Jaarbericht Van fonds naar fondsmanager. Participeren in durven en doen

Jaarbericht 2012 Van fonds naar fondsmanager

Participeren in durven en doen

Leeswijzer Deze publicatie bevat een verslag van de activiteiten van PPM Oost in 2012. Dit betreft de activiteiten voor het Participatiefonds PPM Oost, het Innovatiefonds Oost Nederland en Gelderland voor Innovaties. Daarnaast wordt in dit jaarbericht verslag gedaan over de werkzaamheden van PPM Oost voor het Innovatie- en Investeringsfonds Gelderland en de MKB Kredietfaciliteit Gelderland, fondsen die worden beheerd voor de provincie Gelderland. Voor de vennootschappen Participatiemaatschappij Oost Nederland NV, Innovatie- en Investeringsfonds Gelderland BV en MKB Kredietfaciliteit Gelderland BV zijn afzonderlijk financiële jaarverslagen opgesteld waarin een goedkeurende accountantsverklaring is opgenomen.

2

Voorwoord PPM Oost bestaat 10 jaar en kijkt terug op 10 jaar succes. Mooie zwarte cijfers, steeds meer leads, gestage groei in participaties en inmiddels bijna een € 150 miljoen beheerd vermogen. Daar kunnen we trots op zijn, zeker in deze tijden.

Het is bovendien goed nieuws voor ondernemerschap en

Er zijn door de ‘triple dip’ ook bedrijven failliet gegaan, zelfs

werkgelegenheid in Overijssel en in Gelderland. Want met

meer dan ooit tevoren in de portefeuille. Dat is heel spijtig,

deze € 150 miljoen kunnen heel veel bedrijven gestimuleerd

en het blijft pijnlijk om te zien hoe dit soms ingrijpt in het

worden in hun innovatiedrang en hun groei. Juist op

persoonlijk leven van de ondernemer.

momenten dat de reguliere financiers als banken en private investeerders het (nog) niet zien zitten.

In deze terugblik op 2012 is er veel aandacht voor de sectoren waarop wij ons richten: Agro-Food, Energie- en

PPM Oost werkt met publiek geld, streeft maatschappelijke

Milieutechnologie, High Tech Systems & Materials, Life

en economisch relevante doelen na en opereert daarbij

Sciences & Health en, last but not least, de Maakindustrie.

marktconform, transparant en met lef. Dit wordt mogelijk

Onze organisatie is in 2012 ‘topsector proof’ geworden.

gemaakt door met name de provincies Overijssel en

We focussen ons op deze sectoren met gespecialiseerde

Gelderland. Zij hebben fondsen in het leven geroepen om

teams, ondersteund door een compacte staf. We hebben

de regionale economie te stimuleren. Fondsen die kunnen

per sector extern ons netwerk verstevigd en intern de

participeren en lenen met een hoger risicoprofiel dan

workflow efficiënt en optimaal gemaakt. Zo kunnen we het

reguliere investeerders. Maar wel met het doel geld terug te

vertrouwen dat diverse regionale en nationale overheden in

verdienen en dus te delen in het succes van ondernemingen,

ons stellen, ook waarmaken.

zodat het geld ook in de toekomst beschikbaar blijft. PPM Oost maakt de vertaalslag tussen de overheid -die de Het afgelopen jaar zijn er een paar mooie exits geweest die

fondsen ter beschikking stelt- enerzijds en ondernemers

deze ontwikkeling onderstrepen. Deze succesvolle bedrijven

met groeiambities anderzijds. Daar gaan we in 2013

hebben PPM Oost niet meer nodig. Het fonds wordt met de

onverminderd ambitieus mee door.

opbrengst weer aangevuld, zodat daarmee andere bedrijven weer worden geholpen.

Marius Prins directeur PPM Oost

Voor de provincie Gelderland is PPM Oost betrokken bij de opzet van het Topfonds Gelderland en voor de provincie Overijssel en de Regio Twente bij een nieuw innovatiefonds. Dat betekent in de loop van 2013 een uitbreiding naar een totaal beheerd vermogen van € 250 miljoen. PPM Oost gaat bovendien participeren in een nieuw fonds, het DVI: Dutch Venture Initiative. Een fonds van € 150 miljoen, beheerd door het EIF en gefaciliteerd door PPM Oost. Ook daar zijn we trots op.

3

Investeren en participeren in 2013: zaaien en samenwerken

‘Je hebt publiek geld en privaat geld, en daartussen zit een denkbeeldige kloof. Als je alleen met publiek geld investeert, kun je het geld net zo goed in de kloof gooien. Nee, je moet een brug maken en samen met privaat geld de investering aangaan. Dan doe je het goed.’ Marius Prins - directeur

In feite heeft PPM Oost drie producten: innovatie leningen, risicokapitaal (venture capital) en herstruc tureringsleningen. Het geld hiervoor komt beschikbaar via diverse fondsen die zich richten op zaaien en ondersteunen. Venture capital met publiek geld is het meest in het oog springende product. Vanuit een maatschappelijke betrokkenheid ondernemerschap stimuleren en faciliteren.

De provincies volgen bij het creëren van fondsen impliciet een aantal maatschappelijke issues die zijn benoemd in de coalitieakkoorden: vergrijzing, mobiliteit, gezondere voeding, (kosten van) de zorg en duurzaamheid. Deze thema’s vormen voor PPM Oost een leidraad bij het sturen op investeringen. Natuurlijk is lef geen vrijbrief om niet meer kritisch te zijn. Er wordt gewerkt met maatschappelijk geld, dus investeren

In België noemen ze venture capital ook wel ‘lefgeld’. Dat is

moet verantwoord zijn. Alleen goede plannen worden

precies wat de provincies Overijssel en Gelderland doen: zij

gehonoreerd. Door te controleren en eisen te stellen, wordt

tonen lef en creëren fondsen waarmee geïnvesteerd kan

lef beloond aan het einde van de rit.

worden in bedrijven die de economie mogelijk laten groeien. Gelderland richt daarbij vooral op de sectoren Agro-Food,

De tendens dat banken zich meer terugtrekken en dat

Life Sciences & Health, Energie- en Milieutechnologie en

co-financiering steeds meer in beeld komt, zet door.

Maakindustrie, terwijl Overijssel de focus legt op High Tech

Co-financiering met private partijen, andere venture capital

Materials & Systems en Life Sciences & Health.

fondsen, maar ook via nieuwe fondsen met geld van de overheid. Belangrijke nieuwe initiatieven zijn een

4

Jaarbericht 2012 Participatiemaatschappij Oost Nederland NV

provincie en de Regio Twente) en het Topfonds Gelderland

Fondsontwikkeling Dutch Venture Initiative

voor fonds-in-fonds investeringen.

In 2012 heeft PPM Oost een rol gekregen bij de opzet en

Innovatiefonds in Overijssel (een samenwerking van de

verdere uitwerking van het investeringsfonds Dutch Venture Voor PPM Oost betekent co-financiering een sterkere nadruk

Initiative (DVI). Dit investeringsfonds wordt gefinancierd

op samenwerking, aan de ondernemer vraagt het om open

door het Europees Investeringsfonds (EIF) en PPM Oost. De

te staan voor externen en meer profilering in heel brede zin.

investering van PPM Oost in DVI is mogelijk gemaakt door de Nederlandse Staat. DVI beoogt om via minderheidsbelangen in Nederlandse fondsen te investeren in snel groeiende innovatieve MKB-bedrijven die een fundamentele bijdrage leveren aan de groei van de Nederlandse economie. Op 20 december 2012 is de intentieovereenkomst tussen het EIF en PPM Oost ondertekend. Naar verwachting zal DVI

Ondernemersmonitor

medio mei 2013 operationeel zijn. Het EIF is fondsmanager

Begin 2013 is aan de ondernemers uit onze portefeuille een aantal vragen voorgelegd: de Ondernemersmonitor. Eén van die vragen was in welke mate de diverse fondsen bijdragen aan de maatschappelijk relevante vraagstukken in Oost-Nederland.

en PPM Oost vervult een acquirerende rol in de Nederlandse markt en monitort de effecten van dit instrument.

2013 Gezondheidszorg, welzijn en sport

1,9

Vergrijzing

1,2

Milieu, klimaat en water

1,7

De opzet van DVI is dat het in een privaat fonds investeert. In principe kan daardoor met de € 150 miljoen wel tot

Duurzaamheid

1,9

€ 750 miljoen kapitaal worden geworven. Dat is een forse impuls voor de economie.

Veiligheid

1,6

Duurzame energievoorziening en -besparing

1,4

Regionale economie en werk

2,2

Bouwen en wonen

1,3

Cultuur en erfgoed

1,0

Verkeer, vervoer en mobiliteit

1,4

Recreatie en vrije tijd

1,2

Fonds-in-fonds investeringen Een nieuwe ontwikkeling voor PPM Oost is het fonds-in-fonds investeren. Private kapitaalverschaffers zijn in toenemende mate terughoudend waardoor het equity gap groter wordt. Door met geld uit fondsen van de overheid nieuwe thematische fondsen te creëren, ontstaan meer mogelijkheden om partijen bij elkaar te brengen en initiatieven te ontplooien. Zo is er bijvoorbeeld een nieuw oncologiefonds in oprichting: met dit fonds wordt specifiek geïnvesteerd in Gelderland. Juist het zoeken van samenwerking op het gebied van business case-verrijking en financiering brengt dynamiek in de markt en zorgt voor alternatieve mogelijkheden. Met publiek geld kan zo de stokkende private geldmarkt een duwtje krijgen. En dat is de aanjagende rol die PPM Oost wil en kan vervullen.

1 = laag, 5 = hoog

5

Revolverende fondsen

Ten tweede is het niet eenvoudig om een klantprofiel op te

Het toverwoord van 2012 was ‘revolverendheid’. Een

stellen waarmee je fondsen laat renderen. Grote bedrijven

ontwikkeling die weg beweegt van subsidies waarbij het

zijn niet op zoek naar regionale participatiemaatschappijen,

rendement nul is, naar volledig terugverdienen van het

die regelen hun investeringen veelal zelf. Bedrijven die wel

geïnvesteerde vermogen. Meer werken met ‘smart money’

bij de publieke investeerders terecht komen, begrijpen niet

en zo het rendement verhogen.

altijd dat een marktconforme vergoeding moet worden be-

Op zich een goede ontwikkeling omdat zo het geld voor de

taald. Zij verwarren publiek geld weleens met subsidie. Ook

markt beschikbaar blijft en niet verdwijnt. Maar enige nuan-

de strenge selectie en het niveau van de eisen die worden

cering over de hardheid van de 100% revolverendheid is hier

gesteld, zijn soms even wennen.

op zijn plaats. Renderen is prima, maar wil je het marktfalen oplossen, dan blijft risico nemen nodig.

Juist omdat PPM Oost met publiek geld werkt, zijn het nodig als market economy investor op te treden. Waar het op neer

‘Hoe hoger de revolverendheids lat ligt, hoe lager het risicoprofiel moet zijn. Een nuancering daarbij is nodig, omdat vroegefase financieringen vrijwel altijd een hoog risico met zich meebrengen.’

komt, is met een zakelijke bril publiek geld uitzetten om ondernemingen te ondersteunen die zich bezighouden met business cases die maatschappelijk effect hebben. Het is een uitdaging om voldoende business cases te genereren én deze marktconform te bedienen.

Investor readiness Een ondernemer moet leren aan welke eisen je moet voldoen voor een investeerder. Hij moet werken aan adequate

Ten eerste is PPM Oost een vroegefasefinancier bij uitstek. Dat

managementinformatie, openstaan voor alternatieve finan-

betekent investeren in pril ondernemerschap en onvolgroei-

cieringsbronnen en zichzelf profileren. Financiering is, net

de producten waarvan het in de meeste gevallen nog hele-

als personeel, huisvesting en kennis, een middel voor een

maal niet duidelijk is of het een succes wordt of niet. Breed

bedrijf om verder te ontwikkelen. Er is een bepaalde mindset

zaaien is nodig om voldoende kansrijke bedrijven over te

nodig om te bepalen welke soort financiering nodig is, in

houden. Dat vraagt om een balans tussen ruimte geven om

welke fase. Buiten de kaders denken en pro-actief naar de

te ondernemen en strak sturen op ontwikkeling en succes.

markt kijken, zijn hierbij voorwaarden.

Om onvermijdelijke mislukkingen te compenseren, zijn er af en toe echt grote successen nodig. Pareltjes van ondernemingen die vanuit hun regionale broedplaats uitgroeien tot internationale bedrijven. Bij een exit kan PPM Oost delen in het succes en wordt het fonds weer aangevuld. Zo is in 2012 Amarcon uit de portefeuille verkocht met een mooi

‘Als een ondernemer bij het publieke geld terecht komt, moet hij bereid zijn ook het succes te delen. PPM Oost wil niet uitdelen, maar mee delen.’

financieel resultaat. Maar dat niet alleen: het internationale expertise centre wordt gevestigd in Dalfsen. Op die manier geeft de verkoop ook nog eens een boost aan de regionale

Het besef dat financiële informatie voor de ondernemer zelf

economie. Dubbel succes dus.

cruciaal is, moet groeien. Kunnen sturen en anticiperen, begint immers met weten hoe de onderneming ervoor staat. Dan kan PPM Oost partner zijn en naast de ondernemer mee ontwikkelen.

Exit Diaphora

Een ondernemer die een beroep doet op risicodragend kapi-

Vijf jaar na de co-financiering van Villa Saesveldt van Diaphora

taal gaat een andere relatie aan met zijn kapitaalverschaffer

is de financiering volledig ingelost. De directeur is heel

dan met de bank. Wie kiest voor risicodragend kapitaal kiest

duidelijk over de rol van PPM Oost: “Vijf jaar later werken hier

voor een betrokken partij die meedenkt over de belangrijke

nu 25 medewerkers die 24 uur per dag, 7 dagen per week met

beslissingen binnen de onderneming.

volle overgave en enthousiasme de juiste opvang, zorg en begeleiding aan onze bewoners bieden (…..). Dit alles

Een ondernemer heeft dus brede skills nodig, maar kan

mede mogelijk gemaakt door jullie vertrouwen in ons.

ook steeds meer vertrouwen op het netwerk om zich heen.

Dank daarvoor!”

Daarin speelt PPM Oost als participatiemaatschappij een bepalende rol.

6


Governance en transparantie PPM Oost is zich zeer bewust van het feit dat met geld van de belastingbetaler wordt gewerkt en dat je transparant moet zijn voor je klant: groeien van operational excellence naar customer intimicy.

Ondernemersmonitor 2012 Wat zijn de verwachtingen van ondernemers ten aanzien van onderstaande onderwerpen?

Beslissingen moeten helder genomen worden, dat betekent een maximale transparantie in de governancestructuur naar de financierende overheden. Zonder daarbij de efficiency en

2013

daadkracht van beslissingen naar de markt te verliezen. De ontwikkeling hiertoe zal in 2013 verder zijn beslag krijgen. Oost NV en PPM Oost hebben prof. dr. J.A. van Manen RA ingeschakeld om onderzoek te doen en dan te komen met een advies voor een governancemodel met een adequaat toezicht op de besteding van de publieke middelen. Met als resultaat een goed functionerend besluitvormingsmodel dat aansluit bij de wensen en behoeften in de markt.

De organisatie PPM Oost is intern klaar voor de toekomst. De indeling in sectoren die in 2012 is gerealiseerd, heeft een enorme impuls gegeven aan de focus op de markt. Professionalisering,

Economisch klimaat

2,9

Productie en bezettingsgraad

3,1

Omzet en prijzen

3,1

Opdrachten en orders

3,2

Concurrentiepositie

3,1

Personeelssterkte

3,0

een beter zicht op de spelers in de diverse markten en een strakker netwerk van kennispartners, adviseurs

1 - 3 = pessimistisch, 3 = gelijk, 3 - 5 = optimistisch

en associates. Om dit te realiseren zijn het workflowmanagementsysteem en de medewerkersbeoordeling naar

De ondernemers in alle portefeuilles van PPM Oost kijken gemiddeld met een licht pessimistische ondertoon naar het te verwachten economisch klimaat in 2013. Dit is voor een belangrijk deel toe te schrijven aan de ondernemers die gefinancierd zijn vanuit de MKB Kredietfaciliteit Gelderland. Dit herstructureringsfonds is er voor ondernemingen die geraakt zijn door de economische crisis, maar in de kern wel gezond zijn.

een ander niveau getild.

as s

adviseurs

ass oc iat es

es iat oc Maakindustrie Energie & Milieutransitie

Maakindustrie Energie- en Milieutechnologie incl. creatieve industrie

Agro-Food Agrofood

Verwachtingen 2013

incl. tuinbouw- en uitgangsmaterialen en water

directeur directeur adjunct directeur adjunct directeur jurist jurist controller controller fondsenmanager fondsenmanager managementassistent financieel assistent

en logistiek

Nu de fondsstructuur is ingericht en de teams operationeel zijn, is het streven voor 2013 om de teams dichter te laten opereren bij de kennisclusters in de markt zoals Food Valley, Life Life Sciences Sciences & Health

associ ates

ciates asso

incl. creatieve industrie en logistiek

Health Valley, Kennispoort Zwolle en Kennispark Twente. PPM Oost gaat de rol van professionele fondsmanager meer

incl. chemie en ICT

adv ise ur s

erkend worden in Oost-Nederland. Maar ook nationaal en internationaal, want ambitie uitstralen mag!

associates

rs eu vis ad

invulling geven en zal in toenemende mate herkend en High Tech Systems & Materials Systems Materials

7

Management PPM Oost

Marius heeft ruime ervaring in het bankwezen opgedaan waarna hij als ondernemer actief is geweest als fusie en M. (Marius) Prins,

overname adviseur. In 1999 is hij bij de GOM in dienst geko-

directeur,

men en sinds de fusie van GOM en OOM in 2003 is Marius

[email protected]

algemeen directeur van PPM Oost.

Ron heeft ervaring opgebouwd in verschillende managedrs. B.H.G.M. (Ron) Willems,

ment- en adviesfuncties op het gebied van strategie en

adjunct directeur,

management. In 1996 is hij bij de GOM in dienst gekomen.

[email protected]

Ron is verantwoordelijk voor het beheerbeleid bij PPM Oost. Gert heeft de studies Chemische Technologie en Economische Bedrijfskunde en Milieukunde gevolgd en is werkzaam

ing. G.R. (Gert) Bulthuis,

geweest bij het Ministerie van EZ Forbo-Novilon Productie-

fondsenmanager,

bedrijven en Technostartersfonds Noordoost Nederland.

[email protected]

Gert is sinds 2000 werkzaam bij PPM Oost.

Annika heeft een opleiding in de sociale wetenschappen afgeA. (Annika) Teekman,

rond aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Annika is onder

management assistent,

andere werkzaam geweest bij banken en in de ontwikkelings-

[email protected]

samenwerking. Sinds 2013 werkt Annika bij PPM Oost.

mr. M.A.M. (Lincy)

Lincy heeft de studies Nederlands recht en Notarieel recht aan

van den Corput,

de Radboud Universiteit afgerond. Ze heeft zich vervolgens

jurist participaties,

als kandidaat-notaris gespecialiseerd in het ondernemings-

[email protected]

recht. Lincy is sinds 2011 werkzaam bij PPM Oost.

drs. A.G.F.C. (Arjan)

Arjan is zijn loopbaan begonnen bij een landelijk accountants-

van den Bogaard RA,

kantoor. Na afronding van de studie tot registeraccountant

controller,

en enkele jaren als controller in het bedrijfsleven, is hij sinds

[email protected] 2010 in dienst van PPM Oost.

8


Sector Agro-Food, Tuinbouw- en Uitgangsmaterialen

De sectorcijfers van PPM Oost:

Aantal nieuwe

financieringen 2012 Nieuw geïnvesteerd vermogen Totaal aantal

financieringen

Totaal geïnvesteerd vermogen

Totale omzet ondernemingen in portefeuille ultimo 2012 Totaal aantal FTE’s ultimo 2012

10 € 0,9 miljoen 20 € 9,1 miljoen € 39,6 miljoen 343

9

Sector Agro-Food, Tuinbouw- en Uitgangsmaterialen

Innovatie en ondernemerschap is het beste antwoord op de economische crisis ‘We moeten nog meer proberen in gesprek te raken en het vertrouwen te geven dat een participatiemaatschappij een goede partner en financier is. Ondernemers zijn soms nog huiverig om met venture capital te financieren.’ Wilco Schoonderbeek - sectormanager

Nieuw in portefeuille Nederland heeft wereldwijd een toppositie in de sectoren Agro-Food, Tuinbouw- en Uitgangsmaterialen en Water. Oost-Nederland heeft hét centrum voor wetenschappelijk onderzoek (Wageningen UR) en biedt een aantrekkelijke vestigingsplaats voor ondernemers (Food Valley) maar de concurrentie zit niet stil en niets doen betekent achteruitgang. We hebben in Nederland van oudsher een goede positie in Agro-Food, maar die kunnen we niet zomaar behouden. Dit dwingt de sector tot meer innovatie en het bundelen van partijen die kennis, kunde en een langetermijnvisie bieden.

AnyBridge M2M Solutions

Uitdagingen

“Bij een bank hadden we geen krediet gekregen voor de ontwik

De wereldvoedselproductie moet in 2050 verdubbeld zijn

keling van ons meetsysteem voor silo’s met veevoeder. Wij konden

om de groeiende wereldbevolking blijvend te kunnen

destijds nog geen tastbaar apparaat tonen. Dan ben je bij

voeden. Het is daarnaast noodzaak om minder te verspillen

banken vrijwel kansloos. Bij PPM Oost is die kennis van innovatie

en tegelijkertijd een groter welzijn van mens én dier te

en technologie er wel. Zij antwoordden meteen na het bekijken

bewerkstelligen. Deze ontwikkelingen vragen om nieuwe

van onze plannen: dit is zo logisch, waarom is het niet eerder

verhoudingen: meer samenwerken en een andere rol van de

bedacht? Ze hebben vervolgens de business case doorgerekend

overheid. Doorbraken in technologische vernieuwingen zijn

en zeiden: dit is een goede oplossing, ga het maar doen. Dat ging

meer dan gewenst in de wereld van Agro-Food, Tuinbouw-

allemaal snel, waardoor we meteen flinke stappen hebben kunnen

en Uitgangsmaterialen. Voeg daarbij de enorme druk op

maken met de ontwikkelingen van het meetsysteem.”

het ecosysteem door schaarste in de beschikbare ruimte,

Rutger van Dalen, directeur AnyBridge M2M Solutions

effecten van biodiversiteit op het landschap, het gebruik van water en de uitstoot van broeikasgassen: zie hier de mondiale uitdagingen van de Agro-Food-sector.

10 Jaarbericht 2012 Participatiemaatschappij Oost Nederland NV

PPM Oost ziet het als haar uitdaging om deze maatschappelijke vraagstukken om te zetten in economische kansen. Het

Nieuw in portefeuille

succes hangt af van de mate waarin de sector erin slaagt op

Foodcase

nog bredere schaal waarde toe te voegen en/of te creëren. Dit dwingt (nieuwe) bedrijven tot innovatie, het ontdekken van nieuwe onderscheidende waarden en het ontwikkelen van nieuwe producten, gedragen door een actieve marketing- en communicatiestrategie.

Merkbare ambitie Wil Oost-Nederland haar leidende positie in de sector Agro-Food handhaven, dan is het zaak de motor van innovatie continu te voeden. Dat kan alleen als partijen zich in een realistisch perspectief verbinden aan ambitieuze

“Door het Gelderland voor Innovaties krediet via PPM Oost

doelen. De samenwerking in de keten en het opereren als

kunnen wij snelheid maken met de ontwikkeling van een folie

sector ondersteunen deze ambitie merkbaar.

voor maaltijden in vliegtuigen. Dit folie is essentieel voor de

Daarnaast is het ontwikkelen van concepten waarbij meerdere

toepassing van ons product in de airline industrie. Als we die

bedrijven gebruik kunnen maken van dezelfde faciliteiten

versnelling niet hadden gemaakt, was mogelijk een andere

een ontwikkeling waar PPM Oost op een slimme en efficiënte

partij ons voor geweest met de ontwikkeling. Het krediet is

manier haar geld kan inzetten.

ook de aanzet geweest tot een intensievere samenwerking met PPM Oost op het gebied van innovatie. Wij onderzoeken of we

In 2012 is er binnen het brede Agro-Food-domein een verdere

nieuwe start ups, die PPM Oost financiert, kunnen begeleiden

focus ontstaan op een drietal thema’s waarin ook de cross-

naar een marktpropositie. Zo brengt PPM Oost partijen bij

oververbindingen met de andere sectoren een plek krijgen:

elkaar en zorgt dat er een keten ontstaat.”

> voeding en gezondheid: binnen dit thema vallen de

Wilbert de Louw, directeur Foodcase

cross-sectorale verbanden met de sector Life Sciences & Health. Hieronder vallen thema’s als gezond ouder worden, gewichtsbeheersing, hart- en vaatgezondheid,

De portefeuille in 2012

zoutreductie, grondstofflexibiliteit, eiwitinnovaties en

Het jaar 2012 was ook voor veel bedrijven in de Agro-Food-

verpak- en bewaartechnologie.

portefeuille een uitdagend jaar. Door problematische

> biobased economy: binnen dit thema vallen de cross-

aspecten zoals een verdere vraaguitval en/of langere

sectorale verbanden met de topsectoren Chemie

besluitvormingstrajecten is de druk op een aantal

en Energie. Hieronder vallen thema’s als duurzame,

bedrijven fors toegenomen. Partijen komen daarnaast

innovatieve voedselsystemen, valorisatie van reststromen/

minder makkelijk aan geld. Soms zet dat een rem op de

mest, waterbesparende systemen en technologieën voor

innovatiekracht. Dat is jammer en PPM Oost probeert

waterhergebruik.

daarom te sturen op behoud van ambitie.

> food & factory: binnen dit thema vallen de cross-sectorale verbanden met de sector High Tech Systems & Materials

Ondanks de genomen maatregelen hebben wij een aantal

en de sector Maakindustrie. Denk aan het verhogen van

faillissementen niet kunnen voorkomen (Reldair, Landmarkt

de effectiviteit en efficiency door de verdere ontwikkeling

en Novacon) maar er was ook goed nieuws in de vorm van

van precisielandbouw, maar ook verpakkings- en

nieuwe investeringen: Waste2Chemical, PhenoVation, Yellow

bewaartechnologie behoren hiertoe.

Pallet, Foodcase, Innovation Solutions, Grootverbruik Product Informatie en Agrozone.

11

Bedrijven in de bestaande portefeuille zoals NSure (testen)

voor grote maatschappelijke problemen juist bedrijfsmatig

en Ojah (vleesvervangers) hebben goede ontwikkelingen

moeten worden aangepakt om een grotere impact te

doorgemaakt. Zij richten zich naast Nederland ook op de

krijgen. Ondernemerschap moet meer glans krijgen, door

internationale markt en hebben stappen vooruit gezet in

ondernemers meer op de voorgrond te laten treden zodat ze

productontwikkeling, management en merkopbouw.

als inspiratiebron kunnen fungeren. Ook maatschappelijk relevante issues kun je met ondernemerschap aanpakken.

Meer glans ondernemerschap In de sector Agro-Food is ondernemerschap niet altijd

Verwachtingen en plannen voor 2013

vanzelfsprekend. Er zijn voldoende kansrijke initiatieven,

Het sectorteam Agro-Food heeft een duidelijk streven voor

maar die moeten wel aangeboord en ontgonnen worden.

ogen. Er zal nadrukkelijk worden ingezet op het vroegtijdig

Vanuit de WUR komen onderzoekers met goede ideeën, maar

in beeld krijgen van kansrijke initiatieven, het laagdrempelig

zij zijn niet altijd de ondernemers die het initiatief naar de

financieren hiervan en het stevig verankeren van de link naar

volgende fase kunnen brengen. Het is de uitdaging om deze

private equityfondsen om vervolgfinanciering mogelijk te

onderzoekers te koppelen aan ondernemers om nieuwe

maken. Daartoe zullen met partners in de keten, zoals Food

kansen te creëren in een bedrijfsmatige omgeving. Daarnaast

Valley, Health Valley en StartLife, afspraken moeten worden

is het belangrijk om duidelijk te krijgen dat oplossingen

gemaakt. Bijvoorbeeld over de wijze waarop kapitaal en/ of specifieke kennis wordt ingebracht. Denk hierbij aan co-financiering, het openstellen van een netwerk of support vanuit een sectorspecifieke Raad van Advies.


Nieuwe fondsen creëren en fonds-in-fonds ontwikkeling

PhenoVation

hebben duidelijke prioriteit. Private financiers die zich op de Agro-Food-markt richten zijn namelijk beperkt. Om voldoende co-financiers te kunnen vinden bij een groeiende portefeuille zijn aanvullende fondsen en samenwerkingen nodig. Hiervoor is steeds meer belangstelling. Dit geeft ook directe ingang bij de private partijen als een bedrijf toe is aan een volgende fase. Thema’s die spelen bij het creëren van nieuwe fondsen zijn biobased economy, precisielandbouw en voeding & gezondheid (preventie).

“Het is voor startende ondernemingen zoals wij lastig om uit

Samenvattend ziet dit streven er als volgt uit:

eigen middelen te investeren in nieuwe innovaties. Je moet vaak

> waardecreatie als leidend businessprincipe;

dure apparatuur aanschaffen en eerst een tijd testen voordat

> werkend vanuit de behoefte van ondernemingen;

je geld aan een apparaat kunt verdienen. Het innovatiekrediet

> PPM Oost als vaste waarde in het regionale en (inter)

geeft ons de mogelijkheid om met PhenoVation te testen

nationale Agro-Food-netwerk;

met kasmetingen op planten. Door de hoge temperaturen én

> sterk, ervaren en gedreven team (acquisitie, beheer en exit);

luchtvochtigheid moeten we daarvoor speciale apparatuur

> sterke oriëntatie op en ervaring met netwerken en het

aanschaffen en bijvoorbeeld kassen huren. Dat was uit alleen eigen middelen nooit gelukt. Ook in de toekomst hopen wij dat PPM Oost ons kan ondersteunen. PPM Oost kent de wegen en heeft het benodigde netwerk om dat voor elkaar te krijgen.” Henk Jalink, directeur PhenoVation


verbinden van partijen.

Sectorteam Agro-Food

ing. W.C. (Wilco) Schoonderbeek MSc,

Wilco heeft een technische en bedrijfskundige achtergrond

sectormanager,

Andersen, PwC en KPMG. Wilco is sinds 201o werkzaam

[email protected]

bij PPM Oost.

en was onder meer werkzaam voor Heineken, Arthur

Bart heeft een bedrijfskundige achtergrond en is Register Valuator (RV). Hij is werkzaam geweest binnen de corporate

B.V. (Bart) Hoeflaak RV,

financepraktijk van KPMG en De Jong & Laan waarna hij de

senior investment manager,

overstap heeft gemaakt naar de M&A praktijk binnen het

[email protected]

bedrijfsleven. Bart is sinds 2009 werkzaam bij PPM Oost.

J.W. (Joram) Bogers MSc,

Joram is afgestudeerd aan de WUR en heeft een bedrijfs

investment analist,

kundige achtergrond. Voor zijn indiensttreding bij PPM Oost

[email protected]

in 2013 is Joram werkzaam geweest bij Stichting E-laad.

M.A.L. (Annelie) van der Kooij

Annelie heeft in 2001 haar opleiding aan Hogeschool

teamassistent,

toeristische sector en de makelaardij. Sinds 2009

[email protected]

is zij in dienst bij PPM Oost.

TIO afgerond en heeft diverse functies vervuld in de

13

Portefeuille sector Agro-Food, Tuinbouw- en Uitgangsmaterialen Naam/vestigingsplaats

Aard van het bedrijf

Op kaart

Agrozone Loenen

Biedt innovatieve oplossingen voor lucht-, vloeistof- en oppervlaktereiniging door middel van drie technieken: ozon, UVC-licht en elektrolyse.

1

AnyBridge M2M Solutions Nijkerk

Ontwikkelt en biedt oplossingen (producten en diensten) voor zogenaamde machine-to-machine communication (M2M) toepassingen, bijvoorbeeld op het gebied van (veevoeder) silo-telemetrie.

2

BLGG Oosterbeek

Een bedrijfslaboratorium voor grond- en gewasanalyse.

3

Beeter Ochten

Ojah produceert vleesvervangers onder de naam Beeter.

4

Calendula Oil Wageningen

Maakt producten van ruwe en bewerkte olie uit calendulazaden.

5

CO2BO Hengelo

Transformeert laagwaardige biomassa tot hoogwaardige producten voor de tuinbouwsector en energiemarkt.

6

Cropwatch Oosterbeek

Heeft de zogenaamde scoutbox ontwikkeld: dé oplossing om schadelijke insecten in de groenten- en bloementeelt onder glas te beheersen.

7

Foodcase Wageningen

Foodcase BV zich richt op verkoop en vermarkten van foodconcepten en op onderzoek en productie gericht op het ontwikkelen van nieuwe foodconcepten.

8

Friesland Campina Wageningen

Toonaangevende zuivelonderneming waarvan het R&D-centrum is gevestigd in Wageningen.

9

GreenGran Ede

Heeft een technologie ontwikkeld waarmee plastic onderdelen op basis van plantaardig materiaal worden gemaakt.

10

Ingrepro Renewables Borculo

Kweekt en oogst algen die vervolgens worden verwerkt tot bruikbare grondstof voor verschillende sectoren.

11

Innovation Solutions Wageningen

Houdt zich bezig met het ontwikkelen van een versheids indicator voor voedsel die geïntegreerd kan worden in bestaande verpakkingen.

12

NSure Wageningen

NSure ontwikkelt testen die voorspellen wanneer fruit en bloemen moeten worden geplukt.

13

PhenoVation Wageningen

PhenoVation, een spin-off van Wageningen UR, kan met de door haar ontwikkelde apparatuur, de zogenaamde CropReporter, bepalen in welke mate een plant nog goed functioneert.

14

PS in foodservice Bennekom

Speelt in op de vraag dat men wil weten wat er in een product zit. De onderneming levert toegang tot en beheer van voedingsinformatie.

15


Naam/vestigingsplaats


Op kaart

Waste2Chemical Wageningen

Zet GFT-afval om in bio chemicaliën om kunststoffen te maken. Het proces kan worden toegepast bij biomassa reststroomverwerking in meerdere industrieën zoals de agrarische industrie en voedingsindustrie.

16

Yellow Pallet Wageningen

Yellow Pallet ontwikkelt een op bananenfibers gebaseerde verpakkingstechnologie. Het eerste project in dat kader is het ontwikkelen van een pallet voor de bananenindustrie.

17

Yuno Wageningen

Yummm! Concepts ontwikkelt onder de naam Yuno 100% natuurlijk snoep en natuurlijke snacks voor kinderen.

18

Hengelo 2

Nijkerk

6 10

Borculo

Loenen

11 1

Ede

15

Bennekom Oosterbeek Wageningen

Ochten

4

5 18 17

8

9 15 16

13 14

12

3 7

16

Sector Energie- en Milieutechnologie


Aantal nieuwe


2 € 1,6 miljoen


5 € 3,5 miljoen

Totale omzet ondernemingen in portefeuille ultimo 2012

€ 11,5 miljoen

financieringen

Totaal aantal FTE’s ultimo 2012

68

17

Sector Energie- en Milieutechnologie

Veel kansen zichtbaar in energiemarkt: wel lef en daadkracht nodig ‘We zitten dicht op de ondernemer in de EMT sector en zijn niet te benauwd om de eerste stap te zetten. Dat lokt privaat kapitaal uit waarmee ondernemingen kunnen doorgroeien.’ Jemy Pauwels - sectormanager

PPM Oost ondersteunt het provinciebeleid op het gebied van Energie- en Milieutechnologie actief. Zij draagt bij aan de concrete realisatie van de doelstellingen van de provincies Overijssel en Gelderland.

technologieën die vanuit een open innovatie of in samenwerking met andere partijen wordt (door)ontwikkeld. Voorbeeld van een opkomende technologie is een optische lens die het rendement van solartoepassingen verhoogt en daarmee de terugverdientijd verkort. Een ander belangrijk

In 2012 heeft PPM Oost de sector Energie- en Milieutechnologie

segment in opkomst, is de techniek waarbij waterstof

concreet vorm gegeven en als één van de strategische

gebruikt wordt als alternatief voor stroomopwekking. Een

speerpunten in de markt gezet. De provincie Gelderland

derde duurzame innovatietechnologie is de optimalisering

heeft via het Innovatie- en Investeringsfonds Gelderland

van het proces om tot hoogwaardige biogas te komen die

middelen beschikbaar gesteld waarmee de sector Energie-

wordt omgezet in warmte en elektriciteit.

en Milieutechnologie de markt bedient. Er zijn middelen voor investeringen in ‘Innovatie’ en voor ‘Infrastructuur’.

Infrastructuur

Het is positief om te zien dat vanaf de kick-off van het fonds

Voor het onderdeel ‘Infrastructuur’ zijn 37 aanvragen

een enorme aanwas van aanvragen is ontstaan. De sector heeft

behandeld. De investeringen betreffen infrastructurele

zo de kans om ‘from scratch’ een concrete portefeuille op te

projecten, waarbij bewezen technologieën rechtstreeks

bouwen met mooie deelnemingen.

bijdragen aan doelstellingen voor CO2-reductie en inzet van hernieuwbare energie. Bijvoorbeeld de optimalisatie

De provincie Overijssel heeft aangekondigd dat het

van biovergisting. Een duidelijke tendens in dit

Energiefonds Overijssel beheerd wordt door de ASN Bank.

marktsegment is het bevorderen van burgerparticipatie

Het Innovatiefonds Overijssel wordt in 2013 ondergebracht

als alternatieve financieringsbron voor onder andere

bij PPM Oost. Vooruitlopend hierop heeft de sector Energie-

biovergistingsinitiatieven en warmte-koude-opslag.

en Milieutechnologie in 2012 de scoutingactiviteiten voor nieuwe kansrijke investeringen in Overijssel opgestart.

De sector Energie- en Milieutechnologie wil lef en

Door gebrek aan fondsen zijn de activiteiten in Overijssel

daadkracht tonen aan ondernemers die vooroplopen in de

in 2012 getemporiseerd.

markt. Een kritische blik en een strenge due diligence zijn daarbij noodzakelijk omdat veel initiatieven achteraf vaak

Ontwikkelingen bij Innovatie

weinig rendabel blijken te zijn en de prijs van biomassa

In 2012 zijn voor de provincie Gelderland in totaal 112 nieuwe

steeds meer wordt opgedreven. De sector zet daarom in op

aanvragen onder de noemer ‘Innovatie’ behandeld. Deze

duurzame alternatieven door het gebruik van restafval.

investeringsaanvragen betreffen veelal nieuwe innovatieve


Er is een toenemende ontwikkeling waarneembaar van publiek-private samenwerkingen in de energiemarkt.


Een mooi voorbeeld -waarbij PPM Oost betrokken- is

Topell Energy

het opzetten van een infrastructuur met onder andere tankstations voor bussen die rijden op waterstof.

Netwerk De sector Energie- en Milieutechnologie heeft medio 2012 een systeem geïmplementeerd waarbij periodiek voortgangsbesprekingen plaatsvinden met ambtenaren van de provincie Gelderland. Tijdens die besprekingen komt de actuele leadlijst inhoudelijk aan de orde. De sector heeft zwaar ingezet op het vormen van een relevant netwerk van externe partijen voor actieve

“We zijn erg blij met de welkome ontvangst van de gemeente

ondersteuning, due diligence en deal flow generatie. Zo

en de provincie Gelderland. De werkverhoudingen zijn

zijn er met partijen als KEMA, ECN, Dalkia, BTG, Trippel Aaa

uitstekend. Als je vervolgens kapitaal nodig hebt, is het

en CCS Energieadvies waardevolle samenwerkingsvormen

logisch dat je de regionale ontwikkelingsmaatschappij

gevormd die deels hebben geleid tot concrete

uitnodigt mee te doen. In de gehele investering heeft PPM

investeringsvoorstellen.

Oost een kleine rol, vandaar dat ze geen formele zetel in de raad van commissarissen van het bedrijf hebben. Maar sinds

De samenwerking met onder andere kiEMT en Oost NV heeft

de investering hebben we geregeld contact met PPM Oost. Zij

in 2012 inhoudelijk vorm gekregen. Hoewel het nog zoeken

hebben een rol in het meedenken en zijn onderdeel van de basis

is naar ieders exacte rol in het veld, zijn de onderlinge

van het bedrijf.”

verhoudingen goed. Er wordt volop samengewerkt en

Jules Kortenhorst, CEO Topell Energy

gecommuniceerd en is er sprake van vertrouwen om elkaar op te zoeken bij het beantwoorden van vragen door ondernemers. Vooruitlopend op het Innovatiefonds Overijssel hebben zich in 2012 ruim twaalf bedrijven gemeld waarmee eerste verkennende gesprekken zijn gevoerd. Ook is bij de

naar een fondsstructuur voor leningen met een kleine

provincie Overijssel een shortlist van mogelijke proposities

omvang voor coöperaties die zich richten op biovergisting

aangeleverd die zich kunnen kwalificeren voor het nieuwe

en warmte-koude-opslag. Bij ieder nieuw fonds wordt

fonds dat eind mei wordt gelanceerd. De samenwerking met

nadrukkelijk gesproken over ‘labeling’ binnen de bestaande

de loketten Kennispoort Zwolle en Kennispark Twente is al

structuur van het Topfonds Gelderland.

in 2012 vormgegeven. De sector Energie- en Milieutechnologie heeft in 2012 actief

Fondsvorming

gewerkt aan promotie via nieuwsbrieven, aanwezigheid

In 2012 heeft de sector Energie- en Milieutechnologie

op (netwerk)bijeenkomsten en seminars. In 2012 is een

veel aandacht besteed aan fondsvorming. Zo worden

start gemaakt met uitbreiding van de personele bezetting.

er gesprekken gevoerd over de mogelijkheden van een

Zodra dit is geëffectueerd komt er meer aandacht voor het

incubatorfonds voor solartechnologie. Ook wordt er gekeken

vertegenwoordigen van de fondsen in de regio.

19

Bijzonderheden in beheer

Nieuwe participaties

De sector Energie- en Milieutechnologie had in 2012 nog

Uit de in totaal 65 aanvragen bij de sector Energie- en

een relatief kleine beheerportefeuille. Per juli 2012 is

Milieutechnologie heeft de Raad van Commissarissen

Topell Energy in beheer gekomen. De directie van Topell

in 2012 haar goedkeuring verleend aan de volgende

Energy werkt momenteel hard aan de upgrading van de

investeringsvoorstellen, allen in Infrastructuur: Topell

torrefactiefabriek in Duiven (het verhitten of roosteren

Energy, Lochem Energie, BioWarmte de Vallei en Biovergister

van biomassa). Verder richt Topell zich op de mondiale

Veldhuis-Klarenbeek.

vercommercialisering van de torrefactiefabrieken. De eerste grote klanten dienen zich momenteel concreet aan.

In totaal heeft de sector in 2012 daarmee een investeringsvolume van ruim € 4 miljoen gerealiseerd. Drie

De andere bedrijven in portefeuille zijn FibroNed, TSC Solar

van de vier verleende goedkeuringen in 2012 worden echter

en HyGear. Afhankelijk van de mate waarin het beoogde

pas geëffectueerd in 2013 in verband met het doorlopen van

businessplan wordt uitgevoerd, is er meer of minder

de (pre)contractuele fase, of het op orde brengen van de

aandacht vanuit PPM Oost nodig.

realisatie van het businessplan.

Verwachtingen en plannen voor 2013 Het team van de sector Energie- en Milieutechnologie zal in


2013 uitbreiden met een investment manager en een analist.

Rothec

De sector heeft als doel om in 2013 in totaal veertien nieuwe investeringen te realiseren en hiermee ruim € 7 miljoen kapitaal te verstrekken aan bedrijven die actief zijn op het gebied van Energie- en Milieutechnologieën in de provincies Overijssel en Gelderland. Op het gebied van netwerkvorming, PR en promotie en de dealflow wordt de inzet in 2013 vanuit de sector verder geïntensiveerd.

“Met de lening van PPM Oost hebben we een eerste proefinstallatie kunnen bouwen. De proeven verlopen zo succesvol, dat we de volgende stappen kunnen zetten. We gaan testen met waterstof en willen opschalen. Daarvoor hebben we meer geld nodig. PPM Oost is zeker een serieuze kandidaat voor een nieuwe lening of participatie. Wij hebben goede ervaringen met PPM Oost. Het verstrekken van de lening is soepel verlopen. PPM Oost doet niet moeilijk en er was geen enorme papierenrompslomp nodig. Voor een ondernemer is dat prettig. Als Rothec zitten we ook in een promotiefilm met de provincie Gelderland. Dat is goed voor onze naam en heeft ons positieve expoture opgeleverd die we anders niet hadden gehad.” Stefan Rutten, directeur Rothec


Sectorteam Energie- en Milieutechnologie

drs. J. (Jemy) Pauwels,

Jemy heeft een bedrijfskundige achtergrond en is werkzaam

sectormanager,

geweest bij Atlas Advies en Ontwikkelingsmaatschappij

[email protected]

Oost NV. Jemy is sinds 2009 werkzaam bij PPM Oost. Freek heeft bedrijfseconomie gestudeerd en heeft gewerkt

drs. F.T.A.M. (Freek) Welling,

in de ICT sector als financieel en logistiek consultant, als

senior investment manager

dienstverlener, en financieel manager bij een productiebedrijf

[email protected]

in zonne-energie. Freek is sinds 2013 werkzaam bij PPM Oost.

J.W. (Joram) Bogers MSc,

Joram is afgestudeerd aan de WUR en heeft een bedrijfs

investment analist,

kundige achtergrond. Voor zijn indiensttreding bij PPM Oost

[email protected]

in 2013 is Joram werkzaam geweest bij Stichting E-laad.

business consultant industrie en energie bij een zakelijk

Alies is heeft de opleiding HEAO Commerciële Economie aan

A.L. (Alies) de Roos,

de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen gevolgd waarna ze

teamassistent,

bij diverse reclamebureaus heeft gewerkt. Sinds 2010 is Alies

[email protected]

werkzaam bij PPM Oost.

21

Portefeuille sector Energie- en Milieutechnologie Naam/vestigingsplaats


Op kaart

Fibroned Apeldoorn

Wil op het businesspark ‘Ecofactorij’ in Apeldoorn een innovatieve energiecentrale realiseren die draait op biomassa.

1

Hygear Arnhem

Ontwikkelt en fabriceert productiesystemen voor kleinschalige toepassingen van waterstof, de brandstof van de toekomst.

2

Rothec Duiven

Werkt aan een nieuw warmtekrachtconcept, waarmee het mogelijk is om met diverse gassoorten, die laagwaardig en/ of verontreinigd zijn, energie te produceren op kleine schaal.

3

Topell Energy Duiven

Ontwikkelt een kostenefficiënt ‘torrefactiesysteem’ dat grootschalige productie mogelijk maakt van biobrandstof uit houtachtige biomassa.

4

TSC Solar Nijmegen

Een start-up in de zonne-energiesector; in samenwerking met NXP en ECN voor hoogefficiënte zonnepanelen.

5

1

Apeldoorn

Arnhem Duiven

Nijmegen 4 5


2

3

Sector High Tech Systems & Materials


Aantal nieuwe


financieringen



5 € 2,8 miljoen 39 € 20,8 miljoen € 112 miljoen 654

23

Sector High Tech Systems & Materials

High Tech innovatie nodig voor bedrijven die willen doorgroeien “Omdat je als sectorteam meer als specialist gaat optreden, wordt je herkent in de markt als HTSMspeler en kun je ook specialistisch geld genereren en meer groei verwezenlijken voor je klanten.” Tom Paffen - sectormanager

De topsector High Tech Systems & Materials vormt een belangrijke motor en aanjager van onze economie met veel cross-overs naar andere sectoren. High Tech Systems & Materials speelt een essentiële rol in het zoeken naar oplossingen voor de grote maatschappelijke uitdagingen van deze tijd. Dat geldt voor vraagstukken op het gebied van mobiliteit (voorkomen van files en verbeteren van verkeersveiligheid), vergrijzing van de samenleving (nieuwe medische apparatuur en intelligente zorgsystemen), duurzaamheid en klimaat (zuinige auto’s en trucks), alternatieve duurzame energiebronnen (productie van zonnecellen, elektrisch rijden en slimme energienetten), en voeding (besturingen voor duurzame tuinbouw met minimaal gebruik van grondstoffen).

SolMateS

“Ik merk dat de naam PPM Oost bij investeerders deuren opent. Omdat PPM Oost in je investeert, krijg je toch een soort kwaliteitsstempel. Ook hebben we veel aan de Raad van Commissarissen die op initiatief van PPM Oost is ingesteld. De commissarissen hebben veel ervaring in de stappen die wij nog

Het in 2012 opgezette sectorteam heeft zich in 2012 verder

moeten zetten. Bijvoorbeeld financieel of over patenten. Met de

kunnen positioneren en professionaliseren vanuit een aantal

commissarissen is ons netwerk ook enorm vergroot. Prettig aan

speerpunten. Door te focussen op één markt kan de kennis

PPM Oost is bovendien dat we een bepaalde flexibiliteit krijgen.

en kunde van het team beter worden ingezet. Een aantal

PPM Oost begrijpt dat niet alles volgens plan verloopt, maar

portefeuillebedrijven is in 2012 van investment manager

daar kunnen ze goed mee omgaan. Naar papier wijzen, werkt

gewisseld om beheer en waardecreatie verder af te stemmen

in deze fase niet.”

op specifieke sectorkennis.


Het team helpt ondernemers in Oost-Nederland wereldspelers te zijn in deze topsector. Qua financiering en profilering moeten deze bedrijven ook mondiaal actief zijn en verder


kijken dan de regio om te kunnen doorgroeien. De sector

Innoluce

ondersteunt dit door veel aandacht te besteden aan ‘investor readiness’ en actief te zijn in het zoeken naar geschikte partners. Met het eigen team en met de inzet van een netwerk van specialisten.

De portefeuille in 2012 De portefeuille van de sector High Tech Systems & Materials is relatief groot en omvat 39 bedrijven in diverse levensfasen. Het sectorteam heeft in 2012 haar trackrecord verder kunnen uitbouwen. Zo werden er nieuwe investeringen gerealiseerd in Innoluce, Aunti Aviation en Castbasics en droeg de exit van Aeronamic ruim bij aan het positieve resultaat van PPM Oost.

“In Nederland heb je geen partijen die bij een start up in de high tech een grote hoeveelheid geld in hun uppie neerleggen.

Voor MPS, producent van labelprintsystemen, is een nieuwe

Dat betekent dat je meerdere partijen nodig hebt om het

financiering en management gevonden waardoor het bedrijf

benodigde geld te regelen. PPM Oost was bij ons de smeerolie

een grote stap kan maken en een echte ‘runner up’ in haar

die er mede voor heeft gezorgd dat er meer partijen aan tafel

markt kan worden. Zo kan optimale waarde gecreëerd worden.

zijn gekomen. We hebben diverse participatiemaatschappijen gesproken. PPM Oost valt op doordat ze vanaf het begin

Crossovers

professioneel overkomen. Bij Innoluce heeft PPM Oost de lead

De activiteiten van de sector High Tech Systems & Materials

bij de investeerders, die elk hun eigen rol hebben. We zien

omvatten vaak crossovers met andere topsectoren in

PPM Oost als strategische partner die een rol moet spelen bij

verschillende toepassingsmarkten. Dit jaar is er met de

de vervolgfinanciering. Zij beschikken over het netwerk om ons

sector Life Sciences & Health gewerkt aan een investering

te helpen aan een grote partij voor de langere termijn.”

in Medisse en een exit van Pharmaline. In samenwerking

Marijn van Os, CEO Innoluce

met de sector Maakindustrie werd een financiering van ALSI (semiconductors: geavanceerde maakindustrie) gerealiseerd. Een aantal ondernemingen uit de portefeuille heeft in 2012 een verdere groeifinanciering ontvangen. NedAero, CWR Mobility, Ambient Systems en XSens konden rekenen op verdere financiële ondersteuning.

25

Positionering Door een divers aantal activiteiten heeft het sectorteam zich verder willen positioneren in 2012. Het team was als coach

Exit in 2012

en sponsor betrokken bij het Start up Weekend Enschede

Aeronamic

en bij een studiereis naar de toonaangevende start up scene in Berlijn. Met Saxion en Universiteit Twente werd via afstudeerstages gewerkt aan het verbeteren van de ‘investor readiness’ van portfoliobedrijven wat resulteerde in een zestal bedrijfspresentaties tijdens het Benelux Venture Forum 2012. Vanuit de portefeuille van de sector High Tech Systems & Materials waren Perrit (SaaS-oplossingen) en Ferm RFID Solutions vertegenwoordigd. In samenwerking met het AgroFoodteam is een artikel uitgebracht over ‘investor readiness’ dat is gepubliceerd in Finance&Control. PPM Oost kan via een eigen ‘investor readiness’ model te

“PPM Oost is een loyale aandeelhouder geweest, die altijd de

toetsen of ondernemers klaar zijn voor investeerders. Dit

bedrijfscontinuïteit vooropstelde. Ze waren betrokken, maar

model is ontwikkeld in samenwerking met kennispartners

gingen nooit op mijn stoel zitten. Zeker in de beginjaren gaf

Saxion en Universiteit Twente. Met name voor technische

PPM Oost stabiliteit aan de bedrijfsstructuur, dat ook als heel

ondernemers is dit een relatief onbekende fase van het

prettig ervaren werd door de medewerkers. PPM Oost heeft ons

ondernemerschap. Aandacht besteden aan investor relations

ook een uitstekende commissaris geleverd, die tegenwoordig

is echter ook voor een starter relevant: een businessplan

zelfs voorzitter van de RvC is. Wij hopen dat PPM Oost met

maken en nadenken over een elevator pitch om zo

het geld dat zij voor hun aandelen hebben gekregen nog meer

investeerders te interesseren. Als een ondernemer weet wat

jonge en startende high-tech ondernemingen in de regio op een

de verwachtingen zijn, kan er beter op gekoerst worden in

zelfde wijze kan begeleiden.”

de profilering enerzijds en de onderbouwing met financiële

Dick Alta, CEO Aeronamic

gegevens anderzijds. Veel zaaien, je visie laten horen op veel plekken, dan is de kans op toekomstige samenwerking of overname het grootst.

Verwachting en plannen voor 2013 Goed nieuws voor 2013 is dat provincie Overijssel en Regio Twente nieuwe fondsen creëren van € 42 en € 15 miljoen. Samen met PPM Oost willen ze verder invulling geven aan het uitbouwen van de sector High Tech Systems & Materials. Intensieve samenwerking met de innovatieloketten van Kennispoort en Kennispark is gestart om vanaf 2013 het nieuwe Innovatiefonds Overijssel optimaal in te zetten voor ambitieuze innovatieve ondernemers.


Sectorteam High Tech Systems & Materials

Tom is afgestudeerd aan de TU Delft en vervolgens bedrijfskunde AIO aan Erasmus Universiteit. Tom is

ir. T.J. (Tom) Paffen,

werkzaam geweest bij Ericsson en AT&T en is sinds 1998

sectormanager,

actief in venture capital met o.a. fondsen van Achmea en

[email protected]

ING. Tom is sinds 2010 werkzaam bij PPM Oost.

Tim is afgestudeerd aan de TU Delft met specialisatie

drs. T.J. (Tim) Markus,

Werktuigbouw en heeft Bedrijfskunde gestudeerd aan


de EUR. Hij werkte bij VDT Robert Bosch en daarna voor

[email protected]

Innofonds Twente. Tim is sinds 2001 werkzaam bij PPM Oost.

ir. B. (Bas) Pleging,

Bas is afgestudeerd aan de UT met specialisatie Technische


Bedrijfskunde en werkte vervolgens bij KPN en bij NIBC. Bas is

[email protected]

sinds 2006 werkzaam bij PPM Oost. Fabien is afgestudeerd op Saxion (International Business and Management) en studeert op het moment aan de universiteit

F.H. (Fabien) Westerik

Twente voor zijn master Business Administration met de

investment analist,

specialisatie Entrepreneurship and Innovation. Fabien is

[email protected]

sinds 2012 werkzaam bij PPM Oost.

Alies is heeft de opleiding HEAO Commerciële Economie aan

A.L. (Alies) de Roos,

de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen gevolgd waarna ze

teamassistent,

bij diverse reclamebureaus heeft gewerkt. Sinds 2010 is Alies

[email protected]

werkzaam bij PPM Oost.

27

Portefeuille sector High Tech Systems & Materials Naam/vestigingsplaats


Op kaart

Aemics Oldenzaal

Ontwikkelt en levert geïntegreerde elektronica voor beeld- en signaalverwerking, sensoruitlezing en datatransmissie.

1

Aunti Aviation Ermelo

Ontwikkelt webbased maatsoftware voor de zakelijke luchtvaartmarkt.

2

Ambient Enschede

Specialist op het gebied van dynamische draadloze sensornetwerken.

3

AM Coatings Ede

AM Coatings ontwikkelt bindmiddelen voor verf die zonder gif schimmels en bacteriën onschadelijk kunnen maken.

4

Besteproduct.nl Arnhem

Ontwikkeling en exploitatie van websites voor productvergelijking op basis van deskundige beoordelingen. Tevens testen van consumentenelektronica en de productie van videoreviews.

5

BE Precision Technology Nunspeet

Het ontwikkelen van een probecard analyzer is de core business van BE Precision Technology.

6

Business Angels Technostarters Haaksbergen

Het tweede investeringsfonds van een groep van zes informal investors.

7

Castbasics Barneveld

Castbasics ontwikkelt en exploiteert innovatieve software voor het kalibreren van endoscopen voor ziekenhuizen in samenwerking met Dovideq.

8

CWR Mobility Nijmegen

Gespecialiseerd in de ontwikkeling van mobiele oplossingen voor CRM-applicaties.

9

Divitel Apeldoorn

Divitel levert apparatuur, systemen en software die het mogelijk maakt digitale televisie te kijken.

10

Epocat International Barneveld

Ontwikkelt en produceert innovatieve epoxyhars systemen voor met name de verf- en bouwindustrie.

11

Feltest Equipment Eerbeek

Brengt apparatuur op de markt waarmee eigenschappen van industriële textieldoeken in papiermachines gemeten kunnen worden.

12

FERM RFID Solutions Ophemert

Systeemintegratiespecialist en kennisleverancier FERM RFID Solutions wil de markt veroveren met een nieuw soort RFID-tag.

13

Gampet Plastics Ulft

Recycling kunststof materialen door deze op een esthetische wijze in het landschap te integreren zonder concessies te doen aan het landschappelijk karakter.

14

Innoluce Nijmegen

Ontwikkelt een Micro Electro Mechanical System (MEMS) spiegel voor miniatuur laserscannermodules. De MEMSspiegels zijn toepasbaar zijn in medische en consumentenproducten zoals endoscopen en printers.

15




Op kaart

Micronit Microfluids Enschede

Focust zich op het ontwerpen van lab-on-a-chip elementen voor geavanceerde vloeistofanalyse.

16

Mosaic Systems Enschede

Beschikt over een unieke technologie waarbij specifieke adsorbentia worden geïncorporeerd in poreuze membraanvezels. Deze technologie is uitermate geschikt voor de isolatie en zuivering van waardevolle stoffen.

17

Magensis Software Solutions Nijmegen

Softwarebedrijf dat de tool SAYWHEN heeft ontwikkeld, een internetservice die consumenten helpt bij het maken van afspraken over de levering van goederen en diensten via internet.

18

MPS Didam

Ontwikkelt en verkoopt innovatieve en hoogwaardige druksystemen voor de zelfklevende etiketten- en verpakkingsindustrie.

19

NedAero Zevenaar

Volledig gecertificeerd onderhoudsbedrijf voor specifieke cockpitonderdelen voor vliegtuigen en helicopters.

20

Optisense Enschede

Heeft een detectiemethode ontwikkeld die verontreiniging in water opspoort.

21

Panthera Enschede

Ontwikkelt microsystemen voor geavanceerde optische schakelingen en sensoren voor toepassingen in de telecommunicatie en medisch- farmaceutische systemen.

22

Perrit Hengelo

Perrit is uitgever en host online software.

23

Point-One Startersfund Eindhoven

Een vroege fase venture capital fonds in Nederland om hightech startende bedrijven te helpen opzetten en doen groeien.

Recore Systems Enschede

Ontwikkelt geavanceerde chips voor digitale signaal-verwerking.

24

Runbook Company Ede

Heeft een innovatieve ‘checklistmanager’ ontwikkeld waarmee alle financiële gegevens, zowel binnen als buiten de IT-systemen, worden gecontroleerd op correctheid.

25

Salland Engineering Zwolle

Salland Engineering ontwerpt hard- en software om chips beter en efficiënter te kunnen testen.

26

Semantix Zaltbommel

Heeft een model ontwikkeld waarmee zichtbaar wordt gemaakt hoe tekst en bedrijfsprestaties zicht tot elkaar verhouden.

27

Solmates Enschede

Ontwikkelt een productiemachine, waarmee computerchips met beweegbare lagen geproduceerd kunnen worden.

28

29

Portefeuille sector High Tech Systems & Materials Naam/vestigingsplaats


Op kaart

Telemetronics Biometry Arnhem

Ontwikkelt telemetrische meetsystemen en sensoren voor het meten van o.a. temperatuur van dieren.

29

Twente Technology Fund Enschede

Richt zich op het investeren in Twentse hightech ondernemingen. De doelgroep bestaat met name uit spin-off bedrijven van de UT.

30

XiO Photonics Enschede

Ontwikkelt applicaties voor geïntegreerde optische schakelingen en geavanceerde optische sub-modules welke worden toegepast in telecommunicatie, datacommunicatie, optical sensing en laserprojectie.

31

Xsens Technologies Enschede

Innovatieve producten voor het meten van bewegingen in biomedische, entertainment en industriële toepassingen.

32

26

1

Zwolle

6

23

10 12

3

2

Nunspeet

8

Apeldoorn

11

17 21 22

Haaksbergen

Barneveld

25 4 27

16

Oldenzaal Hengelo Enschede

Ermelo

Zaltbommel

Ede

24

Eerbeek

Arnhem Didam Zevenaar

28 31 32

Ulft 14

Nijmegen

Ophemert

15 13

9 15


18

19

5 29

20

7

30

Sector Life Sciences & Health


Aantal nieuwe


9 € 6,4 miljoen


32 € 16,7 miljoen

Totale omzet ondernemingen in portefeuille ultimo 2012

€ 35,2 miljoen

financieringen

Totaal aantal FTE’s ultimo 2012

167

31

Sector Life Sciences & Health

Meer aandacht voor executie nodig om vertrouwen financiers terug te brengen ‘Ondernemers moeten presteren en in een vroeg stadium partijen kunnen overtuigen van het succes van hun product. Ons als investeerder, maar ook de corporate partijen die het bedrijf in de volgende fase financieren.’ Pieter Rehmrev - sectormanager

Beschikbare financiering voor innovatieve start ups in de sector Life Sciences & Health neemt met forse schreden af. De oorzaak hiervan is dat de rendementsdoelstellingen bij lange na niet worden waargemaakt.*) De markt heeft hoge verwachtingen van de sector, maar die blijken lastig haalbaar.


Varibel Solutions

Het gevolg hiervan is dat het noodzakelijke financieringsaanbod opdroogt en daardoor de marktintroductie van interessante (en noodzakelijke) zorginnovaties stagneert. Dit is een mondiale trend die financierbaarheid van start ups moeilijker maakt. De verantwoordelijkheid ligt zowel bij de venture capital fondsen als bij de innovatieve start ups. Venture capital fondsen stellen hun investeerders te hoge rendementsverwachtingen in het vooruitzicht. De

“Als Bexon Capital investeren we in diverse bedrijven en zochten

ondernemers presenteren onrealistische plannen of

we additionele middelen voor Varibel Innovations, omdat de

maken de verwachtingen niet waar.

ontwikkeling van de unieke hoorbrillen langer duurde dan verwacht. Wij kennen PPM Oost al jaren goed. PPM Oost is een

De equity gap verbreedt en er is meer geld nodig om

goede partij om door te pakken. Niet alleen nationaal, maar

dit te overbruggen. Syndicaatvorming met meerdere

eventueel ook internationaal. Daarnaast kijkt PPM Oost altijd

investeerders is een optie, maar ook het verhogen van

met een kritische blik naar wat er bij een bedrijf gebeurt. Ze

de investeringsplafonds bij individuele fondsen. Door

houden je als het ware een spiegel voor, waardoor je zelf aan het

regelgeving en een weinig liberale markt is het ingewikkeld

denken wordt gezet. Tenslotte heeft PPM Oost een uitgebreid

om een nieuw product succesvol naar de markt te brengen.

netwerk op diverse vlakken, waarvan we hopen te profiteren.”

Kosten domineren steeds meer het besluitvormingsproces.

Rodney Broos, CEO Bexon Capital en Varibel Innovations

De ‘klant’ wordt steeds minder degene voor wie het product wordt ontwikkeld.

*) D it blijkt mede uit het onderzoek uitgevoerd door Ewing Marion Kauffman Foundation naar de rendementsdoelstellingen en realisatie bij 100 venture capital fondsen. 32 Jaarbericht 2012 Participatiemaatschappij Oost Nederland NV

Nadruk op executie en business development De Biotech-sector zal moeten kunnen aantonen dat zij


de technische en commerciële verwachtingen kunnen

Xenikos

waarmaken. De nadruk moet daarom meer liggen op de executie van de plannen: productontwikkeling en commerciële doelstellingen binnen de gestelde budgetten en termijnen. Business development verdient meer aandacht. Samenwerkingsverbanden in de gehele keten moet de ‘overall’ performance verbeteren waardoor investeringen efficiënter en effectiever kunnen plaatsvinden. PPM Oost bepleit daarom ook de inzet van zogeheten ‘Fieldlabs’. Veel kansrijke initiatieven sneuvelen nu voordat zij een serieuze kans hebben gekregen.


“PPM Oost is niet alleen gericht op snel rendement halen. Zij

Door de focus binnen PPM Oost op vijf sectoren, zijn er

zien ook de meerwaarde in de ondersteuning van regionale

meer mogelijkheden binnen de sector om met de goede

bedrijven. PPM Oost is een ervaren investeerder, die ons met

mensen en de juiste spirit de markt te bewerken en de

adviezen goed kan ondersteunen. Daarnaast beschikt PPM

geschetste uitdagingen aan te kunnen. Dat is een hele

Oost over een steeds groter wordend netwerk van bedrijven en

positieve ontwikkeling.

co-investeerders in de life sciences. Dat PPM Oost de laatste jaren meer investeert in de biotech, is

De portefeuille van Life Sciences & Health omvatte eind

noodzakelijk omdat het in de vroege fase van medicijnontwik

2012 32 financieringen, waarvan er acht actief zijn in drug

keling steeds lastiger is geld uit de markt te krijgen. De ontwik

development. Lead Pharma houdt zich bijvoorbeeld bezig

keling van medicijnen als T-Guard kan hierdoor stil vallen,

met innovatieve medicijnen tegen hartfalen en InteRNA met

omdat ze slechts voor een kleine groep patiënten zijn bestemd.”

medicijnontwikkeling tegen hoofd- en halskanker.

Ypke van Oosterhout, CEO Xenikos

Er zijn verder zeven bedrijven actief in medische systemen, drie in ontwikkeling van diagnostica en negen die zorggerelateerd zijn.

De portefeuille is met zeven bedrijven uitgebreid waarvan in vijf bedrijven een aandelenbelang is verworven: in GATT

Veerkracht en ondernemerschap

Technologies, Xenikos, NovioSense, Varibel Innovations

Passend bij de aard en het karakter van de deelnemingen kan

en Medisse.

worden gesteld dat in zijn algemeenheid de ontwikkelingen in de portefeuille positief zijn. Alle deelnemingen doen ontzettend

Aan drie bedrijven is een lening vanuit Gelderland voor

hun best. Ondernemers passen hun plannen aan vanwege

Innovaties verstrekt, dit zijn Standing Strong, SynAffix en

de gewijzigde marktomstandigheden en tonen de gewenste

Varibel Innovations.

flexibiliteit. Een bedrijf als Check Points valt op omdat zij haar oorspronkelijke marktfocus heeft verbreed naar de humane

Succesvol initiatief

sector (diagnostische testkits voor MRSA-bacterieën). Die

De grote uitdaging in de sector is niet alleen het vinden

creativiteit, de veerkracht en dat ondernemerschap zijn een

van aanvullende funding, maar ook de succesvolle executie

voorwaarde voor een goede performance. En de investeerder

van de plannen. Op commercieel gebied is 2012 een

moet daarin kunnen meebewegen.

succesvol jaar voor de sector Life Sciences & Health geweest. Twee ondernemingen zijn verkocht, te weten P-Power

33

(Pharmaline) en IBL International. Beide exits vonden plaats

Extraverte ondernemer

tegen een marktconforme prijs waarmee een bijdrage is

Het sectorteam zal regionale initiatieven ondersteunen

geleverd aan het rendement van PPM Oost.

bij het screenen en scouten van innovatieve ideeën. De focus zal liggen bij executie van de plannen van de

Een tweetal ondernemingen heeft hun financiering afgelost

portefeuillebedrijven. Wij verwachten een ‘extraverte’

en kan op eigen kracht verder. Eén van deze ondernemingen

houding van onze ondernemers. Zich profileren, de markt

is Stichting Diaphora die kleinschalige woonvoorziening en

met grote regelmaat opzoeken en zelf actief aansluiting met

zorgverlening biedt aan mensen leidend aan dementie. Een

grote partijen zoeken.

mooi voorbeeld van een privaat initiatief in de zorgsector. Het sectorteam zal worden uitgebreid met drie nieuwe Helaas viel in de portefeuille één faillissement te betreuren.

collega’s waardoor het totaal op vijf komt. Dit biedt de basis om onze ambities te kunnen realiseren en onze klanten


optimaal te kunnen bedienen.

De doelstelling is om in 2013 tien nieuwe investeringen te doen, waarvan twee in de provincie Overijssel. Dit is mede afhankelijk van de beschikbaarheid van risicodragende financiering in deze provincie. Een aantal portefeuillebedrijven komt in 2013 in de fase dat zij overgenomen moet kunnen worden door strategische


partijen of financiers. Hoewel het huidige marktklimaat

Medisse

ongunstig is, verwachten wij in 2013 tenminste één exit.

Geen verrassingen De verwachting is dat er in 2013 een aantal ondernemingen zal stoppen nadat gebleken is dat het beoogde product uiteindelijk niet gemaakt kan worden, de medicijnkandidaat in het onderzoekstraject faalt of dat de markt na intensieve inspanningen uiteindelijk niet positief reageert. PPM Oost streeft er naar om snel inzicht te krijgen in de technische en commerciële haalbaarheid en daarmee haar financiële risico te beperken. De ondernemer zal ook eerder en beter inzichtelijker moeten maken wat het kritische pad is, waar

“Voor start ups in de life sciences is het geld schaars. Dit heeft

de hobbels zitten. Dan kun je een beter afgestemd traject

als gevolg dat veel innovaties op medisch gebied voortijdig

met elkaar ingaan, zonder verrassingen.

stoppen. Dat is zonde, want ze kunnen mensen helpen en op den duur veel geld besparen. Het is belangrijk dat PPM Oost

Het streven is om meer ‘early stage’ bedrijven

voor een deel de rol van financier kan overnemen. PPM Oost

(samen met onze co-investeerders) met een beperkte

heeft ons project om afbreekbare implantaten tegen verkleving

aanvangsinvestering financieel te ondersteunen.

te ontwikkelen ook een impuls gegeven. Wij kunnen nu nieuwe

Deze strategie past bij het beleid van PPM Oost om

stappen zetten om ons product op de markt te brengen.

ondernemerschap te stimuleren, maar vanuit financieel

De investering van PPM Oost was voor ons ook de reden dat

risicomanagement snel ‘het kaf van het koren te scheiden’.

we naar Gelderland zijn verhuisd en nu in Ede zijn gevestigd met Medisse.” Sandra Vos, CEO Medisse


Sectorteam Life Sciences & Health

Pieter heeft een juridische achtergrond aangevuld met

mr. P.J.E. (Pieter) Rhemrev,

Bedrijfskunde en Business Valuation (RSM Erasmus). Hij is

sectormanager,

werkzaam geweest binnen het bankwezen en venture capital

[email protected]

fondsen. Pieter is sinds 2000 werkzaam bij PPM Oost. Viktor heeft een technische opleiding afgerond aan de TU Delft met specialisatie in New Venture Finance en

ir. V.H.J. (Viktor) Mattoush MBA,

Entrepreneurship en een MBA opleiding aan UC Berkeley,


is sinds 2001 werkzaam in venture capital. Viktor is in 2005

[email protected]

in dienst gekomen bij PPM Oost.

USA. Hij is werkzaam geweest in de olie- en gas industrie en

Jan-Frens heeft na zijn studie Natuurwetenschap & Innovatiemanagement aan de Universiteit Utrecht ruim 10 jaar gewerkt

drs. J.F. (Jan-Frens) van Giessel

als consultant en projectmanager bij verschillende organi-

investment analist,

domein. Jan-Frens is in 2009 begonnen bij OostNV en in 2013

[email protected]

overgestapt naar PPM Oost.

saties, waarvan laatste vier jaar in het Life Sciences & Health

Pauline heeft via Schoevers de opleiding tot directiesecretaresse gevolgd en later via NCOI de opleiding tot officemanager

P.G.M. (Pauline) Albers,

afgerond. Na meerdere detacheringswerkzaamheden bij

teamassistent,

verschillende bedrijven in Arnhem werkt zij sinds 2005 bij

[email protected]

PPM Oost.

35

Portefeuille sector Life Sciences & Health Naam/vestigingsplaats


Op kaart

Antimmune Nijmegen

Ontwikkelt een concept waarmee immunologische tolerantie kan worden opgewekt tegen specifieke auto-antigenen of allergenen. Met dit concept kunnen therapieën worden ontwikkeld tegen auto-immuunziekten en allergieën.

1

BioGeneration Ventures Naarden

Investeringsfonds voor innovatieve Nederlandse vroege fase bedrijven in de life sciences-sector.

Check-Points Wageningen

Ontwikkelt en verkoopt diagnostische testen gebaseerd op een gepatenteerd systeem voor routinematige identificatie van een groot aantal micro-organismen in één test.

3

Delphi Bioscience Scherpenzeel

Heeft een alternatieve thuistest ontwikkeld voor baarmoederhalskanker.

4

FlexGen Nijmegen

Richt zich op de ontwikkeling van een nieuwe generatie aptameren voor medicijnontwikkeling en diagnostiek.

5

Future Chemistry Nijmegen

Heeft voor de procesoptimalisatie in chemische en farmaceutische industrieën een specifieke lab-on-a-chip microreactor ontwikkeld.

6

GATT Technologies Nijmegen

Ontwikkelt ‘chirurgisch plakband’ voor het betrouwbaar afsluiten van chirurgische wonden waardoor lekkages en verkleving na een operatie wordt tegengegaan.

7

Genalice Harderwijk

Biedt een geïntegreerd informatieplatform van gedigitaliseerde DNA-profielen, verrijkt met actuele wetenschappelijke kennis.

8

Health Impact Solutions Ede

Producent van webprogramma ‘youplus’ dat informatie vergaart en mensen die minder goed in hun vel zitten, in staat stelt om daar zelf wat aan te doen.

9

InteRNA Technologies Nijmegen

InteRNA Technologies ontwikkelt op basis van microRNA’s een nieuwe generatie medicijnen tegen kanker.

10

Lead Pharma Nijmegen

Ontwikkelt medicijnen tegen ouderdomsgerelateerde ziekten.

11

Medical2Market Hattem

Ontwikkelt en commercialiseert kansrijke medische vindingen door medische uitvinders een platform te bieden om van een goed idee een goed en succesvol product/ dienst te maken.

12

Medisse Ede

Heeft op basis van een gepatenteerd polymeer een eerste product ontwikkeld, waarbij verkleving van organen en weefsels direct na een operatie wordt tegengegaan.

13

Micreos Wageningen

Ontwikkelt middelen tegen ziekteverwekkende bacteriën door gebruik te maken van bacteriofagen.

14




Op kaart

NovioGendix Nijmegen

Gespecialiseerd in moleculaire diagnosetechniek en heeft een unieke test ontwikkeld waarmee prostaatkanker kan worden opgespoord.

15

NovioSense Nijmegen

Richt zich op het ontwikkelen van de glucosesensor die onder het ooglid gedragen kan worden. Voor diabetici biedt dit een aantal voordelen, waaronder gebruiksgemak, ten opzichte van bestaande methodes.

16

PB International Zelhem

Ontwikkelt, produceert en vermarkt ultrafiltratie apparatuur voor drinkwaterzuivering, waarbinnen zij zich volledig richt op de legionella preventiemarkt.

17

Pepscan Lelystad

Een life sciences-bedrijf gespecialiseerd in het identificeren en het reconstrueren van het actieve gedeelte op eiwitten dat een belangrijke rol vervult bij therapeutische processen.

Phortman Medical Ruurlo

Ontwikkelt gasafnamepunten voor het aansluiten van medische apparaten op het centrale leidingsysteem van medische perslucht, zuurstof, vacuüm, narcosegassen, etc.

19

Pillkey Ede

De Pillkey® Medication Manager is een handzaam apparaatje dat ervoor zorgt dat de pillen, informatie over de pillen en een innameschema met alarm altijd verenigd zijn.

20

Spinnovation Analytical Nijmegen

Werkt met hightech apparatuur om bepaalde moleculen al tijdens de eerste fase van een onderzoek te kunnen identificeren.

21

Standing Strong Nijmegen

Standing Strong biedt weerstand-instelbare fitness apparaten aan die altijd buiten kunnen blijven staan.

22

SutureAid Ede

Heeft een gebruiksvriendelijk hechtpincet ontwikkeld.

23

SynAffix Nijmegen

SynAffix is actief in de ontwikkeling van ‘klikchemie’ voor de medische industrie.

24

Twente Medical Systems International Enschede

Ontwikkelt, produceert en verkoopt telemetrische meetsystemen en sensoren ten behoeve van de gewenste fysiologische eigenschappen van het te meten (bio)object.

25

Urogyn Nijmegen

Ontwikkelt en vermarkt siliconen materialen ten behoeve van urologie en gynaecologie.

26

Varibel Innovations Arnhem

Heeft de ‘hoorbril’ ontwikkeld; een bril in combinatie met een hoorapparaat. Hierbij zitten in de pootjes van de bril naar voren gerichte microfoons waardoor gesprekspartners beter zijn te verstaan dan bij conventionele gehoorapparaten in het oor.

27

37

Portefeuille sector Life Sciences & Health

resetting the immune system



Op kaart

Vithèr Hyperthermia Nijkerk

Opgericht om een geavanceerde vorm van hypothermie uit te werken, waarbij van binnenuit de temperatuur van het gehele lichaam tijdelijk wordt verhoogd.

28

Xenikos Nijmegen

Richt zich op het ontwikkelen van een medicijn voor autoimmuunziekten. De eerste aandoening waar het bedrijf zich op richt is een zeldzame en dodelijke afstotingsziekte.

29

12 Hattem

8

Harderwijk 28

Enschede

Nijkerk

4 9

Ruurlo

Scherpenzeel

13 20

19

Ede Arnhem Wageningen

23

Zelhem

Gendt

Nijmegen 29 1 3 14

5 6 7


25

16

10 11

15

27

26 22 21

24

24

17

Sector Maakindustrie


Aantal nieuwe


financieringen



13 € 8,4 miljoen 67 € 29,6 miljoen € 223 miljoen 1.484

39

Sector Maakindustrie

Het is tijd voor externe samenwerking: meer delen en profileren. ‘Er zijn nog steeds zoveel toekomstige ondernemers die vol optimisme een bedrijf durven starten. Die zeggen ‘Ik heb het gevonden!’. Dat mag best wat meer gezegd worden.’ Sylvia Kortenraij - sectormanager

De Maakindustrie is de industrie die met behulp van machines grondstoffen bedrijfsmatig bewerkt en door deze bewerkingen halffabricaten en eindproducten voor de commerciële markt produceert. Zij voegt substantiële waarde toe aan de Nederlandse economie. De Maakindustrie biedt werk aan vele honderdduizenden mensen en bestaat uit ruim 40.000 bedrijven. Daarnaast investeert de Maakindustrie jaarlijks vele tientallen miljarden in andere (top)sectoren, waarmee gesteld kan worden dat de Maakindustrie vitaal is voor de Nederlandse economie in zijn geheel.


Logitrade

In zowel Gelderland als Overijssel is er veel (traditionele) Maakindustrie aanwezig. Zij levert een substantiële bijdrage aan de regionale economie. De provincie Gelderland heeft de Maakindustrie zelfs als regionale topsector

“PPM Oost pakt kansen die banken nu laten liggen. Wij zijn

benoemd. Eén van de ambities van de Maakindustrie is

met onze business case voor de innovatie van twee producten

een toekomstbestendige en internationaal concurrerende

eerst bij onze huisbankier geweest, maar die deed niets. PPM

Gelderse economie op basis van onder meer een sterke,

Oost heeft wel een lening verstrekt. Daarmee hebben we

innovatieve Maakindustrie. Hoewel het vaak gaat om

kunnen innoveren en het project een boost gegeven. Dit heeft

traditionele bedrijven, zie je ook dat er een slag gemaakt

inmiddels geresulteerd in de verkoop van de eerste modellen van

kan worden naar bijvoorbeeld robotgestuurd produceren.

de PalletCube. Je krijgt die zak met geld overigens niet zomaar

Daar zit de kracht van de sector.

van PPM Oost. Van tevoren zijn ze heel kritisch en moet je een doortimmerd plan en verhaal hebben. Maar als dat zo is, kun je


als ondernemer snel over het geld beschikken en aan de slag.”

De sector Maakindustrie, waaronder ook logistiek en

Pieter Mäkel, managing director Logitrade logistic systems

creatieve industrie vallen, heeft in 2012 vorm gekregen. Een aantal nieuwe investeringen (via achtergestelde leningen) zijn gerealiseerd. Deze zijn verstrekt aan kansrijke


nieuwe ondernemingen, maar ook aan ondernemingen die geraakt zijn door de crisis. Zij bieden echter weer voldoende toekomstperspectief. Financieringen zijn

Exit in 2012

onder meer verstrekt aan ondernemingen in de logistieke

Amarcon

sector, de grafische sector en toeleveranciers van de bouw en de vervoerssector. Naast investeringen zijn er drie exits gerealiseerd, waarvan tenminste één, Amarcon, blijft bijdragen aan de werkgelegenheid in de regio. Dat is goed nieuws.

Voorzichtig optimisme Een aantal ondernemingen hebben een slag weten te maken en presteren boven verwachting. Deze ontwikkelingen brengen voorzichtig optimisme over de toekomst van de sector en geven vertrouwen. In het beheer van de portefeuille is een verdere

Amarcon biedt innovatieve hard- en software voor zeeschepen

verdiepingsslag gemaakt. Daar waar nuttig of noodzakelijk

om optimaal, veiliger en energiebesparend te kunnen navigeren

zijn commissarissen, interimmanagers, netwerkpartners

en heeft honderden schepen voorzien van onboard systemen.

en overnamekandidaten geïntroduceerd. Dergelijke

PPM Oost heeft in 2012 haar belang in Amarcon verkocht

interventies dragen sterk bij aan de ambitie om de regionale

aan het Zweeds/Zwitserse ABB. Het wereldwijd gevestigde

Maakindustrie krachtiger te maken. Daarnaast zijn de

ABB is marktleider op het gebied van powersystems en heeft

deelnemers in de portefeuille in hoge mate uitgedaagd om

meer dan 100.000 werknemers in dienst. ABB heeft Amarcon

altijd up-to-date financiële gegevens beschikbaar te hebben.

overgenomen als onderdeel van haar groeistrategie in ‘Deep

Meer dan in het verleden is het managen van de debiteuren

Sea Positioning Systems’. ABB heeft de ambitie om Amarcon

en crediteuren, het bijhouden van liquiditeitsprognoses,

in Dalfsen verder te laten groeien en wil rondom Amarcon een

orderintake en een goede investeringsagenda essentieel om de

nieuw knowledge center uitbouwen met hoogwaardige banen.

huidige tijd te overleven. Het is de kunst om ondernemers uit te dagen om soms net wat anders te gaan denken en acteren.

Toegevoegde waarde Vorig jaar, evenals de jaren daarvoor, is de sector hard geraakt

aandacht voor de keten. De vraag is dan vooral: wat gaan ze

door de economische crisis. De economie herstelt zich

anders doen dan in het verleden om te overleven?

dusdanig langzaam, dat bedrijven daar noemenswaardig

Open staan voor externe inmenging is een houding die meer

veel last van hebben en houden. Zorgelijk daarbij is dat de

past bij deze tijd; voor alternatieve financieringen en voor

verhouding tussen ondernemer en bank lijkt te verslechteren,

aanvullingen op het management. Daarnaast is optimaal

terwijl ze elkaar juist nodig hebben in deze tijd.

financieel beheer essentieel in de huidige tijd. Zonder daarbij uit het oog te verliezen dat blijvend investeren in

Ondernemingen moeten zich sterk bezinnen op de

productiefaciliteiten noodzakelijk is om op de langere duur

vraag wat hun toegevoegde waarde is; hoe zij optimaal

sterker uit de crisis te komen. Ook het ondernemerschap zelf

kunnen produceren, waar de toeleveranciers met de

verandert in hoog tempo. Er zijn andere vaardigheden nodig om

meeste toegevoegde waarde zitten en kijken of eventueel

succesvol te zijn. Meer profileren, meer delen, meer openstaan.

nieuwe (internationale) markten aan te boren zijn. Meer

Tijdig schakelen met deskundigen is hierbij vaak essentieel.

samenwerken, naar wereldwijde markten kijken, meer

41


Nieuwe toetreders

In 2013 blijft er, dankzij aanvullende financiering in de MKB

Naast bestaande ondernemingen zijn er ook nieuwe

Kredietfaciliteit Gelderland, ruimte om financieringen

toetreders in de Maakindustrie en ondernemingen die

te verstrekken aan toekomstbestendige bedrijven in de

juist door een enorme groei geconfronteerd worden met

Maakindustrie. Op basis van de ervaringen zoals die in de

financieringsvraagstukken. Ook deze ondernemingen kan

afgelopen jaren zijn opgedaan, weten we inmiddels dat

PPM Oost de komende jaren faciliteren, vanuit diverse

enkel het verstrekken van aanvullend kapitaal vaak niet

fondsen die door de provincie Gelderland beschikbaar zijn

voldoende is om goed door de huidige roerige tijd heen te

gesteld voor onder meer de Maakindustrie. Daarnaast zal

komen. Veelal dienen er essentiële wijzigingen plaats te

een aantal deelnemingen uit de sector de komende jaren

vinden in het denken en doen binnen een onderneming. De

verkocht worden. Deels aan het zittende management, deels

sector Maakindustrie heeft zich daarom ten doel gesteld een

zal gezocht worden naar een passende overnamekandidaat.

strategische sparringpartner te zijn voor de onderneming, waarbij uiteindelijk de onderneming zelf haar groei zal

Maatschappelijke vraagstukken

moeten realiseren.

De afgelopen jaren is de nodige ervaring opgedaan in de Maakindustrie. Met deze ervaringen en de kansen die komen, kan PPM Oost op een positieve wijze bijdragen aan de doelen

Novek

van de provincies voor de Maakindustrie. Graag samen met andere investeerders, die zich met regelmaat aanmelden. Door de kansrijke Maakindustrie optimaal financieel te faciliteren en uit te dagen om te blijven innoveren, kan een bijdrage worden geleverd aan een toekomstbestendige Maakindustrie in Oost-Nederland. De aandacht zal ook uitgaan naar de bijdrage die de Maakindustrie kan leveren aan het (mede)oplossen van diverse maatschappelijke thema’s zoals vergrijzing, mobiliteitsvraagstukken, gezondere voeding en duurzaamheid.

“PPM Oost zorgt bij ons voor stabiliteit op de lange termijn. Voor ons is dat belangrijk. Wij zijn specialist in hoogwaardige technologie op de defensie- en offshore markt. Vooral wereldwijd kijken de afnemende partijen wie de eigenaren zijn. Ze sluiten langjarige contracten af en willen zekerheid dat wij over vijf jaar nog bestaan. PPM Oost als aandeelhouder vergroot voor hen de betrouwbaarheid. Wij verwachten mede daardoor grote NATO-contracten te kunnen afsluiten. Die contracten zorgen voor een groei van 30-40 procent van ons bedrijf in de komende jaren. Qua werkgelegenheid verwachten we op termijn 40 extra medewerkers nodig te hebben. We gebruiken de investering van PPM Oost om die groei te kunnen financieren.” Bert Draaijer, eigenaar Novek


Sectorteam Maakindustrie

Sylvia is afgestudeerd als Bestuur- en Organisatieweten-

drs. S.B. (Sylvia) Kortenraij,

schapper en is werkzaam geweest bij Stichting ESKAN en

sectormanager,

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland. Sylvia is sinds

[email protected]

2009 werkzaam bij PPM Oost.

Bart is afgestudeerd als Fiscaal Jurist en heeft de opleiding

mr. B.W.J. (Bart) Heuts MFE,

Financieel Economisch Management gevolgd. Hij heeft


gewerkt bij Deloitte, Rabobank en het Ministerie van EL&I.

[email protected]

Bart is sinds 2008 werkzaam bij PPM Oost.

drs. F.A.M. (Frank) Wolterink,

Frank is bedrijfseconoom en heeft gewerkt voor de ING


enkele jaren actief geweest als zelfstandig corporate finance

[email protected]

adviseur. Frank is sinds 2010 werkzaam bij PPM Oost.

Bank, F. van Lanschot Bankiers en NPM Capital. Tevens is hij

Norbert is als bedrijfseconoom aan de Universiteit Maastricht

drs. N.M. (Norbert) Fillekes,

afgestudeerd en beschikt over ruime bancaire ervaring, opge-


daan bij ABN AMRO en BNP Paribas. Bij family office De Raekt

[email protected]

was hij Financial Manager. Sinds 2013 werkt hij bij PPM Oost.

Daniël is bedrijfseconoom en heeft bij ESKAN/Oost NV en bij

drs. D. (Daniël) ten Holder,

PNO Consultants gewerkt. Na uitvoering van diverse opdrach-

investment manager,

ten voor PPM Oost werkt hij sinds februari 2013 als investment

[email protected]

manager voor de sector Maakindustrie bij PPM Oost.

P.J.H. (Pieter) Mooren MSc, investment analist,

Pieter heeft de studie Technische Bedrijfskunde gevolgd.

[email protected]

Pieter is sinds 2011 werkzaam bij PPM Oost.

P.A.V. (Paula) Hubbers,

Paula is afgestudeerd als communicatiewetenschapper en

teamassistent,

heeft diverse banen gehad in onder andere de zorg en de

[email protected]

detachering. Paula is werkzaam bij PPM Oost sinds 2013.

43

Portefeuille sector Maakindustrie Naam/vestigingsplaats


Op kaart

Automotive Apeldoorn Apeldoorn

Ontwikkelt diverse inbouwapparatuur ten behoeve van koelauto’s. Onder meer een nieuwe generatie compacte mobiele koelunits.

1

BBD International Doetinchem

Ontwikkelen en vermarkten van duurzame groene producten, met als eerste het product Duragreen geluidsscherm.

2

Bloomville Nijkerk

Advies, inrichting en beheer van leermanagementsystemen (HRD) voor het optimaliseren van opleidingsprocessen bij grotere organisaties.

3

Campus Business Center Hengelo (Ov.)

Een bedrijfsverzamelgebouw voor jonge innovatieve bedrijven.

4

Can-IT Ede

Ontwikkelt software en hardware (via hun product Presentations2Go) op gebied van webcasting, Lecture capture en e-learning (en social media) voor onderwijsmarkt en corporates.

5

Castle Zevenaar Zevenaar

Ontwikkelt de ‘SimpelPC’; een totaalpakket samengesteld voor de onervaren PC gebruiker.

6

Eprint Solutions Dinxperlo

Producent van luxe fotoalbums voor vakfotografen.

7

ETV Groep Apeldoorn

Onder de ETV Groep valt een aantal vennootschappen die zorgen voor de ontwikkeling en exploitatie van Business Park Apeldoorn.

8

Facility Point Arnhem Arnhem

Exploiteert een bedrijfsverzamelgebouw op IJsseloord 2 in Arnhem en biedt huisvesting en facilitaire diensten aan voor bedrijven in de regio.

9

GB Holding Vaassen

Holdingmaatschappij van aandelen Kosinus.

10

Give a Night Arnhem

Ontwikkelt en vermarkt het product ‘Give a Night’; een hotel-cadeaukaart.

11

Global Cash Solutions Putten

Houdt zich bezig met de automatisering van geldprocessen binnen geldverwerkingscentrales van nationale banken, commerciële banken en grotere zakelijke verwerkers.

12

Ideedock Nijmegen

Levert een nieuwe manier van ideegeneratie waarmee bedrijven in staat zijn het creatieve talent van medewerkers optimaal te benutten.

13




Op kaart

IMK Huizen

Onafhankelijke organisatie die gemeenten adviseert en ondersteunt bij de uitvoering van financiële en sociale regelingen.

14

IMT Culemborg

Fabrikant en leverancier van onderhoudsvrije verlichtingsoplossingen voor toepassingen en gebruik onder extreme omstandigheden.

15

I-Real Terborg

Brengt een innovatief softwarepakket (H2gO) op de markt waarmee installaties en machines op afstand kunnen worden beheerd, bestuurd en gecontroleerd.

16

JDB Didactics Ede

Houdt zich bezig met SmartPhoneLearning.

17

Kadans Vastgoed Vught

Financiering verstrekt in het kader van de overname van Biopartner Center Wageningen.

18

Knippenborg Metaal en Galvano Lichtenvoorde

Metaalbedrijf met als nevenactiviteit de ontwikkeling van een energie-regeling unit, waarmee vloerverwarming als optimaal te regelen hoofdverwarming dient.

19

Logitrade Logistic Systems Rossum

Ontwikkelt logistieke systemen en bijbehorende processen waarmee het volledige traject in logistieke afhandeling op te pakken is.

20

Magenta Multimedia Tools Enschede

Levert het digitale kennissysteem VeiligheidsPaspoort aan onder meer de brandweer, politie, GGD/GHOR, defensie, ziekenhuizen en BHV-organisaties.

21

MKB Kredietfaciliteit Gelderland Arnhem

Kredietinstrument dat kan functioneren als hefboom voor aanvullende financiering voor MKB’ers die getroffen zijn door de crisis, maar voldoende toekomstpotentieel hebben.

22

NDIX Enschede

Verzameling van knooppunten van glasvezelinfrastructuur waarlangs externe partijen hun diensten kunnen aanbieden.

23

Nice Brands Agency Nijmegen

Heeft de Walking Wagon geïntroduceerd: Een bolderkar en kinderwagen inéén met uitgekiende vormgeving en gemaakt met duurzame materialen.

24

NMPO Wageningen

Adviseur en softwareleverancier voor afval- en reinigingsbedrijven.

25

Novek Nunspeet

Gespecialiseerd metaalconstructiebedrijf dat special products levert aan de defensie-, offshore-, bagger- en betonindustrie.

26

45

Portefeuille sector Maakindustrie Naam/vestigingsplaats


Op kaart

PolyClaim Epe

Softwaretoepassing voor digitale facturatie in de zorg.

27

ProductIP Ede

Webbased expertsystemen voor opslag en registratie van technische productiefiles.

28

Selectif Zaltbommel

Sélectif is specialist in commerciële- en ondersteunende marketingdiensten.

29

T-Fone Woerden

Holdingmaatschappij van aandelen Aspider.

30

TSI Solutions Enschede

Bouwt softwarematige totaaloplossingen ter automatisering van werkprocessen bij aanbieders in de reisindustrie.

31

Tumbolino Wehl

Heeft een educatief etensbord ontwikkeld, waarmee kinderen van alles leren over thema’s als voeding, gezondheid, beweging en samenleven.

32

Vibes Deventer

Vibes richt zich met het Building Information Management (BIM) pakket op 3D visualisaties en kosten-beheersing in de bouwsector.

33

WMC Holding

Holdingmaatschappij van aandelen WMC.

34

WRAP Spaces Asch

Integratie van leef- en kookruimten.

35


3

27 10

1

20 Rossum

Deventer

Vaassen

Putten Nijkerk

3

33

Nunspeet Epe

8

12

Dalfsen Zwolle

26

Hengelo Enschede

Apeldoorn

21 23 31

5

15 35

17 28

Ede Lichtenvoorde Wage- Arnhem Wehl Doetinchem Huissen ningen Zevenaar Terborg

Culemborg Asch

Dinxperlo

Nijmegen

Zaltbommel 25 29

9 13

4

24

16

15 22

6

32

19 2

7

11

47

48

Financials 2012

Participatiemaatschappij Oost Nederland NV



Balans per 31 december 2012 (na voorgestelde resultaatbestemming)

Ref.

(alle bedragen x € 1.000)

31 december 2012

31 december 2011

Activa Vaste activa

4

Materiële vaste activa

135

0

Financiële vaste activa

38.525

40.337 38.660

40.337

Vlottende activa 5

Vorderingen

8.026

1.263

6

Liquide middelen

19.056

20.322

50 Financials 2012 Participatiemaatschappij Oost Nederland NV

27.082

21.585

65.742

61.922


Ref.


31 december 2012

31 december 2011

Passiva Eigen Vermogen 7

Aandelenkapitaal

45.128

46.200

8

Agio reserve

4.977

4.977

9

Overige reserves

12.074

6.845

10

Voorzieningen

11

Kortlopende schulden

62.179

58.022

22

22

3.541

3.878

65.742

61.922

51

Winst en verliesrekening over 2012 Ref.

13


2012

2011

Opbrengsten Transactieresultaat Overige opbrengsten

996

- 1.522

5.422

11.717

Totaal

6.418

10.195

Kosten 14

Directe participatiekosten

-2.484

5.584

15

Algemene beheerskosten

3.428

3.265

Totaal Netto resultaat

52 Financials 2012 Participatiemaatschappij Oost Nederland NV

944

8.849

5.474

1.346

Kasstroomoverzicht over 2012 (alle bedragen x € 1.000)

2012

2011

Kasstroom uit operationele activiteiten Resultaat Mutatie voorziening participaties en terugboekingen op faillissementen Mutatie overige voorzieningen

5.474

1.346

-2.977

4.915

0

1 -2.977

4.916

Veranderingen werkkapitaal Vlottende activa Kortlopende schulden

-6.763

-334

-337

-7.591 -7.100

-7.925

-4.603

-1.663

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in Deelnemingen en leningen Materiële vaste activa

-9.405

-15.546

-135

0

14.194

9.475

Desinvesteringen Desinvesteringen en aflossingen

4.654

-6.071

Inkoop aandelen

-1.317

0

Toe-(af)name geldmiddelen

-1.266

-7.734

Geldmiddelen per 1 januari

20.322

28.056


-1.266

-7.734

Geldmiddelen per 31 december

19.056

20.322

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

Mutatie geldmiddelen

53

54

Financials 2012

Innovatie- en investeringsfonds Gelderland BV

55


Ref.


31 december 2012

31 december 2011

Activa Vaste activa 4


2.707

0

Vlottende activa 5

Vorderingen

6

Liquide middelen

56 Financials 2012 Innovatie- en Investeringsfonds Gelderland BV

0

0

27.367

4.000 27.367

4.000

30.074

4.000


Ref.


31 december 2012

31 december 2011

Passiva Eigen Vermogen 7

Aandelenkapitaal

8

Agioreserve

9

Overige reserves

10


4.000

4.000

26.000

0

-505

0

29.495

4.000

579

0

30.074

4.000

57



12

Opbrengsten Transactieresultaat Overige opbrengsten

2012

0 80

Totaal

80

Kosten 13

Directe participatiekosten

14

Algemene beheerskosten Totaal Netto resultaat

58 Financials 2012 Innovatie- en Investeringsfonds Gelderland BV

0 585 585 -505


2012

Kasstroom uit operationele activiteiten Resultaat Mutatie voorziening participaties

-505 0 0


0 579 579 74

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in Deelnemingen en leningen

-2.707

Desinvesteringen Desinvesteringen en aflossingen

0 -2.707

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Storting aandelenkapitaal en agio


30.000

27.367

Mutatie geldmiddelen Geldmiddelen per 1 januari

0


27.367


27.367

59

60

Financials 2012

MKB Kredietfaciliteit Gelderland BV

61


Ref.


31 december 2012

31 december 2011

Activa Vaste activa 5


16.100

10.215

Vlottende activa 6

Vorderingen

7

Liquide middelen

62 Financial 2012 MKB Kredietfaciliteit Gelderland BV

60

74

13.800

9.972 13.860

10.046

29.960

20.261


Ref.


31 december 2012

31 december 2011

Passiva 8

Eigen Vermogen Aandelenkapitaal

18

18

Overige reserves

0

0

9

Voorzieningen

10


18

18

29.485

20.064

457

179

29.960

20.261

63


12


Opbrengsten

2012

2011 -1.965

Totaal

515 -1.965

515

Kosten 13

Directe financieringskosten

14

Algemene kosten

Totaal 15

Mutatie voorziening Netto resultaat

64 Financial 2012 MKB Kredietfaciliteit Gelderland BV

-1.058

3.282

672

673 -386

3.955

-1.579

-3.440

1.579

3.440

0

0


2012

2011

Kasstroom uit operationele activiteiten Resultaat

0

0

Mutatie voorziening financiële vaste activa

-1.237

3.143

Mutatie overige voorzieningen

9.421

-3.440 8.184

-297


14

-42

278

-131 292

-173

8.476

-470

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in Financiële vaste activa

-9.247

-7.925

4.599

1.422

Desinvesteringen Financiële vaste activa

-4.648

-6.503

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Storting aandelenkapitaal

0

0 0

0

3.828

-6.973

Geldmiddelen per 1 januari

9.972

16.945


3.828

-6.973

13.800

9.972


Mutatie geldmiddelen


65

66

Colofon

Uitgave Participatiemaatschappij Oost Nederland NV Postbus 5215 6802 EE Arnhem

Eindredactie Caplan BV, Nijmegen Jula Media, Arnhem Team PPM Oost

Fotografie Voermans Van Bree Fotografie, Arnhem Jan Schartman Fotografie, Enschede

Ontwerp en realisatie Neerlandsvlak, Zutphen

Contact Reacties zijn welkom via [email protected] of telefonisch: 026 - 384 40 44.

67

Vestiging Arnhem Meander 601 Postbus 5215 6802 EE Arnhem t: 026 384 40 44 Vestiging Enschede Hengelosestraat 585 Postbus 5518 7500 GM Enschede t: 053 851 68 51 [email protected] www.ppmoost.nl



Jaarbericht Van fonds naar fondsmanager. Participeren in durven en doen

Recommend Documents