activiteiten door de wijkverpleegkundige vooral overgenomen worden. Zo zal een wijkverpleegkundige iemand helpen met douchen, naar de wc gaan of opstaan en eten klaarmaken. De ondersteuning vanuit de gemeente richt zich met name op het aansporen om dergelijke activiteiten te ondernemen en het licht ondersteunen daarvan. Het soort ondersteuning dat met persoonlijke verzorging geboden wordt ligt dicht aan tegen de Individuele begeleiding. Daarom zullen we deze twee vormen van ondersteunen als één pakket aanbieden, in de vorm van individuele begeleiding.

5.5.

Begeleiding groep (dagbesteding) als maatwerkvoorziening

De dagbesteding willen we zoveel als mogelijk lokaal aanbieden en we zullen hiervoor een inspanningsverplichting in de contractering met aanbieders opnemen. Dit beperkt ook de vervoerskosten. Aanbieders zijn hier al mee bezig, maar moeten dit doorontwikkelen gedurende 2015 en 2016. We gaan onderzoek doen in welke gebieden de mensen zitten die dagbesteding hebben, en welke doelgroepen mogelijk samengevoegd kunnen worden. Gedurende 2015 gaan we op zoek naar vernieuwende vormen van dagbesteding. Zoals beschreven in 4.4 onderzoeken we welk gedeelte in samenhang met algemene welzijnsvoorzieningen uitgevoerd kan worden. We richten ons hierin op het maken van de verschuiving van maatwerkvoorzieningen naar algemene voorzieningen. Dit zal vanwege het overgangsrecht in 2015 nog slechts beperkt mogelijk zijn. Voor bepaalde groepen, met name de zwaardere doelgroepen die langdurige ondersteuning nodig hebben, zal dagbesteding in de vorm van een maatwerkvoorziening noodzakelijk blijven. Veelal gaat het dan om stedelijke of regionale dagbesteding. De arbeidsmatige dagbesteding ligt dicht aan tegen de groep mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, die onder de Participatiewet vallen. Bij de arbeidsmatige dagbesteding gaan we dan ook zoveel mogelijk de verbinding maken met participatie, en ondersteunen we innovatieve projecten op dat vlak. Op dit moment zijn


- 23 -

er al goede voorbeelden van dergelijke projecten, zoals In de Weerd, waar mensen vanuit de Awbzdagbesteding aan de slag zijn en soms zelfs uitstromen naar reguliere werkgevers. We onderzoeken de mogelijkheden om voor mensen die via Gebiedsteams in aanmerking komen voor arbeidsmatige dagbesteding de samenwerking te bevorderen tussen Presikhaaf Bedrijven en Awbz-instellingen. Met het recent door het rijk gesloten Zorgakkoord zijn er extra middelen beschikbaar gesteld voor de individuele begeleiding en de dagbesteding. Het is nog niet duidelijk hoeveel dit aan extra middelen voor de gemeente Arnhem betekent. Zie ook 4.4.

5.6.

Kortdurend verblijf en respijtzorg

Kortdurend verblijf en respijtzorg biedt mantelzorgers de mogelijkheid hun zorgtaken even helemaal aan een ander (beroepskracht of vrijwilliger) over te laten. Hiermee kan eventuele (dreigende) overbelasting voorkomen worden. Met kortdurend verblijf kunnen mensen maximaal drie etmalen per week in een intramurale instelling verblijven. In de instelling wordt er persoonlijke verzorging geboden, verpleging en/of begeleiding. Het is bedoeld voor mensen met een somatische, psychogeriatrische of psychiatrische aandoening, of mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking, die permanent toezicht nodig hebben. In Arnhem maken er op dit moment enkele tientallen inwoners gebruik van kortdurend verblijf vanuit de Awbz (Vektis, 2013). Er is een onderscheid tussen tijdelijke mantelzorg en langdurige mantelzorg. Voor langdurige mantelzorg is het belangrijk om in een regelmatige frequentie respijtzorg te bieden en dus niet incidenteel. Het rijksbeleid is er op gericht om mensen steeds langer zelfstandig te laten wonen. Met de Wet langdurige zorg zal het aantal mensen met een zorgbehoefte die niet meer geïndiceerd worden voor zorg met verblijf vanaf 2015 sterk toenemen (zie ook 1.2). De zorg van ouder of partner zal meer en meer nodig zijn. De kans dat daarbij deze mantelzorgers overbelast raken groeit, omdat de zwaarte van de zorg toeneemt. In Arnhem hebben de partijen uit het college in het coalitieakkoord (punt z6) uitgesproken dat respijtzorg in Arnhem goed geregeld moet gaan worden. Onderstaande zaken kunnen helpen om bij mantelzorgers de zorgbelasting tijdelijk te verlichten: •

Overnemen van zorg door professional(s). Voorbeelden daarvan zijn dagopvang, logeerhuizen, zorgboerderijen, professionele respijtzorg thuis. Dit zal dan in de vorm van een maatwerkvoorziening worden aangeboden. Dan zal de generalist van het Gebiedsteam de regisseur blijven. Ook kan vervangende zorg ingekocht worden met een PGB.

•

Gedeeltelijk overnemen van zorg door vrijwilligers. Denk b.v. aan een dagdeel hulp door vrijwillige thuishulp of aan zorg thuis via "Handen-in-Huis", het regelen van een gastgezin. Voor sommige voorzieningen hoeft geen vergoeding betaald te worden. Soms kan uit de basisverzekering een gedeelte worden vergoed.

•

Verlichten van de zorgtaak door (professional of vrijwilliger) hulp te bieden bij b.v. aanvragen voor specifieke regelingen, boodschappen te doen, hulp bij financiële administratie, buddyhulp/ maatjes, etc. Maar ook lotgenotencontacten of waarderingsactiviteiten. Belangrijk is dat de mantelzorger vertrouwen heeft in de "zorgverlichter"/respijtzorger en daarom is het ook belangrijk om zo mogelijk één respijtzorger te hebben i.p.v. meerdere.

Het regelen van respijtzorg vraagt vanuit de Gebiedsteams om afspraken met professionele en vrijwilligersorganisaties op gebiedsniveau (en zo mogelijk met betrokkenheid van MVT/Steunpunt Mantelzorg en wijkverpleegkundige en/of STMG). Bij het bieden van respijtzorg en kortdurend verblijf treedt de generalist van het Gebiedsteam op als regisseur.

5.7.

Huishoudelijke hulp

De Wmo 2015 brengt grote wijzigingen aan in hulp bij huishouden (HbH). Vanaf 2015 geldt dat wanneer een burger niet voldoende zelfredzaam is om te participeren, de gemeente die persoon daarin kan ondersteunen. Hulp bij huishouden kan een element in deze ondersteuning zijn.


- 24 -

Het budget voor hulp bij huishouden bedraagt in 2014 € 9,4 miljoen. De aangekondigde rijkskorting op dit budget maakt dat het beschikbare bedrag in 2015 naar € 5.950 miljoen zakt en in 2016 € 5.850 miljoen. We streven naar een ‘zachte landing’. Hiermee bedoelen we zo min mogelijk nadelige gevolgen en een zo soepel mogelijke overgang voor zowel de cliënt, als voor de medewerkers van de thuiszorginstellingen. Er wordt nu al geconstateerd dat de te maken kosten in 2015 in het kader van deze ‘zachte landing’ niet voldoende kunnen worden gedekt uit de middelen van het WMO-beleidsveld. Voor de Hulp bij huishouden is een regionaal contract afgesloten, dat loopt tot 1 januari 2015. Om de zachte landing mogelijk te maken, zijn we voornemens om het huidige contract voor de laatste maal met één jaar te verlengen. Dit betekent dat het huidige zorgaanbod voor de Hulp bij huishouden voor 2015 gehandhaafd blijft. Bij de bespreking over de verlenging van het contract zal de in het coalitieakkoord opgenomen afspraak over de inschaling van de thuiszorgmedewerkers worden meegenomen. In 2015 beginnen we met het opzetten van de nieuwe aanbesteding voor inkoop van dienstverlening, zodat deze per 2016 in kan gaan. In overleg met zorgpartijen en cliëntenorganisaties zullen we de mogelijkheden onderzoeken om tot verantwoorde bezuinigingen te komen en meer flexibele vormen van de Hulp bij huishouden in te zetten. We respecteren het overgangsrecht.3 We sturen erop, dat de uitvoering vanaf 2016 zoveel mogelijk binnen het beschikbare budget plaats zal vinden. De nieuwe uitvoering van de Hulp bij huishouden vanaf 2016 zal in 2015 ter besluitvorming aan de raad worden voorgelegd. In 2015 nemen we afscheid van de PGB service & bemiddeling; het rapport van de commissie Kalsbeek biedt hiervoor de aanleiding. Voor nieuwe cliënten bieden we vanaf 2015 dit product niet meer aan. Voor bestaande cliënten zullen we dit afbouwen, daarmee rekening houdend met een overgangstermijn. Zoals bij alle maatwerkvoorzieningen het geval is, zal ook de toegang tot de Hulp bij huishouden voor 'nieuwe inwoners' via de Gebiedsteams lopen.

5.8.

Vervoer als maatwerkvoorziening

Een deel van het vervoer zal in de vorm van een algemene voorziening aangeboden kunnen worden (zie vorige hoofdstuk), een ander deel niet. We doen nu onderzoek in hoeverre specifiek doelgroepenvervoer gebundeld kan worden, bijvoorbeeld van Stadsregiotaxi, Wmo-zorgtaxi, vervoer naar dagbesteding groep, Leerlingenvervoer etc. Onderzoek wordt gedaan naar de combinatie van doelgroepen en om te komen tot een betere logistieke organisatie van het vervoer. De uitkomst hiervan kan mogelijk leiden tot een regionale regieof mobiliteitscentrale zijn. Dit is sowieso pas mogelijk vanaf 2016 in verband met lopende contracten. Vanuit de huidige Wmo zijn er 5.730 vervoersvoorzieningen verstrekt (april 2014). Een persoon kan van meerdere vervoersvoorzieningen gebruik maken. Begin 2013 hadden 575 personen vanuit de Awbz een indicatie voor begeleiding groep met vervoer. De kosten voor het vervoer bedragen ongeveer een derde van de totale kosten voor begeleiding. In de contractering met aanbieders voor dagbesteding groep nemen we vanaf 2015 de volgende zaken als inspanningsverplichting op: • locaties voor dagbesteding groep zoveel mogelijk in de woonomgeving (lokaal) situeren (match van vraag en aanbod in een gebied). Dit zal niet direct lukken in 2015 voor bestaande aanbieders, maar op termijn. Nieuwe aanbieders moeten hun aanbod afstemmen op de vraag/behoefte in het gebied; • het zoveel mogelijk collectief organiseren van het vervoer; • in bedrijfsvoering rekening houden met vervoersmogelijkheden van de cliënt, bv flexibel hanteren van openingstijden; • het bevorderen van de zelfredzaamheid van cliënten met het vervoer naar de dagbesteding (training gebruik regulier OV, bijv. via een App; opzet van maatjesprojecten etc; In de Verordening die in het najaar van 2014 aan de raad voorgelegd zal worden, werken we uit hoe we de Wmo-vervoersvoorzieningen voor collectief vervoer en individueel vervoer vormgeven. In de verordening nemen we ook op welke eigen bijdragen we heffen. Hierbij houden we rekening met eventuele stapeling van 3

Voor de Hulp bij huishouden geldt een ander overgangsrecht dan voor de nieuwe onderdelen die overkomen vanuit de Awbz naar de Wmo. Voor de HbH moet rekening gehouden worden met een termijn van een half jaar.


- 25 -

meerkosten. Hierbij leggen we een relatie met de nieuwe maatwerkvoorziening inkomensondersteuning voor chronisch zieken en gehandicapten (zie 7.9).

5.9.

Doventolk

Vanaf 2015 komt ook de doventolkvoorziening voor de 'leefwereld' vanuit de Awbz over naar de Wmo 2015. Ongeveer 3000 mensen maken hier landelijk gebruik van. Op dit moment wordt deze doventolkvoorziening landelijk uitgevoerd door één Zorgkantoor (Menzis), namens alle zorgkantoren. Vanuit de politiek en cliëntorganisaties wordt er nu op aangedrongen om deze voorziening per 2015 als een landelijke voorziening overeind te houden, om redenen van doelmatigheid, kwaliteit en de beperkte doelgroep die hier gebruik van maakt. Ook hebben zowel de gebruikers van de doventolk, als de doventolken zelf, positieve ervaringen met de manier waarop het nu georganiseerd is. De VNG onderzoekt nu of het wenselijk en mogelijk is om deze functie vooralsnog landelijk te organiseren en uit te voeren. In de komende maanden legt zij hiervoor een voorstel aan de gemeenten voor. Wat betreft Arnhem heeft het de voorkeur om deze functie de komende jaren landelijk te organiseren.

5.10. Inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten In het Regeerakkoord is aangekondigd dat de gemeenten verantwoordelijk worden voor de inkomensondersteuning aan chronisch zieken en gehandicapten (CZG) als het gaat om meerkosten tengevolge van chronische ziekte of handicap. Met ingang van 1 januari 20144 is nu het voornemen om de twee landelijke zorgkostenregelingen, de Wtcg en de CER, af te schaffen. Het wetsvoorstel ligt nog ter besluitvorming in de Eerste Kamer. Het is (nog) niet bekend hoeveel personen in Arnhem in aanmerking kwamen voor deze regelingen. Het CAK zal in juni 2014 de CER-doelgroep van 2013 berichten en in oktober 2014 de Wtcg-doelgroep van 2014 en deze doelgroepen verwijzen naar de gemeente. Voor de inzet van het budget 2014 in Arnhem komt een separaat voorstel. Gestreefd wordt om het raadsvoorstel met voorstellen hoe de inkomensondersteuning CZG wordt vormgegeven, te behandelen in de raad van eind 2014. Het budget voor deze nieuwe verantwoordelijkheid wordt toegevoegd aan het sociaal deelfonds, met een korting van ongeveer 50% ten opzichte van het rijksbudget. Gemeenten krijgen beleidsvrijheid bij het inzetten van de middelen binnen het sociaal domein: het kan ingezet worden via de Wmo, bijzondere bijstand of ander lokaal beleid. Momenteel verkennen wij op welke wijze wij de doelgroep CZG vanaf 2015 het beste kunnen ondersteunen als het gaat om de compensatie van meerkosten. Of iemand meerkosten heeft, hangt van veel factoren af, zoals inkomen en leefstijl. Er kan sprake zijn van directe meerkosten (bijvoorbeeld kosten of eigen bijdragen voor medische hulp of hulpmiddelen) of verborgen meerkosten (bijvoorbeeld energiekosten, of kosten voor extra kleding). Bij deze verkenning betrekken wij landelijke onderzoeken op dit terrein. We kijken ook welke meerkosten CZG via de gemeentelijke collectieve aanvullende zorgverzekering kunnen worden gecompenseerd. De volgende denklijnen worden gebruikt om dit onderdeel uit te werken: • We brengen zoveel als mogelijk de compensatie van de meerkosten (direct en indirect) en het eigen risico onder in een gemeentelijke CAZ (collectieve aanvullende zorgverzekering) voor chronisch zieken en gehandicapten (CZG). Welke meerkosten en welke inkomensgrens gehanteerd wordt, hangt af van het resultaat van de verkenning. • We onderzoeken wat vanuit de individuele bijzondere bijstand geboden kan worden voor de doelgroep CZG die elders verzekerd zijn, met een overgangstermijn om over te stappen naar de gemeentelijke CAZ CZG; • Financiële tegemoetkoming via de Wmo. We onderzoeken welke meerkosten (direct of indirect) en/of eigen bijdragen/eigen aandeel voor Wmo-voorzieningen eventueel hier ondergebracht kunnen worden. Ook hiervoor geldt de vraag welke inkomensgrenzen en draagkrachtregels gehanteerd moeten worden. Bij de uitwerking geven we hoge prioriteit aan eenvoudige regelgeving, gerichte communicatie aan de doelgroep, het tegengaan van bureaucratie (toegang dichtbij de burger), het beperken van uitvoeringslasten en 4

In het voorstel is opgenomen om de regeling met terugwerkende kracht af te schaffen.


- 26 -

het voorkomen van stapelingseffecten van meerkosten en eigen bijdragen in de Wmo en vanuit andere wetgeving.


- 27 -

6. 6.1.

Maatwerkvoorzieningen, gericht op opvang Toegang tot maatwerkvoorzieningen voor opvang

Het beschermd wonen, de vrouwenopvang en de maatschappelijke opvang zijn centrumgemeentefuncties binnen de nieuwe Wmo. Voor de maatschappelijke opvang en de vrouwenopvang was dat al zo binnen de huidige Wmo. In de nieuwe Wmo komt het beschermd wonen daarbij. We hebben als algemeen uitgangspunt bepaald, dat alle toegang tot maatwerkvoorzieningen verloopt via de Gebiedsteams, eventueel met consultatie van een specialist. Natuurlijk kan niet van alle medewerkers van de Gebiedsteams kan worden verwacht dat zij verstand hebben van deze (specifieke) doelgroep en het overzicht hebben over deze (stedelijke en regionale) voorzieningen. Daarnaast heeft een deel van de cliënten geen binding meer met een gebied en is het onduidelijk bij welk Gebiedsteam ze terecht zouden kunnen. Ook is niet in elk gebied een voorziening aanwezig voor bijvoorbeeld beschermd wonen of vrouwenopvang. Daarom kiezen we ervoor, om voor de toegang een beperkt aantal medewerkers van enkele Gebiedsteams 'aan te wijzen'. We zorgen ervoor, dat dit generalisten zijn die kennis van en ervaring hebben met de doelgroep en het overzicht hebben over de opvangvoorzieningen op stedelijk en regionaal niveau. Tegelijkertijd kunnen zij met een 'generalistische blik' kijken en ook bij deze doelgroep zoveel mogelijk de beweging maken van zware maatwerkvoorziening naar ambulante ondersteuning (waar mogelijk). Deze aangewezen generalisten zullen in samenspraak met een specialist - vaak zal dat de voormalig behandelaar zijn - het onderzoek doen naar de wenselijkheid van een maatwerkvoorziening. Wanneer de persoon in kwestie uiteindelijk in een ander gebied terecht komt voor de opvang, neemt de medewerker contact op met het Gebiedsteam dat in het betreffende gebied actief is, en wordt de cliënt aan dat Gebiedsteam gekoppeld. Wanneer blijkt dat er geen opvang nodig is, kan de cliënt direct aan een gebied en Gebiedsteam gekoppeld worden. Via dat Gebiedsteam kan hij of zij dan ambulante begeleiding krijgen. Voor maatschappelijke opvang ligt dit iets anders. Een deel van deze (dakloze) cliënten heeft geen binding meer met een gebied en het is onduidelijk bij welk gebied ze terecht zouden kunnen. De toegang tot intramurale maatschappelijke opvang laten we daarom niet via de Gebiedsteams lopen. Dit blijft vooralsnog via de (stedelijke) centrale toegang van de VGGM lopen. Het gedeelte van de preventie en nazorg binnen de maatschappelijke opvang zal wel via het Gebiedsteam lopen.

6.2.

Beschermd wonen

Het beschermd wonen gaat over zware zorg. Het gaat over GGZ-cliënten die (op dit moment) in een intramurale beschermde woonomgeving wonen met 24-uurs toezicht. Er is een overlap met de populatie van de maatschappelijke opvang (voormalig daklozen). Een groot gedeelte van de populatie voor Beschermd wonen komt uit behandeling in een kliniek (en dus niet uit wijk). In de centrumgemeente gaat het om een 1350 personen (CAK, juli 2013) en ongeveer 60 miljoen euro. In tegenstelling tot de andere onderdelen die vanuit de Awbz overkomen naar de Wmo, zoals voor de begeleiding, geldt voor het beschermd wonen een overgangstermijn van minimaal 5 jaar. Binnen het beschermd wonen willen we een continuüm creëren van beschermd wonen naar begeleid wonen. We willen de gebruikers zoveel mogelijk laten wonen in woonwijken, en zo min mogelijk in geclusterde voorzieningen. We streven naar verkorting van de gemiddelde doorstroomtermijn binnen Beschermd Wonen, zodat mensen sneller zelfstandig kunnen wonen met ambulante begeleiding (40% van de mensen woont 4 jaar of langer in Beschermd wonen). De toegang voor Beschermd wonen verloopt via de Gebiedsteams, via een stedelijke 'pool' van een beperkt aantal daarvoor aangewezen generalisten. Deze generalisten kunnen bij de beoordeling of er beschermd wonen ingezet moet worden een deskundige raadplegen, zoals een praktijkverpleegkundige of een psychiatrisch verpleegkundige. Deze deskundige zal vaak de voormalig behandelaar van de cliënt zijn. De generalisten werken net als de andere generalisten in de Gebiedsteams, maar hebben de doelgroep beschermd wonen als speciaal aandachtsgebied. Zij hebben goed overzicht over de locaties voor Beschermd wonen. Deze generalisten kunnen bijvoorbeeld komen uit Gebiedsteams waar ook een locatie voor Beschermd wonen aanwezig is. Niet in elk gebied is immers een locatie aanwezig, en ook verschilt het soort Beschermd wonen dat aangeboden wordt per locatie (bijvoorbeeld niet in elk gebied is Beschermd wonen dat op verslaving gericht is).


- 28 -

De toegang tot beschermd wonen wordt in de 2e helft van 2014 verder uitgewerkt. In regionaal verband wordt verder uitgewerkt hoe de toegang via de Gebiedsteams zich verhoudt tot de regio. Uitgangspunt is dat er samen met de cliënt tijdens het onderzoek en de aanvraag gezocht zal worden naar een geschikte locatie, ergens in de regio. Voor 2015 richten we ons met name op de nieuwe cliënten en de cliënten van wie de indicatie afloopt. Vanwege overgangstermijn van 5 jaar hoeft nog niet iedereen in 2015 opnieuw beoordeeld te zijn. Gezien de inhoudelijke beweging die we verwachten te kunnen maken bij een deel van de cliënten van Beschermd naar zelfstandig wonen met ambulante begeleiding, verwachten we op termijn een bezuiniging te kunnen realiseren op het budget voor Beschermd Wonen. PGB blijft ook binnen Beschermd wonen een mogelijkheid.

6.3.

Maatschappelijke opvang

Maatschappelijke opvang bestaat uit verschillende fasen: preventie, opvang en herstel. In de fasen van preventie en herstel wordt meestal intensieve, maar wel extramurale ambulante begeleiding geboden aan mensen die zelfstandig wonen. Het gaat hierbij om een kwetsbare groep mensen. Het zijn vaak mensen die bijvoorbeeld dreigen dakloos te worden of sterk af te glijden. Het kunnen ook mensen zijn die dakloos geweest zijn of in de opvang hebben gezeten, en nu weer de stap maken naar zelfstandig wonen met begeleiding. Soms is dat in een complex van een instelling, met zelfstandige units, soms is dat geheel zelfstandig in een door de corporatie beschikbaar gestelde woning. De locaties van deze woningen zijn verspreid over de gebieden van de hele stad. De toegang tot de ambulante begeleiding die in de fasen van preventie en herstel geboden wordt, loopt daarom net als de overige ambulante begeleiding, via de Gebiedsteams (zie 5.3): het gaat hierbij immers net zozeer om inwoners van een gebied, of mensen die dat 'weer' zijn geworden. De generalist van het Gebiedsteam wordt dan de regisseur van de ambulante ondersteuning die geboden wordt. De fase van opvang in de MO bestaat uit niet-ambulante ondersteuning: het gaat om (tijdelijk) intramuraal verblijf in een opvanginstelling. Dit is centraal geregeld: er zijn een aantal opvanglocaties in de stad, waar dakloze mensen uit de hele regio gebruik van kunnen maken. Het gaat hierbij om dakloze mensen, die niet zozeer aan een gebied in de stad te koppelen zijn; ze zijn immers dakloos. Daarom laten we de intramurale opvang binnen de maatschappelijke opvang, vooralsnog niet via de Gebiedsteams lopen, maar via de centrale toegang van VGGM. Binnen de opvang blijft het centrale doel altijd om iemand weer zo snel mogelijk - wanneer de situatie dit toelaat - uit te laten stromen richting zelfstandig wonen met ambulante ondersteuning. Wanneer dit het geval is, wordt de persoon in kwestie direct aan een Gebiedsteam gekoppeld. Streven is wel om op termijn de toegang tot de gehele Maatschappelijke opvang via de Gebiedsteams te laten lopen.

6.4.

Vrouwenopvang

Hulp aan slachtoffers van huiselijk geweld vindt in principe ambulant plaats via de Gebiedsteams. Het komt echter vaak voor dat vrouwen zich pas melden voor hulp als er een ernstig incident heeft plaatsgevonden en de veiligheid in het geding is. In dat geval doet Moviera een intake met het slachtoffer, waarbij met name de veiligheidrisico’s in kaart worden gebracht. Als er geen ernstige veiligheidsrisico’s bestaan kan de normale route via het Gebiedsteam gevolgd worden. Bij ernstige veiligheidsrisico’s kan de vrouw rechtstreeks toegelaten worden tot de analysefase van Moviera voor kortdurende opvang (maximaal 6 weken). Dit beschouwen we als een algemene voorziening. In deze periode wordt onderzoek gedaan en een plan opgesteld. Als de veiligheid het toelaat wordt het Gebiedsteam betrokken bij het opstellen van het plan en kan verdere ambulante ondersteuning via het Gebiedsteam worden ingezet. Als terugkeer naar de wijk nog niet haalbaar is en er opvang nodig is, wordt er een van de aangewezen generalisten uit een van de Gebiedsteams samen met een specialist geraadpleegd. Zij doen het onderzoek voor de beschikking van de maatwerkvoorziening van de opvang. Hierbij moet de geheimhouding van het verblijfadres bij het aanvragen van de beschikking in de back-office goed geborgd zijn. Vervolgens blijft de betrokken generalist het proces goed bewaken, in samenspraak met de begeleider uit de opvang.


- 29 -

6.5.

Opvang voor asielzoekers zonder verblijfsvergunning

De gemeente Arnhem biedt in bepaalde gevallen noodopvang aan asielzoekers in de gemeente Arnhem, die geen recht (meer) hebben op rijksopvang. In de noodopvang worden zij opgevangen in woningen van de gemeente en ontvangen eventueel leefgeld. Aanvragen voor deze opvang worden beoordeeld door een door de gemeente gemandateerde Toetsingscommissie. Asielzoekers moeten aan een aantal criteria voldoen. Voor de noodopvang is een structureel budget beschikbaar. De WMO staat niet open voor mensen zonder verblijfsvergunning. Toch wordt de opvang van deze vreemdelingen op basis van de geldende jurisprudentie onder de werking van de WMO gebracht. Deze uitbreiding van de WMO vindt plaats op basis van het Europees recht, en is alleen in specifieke gevallen van toepassing. Voor asielzoekers bestaat er de Regeling Zorg Asielzoekers. Dit is een regeling waarin de basisgezondheidszorg en de specialistische zorg beschreven staat waar asielzoekers gebruik van kunnen maken. Bepaalde Wmo-voorzieningen vallen hier ook onder. Zorgaanbieders kunnen op deze regeling terugvallen wanneer asielzoekers de kosten van deze zorg niet kunnen betalen. Ook asielzoekers in de noodopvang kunnen in bepaalde gevallen gebruik maken van Wmo voorzieningen vanuit deze Regeling.


- 30 -

7.

Huiselijk geweld

Het bieden van voorlichting, preventie en het bestrijden van huiselijk geweld is een taak van de gemeente. Arnhem heeft als centrumgemeente (regio Arnhem en Achterhoek) hierin een bijzondere verantwoordelijkheid. In nauw overleg met regiogemeenten heeft Arnhem in 2014 een regiovisie huiselijk geweld en kindermishandeling opgesteld, die sterk de nadruk legt op gerichte preventie, signalering, het verminderen van handelingsverlegenheid en nazorg, een en ander in nauwe afstemming met de sociale omgeving en de Gebiedsteams. Het veiligheidaspect verdient hierbij hoge prioriteit. Ook dient hierbij specifieke aandacht besteed te worden aan ouderenmishandeling, eergerelateerd geweld en slachtoffers van loverboys en mensenhandel. Naar verwachting wordt de regiovisie voor of vlak na de zomer 2014 in alle gemeenteraden besproken. Daarna moet dit binnen alle gemeenten van de regio geïmplementeerd worden. Vanuit Wmo 2015 en de jeugdwet moeten gemeenten één bovenlokaal meldpunt voor huiselijk geweld en kindermishandeling instellen (AMHK). In Gelderland worden, op het niveau van de veiligheidsregio’s, in totaal 3 AMHK gerealiseerd. Arnhem sluit aan bij AMHK- Gelderland Midden. Sinds 1 juli 2013 is de Wet meldcode van kracht. Iedere maatschappelijke instelling dient een meldcode te hanteren bij vermoedens van huiselijk geweld of kindermishandeling. Deze 'meldcode' is in feite een stappenplan dat beschrijft wat professionals moeten doen bij vermoedens van huiselijk geweld of kindermishandeling. De eerste stappen gaan over signaleren, overleggen met een collega en het voeren van gesprekken met de cliënt. Daarna volgt een 'afweging' en tot slot het besluit hulp te organiseren en/of een advies aan te vragen of melding te doen bij het AMHK. Net als alle professionals moeten ook de professionals in de Gebiedsteams volgens deze Meldcode gaan werken, en (vermoedens van) huiselijk geweld en kindermishandeling signaleren. De gemeente heeft daarnaast de wettelijke taak van toezicht en handhaving in dit kader. Deze functie wordt eind 2014 ingericht. Als er een melding van huiselijk geweld of kindermishandeling wordt gedaan bij het AMHK, doen AMHK medewerkers onderzoek of er werkelijk sprake is van huiselijk geweld of kindermishandeling. Gebiedsteams krijgen de taak om preventieve interventies te plegen voor huiselijk geweld, en het Gebiedsteam moet de eventuele hulp inzetten en uitvoeren na een eventuele melding (als algemene danwel als maatwerkvoorziening). Het Gebiedsteam blijft dus altijd de regisseur van de in te zetten interventies. Bij acute veiligheidsdreigingen en bijvoorbeeld bij een Tijdelijk Huisverbod, ligt de regie bij het AMHK. Het AMHK stelt haar deskundigheid breed ter beschikking aan de Gebiedsteams en gespecialiseerde hulpverlening. Bijvoorbeeld door consulten op locatie, door ondersteuning bij gesprekken met ouders of kinderen, door het leiden van bijeenkomstem en het helpen opstellen van veiligheidsplannen. Ook door het geven van voorlichtingen en trainingen aan de Gebiedsteams over het werken met de Meldcode, het signaleren van huiselijk geweld en kindermishandeling en het bespreekbaar maken daarvan. Als centrumgemeente is Arnhem verantwoordelijkheid voor de begeleiding en opvang van slachtoffers uit de regio. Arnhem ontvang hiertoe middelen vanuit het rijk. Vanaf 2015 vindt er een herverdeling van deze middelen voor vrouwenopvang en huiselijk geweld plaats die voor de regio Arnhem/Achterhoek zal leiden tot een gefaseerde teruggang van in totaal 38 %. Mede met het oog hierop wordt de komende jaren een inhoudelijke en financiële doorontwikkeling van het werken met trajecten doorgevoerd en een beperking van het aantal opvangplaatsen gerealiseerd (Traject Moviera: minder opvang en meer ambulant).


- 31 -

8. 8.1.

Aanpalende terreinen Verbindingen met Gebiedsteam Jeugd

In het gebied zijn meerdere teams werkzaam: Gebiedsteam Jeugd, Gebiedsteam Volwassenen, team Veiligheid en team Fysiek. De teams sluiten op elkaar aan en versterken elkaar. De juiste vorm hiervoor zal in de praktijk gezocht moeten worden. De wijkregisseur verbindt de verschillende teams en domeinen. In de praktijk zal er een overlap bestaan tussen het Gebiedsteam Volwassenen en het Gebiedsteam Jeugd & Gezin. Beide teams weten elkaar goed te vinden. Er zijn zaken, waar zowel problematiek op het gebied van de kinderen speelt, maar ook problematiek op het gebied van de ouders/verzorgers. In dat geval werken beide teams nauw met elkaar samen. Zodra de veiligheid van de kinderen in het geding is, zal de regie bij het Gebiedsteam Jeugd liggen. De ondersteuning die geboden wordt vanuit Gebiedsteam Jeugd en Gezin, kan doorlopen tot 23 jaar als de jongere voor zijn of haar 18e al in zorg zat. Voor de bewoner zelf is er feitelijk één voordeur tot de Gebiedsteams. Daarachter werken de beide teams met elkaar samen.

8.2.

Verbinding met Participatie

In de nieuwe Participatiewet worden de Wet Werk en Bijstand (WWB), de Wet Sociale Werkvoorziening (WSW) en een deel van Wet Jonggehandicapten (WAJONG) samengevoegd. Tussen de Wmo en de Participatiewet bestaat er een sterke overlap. Er is geen strikte scheiding te maken in doelgroepen binnen de (arbeidsmatige) dagbesteding van de huidige AWBZ en mensen binnen de Sociale Werkvoorziening. Bij beide groepen stellen we het bevorderen van (arbeidsmatige) participatie centraal en stimuleren projecten die zich vanuit beide wetten hierop richten. Dagbesteding en Inkomen zijn twee leefdomeinen van de zelfredzaamheidsmatrix, waar het Gebiedsteam zich ook bij bewoners op richt. Zij inventariseren wat de situatie is van de betreffende persoon op die gebieden, wat diegene hierop zelf aan acties kan inzetten, en waar er mogelijk ondersteuning nodig is. De ondersteuning die het Gebiedsteam levert op deze domeinen bevindt zich in de preventieve sfeer. Wanneer iemand een uitkering aan moet vragen, of wanneer er een traject ingezet moet worden richting arbeidsparticipatie of arbeidsreïntegratie, pakt het cluster Werk & Inkomen van de gemeente dit op. Vanuit dit cluster worden Inkomensconsulenten gekoppeld aan de Gebiedsteams. Zij zijn bereikbaar voor vragen vanuit het Gebiedsteam richting Werk & Inkomen.

8.3.

Verbinding met Zorgverzekeringswet en wijkverpleegkundige

In de Wet Langdurige Zorg is opgenomen dat de wijkverpleegkundige (met schakelfunctie) moet zorg dragen voor de verbinding tussen het sociale en medische domein. Het betreft hier dus niet alleen verpleegkundige of verzorgende handelingen, maar ook de zogeheten 'niet toewijsbare zorg' die samenhangt met de zorgverlening zoals het coördineren ervan, coaching (bijvoorbeeld ondersteuning bij zelfredzaamheid) en individuele, zorggerelateerde preventie. De nieuwe opzet heeft een relatie met de landelijke pilot 'Zichtbare Schakel: de wijkverpleegkundige voor een gezonde buurt'. De kennis en ervaring die opgedaan is in dit programma zal benut worden in het maken van nieuwe afspraken met de zorgverzekeraars. De functie van Wijkverpleegkundige wordt gepositioneerd in de Zorgverzekeringswet. De zorgverzekeraars beschikken over een landelijk maximaal budget van € 40 miljoen voor de inzet van de wijkverpleegkundige in de gebiedsteams. In de Wmo 2015 is vastgelegd dat de wijkverpleegkundige met de gemeente moet samenwerken. Om hierover tot goede afspraken te komen is op initiatief van de gemeente Arnhem in samenwerking met de overige convenantgemeenten (Groningen, Enschede en Den Haag) en Menzis een 'Werkagenda' opgesteld. In deze werkagenda worden voor de komende 4 jaar uitvoeringsafspraken vastgelegd over o.a. de positionering van de wijkverpleegkundige in de Gebiedsteams. Het samenwerkingstraject wordt ambtelijk voorbereid en eind juni wordt de werkagenda bestuurlijk voorgelegd. Voor de positionering van de wijkverpleegkundige hebben de convenantgemeenten en Menzis de volgende uitgangspunten benoemd: • het wordt geen structuurvoorstel of een structuuroplossing;


- 32 -

•

de positie van de wijkverpleegkundige in relatie tot het Gebiedsteam hangt af van de omstandigheden in de wijk, de 'eigenschappen' van de cliënt, de rol van het Gebiedsteam en de financiële kaders en kan daarmee per wijk of gebied verschillen.

Door VWS, VNG en Zorgverzekeraars Nederland wordt een zogeheten focuslijst ontwikkeld met daarin de belangrijkste thema's waarover op regionaal niveau tussen zorgverzekeraar en gemeenten afspraken gemaakt zullen worden. Voorbeelden hiervan zijn de positionering van de wijkverpleegkundige schakelfunctie in relatie tot de gemeentelijke gebiedsteams of wijkteams, de taakverdeling, onderlinge afhankelijkheden, capaciteit, taken en mandaat van deze beide partijen. Deze focuslijst wordt meegenomen in de besprekingen.

9.

PGB

Zie algemeen deel.

10.

Eigen bijdrage

Zie algemeen deel.


- 33 -

11.

Bijlage

11.1. Wmo schema schaalniveau Gebied

Stedelijk

Leefbaarheid, sociale samenhang, toegankelijkheid Mantelzorgers en vrijwilligers ondersteunen

•

Collectief aanbod Welzijn

•


•


•

Kortdurend verblijf (dmv inzet van maatjes en vrijwilligers)

Vroegtijdig vaststellen of ondersteuning nodig is Voorkomen dat burgers ondersteuning nodig hebben

• • •

Gebiedsteams Volwassenen Signalering HG ook door Gebiedsteams Inloop GGZ

•

Gemeentelijke informatieen adviesfunctie (telefonisch en digitaal)

•

Gebiedsteam: Eigen kracht Sociaal netwerk Collectief aanbod welzijn Ondersteuning mantelzorgers en vrijwilligers

•

Gemeentelijke informatieen adviesfunctie (telefonisch en digitaal) Collectief aanbod welzijn

Algemene voorzieningen bieden

Maatwerkvoorziening

• •

Inloop GGZ Gebiedsteam: lichte, kortdurende, individuele ondersteuning door generalisten: Vraagverheldering Verwijzing naar collectieve voorzieningen Inzet sociale netwerk Kortdurende ondersteuning op leefgebieden ZRM (financiën, sociaal netwerk, gezinsrelaties, dagbesteding etc)

• •

Inloop GGZ Multiproblemaanpak (OZO's)

Gebiedsteam bepaalt toegang naar:


•

•

Team Voorkomen Huisuitzettingen / bedreigende situaties / schrijnende gevallen

•

Eenvoudige vragen

Regionaal / centrumfunctie

•

Analysefase vrouwenopvang (vòòr bepaling opvang nodig ja/nee)

Landelijk

•

Anonieme hulp op afstand

•

Doventolk

- 34 -

gericht op participatie

• • • • •

Specialistische, langdurige individuele begeleiding Specialistische, langdurige dagbesteding Vervoer naar specialistische dagbesteding Huishoudelijke hulp (wellicht op termijn: algemene voorziening)

• • •

Uitstroom beschermd wonen Uitstroom vrouwenopvang Preventie en nazorg MO

Maatwerkvoorziening tbv 'opvang´


Kortdurend verblijf (in instelling)

• • • • •

Beschermd wonen Maatschappelijke opvang OGGZ Vrouwenopvang HG crisisinterventies / AMHK

- 35 -

11.2. Begrippenlijst Algemene voorziening Een voorziening, dienst of activiteit die toegankelijk is zonder diepgaand onderzoek naar de persoonskenmerken en mogelijkheden van de gebruiker. De voorziening kan toegankelijk zijn voor de hele bevolking of voor specifieke groepen (bijvoorbeeld een bepaalde leeftijdscategorie). Voorbeelden van algemene voorzieningen: openbaar vervoer of sociaal-culturele voorzieningen. APCG Arnhems Platform Chronisch zieken en Gehandicapten Basishulp Basishulp is het equivalent dat in Arnhem gebruikt wordt bij de jeugdzorg en de Gebiedsteams Jeugd voor de term 'algemene voorzieningen', zoals dat in de Wmo 2015 wettelijk wordt genoemd. Het betreft lichte en relatief kortdurende ondersteuning. Collectieve voorzieningen Gemeentelijk gefinancierde voorzieningen t.b.v. algemeen gebruik door wijk- of stadsbevolking en/of voor bijzondere (klant)groepen. Eigen bijdrage De financiële bijdrage die in de Wmo 2015 gevraagd wordt voor het gebruik van een maatwerkvoorziening. De eigen bijdrage is gebaseerd op de hoogte van het verzamelinkomen en vermogen. De bijdrage wordt geïnd door het CAK. Eigen kracht Benutten van de eigen mogelijkheden en vaardigheden van mensen om problemen (mede-) opgelost te krijgen. Formele zorg De zorg en ondersteuning die verleend wordt door professionele krachten, die dit uitvoeren uit hoofde van hun functie. Gebiedsteam Team van 10 a 12 generalistisch werkende professionals, die de toegangspoort vormen voor alle vormen van zorg en ondersteuning in hun gebied, en daarnaast lichtere, niet intensieve en relatief kortdurende ondersteuning bieden. Per 2015 is er in elk van de acht Arnhemse gebieden één Gebiedsteam actief voor Volwassenen en één Gebiedsteam voor Jeugd. Inclusie / Inclusief beleid Beleid en uitvoering dat gericht is op deelname van en ten bate komt aan alle diverse groepen van de bevolking (denk aan gehandicapten, eenzamen, armen, allochtonen etc) Motto: niet uitsluiten, iedereen doet mee”. Individuele voorziening In de Wmo 2015 wordt er gesproken van een maatwerkvoorziening, waar dat onder de huidige Wmo nog individuele voorziening heet. De essentie van beiden is hetzelfde, namelijk een voorziening die afgestemd is op de persoonskenmerken van de gebruiker. In dit Uitvoeringsplan wordt met het oog op de komst van de nieuwe Wmo 2015, de term Individuele voorziening niet meer gebruikt. Informele zorg Hieronder wordt het geheel verstaan van de zorg en ondersteuning die geboden wordt door vrijwilligers en mantelzorgers; alle vormen van ondersteuning die mensen niet uitoefenen uit hoofde van hun functie en waarvoor ze geen salaris ontvangen.


- 36 -

Kanteling Dit is een “containerbegrip” dat onder meer staat voor vraaggestuurd (i.p.v. aanbod gestuurd) beleid en uitvoering, grotere betrokkenheid van en verantwoordelijkheid voor de burger zelf; minder “zorgen voor” en meer “zorgen dat”. Keukentafelgesprek Een gesprek dat bij een inwoner plaatsvindt door een lid van het Gebiedsteam. Het gesprek is bedoeld om zicht te krijgen op de situatie van de inwoner, wat hij of zij zelf nog kan, waar hij /zij ondersteuning in kan zetten vanuit het sociale netwerk, en waar mogelijk ondersteuning nodig is. Op basis van het keukentafelgesprek wordt samen met de inwoner een ondersteuningsplan opgesteld. Het gesprek kan aan de keukentafel plaatsvinden, maar ook in de huiskamer van de inwoner plaatsvinden, of bijvoorbeeld in een Multifunctioneel Centrum waar een Gebiedsteam gehuisvest is, al naar gelang de situatie en wat de burger prettig vindt. Maatwerkvoorziening Een voorziening die afgestemd is op de persoonskenmerken van de gebruiker. Voor een maatwerkvoorziening wordt een beschikking afgegeven, waartegen bezwaar en beroep mogelijk is. PGB Persoons Gebonden Budget Specialistische zorg Zorg of ondersteuning, waar de inzet van een specialist voor nodig is. Vaak gaat het hierbij om zwaardere, meer intensieve of langdurigere zorg. In de Arnhemse aanpak wordt specialistische zorg niet uitgevoerd door de Gebiedsteams, maar als maatwerkvoorziening. Vergoeding De financiële bijdrage, die in de Wmo 2015 voor het gebruik van een algemene voorziening kan worden gevraagd. In principe is de vergoeding die voor een algemene voorziening wordt gevraagd, voor alle gebruikers gelijk. Wel kan een uitzondering gemaakt worden voor bepaalde groepen, bijvoorbeeld voor groepen met een laag inkomen. Als de gemeente besluit een vergoeding voor een algemene voorziening te vragen, int zij deze vergoeding zelf (niet via CAK). Zelfredzaamheidsmatrix (ZRM) Overzicht van de mate van zelfredzaamheid van een persoon op 11 verschillende levensdomeinen, waaronder geestelijke en fysieke gezondheid, sociaal netwerk, dagbesteding, huisvesting, etcetera.


- 37 -

De Veerkrachtige Samenleving Arnhem

Recommend Documents