Jaarrapportage Indicatiemelding ZZP 80-plus

Jaarrapportage Indicatiemelding ZZP 80-plus 1 oktober 2011 - 1 oktober 2012

Jaarrapportage IM 80+ Versie 0.4 03-04-2013

2/50

Inhoud Samenvatting ................................................................................................................... 5 1. 1.1 1.2 1.3 1.4 2.

Begripsbepaling .................................................................................................. 11 2.1 Cliënt, positieve besluiten, totale aanspraak, nieuw verkregen aanspraak....................11 2.2 Cliëntniveau.........................................................................................................11 2.3 Kwartalen, peildata en ijkpunt................................................................................11 2.4 Indicatiemelding en zorgaanbieder .........................................................................12 2.5 Leeftijd en leeftijdscategorieën...............................................................................12 2.6 Grondslag............................................................................................................12 2.7 Extramuraal en intramuraal ...................................................................................13 2.8 Zorgzwaartepakketten en intramurale sectoren........................................................13 2.9 Adviesopvolging ...................................................................................................13 2.10 Zorgzwaarte-index ...............................................................................................14

3. 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

Een jaar indicatiemelding.................................................................................... 15 Inleiding een jaar indicatiemelding .........................................................................15 Voorwaarden en criteria voor indicatiemelding .........................................................15 Verloop van het eerste jaar van de indicatiemelding .................................................16 Resultaten van de evaluatieactiviteiten ...................................................................17 Conclusie een jaar indicatiemelding ........................................................................19

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

De ontwikkeling van de aanspraak op AWBZ-zorg .............................................. 21 Inleiding..............................................................................................................21 Aanspraak op intramurale zorg in het eerste jaar na invoering van indicatiemelding .....21 Verdeling over sectoren: totale aanspraak en nieuw verkregen aanspraak ...................22 Demografische achtergrond ...................................................................................24 Conclusie ontwikkelingen in AWBZ-aanspraak ..........................................................26

4.

5.

Inleiding ............................................................................................................... 7 Jaarrapportage en kwartaalmonitors ........................................................................ 7 Onderzoeksvragen................................................................................................. 7 Alternatieve verklaringen voor veranderingen in aanspraak ........................................ 9 Dataset en datakenmerken ..................................................................................... 9

Zorgzwaarte-index: verandering in de gemiddelde zorgzwaarte ........................ 27 5.1 Inleiding..............................................................................................................27 5.2 Zorgzwaarte-index: alle sectoren en sector V&V (totale aanspraak) ............................27 5.3 Zorgzwaarte-index: Verschil indicatiemelding en CIZ-indicaties (nieuw verkregen aanspraak) ..................................................................................................................30 5.4 Conclusie verandering in gemiddelde zorgzwaarte ....................................................31

6. 6.1 6.2 6.3 6.4

Indicatiehistorie en zorgcarrière ......................................................................... 33 Inleiding..............................................................................................................33 Indicatiehistorie ...................................................................................................33 Zorgcarrière van 80-plus-cliënten...........................................................................35 Conclusie indicatiehistorie en zorgcarrière ...............................................................38

Bijlage A. Zorgzwaarte-index berekening....................................................................... 41 Bijlage B. Extra tabellen en figuren ................................................................................ 45

Jaarrapportage IM 80+ Versie 0.4 03-04-2013

3/50

Jaarrapportage IM 80+ Versie 0.4 03-04-2013

4/50

Samenvatting De pilot indicatiemelding voor cliënten van 80 jaar en ouder is gestart op 3 oktober 2011. Vanaf dat moment is het mogelijk voor zorgaanbieders om de intramurale zorg te melden bij het CIZ, waarna het CIZ de melding zonder beoordeling omzet in een indicatiebesluit en de zorg direct ingezet kan worden. Deze jaarrapportage (over de periode 1 oktober 2011 tot en met 1 oktober 2012) gaat dieper in op de effecten die deze maatregel heeft op de aanspraak op AWBZ-zorg. De invoering van de indicatiemelding is soepel verlopen. Het CIZ heeft daarbij, in opdracht van het ministerie van VWS, zorgaanbieders begeleid door onder andere scholing en coaching on the job te bieden. Daarnaast zijn zorgaanbieders ondersteund door relatiebeheerders van het CIZ. De activiteiten van het CIZ worden door de zorgaanbieders erg gewaardeerd. Het CIZ rapporteert over de indicatiemelding in een kwartaalmonitor, waarin het effect van de indicatiemelding op de aanspraak op AWBZ-zorg wordt weergegeven. Tevens is een monitor voor zorgaanbieders ontwikkeld die het gebruik van indicatiemelding door zorgaanbieders op enkele kenmerken evalueert. De meldingen van een individuele zorgaanbieder worden gespiegeld aan het landelijk gemiddelde en de resultaten worden teruggekoppeld aan de zorgaanbieder. Ook zijn indicatiemeldingen steekproefsgewijs getoetst. Het doel van de toetsing is te beoordelen of er, binnen vigerende wet- en regelgeving, juiste besluiten zijn afgegeven. De uitkomsten van de steekproeven worden benut om de zorgaanbieders nader te ondersteunen. Ook geven deze resultaten het CIZ aanleiding tot nader onderzoek. De indicatiemelding is in het eerste jaar van de pilot door steeds meer zorgaanbieders benut. In totaal hebben 876 zorgaanbieders gemiddeld 64 indicatiemeldingen gedaan. De indicatiemelding neemt een steeds groter aandeel in van de totale aanspraak van 80-plus-cliënten met een intramurale aanspraak. Maar ook los van de indicatiemelding neemt het aantal 80-plussers met aanspraak op intramurale zorg toe. Dit wordt veroorzaakt door de toename van de 80-plussers in de Nederlandse bevolking. Indicatiemeldingen betreffen voor meer dan 96% aanmeldingen in de sector V&V. Dit aandeel blijft stabiel en is passend gelet op de doelgroep van cliënten van 80 jaar en ouder. Voor het in kaart brengen van de verandering in de totale zorgzwaarte van intramurale 80-pluscliënten op de verschillende peildata wordt gebruik gemaakt van een zorgzwaarte-index. Het onderzoek wijst uit dat de zorgzwaarte-index sterk beïnvloed wordt door een afname van het aantal lage V&V pakketten (VV01 en VV02) en een toename van het aantal hogere V&V pakketten (VV03 en hoger) ten opzichte van het gekozen ijkpunt. Ten behoeve van deze rapportage is ook onderzocht of er verklaringen zijn voor het verschil in zorgzwaarte tussen de indicatiemeldingen en de CIZ-indicaties. Voor een goede vergelijking tussen de indicatiemeldingen en de CIZ-indicaties is een index voor de nieuw verkregen aanspraak in deze periode gebruikt. Het onderzoek wijst uit dat de zorgzwaarte-index voor CIZ-indicaties lager is dan de index voor indicatiemelding. Dit is terug te voeren op de verschillen in aanmeldwijze van de aanvragen bij het CIZ: de aanvragen via de AanmeldFunctionaliteit (zonder indicatiemeldingen) zijn vergelijkbaar wat betreft zorgzwaarte met de indicatiemelding. Maar de aanvragen voor 80plus-cliënten die rechtstreeks (niet via een zorgaanbieder) door of voor de cliënt bij het CIZ binnenkomt is veel lager en deze groep maakt geen onderdeel uit van de groep met een indicatiemelding. Dit betekent dat de zorgzwaarte-index voor CIZ-indicaties en de index voor indicatiemelding niet met elkaar vergeleken kunnen worden. Om te onderzoeken of de groep 80-plus-cliënten met een indicatiemelding dezelfde (zorg) kenmerken heeft als de 80-plus cliënten waarvoor het CIZ indiceert is de indicatiehistorie en zorgcarrière van deze cliënten in beeld gebracht. Uit de analyse komt naar voren dat de 80-pluscliënten verschillen in zorgvraag op basis van hun indicatiehistorie. Cliënten van 80 jaar en ouder die bij het CIZ aankloppen voor aanspraak op AWBZ-zorg zijn vaker cliënten die afkomstig zijn uit de extramurale zorg, cliënten zonder aansluitend voorgaand AWBZ-besluit of cliënten die voor het eerst aanspraak maken op AWBZ-zorg. Zorgaanbieders melden vaker cliënten waarvoor zij al de intramurale zorg leveren.

5

De zorgcarrière van beide groepen verloopt op vergelijkbare wijze. Ongeveer een vijfde van de 80plus-cliënten die in het vierde kwartaal van 2011 een indicatie kregen (zowel via indicatiemelding als via een CIZ-indicatie) is op peildatum 1 oktober 2012 overleden. De meeste indicaties worden niet herzien binnen de periode van een jaar: voor indicatiemelding heeft 65% na een jaar nog dezelfde indicatie, voor CIZ 80-plus-indicaties is dit 53%. Dit kleine verschil is te herleiden tot het verschil in cliëntgroepen tussen cliënten waarvoor een indicatiemelding is gedaan en cliënten met een CIZ-indicatie. Deze rapportage beschrijft het eerste jaar van de pilot indicatiemelding. Eventuele effecten worden pas zichtbaar op langere termijn. Het algemene beeld dat naar voren komt na een jaar indicatiemelding is dat er, sinds de invoering, geen sprake is van een trendbreuk ten aanzien van de totale aanspraak op AWBZ-zorg. Wel zijn er verschillen tussen indicatiemeldingen en CIZindicaties. Deze jaarrapportage geeft een verklaring voor deze verschillen.

6

1.

Inleiding

In oktober 2011 startte het ministerie van VWS de pilot Indicatiemelding intramurale zorg voor cliënten van 80 jaar en ouder. Binnen deze pilot hebben zorgaanbieders de mogelijkheid om de indicaties voor intramurale zorg voor 80-plus-cliënten te melden bij het CIZ. Het CIZ zet de melding vervolgens om in een indicatiebesluit. De verwachting van het ministerie van VWS was dat deze indicatiemelding naast een flinke verkorting van doorlooptijden ook leidt tot een aantoonbare vermindering van ervaren administratieve lasten en handelingen. Daarbij wilde het ministerie uitdrukking geven aan ‘vertrouwen in de zorgaanbieder’, zoals in de brief1 aan de zorgaanbieders werd verwoord. Tegelijkertijd was er onzekerheid over de effecten van indicatiemelding op de totale aanspraak op AWBZ-zorg. Het ministerie heeft het CIZ daarom opgedragen te onderzoeken of de pilot gevolgen heeft voor de totale aanspraak op AWBZ-zorg. Dit doet het CIZ met de kwartaalmonitor die sinds april 2012 iedere drie maanden verschijnt en met de jaarrapportage die nu voor u ligt.

1.1

Jaarrapportage en kwartaalmonitors

De kwartaalmonitor verschijnt sinds de start van de indicatiemelding iedere drie maanden2. De monitor verschaft een globaal, cijfermatig overzicht van de effecten van indicatiemelding op de aanspraak op AWBZ-zorg. De kwartaalmonitor is bedoeld om een vinger aan de pols te houden bij de indicatiemelding. In de kwartaalmonitor worden geen verklaringen of duidingen geboden bij de ontwikkelingen in de aanspraak. In deze jaarrapportage worden de ontwikkelingen die in de kwartaalmonitors in beeld zijn gebracht verder onder de loep genomen en wordt gezocht naar verklaringen voor eventuele verschuivingen. De uitkomsten van de indicatiemelding worden in een breder perspectief geplaatst. In de rapportage komen tien onderzoeksvragen aan bod die in achtereenvolgende hoofdstukken worden behandeld.

1.2

Onderzoeksvragen

Deze rapportage bevat twee onderdelen: enerzijds wordt stilgestaan bij de implementatie, het gebruik en de ontvangst van de indicatiemelding; anderzijds gaat de aandacht uit naar de gevolgen van de indicatiemelding voor de aanspraak op AWBZ-zorg. Beide onderdelen worden besproken aan de hand van de nu volgende onderzoeksvragen. De implementatie van de pilot indicatiemelding vond plaats in oktober 2011. Dit was een grote operatie waarbij een goede afstemming tussen het CIZ, het ministerie van VWS en de zorgaanbieders van belang was. Het succes of falen van de pilot hangt voor een deel af van de ondersteuning van zorgaanbieders bij het doen van meldingen. Daarom wordt in deze jaarrapportage allereerst aandacht besteed aan de activiteiten die het CIZ heeft ontplooid ter ondersteuning van de zorgaanbieders en aan de evaluatieactiviteiten. De eerste onderzoeksvragen luiden daarom als volgt. 1) Hoe is het eerste jaar indicatiemelding verlopen (Hoofdstuk 3)? 2) Hoe heeft het CIZ het verloop van de indicatiemelding door zorgaanbieders geëvalueerd (Hoofdstuk 3)?

1 Kenmerk DLZ/SFI-U-3082000, 22 september 2011, informatie indicatiemelding door zorgaanbieders van langdurig verblijf voor tachtigplussers 2 Er zijn exemplaren van de kwartaalmonitor verschenen in de maanden mei 2012, juli 2012, oktober 2012 en januari 2013. Deze zijn opvraagbaar via www.ciz.nl/voor-professionals/cijfers-en-feiten.

7

Het CIZ kreeg van het ministerie van VWS de opdracht de indicatiemelding te evalueren om zicht te houden op de totale intramurale aanspraak op AWBZ-zorg door 80-plus-cliënten. Als zorgaanbieders andere indicaties zouden melden dan CIZ-indicatiestellers zelf zouden hebben afgegeven, zou dit een verschuiving van de totale AWBZ-aanspraak tot gevolg kunnen hebben – hetzij een stijging, hetzij een daling. De vraag die daarom centraal staat in de kwartaalmonitors gaat over verandering in de totale aanspraak op AWBZ-zorg na de invoering van indicatiemelding. In deze jaarrapportage wordt daarop voortgebouwd en de eerste vraag die daaruit voortkomt is: 3) Is het aantal 80-plus-cliënten met aanspraak op intramurale AWBZ-zorg in de periode 1 oktober 2011 tot en met 1 oktober 2012 veranderd? Zo ja, op welke wijze (Hoofdstuk 4)? Om hier inzicht in te krijgen worden de cliënten met een indicatie van het CIZ onderscheiden van de cliënten met een indicatie verkregen via indicatiemelding. In de kwartaalmonitors werd bevestigd dat de meeste 80-plus-cliënten een indicatie voor intramurale zorg hebben in de sector Verzorging en Verpleging (V&V). Het ligt daarom voor de hand deze sector apart te bestuderen. Dit gebeurt aan de hand van de volgende vraag. 4) Hoe verhoudt de totale aanspraak van 80-plus-cliënten in de sector V&V zich ten opzichte van 80-plus-cliënten in de sectoren GGZ en GZ (Hoofdstuk 4)? Hierbij wordt gekeken naar zowel alle cliënten die op de peildata een positief besluit hadden als de cliënten die in het kwartaal voorafgaand aan de peildatum een (her)indicatie hebben gekregen. Het is echter moeilijk de gevolgen van de indicatiemelding op de totale aanspraak cijfermatig te isoleren. Een belangrijke factor die van invloed is op de totale aanspraak is de demografische ontwikkeling. De Nederlandse bevolking vergrijst en het aantal 80-plussers stijgt. Het is dus waarschijnlijk dat er een natuurlijke aanwas is van 80-plus-cliënten met een indicatie voor AWBZzorg. In hoofdstuk 4 wordt daarom ook aandacht besteed aan de verhouding tussen het totaal aantal 80-plussers in Nederland en het aantal 80-plussers met een AWBZ-indicatie, om antwoord te geven op de vraag: 5) Hoeveel mensen van 80 jaar en ouder waren er in de periode 2010-2012 in de Nederlandse bevolking, hoeveel van hen hadden een AWBZ-indicatiebesluit en is dit aandeel veranderd gedurende de looptijd van de pilot (Hoofdstuk 4)? De veranderingen in de totale aanspraak worden ook geanalyseerd aan de hand van de ontwikkeling van de gemiddelde zorgomvang per cliënt. De totale aanspraak wordt namelijk niet alleen beïnvloed door het totaal aantal cliënten, maar ook door de hoeveelheid zorg waarvoor zij een indicatie hebben. De volgende onderzoeksvraag luidt daarom: 6) Is de gemiddelde zorgomvang van de cliënten van 80 jaar en ouder veranderd sinds de invoering van de indicatiemelding (Hoofdstuk 5)? Zoals gezegd, hebben de meeste cliënten een indicatie voor zorg in de sector V&V. Ook met betrekking tot de gemiddelde zorgomvang worden deze cliënten vergeleken met de cliënten uit de andere sectoren. 7) Hoe ontwikkelde de gemiddelde zorgomvang zich in de sector V&V (Hoofdstuk 5)? Daarnaast wordt de gemiddelde zorgomvang van cliënten met een indicatiemeldingsbesluit vergeleken met die van de cliënten met een ‘gewoon’ CIZ-besluit. 8) Hebben de cliënten die een besluit via indicatiemelding hebben gekregen dezelfde gemiddelde zorgomvang als de cliënten die een indicatiebesluit van het CIZ hebben gekregen (Hoofdstuk 5)? Uit de kwartaalmonitors kwam naar voren dat de pakketverdeling bij cliënten met een indicatie van het CIZ afwijkt van de pakketverdeling bij cliënten die zijn gemeld middels indicatiemelding. Dit gaf aanleiding om onderzoek te doen naar de indicatiehistorie van de verschillende groepen cliënten.

8

9) Wat is de indicatiehistorie van 80-plus-cliënten die aanspraak maken op intramurale zorg via indicatiemelding en verschillen deze cliënten van de cliënten die via een CIZ-indicatie aanspraak maken op intramurale zorg (Hoofdstuk 6)? Vervolgens is er ook onderzocht of er een verschil in zorgcarrière is. Deze analyse gaat na of de doorstroom van de twee groepen, uitgaande van eenzelfde startpunt, gelijk is. 10) Is er een verschil tussen de zorgcarrières van 80-plus-cliënten met een indicatie voor intramurale zorg via indicatiemelding en de cliënten met een CIZ-indicatie (Hoofdstuk 6)?

1.3

Alternatieve verklaringen voor veranderingen in aanspraak

Veranderingen in aanspraak hangen mogelijk ook samen met ontwikkelingen anders dan de invoering van indicatiemelding. Om veranderingen in aanspraak na de invoering van indicatiemelding zoveel mogelijk los te kunnen zien van ontwikkelingen die bij alle indicatiestellingen spelen wordt in de kwartaalmonitor de groep 80-plus-cliënten vergeleken met de groep cliënten van 65 tot 80 jaar. De verwachting was dat dit vergelijkbare groepen zouden zijn wat betreft de AWBZ-aanspraak. Door de ontwikkeling van de aanspraak van beide groepen naast elkaar te zetten, zou een afwijking die wordt veroorzaakt door de invoering van de indicatiemelding onderscheiden kunnen worden van veranderingen in de aanspraak die los staan van de introductie van de indicatiemelding. Echter, de aanname dat de twee leeftijdsgroepen op eenzelfde manier verdeeld zijn over de verschillende ZZP’s bleek onjuist. Daarom is besloten in de jaarrapportage geen vergelijking tussen de groepen op te nemen. Daarnaast is bekeken in hoeverre beleidswijzigingen veranderingen in aanspraak kunnen verklaren. In de periode waarover deze jaarrapportage gaat (oktober 2011 tot en met oktober 2012), zijn er echter geen beleidswijzigingen geweest waarvan een effect kan worden verwacht op het gebruik van indicatiemelding en uiteindelijk op de aanspraak van 80-plus-cliënten met een indicatie voor intramurale zorg.

1.4

Dataset en datakenmerken

Het CIZ beschikt over een database waarin alle AWBZ-indicaties zijn opgeslagen die door het CIZ zijn afgegeven sinds de oprichting in 2005. Deze jaarrapportage is gebaseerd op deze database. Het CIZ is voortdurend bezig het databestand te verfijnen. In de herfst van 2012 is de laatste jaarlijkse verbeterslag gemaakt, de filters die gebruikt worden om aanspraak te definiëren zijn aangescherpt. Dit heeft gevolgen voor informatie op eerdere peildata. De cijfers in deze rapportage wijken daardoor af van de cijfers die zijn verschenen in eerdere kwartaalmonitors. Het gaat om kleine afwijkingen in de cijfers. De absolute aantallen zijn hierdoor soms enigszins gewijzigd, maar de relatieve aantallen zijn niet tot nauwelijks veranderd. Bij deze dataset moet opgemerkt worden dat het aantal cliënten met aanspraak op AWBZ-zorg niet overeen hoeft te komen met het aantal cliënten dat daadwerkelijk zorg consumeert. Het kan voorkomen dat een cliënt een indicatie heeft zonder die te verzilveren bij een zorgaanbieder. In deze jaarrapportage wordt gerapporteerd over aantallen cliënten die op een vastgesteld moment een geldige aanspraak hebben op AWBZ-zorg. Het aantal cliënten op een peildatum kan niet gelijkgesteld worden aan het aantal besluiten dat in de afgelopen periode is afgegeven. Immers, een cliënt kan in een bepaalde periode meerdere indicatiebesluiten achtereen hebben gekregen (bijvoorbeeld als de zorgvraag sterk is toegenomen), maar op een peildatum is er slechts één geldig (alleen het laatst afgegeven besluit). Ook zijn er cliënten met een besluit met een lange geldigheidsduur. Zij hebben daarom in de afgelopen periode geen nieuw besluit gekregen.

9

10

2.

Begripsbepaling

2.1

Cliënt, positieve besluiten, totale aanspraak, nieuw verkregen aanspraak

Onder cliënt wordt verstaan: een persoon die een AWBZ-indicatiebesluit heeft dat is afgegeven door het CIZ en waarmee hij of zij aanspraak kan maken op AWBZ-zorg. De persoon moet op de peildatum in leven zijn3. In deze jaarrapportage worden alleen cliënten meegenomen met een positief indicatiebesluit gemeld door een zorgaanbieder of afgegeven door het CIZ. Een positief indicatiebesluit is de schriftelijke beslissing van het CIZ dat de cliënt aanspraak op AWBZ-zorg heeft4. Alle geïndiceerde zorg, van alle cliënten met een positieve indicatie op een peildatum samen, wordt de totale aanspraak genoemd. Onder nieuw verkregen aanspraak wordt verstaan: het aantal cliënten met een positieve indicatie op een peildatum dat in het voorgaande kwartaal een nieuw ZZP-besluit heeft ontvangen.

2.2

Cliëntniveau

In deze jaarrapportage wordt gerapporteerd over aantallen cliënten op een peildatum. Op een peildatum is per cliënt slechts één indicatiebesluit geldig (alleen het laatst afgegeven besluit). Een cliënt kan wel meerdere indicatiebesluiten hebben ontvangen in een periode (bijvoorbeeld als de zorgvraag sterk is toegenomen). Ook zijn er cliënten met een besluit met een lange geldigheidsduur. Zij hebben daarom in de afgelopen periode geen nieuw besluit gekregen.

2.3

Kwartalen, peildata en ijkpunt

Een kwartaal is gedefinieerd als een periode van drie maanden, beginnend op de eerste dag van de eerste maand en eindigend op de laatste dag van de derde maand. De kwartalen waarover in deze rapportage wordt bericht zijn 1 januari (Q1), 1 april (Q2), 1 juli (Q3) en 1 oktober (Q4). Het eerste kwartaal waarin indicatiemeldingen werden gedaan was 2011-Q4. In de tabellen en figuren nemen we afhankelijk van de onderzoeksvraag één of meerdere peildata op, óf een totaal aantal. Informatie (hoofdstuk 4, 5 en 6) wordt gepresenteerd per peildatum, óf de totale gegevens van het eerste jaar indicatiemelding worden weergegeven. Iedere eerste dag van een kwartaal geldt als peildatum. De peildata die in dit document worden aangehouden zijn dus 1 januari, 1 april, 1 juli en 1 oktober. De indicatiemelding is ingevoerd op 3 oktober 2011. De eerste peildatum waarop er gerapporteerd kan worden over indicatiemelding is daarmee 1 januari 2012. Voor de berekening van de zorgzwaarte-index (zie paragraaf 2.10 voor de definitie) wordt gebruik gemaakt van een ijkpunt. Dit is een gekozen peildatum waartegen de gegevens van overige peildata worden afgezet. Voor de totale aanspraak op AWBZ-zorg in paragraaf 5.2 is het ijkpunt 1 januari 2010. In paragraaf 5.3 wordt de laatste peildatum vóór de invoering indicatiemelding, 1 oktober 2011, gebruikt als ijkpunt. Als ijkpunt is 1 oktober 2011 gekozen, omdat de indicatiemelding toen nog 3 Het CIZ is voor iedere peildatum nagegaan welke cliënten in leven waren en welke zijn overleden in het voorafgaande kwartaal. 4 Een negatief indicatiebesluit is de schriftelijke beslissing van het CIZ dat de cliënt géén aanspraak op AWBZzorg heeft.

11

niet van kracht was en de gemiddelde zorgzwaarte op deze datum daarmee een nulpunt is voor de nieuw verkregen aanspraak.

2.4

Indicatiemelding en zorgaanbieder

Een indicatiebesluit wordt aangemerkt als een indicatiemelding als het besluit tot stand is gekomen doordat een zorgaanbieder gebruik heeft gemaakt van de digitale AanmeldFunctionaliteit (AF) en daarbij de route ‘indicatiemelding’ heeft gekozen. Het gaat om besluiten in termen van zorgzwaartepakketten voor mensen van 80 jaar of ouder op de dag van aanvraag. Alleen zorgzwaartepakketten voor revalidatie (VV095) kunnen niet via indicatiemelding worden geïndiceerd. Onder ‘zorgaanbieder’ wordt hier verstaan de organisatie die gekoppeld is aan de gebruikersovereenkomst met het CIZ (de AF-contractant). Iedere AF-contractant heeft een unieke AF-aanmeldcode, waarmee ingelogd wordt op de AF. Hierbij moet worden opgemerkt dat één code niet altijd gelijk staat aan één verblijfsinstelling. Sommige koepelorganisaties met meerdere verblijfsinstellingen hebben één gebruikersovereenkomst voor alle instellingen samen. Andere koepelorganisaties hebben juist voor elk van hun instellingen een eigen AF-aanmeldcode. Hiermee moet rekening worden gehouden bij de interpretatie van de cijfers in paragraaf 3.4.

2.5

Leeftijd en leeftijdscategorieën

Cliënten met een indicatie via indicatiemelding zijn altijd 80 jaar of ouder, omdat indicatiemelding alleen voor die leeftijdscategorie mogelijk is. De leeftijd en leeftijdscategorie (80 jaar of ouder) van cliënten met een CIZ-indicatie wordt bepaald op basis van de leeftijd van de cliënt op het moment van aanvraag. Dit heeft als consequentie dat cliënten die op een jongere leeftijd (onder de 80) een indicatiebesluit hebben gekregen, niet worden meegenomen in de telling van 80-plus-cliënten op een peildatum, ook al zijn zij op dat moment wel 80 jaar of ouder.

2.6

Grondslag

Een cliënt kan alleen aanspraak maken op AWBZ-zorg, als voor hem of haar een grondslag kan worden vastgesteld. Een grondslag is een aandoening, beperking of handicap waardoor de verzekerde kan zijn aangewezen op zorg. Er zijn zes grondslagen:







Somatische aandoening / beperking (SOM); Psychogeriatrische aandoening / beperking (PG); Psychiatrische aandoening / beperking (PSY); Lichamelijke handicap (LG); Verstandelijke handicap (VG); Zintuiglijke handicap (ZG).

2.6.1 Dominante grondslag Voor een cliënt kunnen meerdere grondslagen worden geregistreerd. Bijvoorbeeld als iemand zowel een somatische (SOM) als een psychiatrische (PSY) aandoening heeft. Eén hiervan wordt aangewezen als de dominante grondslag. Deze wordt vastgesteld op grond van de zwaarstwegende actuele beperkingen in relatie tot de geobjectiveerde zorgbehoefte. Als het vooral de psychiatrische aandoening is die tot aanspraak op AWBZ-zorg leidt, dan wordt ‘PSY’ de dominante grondslag. ‘SOM’ is in dit geval de secundaire grondslag. 5 In 2012 is ZZP VV09 geïndiceerd in een pakket VV09a of VV09b. In 2013 is de aanspraak ZZP VV09a vervallen.

12

2.7

Extramuraal en intramuraal

Er wordt binnen de AWBZ onderscheid gemaakt tussen extramurale en intramurale zorg. Het CIZ spreekt over extramurale zorg als de cliënt een indicatiebesluit heeft voor maximaal drie etmalen zorg met verblijf per week. Worden er meer dan drie etmalen zorg met Verblijf geïndiceerd, dan spreken we van een intramuraal besluit. Intramurale zorg wordt geïndiceerd als de zorgvraag noodzakelijkerwijs gepaard gaat met een beschermende woonomgeving, therapeutisch leefklimaat of permanent toezicht. Het CIZ indiceert extramurale zorg in zorgfuncties en intramurale zorg in zorgzwaartepakketten. Het CIZ deelt de cliëntpopulatie in op basis van de zorg die is toegekend in het indicatiebesluit. Het is echter mogelijk dat de cliënt uiteindelijk de zorg in een andere setting consumeert: een indicatie voor intramurale zorg kan als extramurale zorg worden verzilverd.

2.8

Zorgzwaartepakketten en intramurale sectoren

Intramurale zorg wordt sinds 1 juli 2007 geïndiceerd in zorgzwaartepakketten (ZZP’s). Een zorgzwaartepakket is een omschrijving van samenhangende zorg die naar aard, inhoud en omvang bij een cliëntprofiel past (regeling zorgaanspraken AWBZ). Er zijn zorgzwaartepakketten voor specifieke settings. Dit worden ook wel de ZZP-reeksen genoemd. De reeksen zijn:








Verpleging en Verzorging (V&V); Verstandelijk Gehandicapt (VG); Licht Verstandelijk Gehandicapt (LVG); Sterk Gedragsgestoord Licht Verstandelijk Gehandicapt (SGLVG); Lichamelijk Gehandicapt (LG); Zintuiglijk Gehandicapt Auditief (ZGaud) en Visueel (ZGvis); Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) ): GGZ-B (verblijf vanwege behandeling) en GGZ-C (verblijf vanwege noodzaak beschermende woonomgeving).

Vóór de invoering van de zorgzwaartepakketten in 2007 werden indicaties voor intramurale zorg afgegeven in combinaties van functies, waaronder de functie Verblijf. Sommige van deze indicaties zijn nu nog geldig. In die gevallen worden deze cliënten meegenomen in de tellingen op de peildata (hoofdstuk 4). Zowel de indicaties in zorgzwaartepakketten als in combinatie van functies worden samengevat in drie sectoren van zorg:
Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ);
Gehandicaptenzorg (GZ);
Verpleging en Verzorging (V&V). De ZZP’s VG, LVG, SGLVG, ZG en LG vallen onder de sector Gehandicaptenzorg (GZ).

2.9

Adviesopvolging

Om een indicatiemelding te doen, dient de zorgaanbieder gegevens over de beperkingen van de cliënt te registreren. Daarvoor wordt een vaste vragenlijst gebruikt. De scores op de vragen worden gebruikt om met behulp van het ZZP-algoritme6 een zorgzwaartepakket te genereren. Dit wordt dan het advies-ZZP genoemd. De zorgaanbieder kan vervolgens dit advies overnemen

6 Het ZZP-algoritme is een set rekenregels waarmee het meest waarschijnlijke zorgzwaartepakket wordt vastgesteld op basis van de dominante grondslag en het beperkingenprofiel van de cliënt.

13

(‘opvolgen’) of ervoor kiezen een ander ZZP te selecteren waarvan het cliëntprofiel7 volgens hem/haar beter bij de cliënt past. Ook indicatiestellers van het CIZ doorlopen dit proces tijdens het indicatieonderzoek.

2.10 Zorgzwaarte-index Voor het in kaart brengen van de verandering in de totale zorgomvang van intramurale 80pluscliënten op de verschillende peildata wordt gebruik gemaakt van een zorgzwaarte-index. De zorgzwaarte-index laat per peildatum zien wat de relatieve verandering per peildatum van de gemiddelde ZZP-omvang is, afgezet tegen een ijkpunt. Het ijkpunt kent de waarde 100. Als de waarde van de index op een peildatum hoger is dan 100, is de gemiddelde zorgomvang gestegen ten opzichte van het ijkpunt. Is de waarde van de index op een peildatum lager dan 100, dan is de gemiddelde geïndiceerde zorgomvang gedaald ten opzichte van het ijkpunt. Voor de zorgzwaarte-index op een peildatum wordt gebruik gemaakt van een gewogen ZZP-tarief zoals dat door de NZa is berekend. Het gaat om een gewogen gemiddelde, omdat een optelsom van de ZZP-tarieven een vertekend beeld geeft van de zorgomvang. Voor deze methode is gekozen omdat de NZa-berekeningen kunnen worden gebruikt om verandering in ZZP-omvang te tonen. De wijze waarop de zorgzwaarte-index is berekend, staat uitgelegd in bijlage A. Door op elke peildatum uit te gaan van de tarieven uit 2011 is een vergelijking tussen de peildata mogelijk. Dit betekent dat veranderingen niet kunnen worden toegeschreven aan tariefstijgingen. De zorgzwaarte-index geeft informatie over het aantal geïndiceerde ZZP’s en het gewogen ZZPtarief. Op basis van deze index kunnen geen uitspraken worden gedaan over de ontwikkelingen in de omvang van de gedeclareerde en de gerealiseerde zorg. In deze rapportage is er gebruik gemaakt van verschillende zorgzwaarte-indexen. Het ijkpunt kan verschillen, maar ook in de pakketten die meetellen in de gemiddelde zorgzwaarte is gevarieerd. Er is dus geen sprake van één zorgzwaarte-index, maar een methodiek die is toegepast om de verandering van gemiddelde zorgomvang in verschillende sectoren of pakketten weer te geven. In de betreffende tekst in hoofdstuk 5 wordt uitgelegd op welke variabelen een zorgzwaarte-index is gebaseerd.

7 De cliëntprofielen staan omschreven in de Beleidsregels indicatiestelling AWBZ die worden uitgegeven door het ministerie van VWS.

14

3.

Een jaar indicatiemelding

3.1

Inleiding een jaar indicatiemelding

De pilot indicatiemelding is gestart in oktober 2011 als onderdeel van een pakket aan maatregelen om de indicatiestelling te vereenvoudigen. Het verloop van de ontwikkeling van de indicatiemelding heeft het CIZ in opdracht van VWS geëvalueerd met als doel eventuele effecten van de indicatiemelding op de aanspraak in AWBZ-zorg in kaart te brengen. Het CIZ heeft ook opdracht gekregen om de ontwikkelingen van meldingen bij individuele zorgaanbieders te volgen. Daarnaast is het CIZ gevraagd zorgaanbieders te informeren en te ondersteunen bij het doen van een indicatiemelding. Dit hoofdstuk beschrijft de begeleiding die door het CIZ is aangeboden en gegeven bij de introductie van de indicatiemelding. Daarnaast wordt vermeld welke activiteiten hebben plaatsgevonden in het kader van de evaluatie van de indicatiemelding. Tot slot worden er cijfers weergegeven van het eerste jaar indicatiemelding voor 80-plussers. De volgende vragen staan hierbij centraal: 1) Hoe is het eerste jaar indicatiemelding verlopen? 2) Hoe heeft het CIZ het verloop van de indicatiemelding door zorgaanbieders geëvalueerd? Allereerst wordt ingegaan op de voorwaarden en criteria van de indicatiemelding en in de daaropvolgende paragrafen komen de onderzoeksvragen van dit hoofdstuk aan bod.

3.2

Voorwaarden en criteria voor indicatiemelding

Voor een goed begrip van de indicatiemelding geven we in deze paragraaf een overzicht van de belangrijkste voorwaarden en criteria voor een indicatiemelding. Niet alle aanvragen voor AWBZ-zorg kunnen middels indicatiemelding worden gedaan. Indicatiemelding is een aanmeldwijze die gebruikt kan worden voor een aanvraag voor intramurale zorg (uitgedrukt in zorgzwaartepakketten, ZZP) voor een cliënt die 80 jaar of ouder is. De zorg die gemeld kan worden voor de genoemde cliëntgroep betreft alle ZZP’s op basis van de Regeling zorgaanspraken AWBZ met uitzondering van het ZZP voor revalidatie (VV098). Een indicatiemelding is mogelijk voor 80-plus-cliënten die al over een indicatie voor AWBZ-zorg beschikken en voor cliënten zonder een AWBZ indicatiebesluit. Een indicatiemelding mag alleen worden gedaan door de AWBZ-zorgaanbieder die de zorg aan de cliënt gaat leveren, nu of in de nabije toekomst. Dit betekent dat ziekenhuizen geen gebruik kunnen maken van indicatiemelding. Daarnaast moet de met indicatiemelding aangevraagde zorg in natura worden geleverd. Een indicatiemelding kan alleen door middel van de AanmeldFunctionaliteit (AF) gemeld worden bij het CIZ. De procedure van indicatiemelding maakt het mogelijk om gevraagde zorg direct in te zetten. Het CIZ blijft verantwoordelijk voor het indicatiebesluit en voor bezwaar en beroep. Kenmerkend voor de indicatiemelding is dat de zorgaanvraag door de zorgaanbieders zonder een inhoudelijke toetsing of beoordeling door het CIZ wordt omgezet in een formeel indicatiebesluit door het CIZ. De zorgaanbieder bepaalt met deze procedure zelf de noodzaak tot verblijf, de geldigheidsduur van de indicatie, de dominante grondslag en, indien aanwezig, de secundaire grondslag en de ZZP-reeks. Het algoritme voor toeleiding tot een ZZP is ondersteunend bij het bepalen van het ZZP. Het geadviseerde ZZP vraagt nog een professionele beoordeling van de

8 In 2012 is ZZP VV09 geïndiceerd in een pakket VV09a of VV09b. In 2013 is de aanspraak ZZP VV09a vervallen.

15

zorgaanbieder en kan dus gebruikt worden als hulpmiddel voor het bepalen van een ZZP, maar is niet leidend. Afwijken van het geadviseerde ZZP is mogelijk binnen de gekozen ZZP-reeks.

3.3

Verloop van het eerste jaar van de indicatiemelding

In deze paragraaf wordt een overzicht gegeven van de ondersteuning die het CIZ heeft geboden in het eerste jaar van de indicatiemelding en een overzicht van de activiteiten die ontplooid zijn ten behoeve van de evaluatie van de pilot.

3.3.1 Ondersteunende activiteiten van het CIZ De ondersteuning van de zorgaanbieders bij de indicatiemelding door het CIZ heeft op verschillende manieren plaatsgevonden. Zorgaanbieders bepalen zelf of zij gebruik willen maken van deze ondersteuning. In november 2011 is er 21 keer een eendaagse scholing aangeboden aan relatief kleine zorgaanbieders die nog onvoldoende bekend waren met indicatiestelling. De scholing is gevolgd door 300 medewerkers van de zorgaanbieders. Er is aandacht gegeven aan indicatiestelling, digitaal aanvragen en de indicatiemelding. Een andere vorm van ondersteuning die is geboden aan zorgaanbieders is coaching on the job. Hierbij zijn 176 zorgaanbieders persoonlijk begeleid door relatiebeheerders van het CIZ, zij hebben uitleg over de indicatiemelding en het gebruik in de praktijk gekregen. Tevens zijn er 227 telefonische ondersteuningsconsulten binnengekomen op het speciale telefoonnummer voor vragen rondom de indicatiemelding. Ook heeft het CIZ ICT ondersteuning geboden. Daarnaast bezoeken de relatiebeheerders van het CIZ meerdere keren per jaar alle zorgaanbieders, zij nemen in dit gesprek ook de indicatiemelding door.

3.3.2 Signalen binnen het CIZ over indicatiemelding Een bron van informatie over de kwaliteit van de indicatiemeldingen zijn de signalen van medewerkers van het CIZ, van de afdeling Bezwaar en Klachtenafhandeling en van indicatiestellers die een Bopz afnemen na een indicatiemelding. Uit de afdeling Bezwaar en Klachtenafhandeling zijn geen signalen gekomen die nader onderzoek of bijsturing van de pilot noodzakelijk maken. Het aantal bezwaren en klachten ten aanzien van indicatiemelding is gering, zoals verwacht. Van indicatiestellers zijn onder meer signalen gekomen die betrekking hebben op de noodzaak om een Bopz-aanvraag te doen, de keuze van de ZZP'S, de keuze van de grondslag en het vullen van de stoornissen en beperkingen. Deze punten zijn door de relatiebeheerders meegenomen in de gesprekken met de zorgaanbieders.

3.3.3 Activiteiten ten behoeve van de evaluatie Het ministerie van VWS heeft het CIZ gevraagd het verloop van de indicatiemelding te evalueren, vanuit de wettelijke taak om te beoordelen of iemand in aanmerking komt voor AWBZ-zorg. In dat kader heeft het CIZ een aantal activiteiten ontplooid. Dit heeft geresulteerd in de kwartaalmonitor, de zorgaanbiedersmonitor en steekproeven. De kwartaalmonitor is tot stand gekomen om ontwikkelingen in de totale aanspraak op AWBZ-zorg te volgen. Deze monitor verschaft een globaal, cijfermatig overzicht van de effecten van indicatiemelding op de totale aanspraak op AWBZ-zorg. De kwartaalmonitor is bedoeld om een vinger aan de pols te houden bij de indicatiemelding.

16

Naast de kwartaalmonitor over de indicatiemelding heeft het CIZ de ontwikkelingen van individuele zorgaanbieders gevolgd. In nauwe samenwerking met relatiebeheerders van het CIZ en een klankbordgroep (Actiz, VGN en twee zorgaanbieders) zijn de mogelijkheden en wensen voor een kwantitatieve rapportage doorgenomen. Dit heeft geresulteerd in een zorgaanbiedersmonitor. De gegevens uit deze monitor worden in de vorm van een maandelijkse brief per zorgaanbieder teruggekoppeld. In deze terugkoppelingsbrief staan de landelijke resultaten van de indicatiemelding en hun eigen resultaten. Door het plaatsen van de landelijke cijfers naast de eigen resultaten krijgt de zorgaanbieder inzicht in hoe zijn indicatiemeldingen zich verhouden tot de meldingen van alle zorgaanbieders gezamenlijk. Het doel van deze brief is het ondersteunen en begeleiden van zorgaanbieders bij het gebruik van de indicatiemelding. In het eerste jaar van de indicatiemelding zijn er in overleg met de brancheorganisaties door het CIZ ook twee aselecte steekproeven getrokken: één in december 2011 en één in maart 2012. De steekproeven bevatten ieder 300 indicatiemeldingen en deze zijn getoetst conform de werkwijze van toetsing van herindicaties via taakmandaat. Dat betekent dat CIZ-toetsers bij de indicatiemeldingen uit de steekproef een indicatie-onderzoek hebben verricht en de uitkomst daarvan hebben vergeleken met de indicatiemelding. De doelstelling van deze steekproefsgewijze toetsing is een kwalitatieve toets op de gedane indicatiemeldingen, waarmee het CIZ extra ondersteuning kan bieden aan zorgaanbieders. Daarnaast kan er met deze informatie meer inzicht verkregen worden in de aandachtspunten bij de ondersteuning van zorgaanbieders door het CIZ. In overleg met het ministerie van VWS en de begeleidingsgroep (Actiz, VGN en zorgaanbieders) is besloten om gedurende de pilotperiode nog vier keer een steekproef uit te voeren, een keer adrandom en drie keer thematisch. De thema’s worden in overleg met de begeleidingsgroep gekozen.

3.4

Resultaten van de evaluatieactiviteiten

Deze paragraaf beschrijft de resultaten van de diverse evaluatieactiviteiten die in het eerste jaar van de indicatiemelding hebben plaatsgevonden.

3.4.1 Aantal zorgaanbieders dat gebruik maakt van indicatiemelding Verwacht werd dat het gebruik van de indicatiemelding langzaam op gang zou komen. Het aantal aanmeldingen is echter direct hoog; in het eerste kwartaal is 41% van de aanvragen voor een ZPP 80-plus binnengekomen via een indicatiemelding. Dit is verder opgelopen en stabiliseert zich op een niveau van 67% in het derde kwartaal van 2012. De omvang van de indicatiemelding is begrensd en zal nooit 100% worden omdat indicatiemelding bedoeld is voor zorgaanbieders die ook daadwerkelijk de zorg leveren. De aanvragen voor een ZZP 80-plus-besluit die niet middels indicatiemelding zijn gedaan blijken voor een groot deel van ziekenhuizen te komen. Zij leveren de gevraagde AWBZ-zorg niet zelf, dus zij kunnen geen gebruik maken van indicatiemelding. Dit geldt ook voor de extramurale zorgaanbieders. Daarnaast kan indicatiemelding ook niet gebruikt worden in situaties waarbij een eerder indicatiebesluit moet worden meegenomen in het nieuwe besluit, omdat het verblijf in een instelling bijvoorbeeld van tijdelijke duur is. Het vorige extramurale besluit is na afloop van de opname weer nodig in de thuissituatie. In tabel 3.4.1 wordt zichtbaar dat een zorgaanbieder gemiddeld 21 indicatiemeldingen per kwartaal doet. In totaal is er 56.041 keer gebruik gemaakt van indicatiemelding in het eerste jaar, wat betekent dat er gemiddeld 64 indicatiemeldingen per zorgaanbieder over de hele periode zijn gedaan. Er zijn ook uitschieters, minimaal is er 1 en maximaal zijn er 958 indicatiemeldingen gedaan door een zorgaanbieder. De helft van de zorgaanbieders doet 26 indicatiemeldingen of minder, de andere helft van het totaal doet er meer dan 26. In het eerste jaar van de indicatiemelding hebben in totaal 876 zorgaanbieders een indicatiemelding gedaan. Hiervan heeft 60% een indicatiemelding gedaan in alle kwartalen. Slechts 120 zorgaanbieders (14%) heeft maar in één kwartaal gebruik gemaakt van de indicatiemelding (bijlage tabel B.3.4.1).

17

Tabel 3.4.1

Aantal zorgaanbieders dat gebruik maakt van de aanmeldfunctionaliteit per kwartaal sinds de start van de pilot indicatiemelding.

2011- Q4 Aantal zorgaanbieders Gemiddeld aantal indicaties

2012-Q1

2012-Q2

2012-Q3

Totaal Q4 2011 Q3 2012

668

711

715

715

876

17

21

21

21

64

3.4.2 Analyse van de zorgaanbiedersmonitor Op de data van de eerste drie kwartalen (1-10-2011 tot 1-7-2012) van de zorgaanbiedersmonitor is een inhoudelijke analyse uitgevoerd waarbij per onderwerp uit de terugkoppelingsbrief is bekeken welke zorgaanbieders een andere patroon laten zien dan het landelijk patroon. Dit zonder verder inhoudelijk onderzoek naar de achtergrond van de zorgaanbieder. Uit deze analyse komt naar voren dat er geen zorgaanbieders zijn die op alle onderdelen een afwijkend patroon vertoonden ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Verder komt uit deze analyse naar voren dat een grote groep zorgaanbieders in deze periode minder dan 10 indicatiemeldingen heeft gedaan (31% van alle zorgaanbieders die indicatiemelding hebben gebruikt). Daarnaast is er een kleine groep (7%) die meer dan 200 indicatiemeldingen heeft gedaan. Deze groep van grootverbruikers van indicatiemelding deed meer dan 40% van het totaal aantal indicatiemeldingen. De overige 62% van de zorgaanbieders deed tussen de 10 en 200 indicatiemeldingen. Zorgaanbieders die minder dan 10 indicatiemeldingen hebben gedaan laten logischerwijs eerder een afwijkend patroon zien ten opzichte van het landelijk beeld dan zorgaanbieders die veelvuldig de indicatiemelding gebruiken. De patronen per zorgaanbieder zijn doorgenomen met de relatiebeheerders en worden tijdens de bezoeken aan de zorgaanbieder besproken.

3.4.3 Resultaten van de steekproeven De resultaten van de twee steekproeven wijzen uit dat indicatiemelding in gemiddeld 80% van de gevallen overeenkomt met de gemelde zorg via zorgaanbieders. Dat betekent dat in 20% van de gevallen de CIZ-toetsers tot een andere uitkomst komen. De afwijking in de uitkomst kan betrekking hebben een of meer van de volgende onderdelen: grondslag, verbijzondering, beperkingen of score vragen. Het is ook mogelijk dat er volgens de toetser geen sprake is van aanspraak op intramurale zorg. De resultaten van deze steekproeven zijn aanleiding voor het CIZ om nader onderzoek te doen. Tevens zullen, op verzoek van VWS, de steekproeven worden gecontinueerd. De twee steekproeven en de terugkoppelingen hiervan worden gewaardeerd door de brancheorganisaties en de zorgaanbieders. Omdat de uitkomst direct met de zorgaanbieder is besproken heeft dit een lerend effect. De zorgaanbieders geven aan behoefte te hebben aan deze terugkoppeling. Zowel om te horen of ze de indicatiemelding juist hebben ingevuld als om een toelichting te krijgen waarom de CIZ-toetser tot een ander besluit is gekomen.

3.4.4 Resultaten van de adviesopvolging Voor de toeleiding naar een ZZP kiest de zorgaanbieder die een indicatiemelding doet een ZZPreeks. Dat zal meestal de ZZP-reeks zijn die past bij de dominante grondslag. Na het beantwoorden van vragen over de stoornissen en beperkingen (het verkort onderzoeksformulier) wordt op basis van algoritmen een advies gegeven over het waarschijnlijk van toepassing zijnde ZZP. Indien dit ZZP niet passend is, kan binnen de gekozen reeks een ander ZZP worden gekozen. De mate waarin het ZZP-advies afwijkt van het ZZP-besluit is nader onderzocht In tabel 3.4.2 wordt de adviesopvolging van alle indicatiemeldingen in het eerste jaar binnen de sector V&V gepresenteerd. Een indicatiemeldingsbesluit komt over het hele jaar bekeken in 71% van de gevallen overeen met advies-ZZP en het geïndiceerde ZZP. In 15% van de gevallen is het

18

geïndiceerde ZZP lager dan het advies-ZZP en in 10% van de gevallen is het geïndiceerde ZZP hoger dan het advies-ZZP. In een aantal gevallen (4%) is het advies-ZZP onbekend10. Gedurende het eerste jaar na invoering van indicatiemelding zijn deze percentages nagenoeg stabiel gebleven. Het ZZP-advies is een voorspelling van het meest waarschijnlijke ZZP, maar vraagt om een professionele beoordeling voordat het definitieve ZZP kan worden vastgesteld. De adviesopvolging is geen maat om te kunnen beoordelen of er een juist besluit is afgegeven. Tabel 3.4.2

Geïndiceerd ZZP (in V&V-reeks) versus berekend ZZP: Som van de nieuw verkregen aanspraak op 1 januari 2012, 1 april 2012, 1 juli 2012 en 1 oktober 2012 via indicatiemelding nieuw verkregen aanspraak aantal

Geïndiceerd en berekend gelijk

%

34.340

71%

Geïndiceerd lager dan berekend

7.430

15%

Geïndiceerd hoger dan berekend

4.790

10%

Berekend ZZP onbekend9

1.860

4%

48.420

100%

Totaal

3.5

Conclusie een jaar indicatiemelding

Zorgaanbieders zijn op verschillende wijze door het CIZ ondersteunt bij de invoering van de indicatiemelding. De invoering van de pilot indicatiemelding is daarmee soepel verlopen. Zorgaanbieders hebben aangegeven tevreden te zijn over de begeleiding die door het CIZ is aangeboden. Het CIZ rapporteert over de indicatiemelding in een kwartaalmonitor, waarin het effect van de indicatiemelding op de aanspraak op AWBZ-zorg wordt weergegeven. Tevens is een monitor voor zorgaanbieders ontwikkeld die het gebruik van indicatiemelding door zorgaanbieders op enkele kenmerken evalueert. Het aantal indicatiemeldingen neemt in de loop der tijd toe. In de periode 1 oktober 2011 tot 1 oktober 2012 hebben 876 zorgaanbieders gemiddeld 64 indicatiemeldingen gedaan. In de pilot is gebleken dat zorgaanbieders behoefte hebben om naast kwantitatieve resultaten ook een terugkoppeling te krijgen of het indicatieonderzoek dat door hen wordt verricht in lijn is met de huidige wet- en regelgeving. Het CIZ heeft daartoe de meldingen van een individuele zorgaanbieder gespiegeld aan het landelijk gemiddelde en de resultaten teruggekoppeld aan de zorgaanbieder. Daarnaast zijn indicatiemeldingen steekproefsgewijs getoetst. De uitkomsten van de steekproeven worden benut om de zorgaanbieders nader te ondersteunen. Ook geven deze resultaten het CIZ aanleiding tot nader onderzoek. De steekproeven blijven ook in 2013 onderdeel van de pilot.

9

Door een fout in de programmatuur is het berekend ZZP voor een aantal gevallen niet in de database zichtbaar.

19

20

4.

De ontwikkeling van de aanspraak op AWBZ-zorg

4.1

Inleiding

In dit hoofdstuk wordt de ontwikkeling van de aanspraak op intramurale zorg van 80-plus-cliënten beschreven in het eerste jaar na invoering van de indicatiemelding. Er wordt een overzicht gegeven van de aanspraak van 80-plus-cliënten in relatie tot de totale populatie van cliënten die aanspraak maakt op AWBZ-zorg. Eveneens wordt een beschrijving gegeven van enkele kenmerken van de aanspraak op intramurale zorg van 80-plus-cliënten. Dit wordt in verband gebracht met demografische ontwikkelingen in de bevolking van 80 jaar en ouder in de afgelopen jaren. De volgende vragen staan hierbij centraal: 3) Is het aantal 80-plus-cliënten met aanspraak op intramurale AWBZ-zorg in de periode 1 oktober 2011 tot en met 1 oktober 2012 veranderd? Zo ja, op welke wijze? 4) Hoe verhoudt de totale aanspraak van 80-plus-cliënten in de sector V&V zich ten opzichte van 80-plus-cliënten in de sectoren GGZ en GZ? 5) Hoeveel mensen van 80 jaar en ouder waren er in de periode 2010-2012 in de Nederlandse bevolking, hoeveel van hen hadden een AWBZ-indicatiebesluit en is dit aandeel veranderd gedurende de looptijd van de pilot?

4.2

Aanspraak op intramurale zorg in het eerste jaar na invoering van indicatiemelding

Allereerst wordt een beeld geschetst van het relatieve aandeel van 80-plus-cliënten ten opzichte van de gehele populatie van cliënten met een positieve indicatie voor respectievelijk intramurale en extramurale zorg. Van de cliënten die aanspraak maken op intramurale zorg (324.155 op 1 januari 2012; zie bijlage Tabel B.4.2.1 en Tabel B.4.2.2) is 58% jonger dan 80 jaar en 42% 80-plus. Hoewel het totaal aantal cliënten dat aanspraak maakt op intramurale zorg is toegenomen, is het aandeel cliënten van 80 jaar en ouder nauwelijks veranderd gedurende het eerste jaar na invoering van indicatiemelding. Het aantal cliënten dat aanspraak maakt op extramurale zorg is eveneens toegenomen, maar het aandeel jonger dan 80 jaar en 80 jaar en ouder verandert nauwelijks. Op 1 januari 2012 zijn er 426.370 cliënten die aanspraak maken op extramurale zorg (zie bijlage Tabel B.4.2.3 en Tabel B.4.2.4) waarvan 72% jonger dan 80 jaar en 28% 80 jaar en ouder. Cliënten van 80 jaar en ouder vormen een grote groep van het totaal aantal cliënten dat aanspraak maakt op intramurale zorg. Vanaf de invoering van de indicatiemelding op 3 oktober 2011 kunnen 80-plus-cliënten aanspraak maken op intramurale zorg met een indicatie via indicatiemelding. Tabellen 4.2.1 en 4.2.2 tonen de wijze waarop 80-plus-cliënten met aanspraak op intramurale zorg zijn aangemeld: via een CIZ-indicatie of via indicatiemelding. Tabel 4.2.1

Aantal 80-plus-cliënten met een positieve indicatie voor intramurale AWBZ-zorg naar aanmeldwijze. 1-1-2012

CIZ-indicatie Indicatiemelding Totaal Tabel 4.2.2

Indicatiemelding Totaal

1-7-2012

1-10-2012

115.120

105.430

96.980

10.110

21.460

31.590

41.090

135.890

136.570

137.020

138.070

Relatief aantal 80-plus-cliënten met een positieve indicatie voor intramurale AWBZ-zorg naar aanmeldwijze. 1-1-2012

CIZ-indicatie

1-4-2012

125.780

93%

1-4-2012 84%

1-7-2012 77%

1-10-2012 70%

7%

16%

23%

30%

100%

100%

100%

100%

21

Gedurende het eerste jaar na invoering van de indicatiemelding neemt het aandeel cliënten met aanspraak via indicatiemelding toe. Van de 135.890 80-plus-cliënten die aanspraak maken op intramurale zorg op 1 januari 2012, heeft 7% (10.115 cliënten) een positieve indicatie gekregen via indicatiemelding. Dit aandeel neemt toe naar 30% (41.090 cliënten) op 1 oktober 2012.

4.3

Verdeling over sectoren: totale aanspraak en nieuw verkregen aanspraak

Van de 80-plus-cliënten met aanspraak op intramurale zorg heeft het merendeel aanspraak op zorg in de sector Verpleging en Verzorging (V&V). Daarnaast is er een kleine groep 80-plus-cliënten die aanspraak maakt op zorg in de sector Gehandicaptenzorg (GZ) en de sector Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ). Hieronder wordt in beeld gebracht hoe de verdeling van 80-plus-cliënten met aanspraak op intramurale zorg over de sectoren veranderd is gedurende het eerste jaar na invoering van indicatiemelding. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen indicatiemelding en CIZ-indicaties.

4.3.1 Totale aanspraak In tabel 4.3.1 wordt een overzicht gegeven van het aantal 80-plus-cliënten met aanspraak op intramurale zorg in de sectoren V&V, GZ en GGZ via indicatiemelding. Het gaat hierbij om de totale aanspraak, dat wil zeggen om alle 80-plus-cliënten die op een peildatum aanspraak maken op intramurale zorg. De sector V&V neemt ongeveer 96% van de aanspraak voor zijn rekening. Slechts 4% van de aanspraak betreft de sectoren GZ of GGZ. Hoewel het aantal indicatiemeldingen toeneemt gedurende het eerste jaar na invoering van de indicatiemelding, verandert de verdeling over de sectoren niet. In tabel 4.3.2 wordt een overzicht gegeven van het aantal 80-plus-cliënten met aanspraak op intramurale zorg in de sectoren V&V, GZ en GGZ via CIZ-indicaties. Ook voor aanspraak via CIZindicaties geldt dat het merendeel is afgegeven in de sector V&V, namelijk 93%. Het aandeel in de sector GZ of GGZ is met 7% iets hoger bij CIZ-indicaties dan bij indicatiemelding het geval is. Ook hier geldt dat de verdeling over de sectoren niet verandert over de tijd.

Tabel 4.3.1

Aantal 80-plus-cliënten met een indicatie via indicatiemelding voor intramurale zorg in de sector V&V, GZ en GGZ

Sector geïndiceerd ZZP V&V GZ GGZ Totaal

Tabel 4.3.2

1-1-2012 9.750

1-10-2012 39.590

280

1.240

80

270

10.110

41.090

Aantal 80-plus-cliënten met een CIZ-indicatie voor intramurale zorg in de sector V&V, GZ en GGZ

Sector geïndiceerd ZZP V&V

1-1-2012 117.020

1-10-2012 90.270

GZ

7.150

5.400

GGZ

1.610

1.240

125.780

96.910

Totaal

22

4.3.2 Nieuw verkregen aanspraak Eén van de vragen bij de evaluatie van de invoering van indicatiemelding is of er verschil in aanspraak is tussen cliënten met een indicatiemeldingsbesluit en cliënten met een CIZ-indicatie. Deze vergelijking is alleen zinnig als in beide groepen gekeken wordt naar cliënten die sinds 3 oktober 2011 – de dag waarop de indicatiemelding van start ging – een indicatie hebben gekregen. Anders zouden immers ook cliënten met een eerder afgegeven CIZ-indicatie meetellen, dit zou een scheve vergelijking veroorzaken. Bovendien zou de totale groep cliënten met een CIZ-indicatie tien keer zo groot zijn als de groep cliënten met een indicatiemeldingsbesluit. De verdeling over de sectoren wordt nu in beeld gebracht voor de nieuw verkregen aanspraak (zie tabel 4.3.3 en 4.3.4). De resultaten laten zien dat zowel voor indicatiemelding als voor CIZindicaties geldt dat het bij ongeveer 97% van de indicaties gaat om een aanspraak op zorg in de sector V&V. Dit aandeel verandert nauwelijks gedurende het eerste jaar na invoering van indicatiemelding.

Tabel 4.3.3

Aantal 80-plus-cliënten met een indicatie via indicatiemelding voor intramurale zorg in de sector V&V, GZ en GGZ

Sector geïndiceerd ZZP V&V GZ GGZ Totaal

Tabel 4.3.4

1-1-2012 9.750

1-10-2012 13.260

280

450

80

80

10.110

13.790

Aantal 80-plus-cliënten met een CIZ-indicatie voor intramurale zorg in de sector V&V, GZ en GGZ

Sector geïndiceerd ZZP V&V GZ GGZ Totaal

1-1-2012 11.890

1-10-2012 6.950

330

140

70

50

12.290

7.130

De gegevens in tabel 4.3.3 en 4.3.4 laten ook zien dat aan het einde van het eerste kwartaal na invoering van de indicatiemelding nog iets meer 80-plus-cliënten een nieuw verkregen ZZPaanspraak hebben via een CIZ-indicatie. Aan het einde van het tweede kwartaal, op 1 april 2012, zijn er meer 80-plus-cliënten die een nieuw verkregen ZZP-aanspraak hebben via een indicatiemeldingsbesluit. Aan het einde van het derde en vierde kwartaal, respectievelijk 1 juli 2012 en 1 oktober 2012, neemt het aandeel nieuw verkregen aanspraak via indicatiemeldingsbesluit verder toe. De meeste indicatiemeldingen worden dus gedaan in de sector V&V. Hieronder, in figuur 4.3.1, wordt de pakketverdeling in de sector V&V weergegeven voor indicatiemelding en voor CIZindicaties. Hiervoor is het gemiddelde genomen van de toegekende pakketten in de periode 1 oktober 2011 tot en met 1 oktober 2012. In deze figuur wordt zichtbaar dat de pakketten VV02, VV03 en VV04 vaker geïndiceerd worden door het CIZ. De pakketten VV06, VV07 en VV08 worden vaker gemeld door zorgaanbieders. In de hoofdstukken 5 en 6 wordt nader op de verschillen tussen indicatiemelding en CIZ-indicaties ingegaan.

23

Figuur 4.3.1

Verdeling van de zorgzwaartepakketten voor de sector V&V over de periode 1-10-2011 tot en met 1-10-2012 uitgesplitst naar CIZ-indicatie en indicatiemelding Verdeling zorgzwaartapakketten voor sector V&V over CIZ en indicatiemelding voor de periode 1-10-2011 tot 1-10-2012

30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% VV01

VV02

VV03

VV04

VV05

VV06

VV07

VV08

VV10

zorgzwaartepakket CIZ-indicatie

4.4

indicatiemelding

Demografische achtergrond

De opbouw van de bevolking in Nederland laat zien dat het aantal mensen van 80 jaar en ouder de komende jaren zal gaan toenemen. Op 1 januari 2012 (zie figuur 4.4.1) waren er ongeveer 0,7 miljoen 80-plussers. Met het veroudering van de baby-boom generatie (de eersten hebben de pensioengerechtigde leeftijd al bereikt) zal dit aantal fors gaan toenemen. Dit wordt ook wel de dubbele vergrijzing genoemd. Figuur 4.4.1

Bevolkingspiramide: leeftijdsopbouw op 1 januari 2012

Bron: CBS

Tussen 1 januari 2010 en 1 januari 2012 is het aantal 80-plussers in de bevolking toegenomen van 647.994 naar 686.015 personen (zie figuur 4.4.2). In dezelfde periode is het aantal cliënten van 80 jaar en ouder met een indicatie voor AWBZ-zorg toegenomen van 244.175 naar 257.400.

24

Het relatief aantal 80-plussers met een indicatie voor AWBZ-zorg is nagenoeg gelijk gebleven met 37,7% op 1 januari 2010, 37,6% op 1 januari 2011 en 37,5% op 1 januari 2012 (zie bijlage B.4.4.1). Het aantal 80-plus-cliënten met een indicatie voor intramurale zorg bedroeg op 1 januari 2010 130.885 personen. Dat aantal is licht gestegen naar 133.580 op 1 januari 2011 en naar 135.890 op 1 januari 2012. Gemiddeld 20% van alle 80-plussers heeft een indicatie voor intramurale zorg. Figuur 4.4.2

Aantal cliënten met aanspraak op AWBZ-zorg (totaal en intramuraal) ten opzichte van het totaal aantal 80-plussers in de bevolking

800.000

700.000

Aantal 80-plussers

600.000

500.000

400.000 300.000

200.000 100.000

0 2010

2011

2012

80-plusse rs 80-plusse rs met a a nspra a k op AW BZ- zo rg 80-plusse rs met a a nspra a k op AW BZ- zo rg met Ve rblijf Bron: CBS en CIZ

25

4.5

Conclusie ontwikkelingen in AWBZ-aanspraak

In het eerste jaar na invoering van de indicatiemelding maken steeds meer 80-plus-cliënten aanspraak op intramurale zorg via indicatiemelding. Van alle cliënten die aanspraak maken op intramurale zorg is het aandeel 80-plussers 42%. Iets minder groot is het aandeel 80-plussers in de groep cliënten die aanspraak maakt op extramurale zorg, dit betreft 28%. Hoewel het aantal cliënten dat aanspraak maakt op intramurale of extramurale zorg toeneemt is de verhouding tussen 80-plussers en 80-minners evenals de verhouding tussen aanspraak op intramurale en extramurale zorg nauwelijks veranderd gedurende het eerste jaar na invoering van indicatiemelding. Van alle cliënten die aanspraak maken op intramurale zorg vormt de groep 80plussers met 42% een belangrijk aandeel. De doelgroep van de indicatiemelding wordt uitsluitend gevormd door 80-plussers. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het merendeel van deze cliënten aanspraak maakt op intramurale zorg in de sector V&V. Slechts een klein deel maakt aanspraak op zorg in de sector GZ of GGZ. De verdeling over de sectoren verandert niet gedurende het eerste jaar na invoering van indicatiemelding. Het aantal 80-plussers in de bevolking is de afgelopen jaren toegenomen en zal in de toekomst nog verder toenemen. Tegelijkertijd is het aantal 80-plus-cliënten met een indicatie voor AWBZ-zorg toegenomen, evenals het aantal 80-plus-cliënten met een indicatie voor intramurale zorg. Het relatieve aandeel 80-plussers met een AWBZ-indicatie (totaal en intramurale zorg) is de afgelopen drie jaar ongeveer stabiel gebleven.

26

5.

Zorgzwaarte-index: verandering in de gemiddelde zorgzwaarte

5.1

Inleiding

Voor het in kaart brengen van de verandering in de totale zorgomvang van intramurale 80-pluscliënten, in de periode voorafgaand aan de invoering van de indicatiemelding en daarna, is een zorgzwaarte-index ontwikkeld. Deze zorgzwaarte-index wordt gebruikt om verandering in de gemiddelde zorgzwaarte van alle cliënten van 80 jaar en ouder met een geldige ZZP-indicatie in kaart te brengen. In de kwartaalmonitor worden veranderingen in de gemiddelde zorgzwaarte van alle cliënten met aanspraak geïndexeerd evenals veranderingen in de gemiddelde zorgzwaarte van cliënten met nieuw verkregen aanspraak. Geldige ZZP-indicaties in alle sectoren zijn in de zorgzwaarte-index in de kwartaalmonitor opgenomen. De kwartaalmonitor laat zien dat er sprake is van een toename van de gemiddelde zorgzwaarte van alle cliënten met aanspraak op intramurale zorg. Deze toename is al ingezet vóór de invoering van de indicatiemelding. De zorgzwaarte-index voor de nieuw verkregen aanspraak laat een toename zien van de aanspraak via indicatiemelding, maar niet voor de nieuw verkregen aanspraak via CIZ-indicaties. In deze jaarrapportage wordt de verandering in de gemiddelde zorgzwaarte van de totale aanspraak en van de nieuw verkregen aanspraak nader onderzocht. Hierbij wordt ingezoomd op de grootste groep: de cliënten met pakketten in de sector V&V (exclusief de VV09 pakketten). Daarnaast gaan we verder in op de verschillen in de index voor indicatiemelding en CIZ-indicaties. Hierbij wordt gekeken naar de nieuw verkregen aanspraak. De volgende vragen staan hierbij centraal: 6) Is de gemiddelde zorgomvang van de cliënten van 80 jaar en ouder veranderd sinds de invoering van de indicatiemelding? 7) Hoe ontwikkelde de gemiddelde zorgomvang zich in de sector V&V? 8) Hebben de cliënten die een besluit via indicatiemelding hebben gekregen dezelfde gemiddelde zorgomvang als de cliënten die een indicatiebesluit van het CIZ hebben gekregen? In paragraaf 5.2 wordt een zorgzwaarte-index gepresenteerd voor de sector V&V en een zorgzwaarte-index voor de sector V&V zonder de pakketten VV01 en VV02. Deze worden gepresenteerd naast de zorgzwaarte-index voor alle sectoren, zoals die ook in de kwartaalmonitor is opgenomen. In paragraaf 5.3 wordt een zorgzwaarte-index gepresenteerd voor de sector V&V en een zorgzwaarte-index voor de sector V&V zónder de pakketten VV01 en VV02, waarbij wordt ingezoomd op de nieuw verkregen aanspraak. Hierbij wordt ook onderscheid gemaakt in aanmeldwijze bij CIZ-indicaties.

5.2

Zorgzwaarte-index: alle sectoren en sector V&V (totale aanspraak)

Figuur 5.2.1 toont de zorgzwaarte-index voor alle sectoren in de periode 1 januari 2010 tot en met 1 oktober 2012 (dit is de zorgzwaarte-index zoals hij is opgenomen in de kwartaalmonitor). Het ijkpunt is 1 januari 2010. De waarde van de index op latere peildata weerspiegelt de stijging of daling van de gemiddelde zorgzwaarte van alle cliënten met een geldige ZZP-indicatie ten opzichte van het ijkpunt. Figuur 5.2.1 laat zien dat er sprake is van een toename in de gemiddelde zorgzwaarte van alle cliënten met aanspraak op intramurale zorg. Deze toename is al ingezet vóór de invoering van de indicatiemelding.

27

Let op! De hoogte van de geïndexeerde waarden in Figuur 5.2.1, Figuur 5.2.2 en Figuur 5.2.3 kunnen niet één op één met elkaar vergeleken worden. Dat komt doordat de waarde ‘100’ bij alle indexen een andere waarde representeert. Figuur 5.2.2 toont de zorgzwaarte-index voor de sector V&V. Voor de berekening van deze zorgzwaarte-index is alleen gekeken naar de verdeling van de pakketten in de sector V&V. Daarbij zijn dezelfde peildata en ijkpunten gehanteerd als bij de zorgzwaarte-index die in figuur 5.2.1 is weergegeven. De zorgzwaarte-index voor de sector V&V laat eenzelfde verloop zien als de zorgzwaarte-index voor alle sectoren. De achterliggende gegevens waarop de zorgzwaarte-index voor de sector V&V is berekend laten globaal dezelfde veranderingen zien als de veranderingen in de achterliggende gegevens van de zorgzwaarte-index voor alle sectoren. Dat betekent dat er sprake is van een toename van het aantal 80-plus-cliënten in de sector V&V en dat deze toename evenredig is aan de toename van het aantal 80-plus-cliënten in alle sectoren. Er is daarmee tevens sprake van een toename in het totaal tarief in de sector V&V en deze toename is evenredig aan de toename van het aantal cliënten van 80 jaar en ouder in alle sectoren. Het gemiddeld tarief per cliënt (dit is het totaal tarief gedeeld door het totaal aantal cliënten op een peildatum) is vergelijkbaar tussen de twee groepen en neemt in dezelfde mate toe in beide groepen in de periode tussen de eerste en laatste peildatum. Uit de kwartaalmonitors blijkt dat het aantal cliënten dat aanspraak maakt op de pakketten VV01 en VV02 aan het dalen is. Deze daling geldt voor het hele eerste jaar na invoering van de indicatiemelding. Dat betekent dat deze lage pakketten relatief sterk vertegenwoordigd zijn in de gemiddelde zorgzwaarte op het ijkpunt. Om te onderzoeken wat de invloed is van de pakketten VV01 en VV02 op de gemiddelde zorgzwaarte in de sector V&V wordt een index gepresenteerd voor de sector V&V zonder deze twee lage pakketten. Figuur 5.2.3 toont de zorgzwaarte-index voor de sector V&V zonder de pakketten VV01 en VV02. Deze zorgzwaarte-index laat een veel minder grote stijging zien dan de index voor alle V&V pakketten en de index voor alle sectoren. De achterliggende gegevens waarop de zorgzwaarte-index voor de sector V&V zonder de pakketten VV01 en VV02 is berekend tonen aan dat het totaal aantal 80-plus-cliënten met aanspraak op intramurale zorg licht toeneemt. Echter, de verhouding tussen het totaalbedrag en het totaal aantal cliënten blijft ongeveer gelijk, vandaar dat de index nauwelijks toeneemt. In Figuur 5.2.1 en 5.2.2 stijgt de index sterker dan het geval is in Figuur 5.2.3, omdat het relatieve aandeel van cliënten in de hogere pakketten over de tijd toeneemt (door de afname van het aandeel van cliënten in de pakketten VV01 en VV02), waardoor het totaalbedrag sterker toeneemt dan het totaal aantal cliënten. Hierbij moet worden opgemerkt dat het ijkpunt in Figuur 5.2.3 een hogere waarde representeert dan het ijkpunt in Figuur 5.2.1 en het ijkpunt in Figuur 5.2.2. Dat komt doordat daar de lagere pakketten uit de berekening zijn weggelaten.

28

98

29

103

102

101

100

99

peildatum 1-7-2011

1-4-2011

1-1-2011

1-10-2010

1-7-2010

1-4-2010

1-10-2012

104

1-10-2012

105 1-7-2012

106

1-7-2012

107 1-4-2012

108

1-4-2012

109 1-1-2012

110

1-1-2012

Zorgzwaarte-index 80-plus-cliënten: sector V&V 1-10-2011

peildatum

1-10-2011

1-7-2011

1-4-2011

1-1-2011

1-10-2010

1-7-2010

Figuur 5.2.2

1-4-2010

1-1-2010

98

1-1-2010

zorgzwaarte-index

zorgzwaarte-index

Figuur 5.2.1 Zorgzwaarte-index 80-plus cliënten: alle sectoren

110

109

108

107

106

105

104

103

102

101

100

99

Figuur 5.2.3

Zorgzwaarte-index 80-plus-cliënten sector V&V, zonder de pakketten VV01 en VV02

110 109 108

zorgzwaarte-index

107 106 105 104 103 102 101 100

1-10-2012

1-7-2012

1-4-2012

1-1-2012

1-10-2011

1-7-2011

1-4-2011

1-1-2011

1-10-2010

1-7-2010

1-4-2010

98

1-1-2010

99

peildatum

5.3

Zorgzwaarte-index: Verschil indicatiemelding en CIZ-indicaties (nieuw verkregen aanspraak)

In tabel 5.3.1 wordt de zorgzwaarte-index voor de nieuw verkregen aanspraak getoond. Het gaat hierbij om 80-plus-cliënten met een positieve indicatie die in het voorgaande kwartaal een nieuw ZZP-besluit hebben gekregen. Deze gegevens maken een vergelijking tussen de gemiddelde zorgzwaarte van CIZ-indicaties en indicatiemelding mogelijk. Uit tabel 5.3.1 blijkt dat de zorgzwaarte-index van CIZ-indicaties lager is dan de index voor indicatiemelding. De zorgzwaarteindex voor de nieuw verkregen aanspraak laat een toename zien van de aanspraak via indicatiemelding, maar niet van de nieuw verkregen aanspraak via CIZ-indicaties.

Tabel 5.3.1 index

Zorgzwaarte-index nieuw verkregen aanspraak alle sectoren 1-10-2011

CIZ IM Gemiddelde zorgzwaarte

100

1-1-2012

1-4-2012

1-7-2012

1-10-2012

99

98

98

99

104

104

104

107

101

102

102

104

Uit nadere analyse van de index van CIZ-indicaties blijkt dat het om een diverse groep cliënten gaat. De aanmeldingen die voor 80-plus-cliënten zijn gedaan via de AF (maar niet via indicatiemelding) betreffen onder andere aanmeldingen door ziekenhuizen. De gemiddelde zorgzwaarte van 80-plus-cliënten die op deze wijze zijn aangemeld is hoger dan de gemiddelde zorgzwaarte van 80-plus-cliënten die via overige wegen een CIZ-indicatie hebben ontvangen (zie tabel 5.3.2). De index voor CIZ-AF-cliënten ligt net iets onder de index voor cliënten die via indicatiemelding aanspraak maken op zorg, maar is hoger dan de index voor cliënten die niet via indicatiemelding of de AF een aanvraag indienen. Deze laatste groep cliënten vragen bijvoorbeeld

30

zelf hun indicatie aan of laten dit doen door personen uit hun omgeving. Dit blijkt over het algemeen minder zware zorg te zijn.

Tabel 5.3.2 index

Zorgzwaarte-index nieuw verkregen aanspraak alle sectoren naar soort aanmelding (IM, CIZAF en CIZ-Overig) 1-10-2011

CIZ-AF CIZ-Overig IM Gemiddelde zorgzwaarte

100

1-1-2012

1-4-2012

1-7-2012

1-10-2012

103

103

103

104

88

88

87

88

104

104

104

107

101

102

102

104

Om te onderzoeken wat de invloed van de verschillende pakketten op de zorgzwaarte-index is, is ook een zorgzwaarte-index berekend voor nieuw verkregen aanspraak in de sector V&V en in de sector V&V zonder de pakketten VV01 en VV02. Deze indexen laten eenzelfde patroon zien als de index voor alle sectoren en alle pakketten zoals hierboven gepresenteerd.

5.4

Conclusie verandering in gemiddelde zorgzwaarte

In dit hoofdstuk staat de vraag centraal hoe de gemiddelde zorgomvang van 80-plus-cliënten zich ontwikkeld heeft in het eerste jaar na invoering van indicatiemelding specifiek in de sector V&V. De resultaten laten zien dat de gemiddelde zorgzwaarte in de sector V&V zich niet anders heeft ontwikkeld dan de gemiddelde zorgzwaarte in alle sectoren. Uit de analyses komt naar voren dat het aantal cliënten met aanspraak op een V&V pakket VV03 of hoger in absolute zin toeneemt. Daarnaast neemt dit aantal ook in relatieve zin toe, omdat het aantal cliënten met een pakket VV01 en VV02 in de onderzoeksperiode is afgenomen. Omdat de cliënten met een pakket VV01 en VV02 relatief sterk vertegenwoordigd zijn in het jaar van het ijkpunt, hebben deze pakketten een grote invloed op de totale zorgzwaarte. De ontwikkeling in het kostenverloop wordt beïnvloed door de afname van het aantal lage V&V pakketten (VV01 en VV02) en toename van het aantal hogere V&V pakketten (VV03 en hoger). Deze resultaten lijken erop te wijzen dat het verdwijnen van de pakketten VV01 en VV02 voor nieuwe cliënten in 2013 invloed heeft op de gemiddelde zorgzwaarte in 2012. Dat betekent dat de afname van de lage pakketten in de sector V&V in 2012 zorgen voor een relatieve toename van het aantal hogere pakketten en daarmee voor een stijging van de gemiddelde zorgzwaarte. Wat betreft de vergelijking tussen indicatiemelding en CIZ-indicaties (nieuw verkregen aanspraak) laten de resultaten zien dat de index voor indicatiemelding toeneemt gedurende het eerste jaar na indicatiemelding, terwijl de index voor CIZ-indicaties ongeveer gelijk blijft. Nadere analyse laat zien dat de gemiddelde zorgzwaarte van CIZ-indicaties onder te verdelen zijn in CIZ-indicaties via de AF en overige CIZ-indicaties. CIZ-indicaties via de AF komen onder meer van ziekenhuizen en leiden tot een hogere gemiddelde zorgzwaarte dan de CIZ-indicaties die via overige wijze aangemeld zijn. Dit betekent dat een vergelijking van de zorgzwaarte-index voor indicatiemelding en CIZ-indicaties wordt beïnvloed door de verschillende aanvraagstromen. Hierdoor is een vergelijking maar beperkt mogelijk omdat de cliëntgroepen van elkaar verschillen. In hoofdstuk 6 wordt dit uitgewerkt.

31

32

6.

Indicatiehistorie en zorgcarrière

6.1

Inleiding

Uit de kwartaalmonitors is gebleken dat de pakketverdeling bij cliënten met een indicatie van het CIZ afwijkt van de pakketverdeling bij cliënten met een indicatie via indicatiemelding. Over het algemeen melden zorgaanbieders voor hun cliënten hogere ZZP’s dan de indicatiestellers van het CIZ indiceren voor de 80-plus-cliënten die bij hen aan het loket komen. Uit de kwartaalmonitors, en ook uit hoofdstuk 5 van deze rapportage, wordt daarnaast duidelijk dat de gemiddelde zorgomvang per cliënt bij indicatiemelding verschilt ten opzichte van de zorgomvang per cliënt bij CIZ-indicaties. De vraag rijst daarom of zorgaanbieders eenvoudigweg hogere indicaties melden, of dat deze discrepantie door andere factoren verklaard kan worden. Zijn de cliënten met een indicatie via indicatiemelding vergelijkbaar met de cliënten die een indicatie direct van een CIZindicatiesteller krijgen? Het vermoeden op basis van eerdere monitors en analyse is dat de zorgaanbieders vooral reeds in zorg zijnde cliënten van een nieuw indicatiebesluit voorzien, terwijl nieuwe cliënten zich rechtstreeks bij het CIZ melden. Dit verschil is reden om te onderzoeken of de indicatiehistorie van de cliënten met een indicatie middels indicatiemelding of een CIZ-indicatie gelijk is. Een verschil in herkomst kan een verklaring zijn voor het onderscheid in de verdeling van de zorgzwaartepakketten en verschillen in zorgzwaarte-index (paragraaf 5.3) tussen indicaties van het CIZ en via indicatiemelding. Daarnaast is het interessant om te onderzoeken of het verloop van cliënten in de groep indicatiemelding gelijk is aan het verloop van de cliënten die door het CIZ zijn geïndiceerd. Het verloop zal naar verwachting gelijk moeten zijn voor de twee groepen, ongeacht of zij een andere herkomst hebben. Cliënten binnen een pakket hebben immers dezelfde kenmerken. Ook is een vergelijking mogelijk tussen het aantal indicaties dat een cliënt met een indicatie via indicatiemelding krijgt en het aantal indicaties dat een cliënt met een CIZ-indicatie krijgt. De volgende hoofdvragen staan hierbij centraal: 9) Wat is de indicatiehistorie van 80-plus-cliënten die aanspraak maken op intramurale zorg via indicatiemelding en verschillen deze cliënten van de cliënten die via een CIZ-indicatie aanspraak maken op intramurale zorg? 10) Is er een verschil tussen de zorgcarrières van 80-plus-cliënten met een indicatie voor intramurale zorg via indicatiemelding en de cliënten met een CIZ-indicatie? Deze onderzoeksvragen worden beantwoord voor de grootste groep cliënten: de cliënten met pakketten in de sector Verpleging en Verzorging (V&V) exclusief de VV09 pakketten als uitgangspunt.

6.2

Indicatiehistorie

Om de indicatiehistorie te duiden wordt in deze paragraaf gekeken naar de nieuw verkregen V&V ZZP-aanspraak op de laatste peildatum (01-10-2012), en deze wordt vergeleken met de aanspraak van de cliënt in het verleden. Er wordt dus achteruit gekeken naar de indicatiehistorie van een cliënt. Dit moet antwoord geven op de vraag of de cliënt al in zorg was en op welke zorg de cliënt in het verleden aanspraak kon maken. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt naar hetzelfde pakket, een hoger pakket, een lager pakket, een extramurale indicatie of geen aanspraak. Alle categorieën behalve de laatste betreffen cliënten die een aansluitend voorgaand besluit hadden. Cliënten die voorheen geen aanspraak hadden, kunnen of cliënten zijn zonder een aansluitende voorgaande aanspraak, of nieuwe instroom. Onder nieuwe instroom verstaan we cliënten die nieuw zijn binnen de AWBZ-zorg, het betreft dan een eerste aanspraak op intramurale AWBZ-zorg. Zij worden op dat moment voor het eerst geregistreerd voor aanspraak op AWBZ-zorg.

33

In deze paragraaf wordt de hoofdvraag 9 uitgesplitst naar een aantal deelvragen: 1. Is er een verschil in indicatiehistorie van cliënten die via het CIZ een indicatie ontvangen of die zijn geïndiceerd middels indicatiemelding (paragraaf 6.2.1)? 2. Wijkt de indicatiehistorie tussen CIZ-indicaties en indicatiemelding af over de verschillende zorgzwaartepakketten (paragraaf 6.2.1)? 3. Is er een gelijk patroon voor de totale aanspraak met betrekking tot de indicatiehistorie tussen CIZ en indicatiemelding (paragraaf 6.2.2)?

6.2.1 Indicatiehistorie van 80-plus cliënten met CIZ-indicatie of indicatiemelding In figuur 6.2.1 worden alleen de groepen getoond die een aandeel hebben van meer dan 5%, het volledige overzicht is te vinden in de bijlage tabel B.6.2.1 en figuur B.6.2.1. In figuur 6.2.1 is te zien dat het CIZ in meer dan een derde van de gevallen een eerste ZZP-besluit afgeeft na een voorgaande extramurale indicatie; bij indicatiemelding is dit een kwart van de herkomst. Indicaties gesteld door het CIZ zijn in 10% meer van de gevallen dan de indicatiemelding voor nieuwe cliënten of cliënten zonder aansluitende voorgaande aanspraak. De indicaties van zorgaanbieders zijn vaker indicaties voor pakket VV03 of hoger die naar een andere indicatie hoger dan pakket VV03 gaan (17% versus 36%). Indicatiemeldingen gaan twee keer zo vaak van een pakket Vv01 of VV02 naar een pakket van VV03 of hoger dan CIZ-indicaties. Bij het CIZ wordt ook in 12% meer van de gevallen een intramurale indicatie afgegeven die vooraf wordt gegaan door een besluit waarin extramurale zorg was toegekend aan de cliënt. Figuur 6.2.1

Verdeling herkomst nieuw verkregen aanspraak VV pakketten die groter dan 5% is voor CIZ en indicatiemelding in de periode 1 juli 2012 tot en met 1 oktober 2012. Herkomst bekeken (aandeel > 5%) van nieuwe aanspraak Q3 2012

45%

vo rige en huidige pakket ZZP z ijn gelijk, beide hoger dan z orgz waarte 2

40%

vo rige en huidige pakket ZZP z ijn beide hoger dan z orgz waarte 2, niet gelijk huidig ZZP is hoger dan z orgz waarte 2, voorgaand ZZP pakket w as lager dan z orgz waarte 2 vo rig besluit was extramuraal, nu intramuraal

35% 30% 25% 20% 15%

geen aansluitend voorgaand besluit

10%

nieuwe instroom

5% 0% CIZ 80+

IM

Deze analyse is ook gedaan op de andere peildata. Het patroon wijkt niet af van de bovenstaande bevindingen. Een tweetal feiten kwam hierbij naar voren: het CIZ stelt meer intramurale indicaties voor cliënten die eerst een extramurale indicatie hadden, daarnaast geeft het CIZ in de tijd ook meer indicaties af aan nieuwe cliënten . Als er separaat gekeken wordt naar de herkomst van de verschillende V&V-pakketten ontstaat er eenzelfde beeld dan bij het totaalplaatje kan worden onderscheiden. Ook is er in kaart gebracht hoe het verloop is van de totale aanspraak, deze komt ook overeen met het beeld van de herkomst van de nieuwe aanspraak. Daarnaast is er gekeken of er een verschil is in de verschuiving tussen sectoren. Er zijn maar weinig cliënten die instromen vanuit een andere sector en de analyse over deze minimale aantallen wees uit dat er geen conclusies getrokken kunnen worden.

34

6.2.2 Indicatiehistorie lage V&V-pakketten en extramurale AWBZ-zorg van 80-pluscliënten met CIZ-indicatie of indicatiemelding Er is nader ingezoomd op de 80-plus-cliënten die na indicatie voor VV01 of VV02 pakket zijn doorgestroomd naar een hoger pakket.. Het verloop van deze 80-plus-cliënten met CIZ-indicatie of indicatiemelding waarbij het vorige pakket een VV01 of VV02 betrof en het pakket op peildatum 01-10-2012 een V&V pakket met pakket VV03 of hoger is, laat zien dat indicaties van het CIZ en indicatiemelding een soortgelijk patroon volgen. Er is geen enkel verschil te ontdekken in het patroon van lagere naar hogere pakketten tussen de groep die een indicatie heeft middels indicatiemelding ten opzichte van 80plus-cliënten die geïndiceerd zijn door het CIZ. In tabel 6.2.2 staat de analyse van de zorghistorie van 80-plus-cliënten met een CIZ-indicatie of indicatiemelding, waarbij het vorige besluit extramuraal was, en die in de periode 01-07-2012 tot en met 01-10-2012 ingestroomd zijn in een intramuraal pakket. Deze resultaten laten zien dat cliënten die zijn geïndiceerd door het CIZ procentueel in respectievelijk 5% en 6% van de gevallen vaker geïndiceerd worden voor een pakket VV02 en VV03 dan cliënten met een indicatiemelding. Pakket VV05 en VV06 worden daarentegen vaker gemeld bij indicatiemelding dan bij CIZ-indicaties voor 80-plus-cliënten (3% en 7% vaker).

Tabel 6.2.2

Verdeling herkomst nieuw verkregen aanspraak VV pakketten CIZ en indicatiemelding in de periode 1 juli 2012 tot en met 1 oktober 2012 van cliënten die instromen vanuit een extramurale indicatie. 1-10-2012

Instroom vanuit extramuraal naar intramuraal

aantal 20 280 690 610 700 250 20 100

VV01 VV02 VV03 VV04 VV05 VV06 VV07 VV08 VV10 Totaal

6.3

CIZ 80+

2.660

IM

% 1% 11% 26% 23% 26% 9% 1% 0% 4% 100%

aantal 80 190 690 750 1.000 550 100 40 20 3.410

% 2% 6% 20% 22% 29% 16% 3% 1% 1% 100%

Zorgcarrière van 80-plus-cliënten

Voor wat betreft de zorgcarrière is er vooruitkijkend in kaart gebracht hoe de verschillende groepen zich ontwikkelen. Er wordt weergegeven hoe cliënten van 80 jaar en ouder die in het eerste kwartaal van de indicatiemelding (01-10-2011 tot en met 01-01-2012) nieuwe aanspraak maakten op een zorgzwaartepakket er een jaar later (01-10-2012) voorstaan. Hebben zij een herindicatie aangevraagd of zijn ze uitgestroomd? Kortom, wat is hun zorgcarrière? Hierbij is het van belang om er aan te denken dat het slechts een periode van één jaar betreft. Er wordt daarbij onderscheid gemaakt naar cliënten die zijn overleden, die hetzelfde pakket hebben waarbij er geen herindicatie is geweest, die een hoger pakket of juist een lager pakket geïndiceerd hebben gekregen, die hetzelfde pakket hebben met een herindicatie, die een extramurale indicatie hebben of die een geëindigde indicatie hebben. Bij een beëindigde indicatie maakt de cliënt geen aanspraak meer op AWBZ-zorg. In deze paragraaf wordt hoofdvraag 10 uitgesplitst naar een aantal deelvragen: 4. Is er een verschil in zorgcarrière van cliënten die via het CIZ een indicatie ontvangen of via indicatiemelding (paragraaf 6.3.1)? 5. Is de verhouding tussen het aantal indicaties dat cliënten in een jaar ontvangen geïndiceerd door het CIZ danwel via indicatiemelding gelijk (paragraaf 6.3.2)? 6. Zijn er cliënten die afwisselen in een AWBZ-indicatie van het CIZ en indicatiemelding? En welke wisselingen worden er gedaan (paragraaf 6.3.2)?

35

6.3.1 Zorgcarrière van 80-plus-cliënten: nieuw verkregen aanspraak De zorgcarrière is bekeken van 80-plus-cliënten die een CIZ-indicatie of een indicatiemelding hebben gekregen in het eerste kwartaal van invoering van de indicatiemelding (in de periode 1-102011 tot en met 01-01-2012). Vervolgens is er gekeken hoe deze cliënten op 01-10-2012 bekend zijn bij het CIZ. Startpunt van deze analyse is de V&V-indicatie die cliënten nieuw geïndiceerd kregen in het vierde kwartaal van 2011. Figuur 6.3.1 laat zien dat van de 80-plus-cliënten, die in het eerste kwartaal na invoering van de indicatiemelding een besluit hebben gekregen voor intramurale zorg, er op peildatum 1-1-2012 bij CIZ-indicaties 21% en bij indicatiemelding 22% was overleden. Het grootste deel van de cliënten had een jaar later nog hetzelfde pakket zonder een nieuwe indicatie. Gemiddeld heeft 10% van de cliënten een hoger pakket geïndiceerd gekregen in de tussenliggende periode. Er zijn ook verschillen tussen indicaties door het CIZ en indicatiemelding. Er wordt zichtbaar dat CIZ cliënten iets vaker naar een extramurale indicatie overgegaan (4% versus 1%), en deze zijn gemiddeld iets vaker beëindigd (4% versus 2%). De cijfers wijzen ook uit dat 65% na een jaar nog eenzelfde indicatie heeft via indicatiemelding, bij CIZ-indicaties is dit 53%.

Figuur 6.3.1

Zorgcarrière nieuw verkregen aanspraak VV pakketten CIZ en indicatiemelding in de periode oktober 2011 tot en met 1 januari 2012 op peildatum 1 oktober 2012.

Zorgcarrière van nieuwe instroom tussen 01-10-2011 tot 01-01-2012 op 0110-2012 70%

Overleden Zelfde pakket, geen herindicatie

60%

Volgend pakket is hoger 50%

Volgend pakket is lager Volgende inidicatie is gelijk

40%

Van intra naar extramurale indicatie 30% Beeindigde indicatie 20%

10% 0% CIZ 80+

IM

Deze analyse is ook gedaan voor verschillende V&V pakketten afzonderlijk om te achterhalen of er nog verschillen zijn tussen CIZ-indicaties en indicatiemelding voor de verschillende pakketten (zie hiervoor figuur B. 6.3.1 in de bijlage). Let wel, de aantallen in sommige groepen zijn erg klein, daarom staat bij elke staafdiagram het aantal per groep (de n) vermeld. Hieruit kan geconcludeerd worden dat er verschillen bestaan tussen de V&V-pakketten, maar veel van die verschillen zijn logischerwijs te verklaren door de aard van het pakket. Zo sterven er meer cliënten met een indicatie voor een hoger V&V-pakket (VV06 of hoger) en minder met een indicatie voor een lager pakket. Bij de lagere pakketten wordt er vaker een hoger pakket geïndiceerd. Belangrijker voor de doelstelling van dit rapport is dat er slechts kleine verschillen tussen indicatiemelding en CIZindicaties zijn binnen afzonderlijke V&V-pakketten. Cliënten die bij het CIZ een eerste indicatie krijgen voor de pakketten VV02, VV03 of VV06 hebben minder vaak na een jaar nog hetzelfde pakket dan cliënten die via een indicatiemelding een indicatie krijgen voor één van deze pakketten. (VV02 CIZ 58%, IM 69%, VV03 37% CIZ versus

36

65% IM en VV06 43% CIZ en IM 58%). Daarnaast worden CIZ-indicaties ten opzichte van indicatiemeldingen vaker beëindigd voor de pakketten VV02, VV03 (7% versus 3% en 12% versus 3%). Ook stromen bij CIZ-indicaties cliënten met pakket VV03 vaker door naar een extramurale indicatie dan het geval is voor cliënten met een VV03-indicatie via indicatiemelding (11% versus 3%).

6.3.2 Zorgcarrière met een herindicatie uitgesplitst naar CIZ-indicatie en indicatiemelding Er is onderzoek gedaan naar de zorgcarrière van cliënten die in die periode na invoering van de indicatiemelding een (her)indicatie hebben gekregen. Voor de totale groep die gebruik heeft gemaakt van de indicatiemelding en de groep 80-plussers die via het CIZ zijn geïndiceerd in het eerste jaar van de indicatiemelding is inzichtelijk gemaakt hoeveel indicaties de afzonderlijke cliënten hebben gekregen. Hiertoe zijn alle indicaties voor cliënten van 80 jaar en ouder afgegeven in de periode 1-10-2011 tot en met 1-10-2012 opgeteld per cliënt en uitgesplitst voor CIZ-indicaties en indicatiemeldingen of een combinatie van beide indicaties. De resultaten hiervan zijn te vinden in tabel 6.3.2. De waarde 1 besluit betekent dat de cliënt niet is geherindiceerd in deze periode. Omdat deze tabel over de periode van een jaar gaat en niks zegt over wanneer deze indicatie is afgegeven, betekent dat niet dat alle cliënten met één besluit hier een jaar inzitten. Het besluit kan pas kort geleden zijn afgegeven, of bijna één jaar oud zijn. Uit analyse van het aantal indicaties in het eerste jaar van de indicatiemelding wordt duidelijk dat veruit de meeste indicaties binnen deze periode niet zijn herzien. Gemiddeld is er sprake van 1,2 besluiten per cliënt bij CIZ-indicaties en 1,1 besluiten per cliënt via indicatiemelding (tabel 6.3.3). 85% van de indicaties door CIZ worden niet herzien en 92% van de besluiten via indicatiemelding zijn niet aan verandering onderhevig. Wel zijn er in totaal 6.437 cliënten geherindiceerd die daarbij ook veranderd zijn van soort indicatie, zij gaan van een CIZ-indicatie naar een zorgaanbieder voor een indicatiebesluit of andersom (tabel 6.3.2).

Tabel 6.3.2

Aantal indicatiebesluiten per 80-plus-cliënt in de periode 1-10-2011 tot en met 1-10-2012 uitgesplitst naar indicatiemelding, CIZ-indicatie en combinatie van CIZ-indicatie en indicatiemelding. CIZ en aantal besluiten per CIZ indicatiemelding indicatiemelding cliënt in periode 1-102011 tot 1-10-2012 aantal % aantal % aantal %

1 2 3 4 5 6 of meer Totaal

Tabel 6.3.3

30.363 4.671 677 77 15 2

85% 13% 2% 0% 0% 0%

35.805

41.344 3.540 225 18 1 -

100%

45.128

92% 8% 0% 0% 0% 0% 100%

4.578 1.551 253 49 6 6.437

0% 71% 24% 4% 1% 0% 100%

Gemiddeld aantal indicatiebesluiten per cliënt in de periode 1-10-2011 tot en met 1-10-2012 uitgesplitst naar indicatiemelding en CIZ-indicatie

gemiddeld aantal besluiten

CIZ

indicatiemelding

1,2

1,1

In deze paragraaf wordt verder ingezoomd op de cliënten die bij de herindicatie wisselen tussen een indicatiebesluit van het CIZ en een indicatiemelding. Dit zijn de cliënten die in paragraaf 6.3.1 terecht kwamen in één van de volgende categorieën: een volgend pakket is hoger, lager, gelijk of doorstroom van een intramurale naar een extramurale indicatie. Een extramurale indicatie kan niet via een indicatiemelding door een zorgaanbieder worden toegekend, deze geeft het CIZ af.

37

In figuur 6.3.2 worden de cliënten weergegeven die één of meer herindicaties hebben gehad in de periode tussen 1-1-2012 en 1-10-2012. De zorgcarrière wordt uitgesplitst naar wisseling tussen CIZ-indicatie en indicatiemelding voor de indicatie die in de periode van het eerste kwartaal van de indicatiemelding is afgegeven en de indicatie die deze cliënten hebben na een wisseling op peildatum 1-10-2012. De meeste verschuivingen vinden plaats van CIZ-indicatie naar indicatiemelding (38%), gevolgd door herindicaties binnen het CIZ (30%). Voor indicaties die verschuiven naar een lager of hoger pakket is er eenzelfde trend zichtbaar (zie bijlage Tabel B.6.3.2). Deze cijfers wijzen uit dat er bij een wisseling van aanvraagwijze van CIZ-indicatie naar indicatiemelding er vaker een hoger volgend pakket geïndiceerd wordt (44%). 940 cliënten die in het eerste kwartaal van de indicatiemelding een indicatie hebben ontvangen van het CIZ zijn binnen een jaar geherindiceerd door de zorgaanbieder, waarbij er een hoger pakket is gemeld. Daarnaast is er bij indicaties die lager zijn dan de aanspraak in het vierde kwartaal van 2011 ook vaker een verschuiving van CIZ-indicatie naar indicatiemelding (130 gevallen, 39%). Op basis van deze analyse wordt geconcludeerd dat een indicatie die wisselt tussen het CIZ en indicatiemelding en andersom vaak herzien wordt, hetzij naar beneden, hetzij naar boven. Een andere bevinding is dat intramurale indicaties vaker door het CIZ omgezet worden naar extramurale indicaties. Een zorgaanbieder kan deze zorg niet leveren en daardoor wordt dit altijd een indicatie die van indicatiemelding naar CIZ-indicatie gaat. Dit komt in verhouding minder voor dan de verschuiving binnen het CIZ.

Figuur 6.3.2

Zorgcarrière nieuw verkregen aanspraak met herindicatie voor CIZ-indicatie en indicatiemelding in de periode 1 oktober 2011 tot met 1 januari 2012 op peildatum 1 oktober 2012, uitgesplitst naar wisseling voor CIZ en indicatiemeldingen Zorgcarrière van nieuwe instroom tussen 01-10-2011 tot 01-01-2012 op 01-102012

90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% CIZ en CIZ

IM en IM

CIZ naar IM

Volgend pakket is hoger Volgende inidicatie is gelijk

6.4

IM naar CIZ

Volgend pakket is lager Van intra naar extramurale indicatie

Conclusie indicatiehistorie en zorgcarrière

Aan de hand van het onderzoek van de indicatiehistorie en zorgcarrière-analyse kan geconcludeerd worden dat de 80-plus-cliënten die geïndiceerd worden door het CIZ een ander profiel hebben dan cliënten die door zorgaanbieders worden gemeld. Cliënten die door het CIZ worden geïndiceerd zijn vaker cliënten uit de extramurale zorg, cliënten zonder aansluitend voorgaand besluit of cliënten die voor het eerst een beroep doen op de intramurale AWBZ-zorg. Zorgaanbieders melden vaker cliënten die reeds bekend zijn in de intramurale zorg. Dit patroon komt ook terug in de indicatiehistorie van deze twee groepen. De indicaties van zorgaanbieders zijn vaker indicaties voor pakket VV03 of hoger en voor cliënten die doorstromen van pakket VV03 naar een hoger pakket. Indicatiemeldingen gaan twee keer zo vaak van een pakket VV01 of VV02 naar een pakket VV03 of hoger dan CIZ-indicaties. De analyse van verschillen tussen de zorgzwaartepakketten in combinatie

38

met de uitkomsten van het onderzoek naar de indicatiehistorie laat zien dat er geen verschillen zijn in het verloop tussen de CIZ-indicaties en indicatiemelding. Het verschil in de verdeling van zorgzwaartepakketten (zoals zichtbaar in figuur 4.3.1) komt doordat de indicatiehistorie van deze twee groepen niet gelijk is. Het verloop binnen de groepen laat eenzelfde beeld zien. Daarnaast is het patroon van de totale aanspraak en indicatiehistorie gelijk aan de indicatiehistorie van de nieuwe instroom. De zorgcarrière voor beide groepen verloopt nagenoeg op dezelfde wijze. De geldigheidsduur van de indicaties wordt vaak niet voor de volledige termijn benut. Gemiddeld overlijdt 21% van de cliënten van 80 jaar en ouder die in het eerste kwartaal van de indicatiemelding aanspraak hebben gemaakt op AWBZ-zorg binnen een jaar. Daarnaast blijkt dat 65% een jaar na de indicatiemelding nog dezelfde indicatie heeft. Bij CIZ-indicaties is dit 53%. De verhouding tussen het aantal indicaties dat cliënten in een jaar ontvangen is voor CIZ-indicaties en indicatiemelding niet significant verschillend. Uit de analyse van het aantal indicaties in het eerste jaar van de indicatiemelding blijkt dat veruit de meeste indicaties in deze periode niet worden herzien. Een ander punt is dat als er gewisseld wordt tussen een indicatie van het CIZ naar een indicatiemelding er vaker een hoger pakket geïndiceerd wordt. Deze wisseling komt gemiddeld in een jaar in 7,5% (er zijn 6.437 cliënten gewisseld) van de gevallen voor en het betreft dan meestal twee indicaties over de gehele periode.

39

40

Bijlage A. Zorgzwaarte-index berekening De verandering in de zorgomvang wordt in kaart gebracht door middel van een zorgzwaarte-index. De zorgzwaarte-index laat per peildatum zien wat de relatieve verandering van de gemiddelde ZZP-omvang is, afgezet tegen een ijkpunt. Het ijkpunt kan variëren. Voor de index op de totale aanspraak (hoofdstuk 5) is gekozen voor peildatum 1 januari 2010. In hoofdstuk 6 is het ijkpunt de peildatum 1 oktober 2011, voor de start van de indicatiemelding. Voor het bepalen van de gemiddelde ZZP-omvang op een peildatum wordt gebruik gemaakt van het gewogen ZZP-tarief en de casemix op een peildatum. De casemix op de peildata is bekend bij het CIZ. Het gewogen ZZP-tarief is afkomstig van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en wordt als volgt berekend.

Van ZZP-tarief…… Voor elk ZZP in een reeks heeft de NZa tarieven bepaald. Het tarief wordt bepaald uit de componenten woonzorg, dagbesteding, behandelaars en verblijf, een gemiddelde tijdsduur per week voor functies, een bedrag per dag en een vast bedrag voor de functie Verblijf. Daarnaast is het tarief ondermeer afhankelijk van de specifieke toelating van de zorgaanbieder, de toelating inof exclusief behandeling en/of dagbesteding en vervoer. Naast het ZZP-tarief kan er nog sprake zijn van toeslagen op het tarief. Omdat het ZZP-tarief afhangt van toelating voor behandeling en/of dagbesteding gelden per ZZP verschillende tarieven (prestatiecodes). In deze kwartaalmonitor maken we gebruik van de tarieven zoals deze zijn vastgesteld in Beleidsregel CA-452, Prestatiebeschrijvingen en tarieven zorgzwaartepakketten over 201110, uitgegeven door de NZa. In deze monitor wordt op elke peildatum uitgegaan van de tarieven uit 2011, dus ook op de peildata in 2010, 2012 en 2013. Hierdoor is een vergelijking tussen de peildata mogelijk en zijn veranderingen niet toe te schrijven aan tariefstijgingen.

……naar gewogen ZZP-tarief….. In de berekening van de zorgzwaarte-index wordt gebruik gemaakt van gewogen ZZP-tarieven. De NZa heeft voor ieder ZZP een gewogen ZZP-tarief berekend. Hiertoe zijn per ZZP-nummer in een reeks (bijvoorbeeld VV03) de verschillende ZZP-tarieven (de prestatiecodes) vermenigvuldigd met het aantal afgesproken dagen voor deze prestaties. Hierdoor ontstaat per ZZP een totaalbedrag. Dit totaalbedrag wordt gedeeld door het totaal aantal afgesproken dagen voor het desbetreffende ZZP. Het resultaat is het gewogen ZZP-tarief. Hieronder staan twee fictieve rekenvoorbeelden van gewogen ZZP-tarieven. ZZP

Prestatiecode

Dagtarief

Afgesproken dagen

VV03 VV03

Z031 Z033

€ 10,€ 12,-

120 18

Dagtarief x afgesproken dagen € 1.200,€ 216,-

138

€ 1.416,-

Totaal

Gewogen ZZP-tarief voor VV03 = € 1.416,- / 138 = € 10,26

10

De reden om te kiezen voor de tarieven uit 2011 is dat op het moment van uitbrengen van deze kwartaalmonitor alle gegevens, tarieven en afgesproken dagen voor een prestatie voor 2011 compleet zijn.

41

ZZP

Prestatiecode

Dagtarief

Afgesproken dagen

VG03 VG03 VG03 VG03

Z430 Z431 Z432 Z433

€ 9,€ 13,€ 11,€ 15,-

20 18 12 30

Dagtarief x afgesproken dagen € 180,€ 234,€ 132,€ 450,-

80

€ 996,-

Totaal

Gewogen ZZP-tarief voor VG03 = € 996,- / 80 = € 12,45 De tarieven voor de toeslagen zijn hierin niet meegenomen. Ook zijn de kosten van verblijfsindicaties uitgedrukt in functies (indicaties van voor 2007 weergegeven als langdurigverblijf V&V) niet meegenomen in deze berekening omdat hier geen tarieven voor bekend zijn.

……naar zorgzwaarte-index De verandering in de zorgomvang wordt hier in kaart gebracht door middel van een zorgzwaarteindex. De zorgzwaarte-index laat zien wat de relatieve verandering per peildatum van de gemiddelde ZZP-omvang is, afgezet tegen een ijkpunt. Het ijkpunt kan per zorgzwaarte-index variëren. Voor de index op totale aanspraak (hoofdstuk 5) is er gekozen voor de gebruikelijke door het CIZ gehanteerde peildatum 1 januari 2010. In hoofdstuk 6 is het ijkpunt de peildatum 1 oktober 2011, voor de start van de indicatiemelding. Voor het bepalen van de gemiddelde ZZP-omvang op een peildatum wordt gebruik gemaakt van het gewogen ZZP-tarief (NZa) maal het aantal ZZP-aanspraken (afkomstig uit de CIZ-dataset) op een peildatum. Dit wordt gedeeld door het totaal aantal ZZP-aanspraken om zo tot een gemiddelde ZZP-omvang per peildatum te komen. De gemiddelde ZZP-omvang van het ijkpunt wordt gelijkgesteld aan 100. Elk peildatum wordt hier mee vergeleken om zo de relatieve verandering in de zorgomvang in kaart te brengen. Hieronder staat een fictief rekenvoorbeeld van een zorgzwaarte-index op ijkpunt 1 januari 2010. IJkpunt 1 januari 2010 ZZP

Aantal ZZP’s

VV01 VV02 VV03 …

20 10 10 …

Totaal

40

Gewogen ZZP-tarief € 7,50 € 9,€ 10,26 ….

Aantal ZZP’s x gewogen ZZP-tarief € 150,€ 90,€ 102,60 ….. € 342,60

Aantal ZZP’s per ZZP-nummer x gewogen ZZP-tarief / Totaal aantal ZZP’s = € 342,60 / 40 = € 8,57 Zorgzwaarte-index voor 1 januari 2010 is het ijkpunt en € 8,57 wordt gelijk gesteld aan 100.

42

Hieronder staat een fictief rekenvoorbeeld van een zorgzwaarte-index op peildatum 1 januari 2012. Peildatum 1 januari 2012 ZZP

Aantal ZZP’s

VV01 VV02 VV03 …

10 20 15 …

Totaal

45

Gewogen ZZP-tarief € 7,50 € 9,€ 10,26 ….

Aantal ZZP’s x gewogen ZZP-tarief € 75,€ 180,€ 153,90 ….. € 408,90

Aantal ZZP’s per ZZP-nummer x gewogen ZZP-tarief / Totaal aantal ZZP’s = € 408,90 / 45 = € 9,09 Zorgzwaarte-index voor 1 januari 2012 laat de relatieve verandering zien ten opzichte van het ijkpunt: 9,09 / 8,57 (zorgzwaarte voor ijkpunt)*100 = 106

43

44

Bijlage B. Extra tabellen en figuren Bijlage bij hoofdstuk 3 Tabel B.3.4.1

Totaal aantal kwartalen en aantal zorgaanbieders dat in 1 jaar (3-10-2011 tot en met 1-102012) gebruik heeft gemaakt van de indicatiemelding. Aantal zorgaanbieders

Percentage

Zorgaanbieders die in 1 van de 4 kwartalen gebruik maakten van IM

120

14%

Zorgaanbieders die in 2 van de 4 kwartalen gebruik maakten van IM Zorgaanbieders die in 3 van de 4 kwartalen gebruik maakten van IM

104

12%

127

14%

Zorgaanbieders die in elk kwartaal sinds invoering gebruik hebben gemaakt van IM Totaal

525

60%

876

100%

Bijlage bij hoofdstuk 4

Tabel B.4.2.1 Intramuraal

Aantal cliënten met een positieve indicatie voor intramurale AWBZ-zorg verdeeld naar 80-minners en 80-plussers 1-1-2012

1-4-2012

1-7-2012

1-10-2012

0-79

188.270

191.370

193.410

195.650

80-plus

135.890

136.570

137.020

138.070

Totaal

324.160

327.950

330.430

333.720

Tabel B.4.2.2 Intramuraal

Percentage cliënten met een positieve indicatie voor intramurale AWBZ-zorg verdeeld naar 80-minners en 80-plussers 1-1-2012

1-4-2012

1-7-2012

1-10-2012

0-79

58%

58%

59%

59%

80-plus

42%

42%

41%

41%

Totaal

100%

100%

100%

100%

Tabel B.4.2.3 Extramuraal

Aantal cliënten met een positieve indicatie voor extramurale AWBZ-zorg verdeeld naar 80-minners en 80-plussers 1-1-2012

1-4-2012

1-7-2012

1-10-2012

0-79

304.860

308.080

308.530

310.570

80-plus

121.510

122.610

123.400

124.900

Totaal

426.370

430.690

431.930

435.470

Tabel B.4.2.4 Extramuraal 0-79

Percentage cliënten met een positieve indicatie voor extramurale AWBZ-zorg verdeeld naar 80-minners en 80-plussers 1-1-2012 72%

1-4-2012 72%

1-7-2012 71%

1-10-2012 71%

80-plus

28%

28%

29%

29%

Totaal

100%

100%

100%

100%

45

Tabel B.4.4.1

Aandeel 80-plus cliënten ten opzichte van het totaal aantal 80-plussers in de bevolking

80-plussers met een cizindicatie 647.994 244.176 667.547 250.708 686.015 257.402

80-plussers Jaar 2010 2011 2012

% 80-plussers 80-plussers met % 80-plussers met een cizeen indicatie voor met een indicatie indicatie Verblijf voor Verblijf 37,7% 130.887 20,2% 37,6% 133.581 20,0% 37,5% 135.889 19,8%

Bron: CBS en CIZ

Bijlage bij hoofdstuk 6 Figuur B.6.2.1 Verdeling herkomst nieuw verkregen aanspraak V&V pakketten CIZ-indicaties en indicatiemelding in de periode 1 juli 2012 tot en met 1 oktober 2012.

Herkomst bekeken van nieuwe aanspraak Q3 2012 45%

vorige en huidige pakket ZZP zijn gelijk, beide lager dan zorgzwaarte 3

40%

vorige en huidige pakket ZZP zijn beide lager dan zorgzwaarte 3, niet gelijk

35%

25%

huidig ZZP is lager dan zorgzwaarte 3, voorgaand ZZP pakket was hoger zorgzwaarte 2 vorige en huidige pakket ZZP zijn gelijk, beide hoger dan zorgzwaarte 2

20%

vorige en huidige pakket ZZP zijn beide hoger dan zorgzwaarte 2, niet gelijk

30%

huidig ZZP is hoger dan zorgzwaarte 2, voorgaand ZZP pakket was lager dan zorgzwaarte 2 vorig besluit was extramuraal, nu intramuraal

15% 10% 5%

geen aansluitend voorgaand besluit

0% CIZ 80+

Tabel B.6.2.1

IM

nieuwe instroom

Verdeling herkomst nieuw verkregen aanspraak V&V pakketten CIZ-indicaties en indicatiemelding in de periode 1 juli 2012 tot en met 1 oktober 2012.

Herkomst van nieuwe V&V aanspraak vergeleken met voorgaand besluit

1-10-2012 aantal

vorige en huidige pakket ZZP zijn gelijk, beide lager dan zorgzwaarte 3 110 vorige en huidige pakket ZZP zijn beide lager dan zorgzwaarte 3, niet gelijk 60 huidig ZZP is lager dan zorgzwaarte 3, voorgaand ZZP pakket was hoger zorgzwaarte302 vorige en huidige pakket ZZP zijn gelijk, beide hoger dan zorgzwaarte 2 900 vorige en huidige pakket ZZP zijn beide hoger dan zorgzwaarte 2, niet gelijk 1.200 huidig ZZP is hoger dan zorgzwaarte 2, voorgaand ZZP pakket was lager dan zorgzwaarte 450 2 vorig besluit was extramuraal, nu intramuraal 2.660 geen aansluitend voorgaand besluit 950 nieuwe instroom 590 Totaal

6.950

46

IM

CIZ 80+ %

2% 1% 0% 13% 17% 6% 38% 14% 8% 100%

aantal

170 150 50 1.190 4.770 1.870 3.410 930 720 13.260

%

1% 1% 0% 9% 36% 14% 26% 7% 5% 100%

Figuur B.6.3.1 Zorgcarrière van cliënten met een nieuw verkregen aanspraak in de periode 1 oktober 2011 tot en met 1 januari 2012 (V&V pakketten; vergelijking tussen CIZ-indicaties en indicatiemelding op peildatum 1 oktober 2012). Zorgcarrière van nieuwe instroom tussen 01-10-2011 tot 01-01-2012 in pakket VV02 op 01-10-2012 (CIZ: n= 1.510 IM: n= 710)

Zorgcarrière van nieuwe instroom tussen 01-10-2011 tot 01-01-2012 in pakket VV01 op 01-10-2012 (CIZ: n= 160 IM: n= 400) 80%

80%

70%

70%

60%

60%

50%

50%

40%

40%

30%

30%

20%

20%

10%

10% 0%

0% CIZ 80+

CIZ 80+

indicatiemelding

indicatiemelding

Zorgcarrière van nieuwe instroom tussen 01-10-2011 tot 01-01-2012 in pakket VV04 op 01-10-2012 (CIZ: n= 2.360 IM: n= 1.590)

Zorgcarrière van nieuwe instroom tussen 01-10-2011 tot 01-01-2012 in pakket VV03 op 01-10-2012 (CIZ: n= 2.490 IM: n= 1.830) 70%

70%

60%

60%

50%

50%

40%

40%

30%

30%

20%

20%

10%

10% 0%

0% CIZ 80+

CIZ 80+

indicatiemelding

indicatiemelding

Zorgcarrière van nieuwe instroom tussen 01-10-2011 tot 01-01-2012 in pakket VV06 op 01-10-2012 (CIZ: n= 1.500 IM: n= 1.600)

Zorgcarrière van nieuwe instroom tussen 01-10-2011 tot 01-01-2012 in pakket VV05 op 01-10-2012 (CIZ: n= 3.090 IM: n= 2.650) 80%

70%

70%

60%

60% 50%

50% 40%

40% 30%

30% 20%

20%

10%

10%

0% CIZ 80+

0%

indicatiemelding

CIZ 80+

Zorgcarrière van nieuwe instroom tussen 01-10-2011 tot 01-01-2012 in pakket VV07 op 01-10-2012 (CIZ: n= 520 IM: n= 730)

indicatiemelding

Zorgcarrière van nieuwe instroom tussen 01-10-2011 tot 01-01-2012 in pakket VV08 op 01-10-2012 (CIZ: n= 80 IM: n= 180)

70%

60%

60%

50%

50% 40% 40% 30% 30% 20% 20% 10%

10% 0%

0% CIZ 80+

indicatiemelding

CIZ 80+

Zorgcarrière van nieuwe instroom tussen 01-10-2011 tot 01-01-2012 in pakket VV10 op 01-10-2012 (CIZ: n= 180 IM: n= 60)

legenda

90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% CIZ 80+

indicatiemelding

47

indicatiemelding

Tabel B.6.3.1

Zorgcarrière nieuw verkregen aanspraak V&V pakketten CIZ-indicatie en indicatiemelding in de periode 1 oktober 2011 tot en met 1 januari 2012 op peildatum 1 oktober 2012.

Vorig besluit verkregen tussen 1-10-2011 tot 1-12012 vergeleken met besluit op peildatum 1-102012 Overleden Zelfde pakket, geen herindicatie Volgend pakket is hoger Volgend pakket is lager Volgende inidicatie is gelijk Van intra naar extramurale indicatie Beeindigde indicatie

zorgcarrière aantal

Totaal

Tabel B.6.3.2

%

2.510 6.320 1.330 210 570 420 510 11.870

aantal

21% 53% 11% 2% 5% 4% 4% 100%

Totaal %

2.110 6.320 830 120 120 90 170

aantal

22% 65% 9% 1% 1% 1% 2%

9.750

100%

%

4.620 12.640 2.160 330 690 510 680

21% 58% 10% 2% 3% 2% 3%

21.620

100%

Zorgcarrière nieuw verkregen aanspraak met herindicatie voor CIZ-indicatie en indicatiemelding in de periode oktober 2011 tot en met 1 januari 2012 op peildatum 1 oktober 2012, uitgesplitst naar wisseling voor CIZ-indicaties en indicatiemeldingen.

Vorig besluit verkregen tussen 1-10-2011 tot 1-12012 vergeleken met besluit op peildatum 1-102012 Volgend pakket is hoger Volgend pakket is lager Volgende inidicatie is gelijk Van intra naar extramurale indicatie Totaal

IM

CIZ 80+

Verschuiving CIZ/IM

IM en IM

CIZ en CIZ aantal

%

aantal

390 80 220 430

18% 24% 32% 84%

1.120

30%

48

710 100 90 900

CIZ naar IM %

aantal

%

33% 30% 13% 0%

940 130 350 -

44% 39% 51% 0%

24%

1.420

38%

IM naar CIZ aantal

120 20 30 80 250

Totaal

%

6% 6% 4% 16% 7%

aantal

2.160 330 690 510 3.690

%

100% 100% 100% 100% 100%

49

Dit is een uitgave van het CIZ. Versie 1.0 – april 2013 De verantwoordelijkheid voor de inhoud van deze publicatie berust bij het Centrum indicatiestelling zorg (CIZ). Het gebruik van cijfers en/of teksten uit deze publicatie als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Verder gebruik van cijfers en/of teksten is zonder toestemming van het CIZ niet toegestaan Het CIZ aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. Voortschrijdend inzicht en informatiewensen vanuit het Ministerie van VWS kunnen leiden tot aanpassing van de vorm en inhoud van deze publicatie.

50