Internationaal publiekrecht

Internationaal  publiekrecht    

Boek  +  notities  +  slides  

1  

    Yasmine  El  Dahrawi     Boek  +  notities  +  slides  

   

Hoofdstuk  1:  Inleiding  -­‐  algemene   kenmerken  van  het  internationaal  recht   A. Wat  is  internationaal  recht?     Regels  die  de  internationale  betrekkingen  regelen.  Daarnaast  heeft  het  ook  hoe  langer  hoe  meer   een  impact  op  individuen  (door  middel  van  rechten  en  plichten  voor  individuen).    

Vroeger:  ‘volkenrecht’/’droit  des  gens’/’law  of  nations’     Vroeger  werd  er  gesproken  over  het  volkenrecht.  De  term  is  niet  helemaal  geschikt  omwille  van   de  term  ‘’volk”.  Dit  verwijst  naar  een  groep  personen  die  eenzelfde  culturele,   religieuze,…achtergrond  hebben  en  je  kan  er  verschillende  hebben  in  1  land  maar  dit  kan  ook   verspreid  zijn  over  meerdere  landen.       Verwijzing  naar  ‘staat’  zou  daarom  beter  zijn  à  eigenlijk  is  dit  ook  niet  goed,  want  er  bestaan   ook  NGO  bedrijven  (niet-­‐gouvernementele  organisatie),  internationale  organisaties,  …       Inhoudelijk  bevat  het  alle  aspecten  van  interstatelijke  activiteiten  zoals  het  regelen  van   conflicten  tussen  staten,  economische  relaties,  gebruik  van  zee,  mensenrechten,   milieubescherming,…       Het  belang  van  het  int.  publiekrecht  neemt  alsmaar  toe,  in  het  bijzonder  in  een  steeds  meer   geglobaliseerde  wereld.  Het  internationaal  recht  is  tevens  een  belangrijke  impuls  voor  het   nationaal  recht.      

Verschil  met  nationaal  recht     Nationaal   hiërarchische  structuur  (wetgevende  macht   maakt  de  wetten  (parlement))  

Internationaal   Het  zijn  allemaal  soevereine  rechtssubjecten   (met  name  staten)  

verticaal  rechtssysteem  

horizontaal  rechtssysteem  heeft  op  zowel   wetgevend,  handhavings-­‐  en  rechterlijk  vlak  

Handhaving  gebeurt  door  de  rechterlijke   macht  (rechter)  

geen  centrale  handhaving  dus  de  resoluties   zijn  niet  bindend  en  er  is  geen  verplichte   rechtspraak  daar  je  de  staten  niet  kan   verplichten.  Organen  zoals  het  Internationaal   Gerechtshof  (World  Court)  kunnen  optreden   na  toestemming  door  de  staten  à  centrale   politiemacht  ontbreekt  en  ook  een  rechterlijke   macht  

      Alhoewel  internationaal  recht  fundamenteel  verschillend  is  van  nationaal  recht,  is  het  wel  een  degelijk   rechtssysteem.  Ondanks  het  ontbreken  van  centraal  gestuurde  handhavingsmechanismen,  zijn  er  wel   degelijk  verschillende  handhavingsmechanismen  te  vinden  in  het  internationaal  recht.  Slechts  een  deel   hiervan  zijn  juridische  handhavingsmechanismen.    

 

 

1    

  Voorbeelden  van  handhavingsmechanismen  (internationaal  recht):     Sancties  door  de  VN  –  Veiligheidsraad     • Verlies  van  rechten  en  privileges  van  staten   à  Bv  Beëindiging  van  diplomatieke  relaties,  stopzetten  van  ontwikkelingshulp   • Rechtshandhaving  (voor  internationale  gerechtshoven)   • Rapportering   à  Bij  milieurecht,  om  de  zoveel  jaar  rapporteren;  op  welke  manier  verdrag  uitgevoerd     • Internationale  druk  à  publieke  opinie  kan  een  belangrijke  rol  invullen  

Internationaal  publiekrecht  -­‐  internationaal  privaatrecht     Internationaal  publiekrecht  (Ipur):  interstatelijke  activiteiten.     Internationaal  privaatrecht  (IPR):  geheel  aan  nationale  regels  die  bepalen  welke  rechtbank  er   bevoegd  is  en  welke  wetgeving  van  toepassing  is  wanneer  je  een  grensoverschrijdend  incident   hebt.        

Oorsprong     ‘Ubi  societas,  ibi  jus’       =  “daar  waar  een  samenleving  is  daar  is  ook  recht”.  Beantwoordt  aan  een  behoefte  om   iets  interactie  te  reguleren.  Verschillende  staten  die  samenkomen.  Nood  aan  regelgevend   kader.       Enorm  toegenomen  interdependentie  als  gevolg  van  globalisering     Problemen  die  staat  niet  alleen  kan  aanpakken,  evoluties  die  gevolgen  hebben,   verontreiniging  die  niet  stopt  aan  de  grenzen.  Interpredentie  op  verschillende  vlakken   zoals  een  financiële  crisis.  Dit  doet  zich  dan  voor  op  de  hele  wereld.  Neem  bv  de  crisis  in   Syrië  waardoor  vluchtelingen  naar  België  komen.     Groei  van  int.  recht  –  zeer  heterogeen     Consulaire  recht  dat  men  gecodificeert  heeft  en  in  belangrijke  verdragen  vorm  geven.  Aantal   nieuwe  takken  voorgekomen  bijgekomen  bv.  Mensenrechten  (na  1945),  ruimterecht  int.   Strafrecht,...  Er  komen  nieuwe  regels  bij  en  er  worden  meer  nieuwe  takken  ontwikkeld.   Internationaal  Sociaalrecht  (int.  Arbeidsorganisatie)  en  internationaal  fiscaalrecht.  Het  is  soms   moeilijk  om  de  grenzen  af  te  bakenen.    

  Onderverdelingen?     ⇒ klassificatie  

2  

  Primaire  en  secundaire  regels?       Primaire:  Afkomstig  van  de  inhoud  (concept  of  law).  De  primaire  rechtsregels  verwijzen  naar   de  regels  van  het  spel.  Dit  zijn  diegene  die  betrekking  hebben  op  het  maken  van  het     2  

 

 

 

    internationaal  recht,  hoe  je  het  gaat  afdwingen,  geschillenbeslechting,  hoe  moet  je  de  regels  gaan   interpreteren.     =  bronnen,  subjecten  en  aansprakelijkheid       Secundaire:  de  inhoudelijke  regels  vb  d  regels  die  van  toepassing  zijn  op  een  krijgsgevangene,   bepaalde  mensenrechtenregels     =  deelgebieden  à  geschillenbeslechting     Niet  evident  om  ze  van  elkaar  te  scheiden  want  verdragen  bevatten  beiden.  Zie  Kyoto  protocol     Recht  van  co-­‐existentie  en  recht  van  coöperatie  (extreme:  recht  van  integratie)     Recht  van  co-­‐existentie:  verwijzen  naar  de  regels  die  de  bevoegdheid  van  de  verschillende   staten  elk  voor  zich  gaat  afbakenen  en  de  interactie  tussen  die  staten  gaan  oplossen.  Gaat  om   geschillen,  aansprakelijkheid,  jurisdictie.     Recht  van  coöperatie:  verwijst  naar  de  meer  actieve  kwalitieve  samenwerking  tussen  staten  bv   om  milieuproblematieken  aan  te  pakken.  Gaan  egt  op  coöperatie.   à  verdrag  sluiten       Recht  van  integratie  is  de  extreme  variant.  Daar  ga  je  een  bepaalde  bevoegdheid  tot  wetgeving   gaan  overdragen  bv  EU       We  spreken  van  internationaal  publiekrecht.  Dit  is  veel  ruimer  dan  we  denken.       à  International  law  underway  shapes  out  of  lives  100  ways  of  law  is  een  soort  brochure  van  de   American  society  of  international  law  met  heel  wat  voorbeelden  (100-­‐tal)  over  hoe  int.  recht  in   praktijk  zaken  regelt.       Paar  vb  eruit:  Het  versturen  van  brieven,  bepalen  van  tijd  en  datum,  telefonieregels,   bescherming  van  copyrights,  milieubescherming,  luchtvaart,  …     Effectiviteit  van  internationaal  recht:     • Eigen  belang  van  de  staten   • Het  hebben  van  rechtsregels  is  heel  belangrijk   • Totstandkoming  is  ook  effectief,  want  men  is  gelijkwaardig  en  men  zal  tot  een  compromis   komen   • Bereid  om  die  rechtsregels  die  we  zelf  hebben  gemaakt  ook  na  te  leven     Zwakheden  van  internationaal  recht:     • GEEN  hiërarchische  structuur,  want  sommige  rechtsregels  zijn  MAAR  een  compromis   • Vaak  vaag  geformuleerd   • Veiligheidsraad  functioneert  niet  goed,  omdat  die  vaak  laat  ingrijpt      

 

 

3    

B. Historische  evolutie    

Oudheid     Vorm  van  internationaal  recht  vroeger  in  Oude  Griekenland,  vredesakkoord  tussen  oude  Egypte   en  Hittieten.  Er  was  arbitrage,  soort  van  gerechtelijke  geschilbeslechting  maar  wel  heel  primitief.      

Middeleeuwen     Tijdperk  van  het  natuurrecht/jus  naturalej     =  aantal  regels  van  hogere  hand  opgelegd  op  voortvloeien  uit  bepaalde  natuurwetten.     minder  primitief.  à  in  Europa     Natuurrecht:  Regels  van  goddelijke  oorsprong  /  bepaalde  natuurwetten  (van  bovenaf  opgelegd)  

Rol  katholieke  kerk     Speelt  grote  rol  bij  uitbreiding  van  het  natuurrecht  à  instituut  dat  alles  samenhield   Cf.  theorie  van  de  rechtvaardige  oorlog  (bellum  justum)     Dit  is  de  historische  voorloper  van  het  hedendaagste  recht  over  het  gebruik  van  geweld.         Voorloper  van  het  hedendaagse  recht  over  ‘het  gebruik  van  geweld’.  

 

17eE:  oorsprong  moderne  int.  recht     à  moderne  oorsprong     Redenen:       1.  enerzijds  politieke  context     2.  Vrede  van  Westfalen       1648:  creatie  van  een  int.  gemeenschap  gebaseerd  op  onafhankelijke  en  soevereine  staten   zonder  hoger  gezag.  De  rol  van  de  katholieke  vermindert  en  hangt  af  van  het  territorium.         à  einde  godsdienstoorlog  in  Europa.  Overkoepelt  rol  van  katholieke  kerk  in  Europa.         Geleidelijke  overgang  van  natuurrecht  naar  positivisme/positief  recht       à  int.  recht  niet  van  bovenaf  opgelegd,  maar  het  product  van  de  wil  van  soevereine  en  gelijke   staten:  gelijke  administratie  die  de  motoren  van  het  nieuwe  Ipur  worden.       Positivisme:  regels  worden  gemaakt  door  de  subjecten  zelf,  de  staten  maken  zelf  de  wetten  

4  

  3.  Geestelijke  vaders  van  het  moderne  internationale  recht:       4  

 

 

 

    Grotius:  11  jaar  begonnen  aan  rechtenstudies  op  16-­‐jarige  leeftijd  had  hij  zijn  doctoraat.  Grote   voorvechter  van  het  vrije  gebruik  van  de  volle  zee.  Hij  wou  ook  meer  tollerantie  en  werd   daarvoor  opgesloten  in  kasteel  Glubenstein  maar  wist  te  ontsnappen  door  zich  te  laten  opsluiten   in  een  kist.  Werd  nadien  ambasadeur  voor  Zweden  en  Parijs.       à  De  iure  belli  ac  pacis:  over  het  recht  van  oorlog  en  vrede.  Wanneer  heeft  een  staat  /   soeverein  vorst  het  recht  om  een  andere  staat  /  soeverein  vorst  aan  te  vallen  (en  op  welke   manier  dat  dient  te  gebeuren).     Suarez,  Vitoria,…    

18e  en  19e  E:  doorbraak  positief  recht    

18e  E   •

• •

•

•

•

   1758:  E.  de  Vattel,  ‘Droit  des  gens’  à  eerste  echte  handboek  int.  recht  waar  vandaag  nog  naar   gewezen  word     Term  ‘international  law’  (Jeremy  Bentham,  1789)         Toename  (bilaterale)  verdragen  =  toegenomen  economische  relaties  

  19e  E     Professionalisering   (cf.   oprichting   ILA:   International   association     en   IDI:   Institut   droit   International   in   1873):   meer   wetenschappen       Eerste   IGOs   (Rijncommissie   1831,   Donaucommissie   1856,   Internationale   Telegraafunie   1865,   Universele   Postunie   1874)   à   Riviercommissie:   gezamenlijk   gebruik   van   de   rivieren     Opkomst  multilaterale  verdragen  (vb.  recht  gewapende  conflicten)     à  Multilateraal:  internationaal  verdrag  waaraan  vele  partijen  deelnemen   à  Bilateraal:  internationaal  verdrag  tussen  2  landen      

•

Eerste  ervaringen  internationale  juridische  geschillenbeslechting  (cf.  Permanent  Hof  van   Arbitrage  1899)   à  Permanent  Hof  van  Arbitrage:  een  internationaal  scheidsgerecht  dat  in  1899  door  de   Internationale  Vredesconferentie  van  Den  Haag  is  opgericht     ⇒ à  Niet  te  verwarren  met  het  Internationaal  Gerechtshof     ð Orgaan  binnen  de  VN   ð Gevestigd  in  Den  Haag  in  het  Vredespaleis   ð Buigt  zich  uitsluitend  over  rechtsgeschillen  tussen  staten        

 

 

5    

20ste  eeuw:  exponentiële  groei      Proliferatie  internationale  en  regionale  organisaties,  incl.  eerste  echte  collectieve   veiligheidsorganisaties  (Volkenbond  (1919)  en  VN  (1945))     Proliferatie  internationale  en  regionale  hoven  en  rechtbanken  =  toeneming  van  hoven  en   rechtbanken.       Permanent  Hof  van  Justitie:  voorloper  van  het  Internationaal  Gerechtshof  (VN,  belangrijkste  rechterlijke   orgaan)  

Verschil  internationaal  gerechtshof  en  internationaal  strafhof   Internationaal  gerechtshof   beslecht  geschillen  tussen  staten  à  Den  Haag  

 

Internationaal  strafhof   Rechtsmacht  (jurisdictie)  over  genocide,   misdaden  tegen  de  menselijkheid,   oorlogsmisdaden  en  agressie  (in  de  toekomst   2017)   Behandelt  alleen  zaken  als  het  land  waar  het   misdrijf  is  gepleegd,  of  het  land  waaruit  de   dader  afkomstig  is,  aangesloten  is  bij  het  Hof.  

 

• • • • •

      PIGH  1922  à  IGH  1945     Codificatie  diverse  sub-­‐domeinen  (vb.  zeerecht,…)     Opkomst  nieuwe  sub-­‐domeinen  (mensenrechten,  milieurecht,  int.  strafrecht,…)     Diversificatie  rechtssubjecten     Blijvende  ontwikkeling    

Internationaal  publiekrecht  als  ‘Europees’  product?     ⇒ nee,  overal  ter  wereld   ⇒ ja,  basis  wel  gelegd  in  Europa    

Directe  oorsprong  in  17e-­‐eeuwse  Europa     Reflectie  van  Europese  belangen/agenda?  Soevereine  gelijkheid  als  relatief  begrip?    

Van  een  Europese  naar  een  echte  mondiale  club  (ontstaan  VN)   •

6  

  Aantal  leden  nu  (193  landen),  Zuid  –  Soedan  als  laatste  lidstaat:  onduidelijkheid  over  juiste   aantal  staten  doordat  er  geen  eenduidig  bewijs  is  van  welke  entiteiten  staten  zijn    

  6  

 

 

 

    •

•

De  westerse  landen  hadden  meer  inspraak,  maar  nu  is  dit  een  beetje  veranderd   (ontwikkelingslanden  meer  belang)     Leden  VN=  permanente  leden  en  niet  –  permanente  leden                               Maar       spanningen  tussen  verschillende  blokken  spelen  nog  soms  op  (Cf.  Zeerecht,  mensenrechten,   milieurecht,…)   Representativiteit  beantwoordt  niet  steeds  aan  hedendaagse  realiteit.    

C. Een  horizontaal  en  onvolmaakt  systeem      

Een  horizontaal  en  onvolmaakt  systeem  –  instemming  staten  is  cruciaal     Soevereine  gelijkheid  als  uitgangspunt     Algemene  vergadering  maakt  geen  bindende  rechtsregels.  Kan  resoluties  aannemen  maar  zijn   niet  bindend.       Centrale  wetgever?     Algemene  Vergadering  (VN)?     • In  principe  enkel  aanbevelingen,  de  aangenomen  resoluties  zijn  niet  bindend     • Indien  de  Veiligheidsraad  (VN)  beslissingen  neemt  à  dan  moeten  alle  staten  die  naleven     • Geen  wetgever  die  nieuwe  regels  maakt,  maar  past  de  bestaande  regels  toe     • Stukje  wetgevende  bevoegdheid  overdragen  zoals  EU.       • Er  bestaat  geen  directe  link  tussen  lidmaatschap  van  de  VN  en  een  statelijke  entiteit.  In   het  recente  verleden  blijkt  wel  dat    het  toelaten  van  nieuwe  staten  tot  de  VN  een  goede   indicatie  van  het  statelijk  karakter  is.     • niet  beperkt  tot  nieuwe  staten,  ook  bestaande  staten      

 

7    

8  

• Het  ontbreken  van  lidmaatschap  van  VN  is  geen  ontkenning  van  statelijke  entiteit!         Centrale  rechter?     Hoogste  orgaan  verenigde  naties.  Het  verschil:  je  hebt  altijd  een  hof  en  rechtbank  om  je  geschil   aan  kan  voorleggen  maar  bij  Ipur  moet  je  kijken  of  een  int.  Hof  jurisdictie  heeft.  Je  moet  gaan   kijken  of  het  hof  voor  een  bepaalde  zaak    jurisdictie  heeft.       Centrale  afdwinging?     Een  verklaring  van  verplichte  rechtsmacht:  als  een  land  dit  heeft  afgelegd  kan  je  je  zaak  voor   dit  hof  leggen  maar  als  dit  niet  zo  is  dan  moet  je  kiken  of  je  ergens  in  en  verdrag  een   aanknopingspunt  vindt.  Staten  moeten  de  rechtsmacht  aanvaarden  door  bv  een  verdrag  te   tekenen.  Als  ze  dit  niet  doen  is  er  geen  bevoegde  rechter.  Je  kan  een  land  niet  dwingen  om  zo’n   verdrag  te  tekenen.       Er  zijn  een  aantal  verdragen  zoals  het  zeerechtverdrag  die  verplicht  voorzien  in  rechtelijke   geschillenbeslechting.  Die  aanvaardt  voor  alle  geschillen  van  een  verdrag.       Veiligheidsraad  heeft  enkel  dwangmatige  bevoegdheid  wanneer  het  gaat  om  de  toepassing  van   hoofdstuk  7  van  het  vrije  handvest.  Dit  handelt  over  inbreuk  over  vrede  of  een  bedreiging  of   daad  van  agressie.  Anders  heb  je  geen  politie  die  kan  afdwingen.  Daarnaast  is  er  nog  een  politiek   orgaan  die  niet  autmatisch  gaat  tussenkomen.       Enkel  als  ze  ingestemd  hebben  met  iets  kunnen  ze  voor  de  rechtbank  worden  gebracht.  Dit   maakt  het  Ipur  heterogeen.       Beslissingen  Veiligheidsraad  VN:     • Bindend  (maar  zijn  niet  rechtscheppend;  passen  bestaande  rechtsregels  toe  op  concrete   conflicten)     • Hoofdstuk  VII     • Uitvoerend  orgaan  à  geen  wetgevend       ⇒ Bv  Kosovo  -­‐  crisis:     ð Een  militaire  operatie  van  de  NAVO  tegen  de  Federale  Republiek  Joegoslavië     ð 1999:  de  NAVO  bombardeerde  militaire  &  burgerdoelen  zond  zonder  dat  de  VR   van  de  VN  daar  een  mandaat  voor  had  gegeven                 8  

 

 

 

         

D. Relevantie  van  Int.  Recht    

Reden  tot  scepsis?     Albright:  ‘Robin,  get  new  lawyers’     • 1999:  comsocrisis  in  Europa.  De  navo  heeft  toen  een  luchtoperatie  gevoerd.  De  stellingn   van  het  servische  leger  werden  geelimineerd.       • •

‘Hague  Invasion  Act’  (American  service-­‐members  Protection  Act)     Aangenomen  door  het  Congress  

•

Toelating  geven  aan  de  president  om  met  alle  noodzakelijke  middelen  (zelfs  geweld)  te   beletten  dat  Amerikaanse  militairen  in  Den  Haag  worden  berecht  

•

Bedoeld  om  “Amerikaans  militair  personeel  en  andere  verkozen  of  benoemde   vertegenwoordigers  van  de  Verenigde  Staten  van  Amerika  te  beschermen  tegen   rechtsvervolging  door  een  internationaal  strafhof  waarvan  de  VS  geen  deel  uitmaken”  

•

Geeft  de  president  de  macht  om  “met  alle  mogelijke  middelen  de  vrijlating  van   Amerikaans  personeel  te  bewerkstelligen  dat  gevangen  wordt  gehouden  door  of  op   verzoek  van  het  Internationaal  Strafhof  (in  Den  Haag)”.  

•

Amerika,  Israël,  Australië  en  Taiwan  =  geen  lid  !!  

•

  Niet-­‐uitvoering  arresten  IGH  

 

 

 

 

 

 

⇒ Bezetting  Palestijnse  gebieden,  oorlogsmisdaden  Syrië     ⇒ ‘Hague  Invasion  Act’  (American  service-­‐members  Protection  Act)  

  Dubbele  vraag:  Is  het  ‘recht’?  Relevant?    

Is  het  recht?     Austin:  ‘Command  backed  by  sanction’,  zoniet  ‘positive  morality’     Zwakte  van  int.  recht,  maar:     (1)  analogie  met  nationaal  recht  moet  in  perspectief  geplaatst     (2)  zekere  mate  van  afdwinging     ⇒ is  afdwinging  altijd  verzekerd  met  int.  recht?  Afdwinging  is  zwakker  en  niet  steeds   gegarandeerd.  Er  zijn  wel  mogelijkheden  naast  de  veiligheidsraad      

 

 

9    

à  bv.  Je  wordt  geconfronteerd  met  een  inbreuk  in  verdrag  van  BE  &  Ned.  Als  B  niet   uitvoert  kan  Nederland  dat  ook  weigeren.       Rol  sanctie?  à  “‘Law’  is  not  ‘law’  because  it  is  enforced.  It  is  enforced  because  it  is  ‘law’  and   enforcement  would  otherwise  be  illegal.”     ⇒ Het  gaat  om  staten  die  iets  als  juridisch  bindend  beschouwen.       Alles  op  een  rijtje:  de  sterktes  en  zwaktes  van  ipur:     Sterktes     Zwaktes   Effectief  want  in  meeste  gevallen  nageleefd   De  grote  mate  van  flexibiliteit  kan  leiden  tot   gebrek  aan  rechtszekerheid   Staten  hebben  er  belang  bij  

Ontbreken  centrale  mechanismen  op  vlak  van   wetgeving  en  handhaving  (bv.  Op  vlak  van   naleving  int.  Milieurecht)   Staten  laten  soms  hun  eigenbelang  primeren   boven  het  naleven  van  int.  Recht   Naleving  in  sommige  domeinen  nog   ondermaats  (  mensenrechten  en  inzake  het   gebruik  van  geweld)  

Psychologische  barrière  om  int.  Rechtsregels   te  schenden   Horizontaal  karakter:  gelijkwaardige   subjecten  die  recht  creëren  wat  zorgt  voor   compromissen  in  de  totstandkoming  van  de   regels  à  zorgt  voor  flexibiliteit  waardoor  de   rechtsregels  gemakkelijker  aanvaard  zullen   worden  door  de  staten   Niet-­‐  naleven  kan  politieke  en  economische     gevolgen  hebben  (bv.  Verlies  van  politieke   geloofwaardigheid,  economische  sanctie)     Staten  beschouwen  de  regels  als  juridisch  bindend  -­‐  eigen  systeem  van  rechtsbronnen.    

Is  het  relevant?     Verschillende  visies  in  leer  int.  betrekkingen     Realisme:  int.  Heeft  geen  autonome  waarde.  De  machtige  staat  leeft  iets  na  als  het  zin  heeft  en   gaan  de  zwakkere  staten  niet  respecterern       Institutionalisme:  erkent  het  belang  van  internationale  organisaties.  De  wereld  op  zich  is  een   vorm  van  anarchie  in    zin  van  voorspelbaarheid.  Dat  staten  meer  weten  waar  ze  aan  toe  zijn.  Het   is  vaak  in  het  belang  van  staten  om  regels  na  te  leven.  De  nadelen  op  lange  termijn  wegen  aan   t.o.v.  de  voordelen  voor  het  naleven  op  korte  termijn.  Soort  van  kosten-­‐batenanalyse       Constructivisme:  Deelname  door  staten  binnen  verdragsregimes  beïnvloedt  de  identiteit  

Rechtsleer  (vooral  defensief)     L.  Henkin:  “it  is  probably  the  case  that  almost  all  nations  observe  almost  all  of  their  international   obligations  almost  all  of  the  time”     ⇒ Grote  politieke  crisissen  &  de  rol  die  IR  heef  vervuld  

10     10  

 

 

 

    à  We  focussen  veel  op  de  inbreuken  &  staan  niet  stil  bij  de  gevolgen  van  de  naleving  à  naleving   zou  de  norm  moeten  zijn     Zelfs  bij  niet-­‐naleving:  int..  recht  beïnvloedt  besluitvorming,  vormt  referentiekader  voor   beoordeling;  nooit  ‘kosteloos’     ⇒ Impact  van  IR  niet  onderschatten  maar  ook  niet  overschatten   ⇒ Handelingen  altijd  ten  koste  van  anderen  (bv.  prestige  kwijtraken  als  land)       Factoren:       (1) rationeel:  afweging  voor-­‐  en  nadelen     ⇒ voor  het  breken  van  de  regels  gaan  de  staten  gaan  afwegen  wat  de  voor  en  nadelen  zijn     (2)  normatief:  bureaucratie,  internalisering,  reputatie,…     ⇒ niet-­‐naleven  kost  een  prijs:  meer  moreel  bv.  Als  de  VS  Irak  binnenvallen  met  de  Britten   zonder  machtiging  van  de  VN  veiligheidsraad  overstrepen  ze  de  regels.  Ze  betalen  daar   een  kostprijs  voor.      

E. Voortdurend  in  beweging    

Int.  recht  is  zelden  ‘neutraal’  –  link  met  politiek  en  ethiek     Nieuwe  verdragen:   voorbeelden   VN  Anti-­‐corruptieverdrag  (2003)     • VN-­‐Verdrag  inzake  staatsimmuniteit  (2004)     • Internationaal  verdrag  nucleair  terrorisme  (2005)       • Verdrag  personen  met  een  handicap  (2006)     • Verdrag  gedwongen  verdwijningen  (2006)     • Clustermunitie-­‐verdrag  (2008)     • Wapenhandelverdrag  (2013),…     Ontwikkeling  gewoonterecht   •

•

 

Verschillende  percepties    

 

  11  

• •

   

Vaak  tegenstrijdige  belangen     Opereert  niet  in  vacuüm  

Hoofdstuk  2:  Bronnen  van  het   internationaal  publiekrecht   A. Algemeen    

Beperkt  aantal  formele  rechtsbronnen     •

•

de  formele  bronnen  zijn  de  in  het  internationaal  recht  erkende  wijzigingen  van   totstandkoming  van  internationaalrechtelijke  regels.       de  materiële  bronnen  zijn  de  eigenlijke  inhoudelijke  regels  van  het  internationaal  recht  

  Vertrekpunt:  Art.  38  Statuut  IGH  (Internationeaal  Gerechtshof  –  International  Court  of   Justice  of  ICJ)     Het  Hof,  welks  taak  het  is  in  de  daaraan  voorgelegde  geschillen  te  beslissen    overeenkomstig  het   internationale  recht,  doet  dit  met  toepassing  van:     • internationale  verdragen,  zowel  van  algemene  als  van  bijzondere  aard,  waarin  regels   worden  vastgelegd  die  uitdrukkelijk  door  de  bij  het  geschil  betrokken  Staten  worden  erkend     • internationaal  gebruik,  als  blijk  van  een  als  recht  aanvaarde  algemene  praktijk     • de  door  beschaafde  volken  erkende  algemene  rechtsbeginselen     • onder  voorbehoud  van  de  bepalingen  van  artikel  59,  rechterlijke  beslissingen,  alsmede  de   zienswijzen  van  de  meest  bevoegde  schrijvers  der  verschillende  volken,  als  hulpmiddelen   voor  het  bepalen  van  rechtsregelen.     ⇒ Deze  bepaling  laat  onverlet  de  bevoegdheid  van  het  Hof  een  beslissing  "ex  aequo  et   bono"  te  geven  indien  de  partijen  daarmede  instemmen.     ⇒ Maar:  niet  exhaustief     Geen  hiërarchie  van  bronnen,  maar  er  is  slechts  ÉÉN  element  van  hiërarchie  

•

12  

  Subsidiaire  rechtsbronnen  (‘subsidiary  means’,  ‘hulpmiddelen’):     ⇒ Het  geven  van  uitleg  over  vorige  bronnen  en  vorige  bronnen  analyseren     ⇒ Verdragen  >  gewoonte  >  algemene  rechtsbeginselen  

  12  

 

 

 

    Andere  bronnen  die  niet  worden  genoemd  in  dit  artikel  zijn  resoluties  van  int.   Organisaties  en  soft  law.    

B. Verdragen     =  Een  bindende  overeenkomst  tussen  staten  (of  internationale  organisaties)  en  ook  de   belangrijkste  bron  à  zie  H3       • Publicaties  VN  à  UNTS  (United  Nations  Treaty  Series):  officiële  publicatie  van  de  VN     • Databank  Buitenlandse  Zaken  (diplomatie):  zoekmachine  over  verdragen  gesloten  door   België     • Belgisch  Staatsblad  à  instemmingswetten  (of  decreten)     Enorme  toename  +  consensueel  instrument  bij  uitstek  à  steeds  nagaan  wie  partij  is!!     Pacta  sund  servanda.  Als  staten  een  overeenkomst  maken  moet  deze  worden  nageleefd.       Rechtsgevolgen  nadat  een  verdrag  is  gesloten,  verdrag  is  bindend  en  legt  verplichtingen  op  als  je   het  verdrag  niet  respecteert     ⇒ Kan  leiden  tot  staatverantwoordelijkheid       Altijd  vrijwillig     ⇒ Een  staat  kan  niet  gebonden  zijn  door  een  verdrag  als  er  GEEN  toestemming  gegeven   is   Enkel  de  partijen  zijn  gebonden  door  het  verdrag    à  inter  se     Uitzondering:  verdragen  erga  omnes  (gelden  ten  aanzien  van  iedereen)     Meest  uiteenlopende  vorm/inhoud       Geen  plichten  voor  staten  die  zich  niet  verbonden  hebben.  Je  moet  altijd  nagaan  wie  er  juist   partij  is.       Je  hebt  open  en  gesloten  verdragen:  open  staat  toe  dat  andere  staten  die  kunnen  toetreden     Ook  internationale  en  regionale,  billaterale,….     In  de  regel  zijn  verdragen  geschreven  maar  kan  ook  mondeling  maar  de  bewijskracht  ontbreekt   hier.      

 

 

  13  

    Verdrag  als  codificatie  van  internationaal  gewoonterecht:   • • •

•

•

Regels  zijn  bindend  voor  ALLE  staten     Mengeling  van  codificatie  van  gewoonterecht  en  nieuwe  ontwikkelingen     Verdragspartijen  zijn  sowieso  gebonden  door  het  verdrag  (alle  bepalingen),  maar  niet  –   verdragspartijen  zijn  OOK  gebonden  (op  grond  van  het  gewoonterecht)     Veel  multilaterale  verdragen  zijn  een  mengeling  van  codificatie  van  gewoonterecht  en  nieuwe   ontwikkelingen       ⇒ bv.  veel  bepalingen  uit  het  Weens  Verdrag  over  Verdragenrecht  zijn  ook   gewoonterecht  (in  dit  geval  zijn  de  verdragspartijen  door  alle  bepalingen  van  het   verdrag  gebonden  terwijl  niet-­‐verdragspartijen  enkel  gebonden  zijn  door  de   bepalingen  die  gewoonterecht  zijn)     Verdrag  kan  impuls  geven  aan  ontwikkeling  aan  gewoonterecht     ⇒ bv.  Bepalingen  over  de  exclusieve  economische  zone  uit  Zeerechtverdrag    =  verdrag   tussen  VN  inzake  het  recht  van  d  zee)    

C. Internationaal  gewoonterecht     Algemeen     Gedragingen  van  staten  die  een  rechtsregel  weerspiegelt.  Ongeschreven  en  belangrijke  bron   voor  int.  recht.  Dit  begrip  vloeit  voort  uit  statenpraktijk  en  is  bindend  voor  alle  staten.           Voordelen   Nadelen   Geschikt  voor  algemene  prinipes   Onzekerheid  of  een  bepaalde  statenpraktijk  al   dan  niet  gewoonterecht  is  +  onzekerheid   omdat  het  ongescheren  is     Kan  lacunes  uit  verdragen  opvullen       Evolueert  mee  met  de  tijd         Een  als  recht  aanvaarde  algemene  praktijk     Wanneer  gaan  we  dit  in  de  praktijk  beschouwen?       ⇒ Komt  voor  uit  de  praktijk  van  de  staten.  Dit  kan  zowel  over  activiteiten  (stellen  van   14   daden)  als  het  verzuim  (bv.  Niet  reageren  tegen  een  handeling  van  een  andere  staat)     14  

 

 

 

         

Typisch  voor  int.  recht:  onwennigheid     Twee  elementen:  statenpraktijk  +  opinio  juris     Voorbeelden     US  Supreme  Court,  Paquete  Habana     Gewoonterechtelijke  regel  i.v.m.  aanhouding  visserijschepen  in  oorlog?     ⇒ Claim  op  natuurlijke  rijkdommen  continentaal  plat     =  gedeelte  waar  zeebodem  paar  100  m    ondiep  is.  Je  hebt  dan  en  stijle  helling  en  daar   valt  de  zeebodem  weg.                                  

Belang     ⇒ belangrijke  bron  van  aardgas       ⇒ omwille  van  de  diepte  van  de  diepzeebodem  heeft  de  mens  de  middelen  niet  om  de   mineralen  eruit  te  halen     Het  is  het  punt  waarop  de  zeebodem  opeens  steiler  naar  beneden  gaat  is  de  grens  van  het   continentaal  plat  en  wordt  de  continentale  helling  genoemd.   Zo  maken  de  Noordzee  en  de  Oostzee  in  hun  geheel  deel  uit  van  het  continentaal  plat  van   Europa.     Truman-­‐Verklaring  1945       =  verklaring  over  jurisdictie  over  continentaal  plateau     1958:  codificering  à  verdrag  1958  à  anderen  volgen      

 

 

  15  

   

Verhouding  verdragsrecht-­‐gewoonterecht     Beide  primaire  bronnen     Toepassing  voorrangsregels  lex  posterior  derogat  priori;  lex  specialis  derogat  generali     Complementair   Zeggen  beide  hetzelfde,  geen  probleem  (geen  conflict  mogelijk  !)   Conflicteren   Er  is  een  bepaald  gewoonterecht,  maar  de  staten  sluiten  een  verdrag  à2  bronnen  waarbij   recentere  de  voorrang  krijgt  t.o.v.  de  oude  regel   ⇒ Verdrag  zal  primeren  op  de  oude  wet     Beide  primaire  bronnen  =  even  belangrijk  dus  gelijke  waarde     Nadeel  gewoonte     Grotere  onzekerheid:  wie  wat  wanneer?       Belang  codificatie       ⇒ verdragen  opschrijven       ð Vb.  oorlogsrecht,  zeerecht,…     Rol  Commissie  voor  Internationaal  Recht  (ILC)     • Auteur  van  tal  van  verdragen  (vb.  WVV)       • Belang  ‘(ontwerp)artikelen’    en  ‘richtsnoeren’     • Soms  minder  geslaagd  (vb.  statenopvolging)     Gewoonterecht  blijft  niettemin  belangrijk     Verschillende  domeinen  niet  gecodificeerd     Men  blijft  daardoor  nog  steeds  aangewezen  op  dat  gewoonterecht.     Verdragen  alleen  t.a.v.  verdragspartijen  à  belangrijk  om  na  te  gaan  of  verdragsregels  ook  deel   uitmaken  van  gewoonterecht     ⇒ Indien  gewoonterecht:  dan  bindend  voor  andere  partijen   16     ⇒ Belangrijk  om  na  te  gaan  of  verdragsregels  ook  deel  uitmaken  van  gewoonterecht     16  

 

 

 

      Cf.  IGH,  North  Sea  Continental  Shelf  Case  1969           =  zaak  tussen  Nederland  en  Duitsland  over  het  continentaal  plat.  Het  gaat  ook  over  wie  recht   heeft  op  welk  deel  van  het  continentaal  plat     Humanitaire  recht:  aantal  grote  verdragen  zoals  4  grote  conferenties  van  Genève.  Die  4  zijn   gewoonterecht.  Het  zijn  2  aanvullende  protocollen.     Belangrijk  is  dat  het  gewoonterecht  blijft  evolueren  en  toelaat  dat  de  inhoud  van  de  regels  ook   evolueren.       ⇒ Bv:    Art.  6  GC    1958       1.  bestaand  gewoonterecht  codificeerde     2.  ‘kristalliseerde’,  of     3.  dat  de  verdragsregel  naderhand  gewoonterecht  werd       onvoldoende  bewijs       •

•

• •

•

Nederland  &  Denemarken  óDuitsland  à  afbakening  van  het  continentaal  plat  tussen  die   drie  landen  à  tenzij  de  partijen  anders  overeengekomen  dan  moet  je  de  equidistantieregel   (vanaf  de  basislijn  rechte  lijnen  naar  midden  en  beide  even  ver  tot  het  midden)     Principe  altijd  toepassen  (ook  al  heeft  Duitsland  een  vrij  lange  kust  à  dan  nog  een  klein  stuk   krijgen  à  dus  beperkte  aanspraken  voor  Duitsland       Duitsland  heeft  getekend,  maar  niet  geratificeerd  à  niet  gebonden  door  die  regel     Die  regel  (Art.  6)  is  een  regel  van  internationaal  gewoonterecht  (Duitsland  is  niet  gebonden   obv  het  gewoonterecht  WANT  die  bepaling  was  in  de  tijd  (niet  eenvoudig),  die  norm  was   NIET  een  vorm  van  gewoonterecht     Ook  geen  kristallisatie  van  de  vorm  (opkomende  praktijk)     ð dat  de  verdragsregel  naderhand  gewoonterecht  werd  (door  praktijk  gewoonterecht   worden)  

 

               

 

 

  17  

Gewoonterecht  blijf  evolueren  (EHRM,  Jones  v.  VK)     Bij  verdragen  is  het  vaak  van  belang  om  na  te  gaan  of  de  regels  die  worden  neergelegd  ook   tegelijkertijd  gewoonterecht  zijn     EHRM  Jones  is  hier  een  voorbeeld  van.      

Identificatie  

 

2  elementen:       statenpraktijk  &  opinio  juris     • Statenpraktijk:  hoe  gedragen  ze  zich.  Blijkt  uit  onder  andere  verklaringen  afgelegd  door   een  staatshoofd  of  regeringsleider,  nationale  wetgeving,  het  al  dan  niet  ondertekeen  van  een   verdrag,  het  al  dan  niet  inzetten  van  gewapende  troepen,…       ⇒ objectief  element       Voorwaarden:     • Consistentie  van  statenpraktijk     • Algemeenheid  van  statenpraktijk     • Duurtijd  van  statenpraktijk     Vaak  niet  eenvoudig  –  methode  soms  cruciaal     ⇒ sommige  regels  zijn  vrij  duidelijk     Discussie  rond  recht  op  zelfverdediging  à  In  welke  mate  kunnen  staten  preventief  optreden  ?  In   welke  mate  inroepen  tegen  terroristische  groeperingen?   Uitspraken  int.  hoven  &  rechtbanken     (EHRM  in  Jones  t.  VK  (2014))     Aanwijzingen:  rechtspraak  IGH;  rapport  2000  ILA  Committee  on  Formation  of  Customary   (General)  International  Law       ⇒ ILC  bezig  met  voorbereiding  richtsnoeren  (2016?)     Interessante  oefening:  ICRC  Customary  Study     à  uitgebreide  studie  in  welke  mate  verschillende  regels  in  conflicten  deel  uitmaken  van  het   gewoonterecht.  Het  is  een  160-­‐tal  regels  waarin  ze  telkens  uitvoerend  bewijs  voeren  op  basis   van  int.  Recht,  analyse  van  alle  beschikbare  bewijs.     18       18  

 

 

 

      Statenpraktijk     Ieder  gedrag  van  staten  dat  de  bewuste  houding  van  de  staat  weerspiegelt  t.a.v.  een   internationale  juridische  situatie   Vereisten  voor  statenpraktijk:     Consistentie     • Constant  en  uniform  (voortdurendheid),  moet  niet  absoluut  zijn     • Graad  van  consistentie  verschilt  naargelang  het  onderwerp     • Grotere  consistentie  vereist  ingeval  van  positieve  verplichtingen     • Hoe  fundamenteler,  hoe  groter  de  consistentie     ⇒ Bv  Nicaragua  case  (1986)     ð Over  het  internationaal  gewoonterecht  (opinio  juris)     ð Toen  de  communistische  rebellen  aan  de  macht  kwamen  in  Nicaragua,  trachtte  de  VS   de  contrarebellen  te  steunen  met  de  levering  van  wapens,  de  opleiding  van  militairen   &  financiële  hulp  bieden     ð Zaak  voor  het  ICJ  gebracht  à  vond  dat  de  statenpraktijk  en  de  opinio  juris   noodzakelijke  voorwaarden  waren  à  het  verbod  op  gebruik  van  geweld  had  het   gewoonterechtsregel  (of  zelfs  ius  cogens)  niet  had  bereikt  à  statenpraktijk  was  wel   aanwezig  maar  de  opinio  juris  NIET     ð VS  wel  veroordeeld  voor  het  onwettig  gebruik  van  geweld     ð Na  het  negatieve  arrest  heeft  de  VS  zijn  verklaring  ingetrokken   Algemeenheid   • •

• •

  Praktijk  van  aanzienlijk  aantal  staten  (geen  bepaald  aantal)   “Persistant  objector”:  volgehouden  bezwaar,  uitzondering  bij  de  aanvang  van   totstandkoming  van  nieuw  gewoonterecht.  Als  je  bezwaar  hebt  ertegen,  dan  ben  je   misschien  erdoor  niet  gebonden.  Doe  dit  dan  in  het  begin  anders  ben  je  wel  gebonden   als  staat.   Lokaal  gewoonterecht  kan  maar  zal  enkel  gelden  aanzien  van  een  beperkt  aantal  staten   Vaste  regels:  algemeenheid  zal  afhangen  van  het  onderwerp  à  statenpraktijk  van   maritieme  staten  relevanter  zijn  bij  het  tot  stand  komen  van  int.  zeerecht  

       

 

 

  19  

Duurtijd  (duur  van  de  praktijk)     Sommigen  beweren  dat  gewoonterecht  ogenblikkelijk  kan  bestaan.  Bv:  zelfverdediging       • Een  zekere  duur  nodig  à  vrij  lange  duurtijd  verwacht       • Afhankelijk  van  het  onderwerp,  ‘instant  gewoonterecht’  à  gewoonterecht  op  een  snelle   manier  tot  stand  gekomen  à  handelingen  moeten  worden  herhaald  (zo  zijn  bepaalde   regels  uit  het  ruimterecht  vrij  snel  ontstaan  omdat  het  lanceren  van  ruimtetuigen  niet   met  een  hoge  frequentie  kan  plaatsvinden)     Densiteit   Uniformiteit  –  maar  geen  absolute  consistentie.  Cf.  IGH,  Nicaragua-­‐zaak  1986,  §  186     Algemeenheid:     ⇒ Niet  universeel;  berusting  ook  van  belang     ⇒ Naar  welke  staten  kijken?     Welke  praktijk       Fysiek  vb.  inzet  wapen,  uitlevering,…     Verbaal  =  wat  de  staten  doen,  zeggen  kunnen  een  element  van  het              statenpraktijk  vormen   à  Vb.:  UK  Government  Legal  Position  2013  m.b.t.  interventie  in  Syrië:     Onthoudingen     =  wat  staten  niet  doen     IGH,  Nottebohm-­‐zaak  (1955)     i.v.m.  verstrekken  van  diplomatieke  bescherming  van  genaturaliseerde  personen     ⇒ zaak  tussen  Guatemala  en  Liechtenstein  en  die  had  betrekking  op  de  onteigening  en   uitwijzing  door  Guatemala  van  meneer  Nottebohm.       •

•

20  

Staatsaansprakelijkheid  –  behandeling  van  vreemde  onderdanen  –  toelaatbaarheid  van   claims  –  uitputting  van  lokale  rechtsmiddelen     Nottebohm  à  een  verzoek  om  de  nationaliteit  van  Liechtenstein  te  verkrijgen   (vermijden  van  een  arrestatie  obv  een  eventuele  arrestatie  omwille  zin  Duitse   nationaliteit)  à  ICJ  à  ondanks  het  feit  dat  de  nationaliteit  van  Liechtenstein  niet  

  20  

 

 

 

    betwist  werd  à  ‘genuine  link’  was  en  vereiste  (Liechtenstein  diplomatieke  bescherming   voor  haar  burger)   Wiens  praktijk:      STATENpraktijk     • Uitvoerend     • Wetgevend:  cf.  IGH,  Nottebohm  (1955);  Yerodia  (2002)  à  omtrent  genocidewet     • Rechterlijk      Yerodia  case  (2002)     Jurisdictie  en  soevereiniteit  (jurisdictie  in  burgerlijke  en  strafzaken)     Wegens  ernstige  schending  van  de  mensenrechten  à  internationaal  aanhoudingsbevel  à   Belgisch  Genocidewet  (voor  een  Belgische  rechtbank  worden  vervolgd)  à  geen  rekening   houden  met  immuniteiten  (Genocidewet)     ⇒ Genocidewet  werd  aangepast  à  een  procedure  slechts  gestart  worden  door  personen   met  de  Belgische  nationaliteit  /  personen  die  in  België  verblijven  &  een  uitzondering   voor  aanklachten  tegen  staatsleiders  en  ministers  van  buitenlandse  zaken     Andere     Individuen,  bedrijven,  NGO’s,…?     IGO’s?     ⇒ ‘coutume  institutionelle’     ⇒ Zelfstandige  bijdrage  tot  gewoonterecht?     ð Belang  resoluties  Algemene  Vergadering  VN     ð Rol  verdragen  (multilateraal  –  bilateraal)      

Opinio  juris  (sive  necessitatis)     opinio  juris  is  dat  extra  element  dat  van  een  praktijk  een  bindende  norm  maakt,  overtuiging  dat   iets  recht  is  -­‐  regels  die  als  bindend  beschouwd  worden.  Door  de  opinio  juris  is  er  een   onderscheid  met  gewoonte,  bv.  Groeten  met  de  vlag  op  volle  zee:  dit  is  weliswaar  een   statenpraktijk,  maar  zonder  dat  deze  worden  aangezien  als  recht     ⇒ subjectief  element      

 

 

  21  

aanvaarding  of  erkenning  van  het  rechtskarakter  van  de  praktijk     Ihb  uitdrukkelijke  verklaringen     afzonderlijk  bewijs  nodig?     Bewijs  leveren  voor  deze  opinio  juris  is  niet  zo  evident.  Staten  geven  doorgaans  geen  verklaring   over  wat  zij  als  recht  beschouwen.  Indien  een  zeer  zware  bewijslast  zou  worden  gehanteerd   door  bv.  Het  Internationaal  Gerechtshof,  dan  zou  het  wellicht  vaak  moeilijk  zijn  om  vast  te   stellen  of  er  opinio  juris  is.  De  zwaarste  bewijslast  zal  afhangen  van  het  onderwerp:  een  zware   bewijslast  zal  vereist  zijn  voor  regels  die  positieve  verplichtingen  opleggen  aan  staten.       Het  belang  van  de  opinio  juris  werd  door  het  Int.  Gerechtshof  onderstreept  in  het  geschil  tussen   de  VS  en  Nicaragua.  Dit  bewijs  kan  volgens  het  Hof  onder  meer  gehaald  worden  uit  resoluties   van  de  Algemene  Vergadering  van  de  VN,  verklaringen  van  staten,  verdragen,  nationale   wetgeving,…     Tegenbewijs  om  vermoeden  te  verleggen  op  basis  van  statenpraktijk  zelf       Staten  handelen  vaak  omdat  ze  zich  daar  juridisch  toe  verplicht  voelen.       ⇒ vb.  Nucleaire  kernwapens  niet  noodzakelijk  een  bewijs  van  opinio  jris  voor  een  totaal   verbdop  het  gebruik  ervan.    In  een  andvies  v.h.  Int.  Hof  over  wettelijkheid  v.h.  gebruik   van  kernwapens  was  het  hof  van  mening  dat  er  geen  voldoende  opinio  juris  was   daarvoor  omdat  het  al  jaren  niet  wordt  gebruikt  en  ook  kan  het  gebrek  van  gebruik  van   deze  wapens  een  andere  oorzaak  hebben.       PIGH,  Lotus-­‐zaak  1927     • De  vraag  of  Turkije  bevoegd  was  om  tot  arrestatie  en  vervolging  van  een  Franse  luitenant   over  te  gaan   • Turkije  wilde  deze  luitenant  vervolgen  omdat  hij  verantwoordelijk  werd  gehouden  voor  een   ernstige  botsing  op  volle  zee  tussen  het  Franse  schik  van  de  betreffende  luitenant  en  een   Turks  schip     Andere  zaken  IGH:  vooral  als  negatief  element  (vb.  legaliteit  kernwapens)     ⇒ ICJ  advies  geven  over  wettelijkheid  van  gebruik  van  kernwapens.  Is  het  wettelijk  om   kernwapens  te  gebruiken  ?  Is  er  gewoonterecht  op  gebruik  van  kernwapens  ?  Sinds   WOII  is  het  niet  gebruikt  !       Het  feit  dat  staten  zich  in  de  praktijk  onthouden  van  strafrechtelijke    justitie       Voortdurend  verzet  (‘persistent  objector’)     • Consensualisme!     • Staat  die  zich  van  het  begin  verzet  tegen  opkomende  praktijk     22   • zie    Brits-­‐Noorse  Visserijzaak  1951  (ivm  maritieme  afbakening)     22  

 

 

 

      Regionaal  en  lokaal  gewoonterecht     • Regionaal  à  IGH,  Asielzaak  1950  allowing  free  passage  between  Daman  and  the   enclaves…”)     ⇒ Peru  zegt  dat  grondrechtelijke  regel  bestaat  die  toelaat  om  asiel  te  verlenen  en   het  hof  reageert  met  erkenning  enerzijds  maar  wijst  het  af     • Lokaal  à  1960  recht  van  doorgang  over  Indisch  grondgebied       Wijziging  van  gewoonterecht:   Nieuwe  statenpraktijk  en  opinion  juris  zullen  in  het  begin  onwettig  /  illegaal  zijn     • De  juridische  geldigheid  zal  afhangen  van  reacties  van  andere  staten  en  eventuele   uitspraken  van  het  Internationaal  Gerechtshof     • Kan  men  wijzigen  door  een  later  verdrag  maar  enkel  tussen  de  partijen     • Het  wijzigen  van  gewoonterecht  door  nieuwe  statenpraktijk  stelt  problemen  in  technische   materies  van  int.  recht  (bv.  Precieze  normen  inzake  milieuverontreiniging)  à  die   rechtsregels  worden  doorgaans  geregeld  door  andere  bronnen  zoals  verdragen     Wijziging  van  jus  cogens:   •

• • •

Fundamentele  regels  v.h.  int.  gewoonterecht     Zeer  moeilijk  /  onmogelijk  à  zeer  uitzonderlijk     Kan  men  NIET  wijzigen  door  een  later  verdrag     ⇒ Bv.  verbod  op  gebruik  van  geweld,  verbod  op  genocide,  gelijkheid  van  staten,  vrijheid   van  volle  zee  en  recht  op  zelfbeschikking    

D. Algemene  rechtsbeginselen     Wat?  à  (1)  principes  gemeenschappelijk  aan  nationale  rechtsstelsels;  (2)  toepasbaar  op   internationale  betrekkingen     =  Algemene  principes  van  internationaal  recht  -­‐>  toepasbaar  op  internationale  betrekkingen     ⇒ Terug  te  vinden  in  verdragen,  waarin  ze  soms  verder  worden  geconcretiseerd,  meest   nationale  rechtsordes     ⇒ Worden  ook  toegepast  door  internationale  rechtsbeginselen      

 

 

  23  

Belang     Als  je  kijkt  naar  art.  38  zie  je  dat  dit  een  primaire  bron  is,  zelfde  niveau  als  verdragen  en   gewoonterecht.  Dient  voor  het  opvullen  van  lacunes.     ⇒ minder  belangrijk     ð Voorbeelden:  goede  trouw,  nemo  judex  in  sua  causa  (niemand  is  rechter  in  eigen   zaak),  estoppel  (=beginsel  dat  een  persoon  niet  op  een  gedane  toezegging  kan   terugkomen  (ook  als  is  er  geen  wederprestatie)  ,  als  de  wederpartij  op  basis  van   verwachting  en  gerechtvaardigd  vertrouwen  erop  mocht  rekenen  dat  de  belofte  zou   worden  nagekomen).  

Bijzonder  geval:  billijkheid       Billijkheid  (equalty):  je  gaat  rekening  houden  met  overweging  van  rechtvaardigheid,   redelijkheid  en  billijkheid.  à  art.  58  

Art.  38,  §2  Statuut  IGH     Enkel  bindend  t.o.v.  partijen  en  gene  bindende  precedentwerking   ⇒ Hof  kan  volgens  billijkheid  beslissen  indien  partijen  daarmee  instemmen     ð Algemene  beginselen  van  billijkheid  en  rechtvaardigheid/redelijkheid     ⇒ Wordt  veelvuldig  toegepast  in  rechtszaken  over  delimitatie  (=  afbakening)    van  mariene   rechtsgebieden.    

Beginselen  van  billijkheid  en  rechtvaardigheid/redelijkheid     Wordt  veelvuldig  toegepast  in  rechtszaken  over  delimitatie  van  mariene  rechtsgebieden       Fisheries  jurisdiction  zaak  –  1951   Geschil  tussen  VK  en  IJsland  over  waar  grens  lag  van  maritieme  gebieden,  met  oog  op  exploitatie   van  rijkdommen  die  zich  binnen  deze  grenzen  bevonden.   VK  heeft  zich  als  ‘persistant  objector’  steeds  verzet  tegen  feit  dat  IJsland  zo’n  groot  zeeoppervlak   opeiste  en  stelde  dat  deze  claim  niet  in  overeenstemming  was  met  internationaal  recht.   Hof  maakte  gebruik  van  andere  rechtsbronnen  en  loste  op  rechtvaardige  manier  op  en  kende   gebieden  toe  aan  IJsland.           24       24  

 

 

 

   

Infra  legem/praeter  legem/contra  legem     Toepassing  van  wet  milderen,  beroep  op  billijkheid  om  wet  te  vormen,  tegen  de  wet  in   billijkheid  toepassen  dus  afwijken  van  de  concrete  rechtsregels.       • Infra  legem  –  toepassing  van  wet  gaat  milderen     • Praeter  legem  –  beroep  op  billijkheid  om  wet  aan  te  voeren     • Contra  legem  –  tegen  wet  in  billijkheid  gaat  toepassen,  afwijken  van  concrete  rechtsregels   om  billijkheid  toe  te  passen     ⇒ Toestemming  nodig  van  partijen  bij  rechtszaak  

   

E. Internationale  rechtspraak  en  rechtsleer     Subsidiaire  bron       Internationale  rechtspraak  en  rechtsleer  à  subsidiaire  bron  à  niet  zelfde  niveau  als  verdragen   en  gewoonterecht,  geen  rechtscheppende  bronnen  à  passen  andere  bronnen  van  internationaal   recht  toe;  geen  rechtschendende  bronnen  maar  eerder  interpretatie    

Rechtspraak     Internationaal  Gerechtshof  (ICJ):  in  principe  alleen  bindend  t.a.v.  partijen;  geen  bindende   precedentswerking  -­‐  niettemin  groot  gezag   Vaak  navolging  (Vb.  Rechtspraak  inzake  delimitatie  van  mariene  gebieden)     ⇒ Impact  op  gewoonterecht.   Belangrijk  om  te  kijken  naar  rechtspraak  van  gewoonterecht,  bevestiging  van  gewoonterecht    

Andere  tribunalen     ⇒ Vb.  rechtspraak  van  Hof  van  Rechten  van  de  Mens,  nationale  rechtbank    

 

  Rechtsleer     Secundaire/subsidiaire  bron:  geen  rechtscheppende  bron  à  vaag  &  onduidelijk          

 

 

  25  

Belang  in  verleden       ⇒ Vb.  Grotius:  Hugo  de  Grootà    Mare  Liberum  =  vrije  zee  à  naar  een  verhandeling  van   Hugo  de  Groot  uit  1609,  waarin  hij  de  vrijheid  der  zeevaart  verdedigde.  Hugo  de  Groot   wordt  beschouwd  als  de  grondlegger  van  het  internationaal  zeerecht.     Impact  op  gewoonterecht  à  stimulans  voor  creëren  van  gewoonterecht,  doordat  staten  hun   statenpraktijk  gaan  afstemmen  op  oplossingen  die  worden  voorgesteld  in  rechtsleer.     ð Vooral  indirecte  invloed  

F. Andere  bronnen      

Beslissingen/resoluties  IGO’s     • •

Bindend  in  de  mate  de  IGO  in  een  supranationale  capaciteit  optreedt.     Meestal  niet  bindend,  er  zijn  uitzonderingen  à  kijken  naar  inhoud  van   resolutie/oprichtingsverdrag,  staat  er  niet  op  (niet)  bindend.     ⇒ De  bevoegdheden  staan  erin.    

  Kijken  naar  oprichtingsverdrag  à  vaak  beperkt  tot  interne  functioneren  IGO,  implementatie   basisverdrag  &  secundaire  regelgeving.  Soms  louter  niet-­‐bindend.     ð Vb.  resoluties  over  interne  werking  van  VN    

Voor  het  overige:  bijdrage  aan  gewoonterecht     ⇒ Voorloper  ontwikkeling  van  nieuwe  verdragen    

Wat  met  beslissingen  periodieke  vergaderingen  verdragspartijen?       Conferences  of  the  parties  =  Beslissingen  periodieke  vergadering  verdragspartijen     à  vele  verdragen  creëren  ene  periodiek  orgaan     à  kijken  naar  het  verdrag  in  kwestie  en  daarin  ga  je  een  afbakening  krijgen  van  de  bevoegdheid   van  die  vergadering.    

Artikel  2.9  Montreal  Protocol  bij  Ozonverdrag     • •

26  

•  

Verdrag  dat  tot  doel  heeft  beschadiging  van  ozonlaag  tegen  te  gaan     Schadelijke  producten  die  ozonlaag  aantasten  uit  handel  te  halen     Oplijsten  welke  stoffen  uit  handel  worden  gehaald  

  26  

 

 

 

    ⇒ 2/3  meerderheid  kan  eisen  opleggen:  nieuwe  bindende  regels  voor  alle  partijen      

Eenzijdige  handelingen  en  verklaringen     =  vorm  van  berusting,  aanvaarding,  afstand  van  een  bepaalde  aanspraak  

Volgt  uit  goede  trouw  &  estoppel     =  berusting,  aanvaarding     ⇒ Voorbeelden:  Egyptische  verklaring  Suez-­‐kanaal  1957,  Noorse  verklaring  ivm   Deense  aanspraken  Groenland,  IGH-­‐zaak  ivm  kernproeven  (1974)     ð Egypte  erkende  dat  alle  staten  gebruik  konden  maken  van  Suez-­‐kanaal     ð Tussen  Frankrijk,  Nieuw-­‐Zeeland  en  Australië  à  Frankrijk  volgt  atmosferische   kerntesten  uit  in  stille  oceaan  (Frans  leger)  à  Australië  &  Nieuw-­‐Zeeland  willen  dit  niet   en  stappen  naar  hof  in  Den  Haag  à  halen  aantal  verklaringen  aan  van  Franse  president   van  leden  van  de  Franse  regering  waarin  Frankrijk  had  voorgesteld  om  dit  niet  meer  te   doen.       ð Het    hof  erkent  voor  de  eerste  maal  dat  een  directe  verklaring  inderdaad  bindende   gevolgen  kan  creëren  voor  Fr  à  binden  voor  auteur  mits  aantal  voorwaarden  voldaan   (zie  kenmerken)     ð Frankrijk  vrijwillig  gestopt  à  geen  veroordeling       ð Noorse  verklaring:  eenzijdige  verklaring  die  geen  bindende  gevolgen  creëert    

Kenmerken     Duidelijke  intentie     Handeling/verklaring  publiek  of  algemeen  gekend     Expliciet,  niet  ambigu     ⇒ Aanvaarding  of  reactie  derde  staten  niet  nodig     ⇒ verbinding,  belangrijkste  vereiste.  Enkel  hierdoor  kan  een  staat  gebonden  zijn.  

• • •

 

 

  27  

      ILC  Guiding  principles  applicable  to  unilateral  declarations  of  States   capable  of  creating  legal  obligations  (2006  -­‐       Opvolger  Kyoto-­‐protocol   =    Verdrag  dat  voorwaarden  bevat  om  het  broeicaseffect  tegen  te  gaan   Probleem:  doelstellingen  voor  2008_2012  à  commitement  period   Maar  wat  na  2012?     • • •

• •

Zeer  recent  akkoord  bereikt  na  jarenlang     kopenhagenakkoord:  onder  leiding  van  Amerikanen  en  chinezen         louter  een  raamwerk  waarin  staten  konden  opnemen  in  een  register  waar  ze  zich  toe   gingen  verbinden.       TAAL!       intentie  dus  heel  belangrijk!  

  Soft  law’  –  ‘informeel  recht’     =  richtsnoeren,  niet  bindende  verklaringen,  richtlijnen,  ideeen,..in  codes  conduct,  verklaringen,   resoluties  van  internationale  organisaties,  conclusies  van  conferenties  (de  lege  ferenda  =   volgens  toekomstig,  nog  niet  geldig  recht).     Je  hebt  ook  verklaringen  met  bepalingen  die  algemeen,  flexibel  geformuleerd  zijn  waar  je  ook  de   term  soft  law  in  zou  kunnen  toepassen.   ⇒ bv.  Art.  6  non-­‐porefiractieverdrag:  verdrag  dat  stelt  dat  staten  die  partij  worden  en   geen  kernwapens  hebben  er  ook  geen  zullen  aanschaffen  en  laten  inspecties  toe  (over   atoomwapens).     ð Niet-­‐bindende  verklaringen,  gedragscodes,  richtsnoeren…     ð Term  ook  synoniem  voor  regels  die  grote  mate  van  flexibiliteit  toelaten        

28       28  

 

 

 

    Cf.  Rio-­‐verklaring  1992,  UVRM  1948,…   • •

•

Motor  geweest  om  nadien  bindende  rechtsregels  op  te  schrijven     Kan  geleidelijk  weg  vrijmaken  voor  bindende  regels  en/of  bijdragen  tot  vorming   gewoonterecht     Kunnen  deel  uitmaken  van  het  int.  Gewoonterecht  

G. Hiërarchie      

Art.  38  Statuut  IGH     Primaire  en  secundaire  bronnen     • Rol  algemene  rechtsbeginselen       • Verhouding  gewoonte-­‐verdrag       ⇒ Van  dezelfde  waarde  dus  je  kan  er  de  klassieke  voorrangsregels  op  toepassen.   •

 

Bijzondere  gevallen     Art.  103  HVN  à  voorrang  boven  andere  verdragen   Telt  ook  op  de  afgeleide  bindende  beslissingen  met  name  die  van  veiligheidsraad  Hoofdstuk  7  à   art.  103  geldt   ⇒ De  latere  wet  heeft  voorrang  op  de  oudere  wet    -­‐  speciale  wet  heeft  voorrang  op  de   algemene  wet  

  Jus  Cogens     =  dwingend  recht   • • •

•

Fundamentele  regels  van  internationaal  recht:  Verbod  op  foltering,  slavernij,  genocide     Praktisch  gevolg  à  statenaansprakelijkheid     Wanneer  je  een  verdrag  sluit  dat  strijdig  is  met  jus  congens  is  dit  automatisch  nietig  bv  wanneer   2  staten  een  verdrag  afsluiten  over  export  van  slaven  =  nietig     Nooit  een  staat  erkennen  die  tegen  jus  congens  tot  stand  is  gekomen.  Staten  hebben  de  plicht  om   dit  dan  niet  te  erkennen.    

 

 

  29  

•

Uitzondering  op  consensualisme  à  staten  zijn  maar  gehouden  tot  die  rechten  en  plichten  waar   ze  zelf  mee  eens  zijn  à  voorbeelden:  o.a.  genocide,  agressie,  slavernij,  foltering  

Wat  met  ‘erga  omnes’  regels?     Regels  die  je  verschuldigd  bent  aan  de  int.  Gemeenschap  in  zijn  geheeld.  Naleving  ervan  in   belang  van  int.  Gemeenschap  in  zijn  gemeen.  Heeft  op  zich  niks  met  hiërarchie  te  maken  maar   heeft  te  maken  met  belang  dat  je  als  staat  kan  hebben  in  rechtbank.  Alle  staten  hebben  belang  bij   naleving.       Elke  staat  kan  bescherming  inroepen  bv  verbod  of  foltering  is  erga  omnes  regel.     Mensenrechten  regels    +  jus  congens  (veronderstellen)  =  erga  omnes   Cf.  IGH,  België-­‐Senegal  (2012)   Hissène  Habré  deed  aan  mensenrechtenschennis  waaronder  foltering  en  heeft  politiek  asiel   gekregen  in  Senegal.     België  wou  zaak  openen  wegens  schending  van  verbod  op  foltering  en  vraagt  aan  Senegal  om   Habré  zelf  te  vervolgen  of  uit  te  leveren  aan  Belgische  overheid  maar  Senegal  blijft  maar   vertragen  en  zegt  dat  ze  dit  financieel  niet  kunnen  steunen.     Mensen  in  België  activeren  Genocide-­‐wet  en  slepen  hem  voor  het  gerecht.  2012  België  daagt  ze   voor  hof  in  Den  Haag  en  België  krijgt  gelijk.     ⇒ mocht  het  verbod  op  foltering  geen  erga  omnes  regel  zijn  zou  dit  niet  lukken  omdat   België  geen  belang  zou  hebben  bij  die  zaak.     De  erga  omnes  regels  omvatten  jus  cogens  en  belangrijkste  mensenrechten!    

            30     30  

 

 

 

   

Hoofdstuk  3:  Verdragenrecht   A. Algemeen     vorige  les    

Bronnen  Verdragsrecht    

Weens  Verdragenverdrag  (WVV)  1969       =  Grotendeels  gewoonterecht  –  wel  niet  exhaustief     Weens  Verdrag  inzake  Verdragen  tussen  Staten  en  IO’s  of  tussen  IO’s  onderling  (1986)     • Geen  retroactieve  werking:  werkt  alleen  op  verdragen  van  na  1969     • Van  toepassing  op  SCHRIFTELIJKE  verdragen  tussen  STATEN     • Geeft  aanleiding  tot  ontwikkeling  van  gewoonterecht  inzake  verdragen     • Volgt  grotendeels  WVV  –  nog  niet  in  werking     Weens  Verdrag  inzake  statenopvolging  met  betrekking  tot  verdragen  (1978)  à  zie  latere   les     • staten  die  uit  elkaar  vallen     • wat  gebeurt  er  met  de  verdragen  die  werden  afgesloten  tussen  die  uit  elkaar  gevallen  staten?     • grote  overlapping  tussen  beiden    

Wat  is  een  Verdrag?  

  Volgens  Art.  2(1)(a)  WVV:  “een  internationale  overeenkomst  in  geschrifte  tussen  Staten  gesloten   en  beheerst  door  het  volkenrecht,  hetzij  in  een  enkele  akte,  hetzij  in  twee  of  meer   samenhangende  akten,  en  ongeacht  haar  bijzondere  benaming”     Maar  de  gewoonterechtelijke  definitie  iets  ruimer         ⇒ Redenen:     ð Kan  ook  niet  geschreven  zijn  (theoretisch)  en  dus  mondeling  wat  zorgt  voor   bewijsproblemen  +  heel  uitzonderlijk     ð Definitie  van  Weens  verdragenrecht  is  beperkt  tussen  staten  +  grensoverschrijdende   samenwerking  lokale  besturen            

 

  31  

Politiek  akkoord  of  gentlemansakkoord     =  Wilsovereenstemming  met  bedoeling  bindende  gevolgen  te  creëren  à  kijken  naar   uitdrukkelijke  verklaringen,  terminologie,  registratie,  context,…     OVSE,  Helsinki  Final  Act  1975  à  Oprichtingsakte  van  Organisatie  voor  Veiligheid  en   Samenwerking  in  Europa     Akkoord  van  Kopenhagen  2009        (zie  bovenaan)       Cf.  Iran  nuclear  deal  2013     Iran  commitement  ontnemen  om  bepaalde  faciliteiten  te  sluiten  over  kernwapens  à  niet  om   bindende  rechtsgevolgen  maar  een  politiek  akkoord  à  Iran  gaat  niet  verder  kernmateriaal   verreiken  of  gebruiken     London  Declaration  on  Illgal  Wildlife  Trade  2014     Gaat  over  het  aanpakken  van  Britse  illegale  handel  van  wilde  dieren     • Beheerst  door  het  volkenrecht     • Vorm  irrelevant      

Gewoonterechtelijke  definitie  iets  ruimer  (vervolg)     Titel  irrelevant:  Verdrag,  Conventie,  Charter,  Statuut,  Protocol,  act  (uitvoerende  verdragen,   vaak  terug  te  vinden  in  het  milieurecht),…     Wat  met  MOU’s  (Memorandum  of  Understanding/Memorandum  van  Overeenstemming)       voordelen  &  betekenis:     • Documenten  die  op  dagelijkse/wekelijkse  basis  worden  afgesloten  door  verschillende   ministeries,  UM     • Overeenkomsten  die  van  technische,  administratieve  aarde     • Militaire  samenwerking     • In  regel  alleen  gebruiken  voor  politieke  overeenkomsten     • Soort  van  vermoeden  dat  verdrag  is  à  niet  absoluut     • Gebruik  maken  van  MOU  dan  van  verdrag  à  MOU  heeft  aantal  voordelen     ⇒ Verdrag  moet  in  principe  worden  gepubliceerd  ><  MOU  à  vertrouwelijk   32   ⇒ Verdragen  moet  instemming  krijgen  van  betrokken  parlementen  ><  MOU     32  

 

 

 

    ⇒ Veel  flexibeler  te  werk  gaan  bij  MOU     Charter  of  United  Nations       =  verdrag  à  bindend     • World  Charter  For  Nature  =  geen  verdrag  à  geen  bindende  tekst   • belangrijke  resolutie,  iets  plechtigs  van  maken       ⇒ afgesloten  ministeries,  uitvoerende  macht,  technische  administratieve  aard  à  enkel   politieke  akkoorden.  Vermoeden  dat  het  geen  verdrag  is  maar  dat  vermoeden  is  niet   absoluut.  à  niet  gepubliceerd  in  BS,  verdagen  wel      veel  flexibeler  tewerk  voor  amendenten  (onder  meerdere)       Een  verdrag:     =  zoals  contract,  maar  wederzijdse  voordelen  zijn  niet  noodzakelijk   Contract:  wederzijdse  verplichtingen;  in  verdrag  is  dit  niet  noodzakelijk       • Niet  noodzakelijk  schriftelijk   • Tussen  twee  of  meer  subjecten  van  internationaal  recht   àDeelstaten   àGrensoverschrijdende  samenwerking  tussen  lokale  besturen?          

Types  Verdragen     Materieel:    

  Traités-­‐lois:  verdragen  die  algemene  rechten,  plichten,  normen  gaan  creëren     Traités-­‐contrats:  lijkt  zonder  voorwerp  ten  uitvoer  gelegd.  Lijkt  op  contract,  samen   bepaalde  doelen  vooropstelt,  eenmaal  uitgevoerd  is  overeenkomst  afgelopen     Traités-­‐constitutions:  oprichtingsverdragen  voor  int.  organisaties    

• •

•

Formeel:    

Bilateraal/multilateraal:  rechtscheppende     2  staten,  pluraterale  over  kleine  groep  staten  /  mult.  over  veel  staten     Open/gesloten     Plechtig/vereenvoudigde  vorm     Verdragen  aangenomen  in  kader  van  IO  

• • • • •

 

 

  33  

Publicatie/Registratie  verdragen    

Registratie:  Art.  102(1)  HVN  vereist  registratie  verdragen  bij  VN-­‐Secretariaat   (UNTS)  à  zoniet  sanctie     Alle  verdragen  moeten  verplicht  worden  geregistreerd  bij  de  verenigde  naties  want  men  heeft   een  probleem  met  geheime  verdragen  (19E  eeuw)  die  tot  militaire  conflicten  leden  door  geheime   verdragen.       In  de  periode  van  de  Volkenbond  werd  het  niet  binnen  tewerk  beschouwd  indien  niet   geregistreerd.     Sanctie  gemilderd:  betekend  niet  dat  het  verdrag  niet  bestaat  maar  dat  je  het  niet  kan   gebruiken  om  in  te  roepen  binnen  een  orgaan  van  de  verenigde  naties       Publicatie  op  nationaal  niveau  à  kijken  naar  nationale  regels     • Resoluties  van  organisaties     • Politieke  verklaringen     • Diplomatieke  correspondentie      

B. Totstandkoming  &  inwerking    

Goedkeuring       Onderhandelingen:  vereiste  van  ‘full  powers’  en  controle  (=  formeel  document)     Aanvaarding  tekst:  de  stemming  waarin  je  een  politiek  juridisch  bindend  besluit  vastlegt       ⇒ normaal  bij  unanimiteit;       ⇒ int.  conferentie  à  2/3e  volstaat  om  onderhandelijk  af  te  sluiten  (praktijk  vaak   consensus),  anders  toestemming  van  alle  staten  op  conferentie  nodig     Toestemming  kan  worden  gegeven  door  ondertekening,  ratificatie,  toetreding,  uitwisseling  van   instrumenten,  aanvaarding  of  andere  overeengekomen  manier         Verschil  concensus  en  unanimiteit     Unaminiteit  betekent  dat  je  actief  laat  stemmen  en  dat  iedereen  voor  is  maar  concensus       betekent  dat  er  geen  expliciete  bezwaren  zijn.     Gevolg  voor  procedurele  bepalingen     Authentificatie:  Ondertekening  is  ineens  authentificatie  van  verdrag     34     34  

 

 

 

    ⇒ Niet  hetzelfde  als  onderhandelen.  Staat  in  kwestie  gaan  hun  initialen  of  handtekening   onder  de  tekst  zetten    

Instemming  om  door  het  verdrag  gebonden  te  zijn     Ondertekening  is  residuaire  optie  à  akkoord  in  vereenvoudigde  vorm  +  is  tegelijkertijd  een   finalisering  van  de  tekst  +  dat  je  gebonden  wordt    

Ratificatie/bekrachtiging    

  =  definitieve  bevestiging  van  staat  van  toestemming  aan  internationale  gemeenschap  (door   neerleggen  van  instrument  van  ratificatie)       ⇒ vaak  vereist  voor  multilaterale  verdragen     Reden:  vroeger  controle  onderhandelaar  –  vandaag  kwestie  van  parlementaire  controle  op   uitvoerende  macht     Ratificatie  is  niet  stemming  in  een  nationaal  parlement  maar  het  neerleggen  van  een  akte  waarin   men  aangeeft  dat  met  instemt  onder  het  verdrag  gebonden  te  zijn.     Wanneer  is  ratificatie  vereist?     • Bepaling  in  verdrag:  expliciet  vermeld     • Intentie  van  verdragspartijen:  stilzwijgen     Aanvaarding  en  goedkeuring  (‘approval’/’acceptance’)     Verklaring  door  afgevaardigde  van  staat;  voorrang  op  intentie  van  verdragspartijen     ⇒ Wordt  meestal  bepaald  in  verdrag  à  multilaterale  verdragen     Uitwisseling  van  instrumenten    à  staten  mogelijkheid  bieden  om  toe  te  stemmen  met   verdragen  op  manier  die  overeenstemt  met  hun  eigen  nationale  bepalingen  hierover     Toetreding     • Vorm  van  instemming  die  openstaat  voor  staten  die  oorspronkelijk  niet  getekend   hebben       • Verplichting  voorwerp  en  doel  van  een  verdrag  niet  ongedaan  te  maken  voor   inwerkingtreding  (Art.  18)                

 

 

  35  

Voorwaarden   •

•

  Die  plicht  uit  art.  18  geldt  tot  wanner  je  als  staat  aangeeft  dat  je  niet  van  plan  bent  om  je   te  laten  adviseren       Onderscheid  tussen  ondertekening  +  ratificatie  en  toetreding  vervaagt  à  bij  veel  recente   multilaterale  verdragen  is  periode  voor  ondertekening  vrij  lang      

  Bush  en  het  Statuut  van  Rome  1989     Amerikanen  hebben  onder  Clinton  verdrag  ondertekend     ⇒ Bush  wou  onderhandeling  wegwissen  à  ontlopen  gevolgen         !  Oprichtingsverdrag  van  het  int.  Strafhof  !     De  Amerikanen  na  lange  discussie  hebben  getekend  (Clinton)       Bush  junior  heeft  de  merkwaardige  stap  genomen  om  het  verdrag  te  ontkennen  om  duidelijk  te   maken  dat  dat  statuut  van  Rome  geen  gevolgen  voor  hem  =  eenzijdige  verklaring,  ongeacht   bewoording  of  benaming,  afgelegd  door  een  Staat  bij  instemming  waarbij  hij  te  kennen  geeft  het   rechtsgevolg  van  zekere  bepalingen  in  hun  toepassing  m.b.t.  deze  staat  uit  te  sluiten  of  te   wijzigen       ⇒ Alleen  voor  multilaterale  verdragen    

  Achtergrond:  integriteit  verdrag  ><  deelname       Voordelen:  wens  aantal  deelnemers  te  verhogen     IGH-­‐Advies  1951  i.v.m.  Genocideverdrag     ⇒ Advies  over  voorbehoud  bij  Genocideverdrag   ICJ  aanvaard  dat  staat  verdragspartij  kan  zijn  met  voorbehoud,  zelfs  al  is  dit  niet  door  alle   verdragspartijen  aanvaard,  zolang  voorbehoud  verenigbaar  is  met  doel  en  voorwerp  van   verdrag     1  van  de  slotbepalingen  stelde  dat  geschillen  hierover  konden  worden  voorgelegd  aan  het  int.   Gerechtshof.  Een  aantal  staten  hadden  hiermee  ingestemd  (geratificeerd)  en  vanaar  kreeg  het   IGH  de  vraag  over  de  toelaatbaarheid.             36       36  

 

 

 

    Inspiratie  voor  WVV  à  Basisregel  (Art.  19):  vermoeden  dat  voorbehouden  toegelaten  zijn,   tenzij  :     ⇒ Verdrag  het  uitsluit  vb.    statut  van  Rome;       ⇒ Verdrag  alleen  bepaalde  voorbehouden  toelaat  vb.  Zeerechtverdrag;     ⇒ onverenigbaar  met  voorwerp  en  doel  van  het  Verdrag         ⇒ ILC  Guiding  Principles  2011     ð Over  wat  mag  en  niet  mag         Artikel  20:  aanvaarding  /  bezwaar     • Uitdrukkelijk  toegestaan  voorbehoud  moet  niet  door  anderen  worden  aanvaard,  tenzij   verdrag  dit  voorschrijft     • Aanvaarding  alle  partijen  vereist  indien  voorwerp  en  doel  van  verdrag     • Voorbehoud  bij  oprichtingsakte  IO  moet  door  bevoegde  orgaan  IO  worden  aanvaard   tenzij  anders  is  bepaald     • Andere  gevallen  –  als  verdrag  zelf  niets  bepaalt:     ⇒ Aanvaarding  voorbehoud  door  andere  staat,  maakt  staat  die  voorbehoud  heeft   gemaakt  partij  bij  verdrag  t.a.v.  deze  staat     ⇒ Bezwaar  verhindert  niet  inwerkingtreding  verdrag  tussen  staat  die   voorbehoud  maakt  en  staat  die  bezwaar  aantekent,  tenzij  staat  die  bezwaar   maakt  andere  bedoeling  kenbaar  maakt     ⇒ Akte  van  instemming  met  voorbehoud  erin  wordt  van  kracht  zodra  minstens   één  staat  voorbehoud  heeft  aanvaard     • Indien  geen  voorbehoud  binnen  twaalf  maanden  na  kennisgeving  à    geacht  te  zijn   aanvaard  (stilzwijgen  telt)       Uitdrukkelijk  toegestaan  à  voorbehoud  moet  niet  door  anderen  worden  aanvaard,  tenzij   verdrag  dit  voorschrijft     • Aanvaarding  alle  partijen  vereist  indien  dit  volgt  uit  beperkte  aantal  staten  bij   onderhandelingen  en  voorwerp  en  doel  van  verdrag     • Voorbehoud  bij  oprichtingsakte  IO  moet  door  bevoegde  orgaan  IO  worden  aanvaard   tenzij  anders  is  bepaald        

 

 

  37  

  juridische  gevolgen     Voorbehoud  wijzigt  de  bepaling  waarop  het  voorbehoud  betrekking  heeft  in  de  relatie  tussen  de   partij  die  het  voorbehoud  maakt  en  andere  partijen  (op  wederzijdse  basis)       ⇒ Bezwarende  staat  beschouwt  voorbehoudende  staat  niet  als  verdragspartij     • Verdrag  onveranderd  tussen  andere  partijen  onderling     Als  bezwarende  staat  zich  niet  heeft  verzet  tegen  inwerkingtreding  verdrag  in  relatie  met  staat   die  voorbehoud  heeft  gemaakt,  blijven  de  overige  bepalingen  van  toepassing    

intrekken  voorbehouden  en  bezwaren      

⇒ Voorbeeld:    

A  formuleert  voorbehoud;  B  aanvaardt;  C  formuleert  bezwaar;  D  verzet  zich  tegen   inwerkingtreding  in  onderlinge  relatie  met  A     Gevolg:  lappendeken  mogelijk    

 

 Wat  met  ‘(interpretatieve)  verklaringen’?     Cf.  EHRM  in  Belilos  t.  Zwitserland  1988     Student  die  wou  betogen  maar  mocht  niet  van  politie   ⇒ à  Hof  kan  verklaring  herkwalificeren  als  voorbehoud      

Compatibiliteit  met  voorwerp  en  doel  verdrag?      

⇒ Tal  van  voorbehouden  bij  mensenrechtenverdragen  –  vb.  Kinderrechtenverdrag  (1989)  

⇒ Human  Rights  Committee  General  Comment  No.  24  (1994)  waakt  over  burgerlijke  en   politieke  rechten  van  mensenrechten       ⇒ àLijst  een  aantal  voorbehouden  op  die  niet  aanvaardbaar  zijn.       Toegepast  in  Rawle  Kennedy  t.  Trinidad  &  Tobago  (1999)     Kennedy  die  voorstand  was  voor  de  doodstraf  en  had  een  individuele  klachtprocedure  opgestart   voor  Human  Rights  Committee.  Probleem  was  een  protocol  dat  Trinidad  &  Tobago  hadden   opgemaakt  en  hadden  die  klachten  mogelijk  maakt  en  er  was  daar  een  voorbehoud       (uitzondering)       personen  in  death  row  konden  geen  gebruik  maken  van  dat  mechanisme  à  geen  gebruik  maken   38   van  individuele  klachten.       38  

 

 

 

    Human  Rights  Committee:  voorbehoud  is  aanvaard.  Persoon  in  kwestie  wordt  veroordeeld  en   men  trekt  zich  terug  uit  dat  verdrag.       ⇒ Reacties  Staten  –  verdeeld     ⇒ ILC  Guiding  Principles  à  focus  op  consensualisme!     ⇒ Voorwerp  en  doel  onverenigbaar  à  staat  kans  krijgen  om  helemaal  niet  toe  te  treden  

  Inwerkingtreding     Zoals  overeengekomen  door  partijen  of  bepaald  in  verdrag.     Uiteenlopende  opties:       vb.  BUPO-­‐Verdrag,  Kyoto  Protocol,  Kampala  resolutie  2010   Contracting  State/Verdragsluitende  Staat  ><  State  Party/Verdragspartij     Na  inwerkingtreding  ben  je  verdragspartij  of  State  Party.       Er  is  een  bepaalde  datum  na  de  ratificatie.       ⇒ Indien  voorzien  in  Verdrag  of  overeengekomen  door  partijen  (Art.  25  WVV)     Maar:  wat  met  nationaal  recht?    

Voorlopige  toepassing     In  theorie  niet  mogelijk  omdat  je  eerst  langs  de  wetgever  moet.  Nadien  een  schending  van  de   voorlopige  toepassing  inroeppen.    

C. Toepassing  en  interpretatie    

Algemeen     Pacta  sunt  servanda  –  goede  trouw     =  basisprincipe     • Territoriale  toepassing       • Nationaal  recht  kan  niet  ingeroepen  om  niet-­‐naleving  te  rechtvaardigen  (Art.  27  WVV)         ⇒ kan  leiden  tot  internationale  aansprakelijkheid            

 

 

  39  

Opeenvolgende  verdragen  met  overlap     • •

Conflictbepaling  in  Verdrag?  Cf.  HVN,  NAVO-­‐Verdrag,  Europees  Uitleveringsverdrag,…     Anders:  kijken  naar  gemene  deler  (Art.  30  WVV)      

Impact  t.a.v.  derde  Staten  (Art.  34-­‐35  WVV)     •

•

 

Pacta  tertiis  nocent  nec  prosun  (afspraken  derde  schade  noch  voordeel):  wijst  erop  dat   verdragen  slechts  een  relatief  karakter  hebben  maar  uitzonderlijk  onder  bepaalde   voorwaarden  kunnen  ze  derde  ten  goede  komen  of  verplichtingen  opleggen  à  noch   rechten  nog  plichten       Onderscheid  rechten  en  plichten  

Interpretatie     Drie  benaderingen:  subjectief,  objectief/tekstueel,  teleologisch     Theologische  evolueert  mee  met  de  tijd    

Primaire  interpretatiemiddelen  –  Art.  31       •

• •  

•

Goede  trouw  &  ‘texte  clair’     ⇒ Niet  interpreteren  wanneer  de  betekenis  evident  is       Context  waarin  verdrag  wordt  aangenomen     Latere  akkoorden  en  praktijken,  overige  regels     Bijzondere  betekenis  

Subsidiaire  middelen  –  Art.  32       Enkel  gebruiken  wanneer  de  betekenis  na  primaire  interpetatiemiddelen  nog  niet  duidelijk  is       ⇒ Vb.  voorbereidende  werkzaamheden     Diverse  interpretatieregels  –  vb.  a  contrario,  per  analogie,  effet  utile,  contra  proferentem,…     Belang  authentieke  versie  à  meer  waarde  dan  vertaling!               40       40  

 

 

 

   

D. Wijziging  van  verdragen     • • • •

  Belang  om  verdrag  up-­‐to-­‐date  te  houden     Bilateraal  à  partijen  moeten  het  eens  zijn     Multilateraal     ⇒ Vaak  in  verdrag  zelf:  cf.  Art.  108-­‐109  HVN;  Art.  20  Kyoto  Protocol;  Art.  121-­‐122   Statuut  van  Rome  

  Anders:  procedure  Art.  40  WVV     Wijziging  tussen  bepaalde  partijenàArt.  41  WVV    

E. Nietigheid,  beëindiging,  opschorting    

Nietigheid  (Art.  46-­‐53  WVV)     Relatieve  nietigheid:  kan  geremedieerd,  scheidbaarheid;  moet  worden  ingeroepen  à   probleem  dat  aan  geldige  grondslag  ligt  remedieren     ⇒ Onmiskenbare  schending  van  fundamentele  regels  van  nationaal  recht  ivm   bevoegdheid     ð Vertegenwoordiger  leeft  (gekende!)  restricties  op  bevoegdheid  niet  na       ð zegt  tegen  andere  partij  dat  overheid  zijn  boekje  te  buiten  gaat     Dwaling:    vergissing,  vooral  in  territoriale  geschillen  (Vb.  opmaak  landskaarten)     Bedrog:       cf.  Oost-­‐Timor/Australië     Verdrag  waarbij  Australië  Oost-­‐Timor  gaat  helpen  om  olie  te  explateren  en  de  inkomst  wordt   gedeeld  tussen  2  staten.  A  beschuldigd  van    afluistering  van  vergadering  van  O-­‐T  om  zo  meest   gunstige  verdrag  te  krijgen     A  politie  binnengevallen  in  kantoor  A  privaat  van  O-­‐T  en  alle  documenten  in  beslag  genomen  +   huiszoeking  bij  Australische  officier  die  getuigde  voor  O-­‐T     O-­‐T  procedure  over  geldigheid  van  verdrag       Tweede  zaak  rond  advocaat:  eis  dat  document  terug  worden  gegeven  en  papieren  worden   vernietigd     Corruptie:  ene  partij  wordt  omgekocht  door  andere            

 

 

  41  

Absolute  nietigheid:  automatisch     ⇒ Dwang  vertegenwoordiger  Staat     ⇒ Dwang  op  Staat  door  bedreiging  met  of  gebruik  van  geweld     Praktijk?  –  cf.  overhandiging  chemische  wapens  door  Syrië  –  resolutie  V-­‐Raad  2118(2013)     ⇒ Schending  bestaande  norm  van  jus  cogens     Wat  met  latere  ontwikkeling  jus  cogens?    

Beëindiging  en  schorsing     Algemeen  (Art.  54,  56,  57  WVV):     Collectief  à  altijd  mogelijk  door  overeenstemming  alle  partijen  (mogelijk  impliciet)     Unilateraal       à  In  overeenstemming  met  bepalingen  Verdrag     à  Indien  niets  in  Verdrag:  opzegging(bilateraal)  of  terugtrekking  (multilateraal)  niet  mogelijk   tenzij  dit  volgt  uit       (1)  wil  van  de  partijen;     (2)  aard  van  het  verdrag   +  12  maanden  opzeg  vereist     !  Geen  unilaterale  beëindigen  van  vredesverdragen  &  grensverdragen       Terugtrekking  Noord-­‐Korea  uit  het  Non-­‐Proliferatieverdrag     Opschorting  CFE-­‐Verdrag  door  Rusland       Conventionele  strijdkrachten  Europa  (1999),  tussen  verschillende  landen  akkoord   bereikt  over  aantal  (quota)  (Atlantische  Oceaan  en  Oeral  gebergte)       Bijzondere  situaties     •  terugval  aantal  partijen?     • Opschorting  bij  overeenkomst  tussen  bepaalde  partijen  (Art.  58  WVV)     • alle  betrokken  partijen  sluiten  nieuw  verdrag         42         42  

 

 

 

    Materiële  schending  van  het  Verdrag  (Art.  60)  !!!     =  verwerping  van  het  verdrag  niet  toegestaan  door  het  verdrag;  schending   bepaling  die  van  wezenlijk  belang  is  (soms  uitdrukkelijk  als  dusdanig   gekwalificeerd)       Gevolgen:  verschil  bilateraal  of  multilateraal  t.a.v.  inbreukmakende  staat   verdrag  beëindigen     ⇒ Niet  van  toepassing  om  verdragen  van  humanitaire  aard       • De  staten  die  specifiek  geraakt  worden  door  materiele  schending     • Men  kan  ook  collectief  het  verdrag  beëindigen  t.o.v.  statenkwestie     • Niet  van  toepassing  op  verdragen  van  humanitaire  aard  bv.   mensenrechtenverdragen    

 

    Force  majeure  (overmacht)  =  externe  gebeurtenis  die  ervoor  zorgt  dat  verdrag  niet  meer  kan   worden  uitgevoerd     Wezenlijke  verandering  der  omstandigheden  (rebus  sic  stantibus)     Cf.  IGH,  Gabcikovo-­‐Nagymaros-­‐zaak;  HvJ  EU  in  Racke-­‐arrest  1998    

⇒ Hongarije  en  Slowakije    

⇒ Verdrag  om  langs  Donau  aantal  dammen  te  bouwen  (bilateraal  verdrag)     ⇒ Hongarije  krijgt  na  verloop  van  tijd  aantal  bezwaren:  nadelen  voor  milieu  &  beroept   zich  op  fundamentele  wijzigingen  van  situatie     Hof:  kan  verdrag  niet  veranderen  op  grond  van  fundamentele  verandering,  men  had  dit  al  op   voorhand  moeten  weten  dat  impact  had  op  het  leefmilieu     Verbreken  diplomatieke  of  consulaire  betrekkingen?    Bv.  uitleveringsverdragen  

  Nieuwe  jus  cogens  norm  à  In  strijd  met  verdrag  à  dat  deel  van  dat  verdrag  zal   ophouden  met  bestaan     Wat  met  gewapende  conflicten  à  ILC-­‐Richtsnoeren  (2011)     ⇒ Verdrag  tussen  2  landen  ophoudt  te  bestaan.  Kwestie  die  niet  wordt  aangekaart  in   Weens  verdrag  zelf      

 

 

  43  

F.

Focus  op  België  à  les  3  

 

Bevoegdheid  tot  het  sluiten  van  verdragen     ‘in  foro  interno,  in  foro  externo’     OP  nationaal  niveau  bevoegd  zijn  voor  iets     • Federaal     • Gemeenschap  en  gewesten  =  deelstaten  à  zij  treden  op       • Gemengde  bevoegdheden:  betrekking  op  zowel  federale  bevoegdheid  als  de  deelstaten       ⇒ hier  heb  je  handelsdelegaties  (gecoördineerd  door  ministerie  van  buitenlandse   zaken)  die  samengesteld  zijn  uit  vertegenwoordigers  van  de  verschillende  niveaus  

  Exclusief  federaal     Moet  ingelicht  zijn  als  er  verdragen  aangeknoopt  worden  door  deelstaten  en  fed.  kan  dat   opschorten  indien  bezwaar  via  een  overlegmechanisme.      

Exclusief  gemeenschappen/gewesten     Gemengd  à  coördinatie  BuZa     Toestemming  nodig  van  een  heel  dat  wetgevende  organen  wat  tot  verdragen  leidt.  Wachten  met   ratificeren  tot  verschillende  parlementen  toestemming  hebben  gegeven.        

Controlemechanismen  federaal  niveau  (Art.  81  BWHI)     Bronnen:       • Grondwet,       • BWHI,  Bijzondere  Wet  5  mei  1993  betreffende  de  int.  betrekkingen  van  de   Gemeenschappen  en  Gewesten;       • Samenwerkingsakkoord  8  maart  1994  i.v.m.  gemengde  verdragen;       • Samenwerkingsakkoord  8  maart  1994  Verenigd  College  Gemeenschappelijke   Gemeenschapscommissie;       • diverse  andere  samenwerkingsakkoorden        

44     44  

 

 

 

   

Bevoegdheid  om  te  tekenen   Bekrachtiging   Controle  wetgevende  macht  (!)     Instemming  betrokken  parlement(en)  vereist:     Via  instemmingswetten  als  het  om  federale  bevoegdheid  gaat  à  2014  enkel  de  kamer  bevoegd     Op  deelstatelijk  niveau  ook  (instemmings)decreten/  (instemmings)ordonnanties.       Impact:     Bij  gebrek  aan  instemming  à  geen  rechtsgevolgen  in  de  interne  rechtsorde     Oplossing:  wachten  met  ratificatie       RvS:  uitzondering  t.a.v.  uitvoeringsakkoorden  à  geen  parlementaire  instemming  vereist       ⇒ louter  voor  die  akkoorden  die  administratief  technisch  uitvoering  verlenen  aan   bestaande  verdragen  à  geen  nieuwe  

  Bekendmaking  in  B.S.  à  HvC:  pas  vanaf  dan  verbindend  t.a.v.  rechtsonderhorigen     Verdragen  meten  worden  gepubliceerd  in  B.S.    vanaf  dan  tegenstelbaar  aan  particulieren  

  Opzegging/opschorting  Verdrag     Uitvoerende  macht  kan  dat  volledig  autonoom  te  beslissen  zonder  terug  te  keren  naar  het   parlement.       ⇒ Bv  voor  opschorting  van  gemengd  verdrag  moeten  alle  regeringen  (op  federaal  /   gemeenschaps-­‐gewestniveau)  binnen  een  land  gaan  overleggen.                    

     

 

 

  45  

  Hoofdstuk  4:  interactie  tussen  nationaal   en  int.  Recht  (niet  veel  in  boek)   1.  Staten    

Grote  mate  van  interactie  tussen  nationaal  en  int.  Recht     Interactie  in  de  2  richtingen  want  internationaal  recht  dient  vaak  als  motor  voor  nationaal  recht       ⇒ vb1  de  strijd  tegen    op  internationaal  niveau  waardoor  er  op  nationaal  niveau  ook  tegen   moet  worden  ingespeeld  en  dan  krijg  je  de  piraterij  wet  à  voorrang     ⇒ vb2  US  Torture  Victims  Protection  ct  (1991):  anti  foltering  ook  op  nationaal  niveau     Maar  ook  nationaal  recht  als  impuls  voor  internationaal  recht     Internationaal  recht  verwijst  vaak  terug  naar  naar  recht  voor  haar  toepassing  want  nationaal   recht  is  een  vorm  van  statenpraktijk  dus  kan  het  ook  bijdragen  aan  het  maken  van  nieuwe  regels   van  gewoonterecht.       Tweede  optie  à  algemene  rechtsbeginselen  die  ook  een  afzonderlijke  bron  van  internationaal   recht  zijn  en  die  worden  ook  uit  het  nationaal  recht  afgeleid  à  zo  inspireert  het  nationaal  recht   het  internationaal  recht  en  draagt  bij  tot  de  vorming.       Internationaal  recht  verwijst  ook  vaak  terug  naar  het  nationaal  recht  voor  haar  toepassing.  Dit   kan  op  de  meest  uiteenlopende  wijze  zijn:       • vb1  toepassing  van  consulaire  bescherming:  gelinkt  aan  nationaliteit  wat  terug  valt  op   de  nationale  regels  i.v.m.  nationaliteit  à  nationaliteitsvraag:  staten  kunnen  dit  zelf   beslissen     • vb2  uitputting  lokale  rechtsmiddelen  m.o.o.  toegang  tot  EHRM:    vooraleer  je  naar  het   EHRM  kan  moet  je  eerst  op  nationaal  niveau  de  rechten  gaan  uitputten  waar  je  weer   terugvalt  op  de  nationale  regels  die  bepalen  welke  rechtsmiddelen  er  zijn      

Cruciale  vraag:  inroepbaarheid  in  nationale  rechtsorde     Nationale  rechtsregel  strijdig  met  internationaal  recht  à  nationaal  recht  buiten  beschouwing   laten         In  welke  mate  kan  je  het  int.  recht  inroepen  tegen  het  nat.  Recht  om  jezelf  te  verdedigen?       Kort  na  de  Irak  interventie  in  2003:  aantal  zaken  in  Engeland  waarbij  Britten  werden   46   vervolgd  wegens  burgerlijke  ongehoorzaamheid  à  mensen  hadden  geprotesteerd  tegen   legerbasissen  en  hadden  daar  bepaalde  sabotagedaden  gepleegd.  De  vraag  luidde  zich  “in  welke     46  

 

 

 

    mate  kunnen  die  mensen  de  onwettigheid  van  die  interventie  gaan  inroepen.”  Hier  is   internationaal  recht  betrokken  geweest  als  bescherming  tegen  nationaal  recht.             Niet  zozeer  relevant  voor  rechten  en  plichten  (verdragen)  die  zich  louter  op  ‘interstatelijk’   niveau  afspelen,  als  wel  in  context  van  regels  die  rechten  of  plichten  creëren  in  hoofde  van   personen  en  ondernemingen.  Als  2  landen  overeenkomen  om  op  periodieke  basis  te  gaan   overleggen  over  bv.  Milieu  impact  dan  is  dat  een  verdrag  dat  rechten  en  plichten  kweekt  op   louter  interstatelijk  niveau.       Als  landen  bv  bijeenkomen  om  te  overleggen  over  bv.  Milieu  dan  is  dat  louter  op  interstatelijk   niveau.  De  vraag  naar  interactie  wanneer  verdragen  rechten  en  plichten  gaan  creëren  in  hoofde   van  private  personen  en  rechtspersonen  à  ondernemingen       Verdragen  die  louter  op  interstatelijk  niveau  vs  over  positie  van  individuen  –  ondernemingen       Impact  op  afdwingingsmogelijkheden  à  geen  politie     Dus  je  hebt  verdragen  voor  interstatelijk  niveau  en  die  verder  gaan  op  int.  Rechtsorde  en  die  dan   voor  private  personen  en  ondernemingen  is.      

Impact  op  effectiviteit  en  afdwinging  int.  recht  

  Zwakke  punt  van  die  rechtstak,  int.  Recht  is  onvolmaakt,  geen  soevereine  politiemacht.       Anderzijds  kunnen  staten  dit  zien  als  een  bedreiging  van  hun  soevereiniteit.      

Verschillende  vormen     Kernvraag:  kan  je  int.  recht  gaan  inroepen  in  een  procedure  voor  een  nationaal  rechter?    

2  theorieën    

Gevoelig:  internationale  rechtsorde  ><  soevereiniteit      

Dualisme     Hier  gaat  men  ervan  uit  dat  het  nationale  en  internationale  recht  2  volledig  verschillende   rechtsordes  zijn  die  elkaar  niet  beïnvloeden.    Daarnaast  kunnen  ze  volgens  deze  theorie  elkaar   niet  wijzigen.       Nationaal  recht  à  niveau  van  staten     Int.  recht    daarentegen  à  beheerst  de  relaties  tussen  rechtsonderhorigen  of  tussen   rechtsonderhorigen  en  de  overheid     Het  internationaal  recht  is  dus  enkel  inroepbaar  voor  een  nationaal  rechter  als  het  is  omgezet  in   nationaal  recht.         Integratie  in  rechtsorde?  à  nationaal  en  int.  recht  als  onderscheiden  rechtsorden;  int.  recht   moet  worden  omgezet  in  nat.  recht  voor  inroepbaarheid  

 

 

  47  

    2  manieren  om  dat  verdrag  om  te  zeggen  in  nationaal  recht:       1. Alle  relevante  nationale  wetgeving  gaan  indetificeren  en  stukje  per  stukje  gaan   indentificeren  wat  moet  worden  gewijzigd.  Dit  kan  complex  zijn.       2. Korte  wet  waarin  je  zegt  dat  het  verdrag  in  kwestie  deel  zal  uitmaken  van  de  nationale   rechtsorde  à  gemakkelijke  optie     Voorrang/hiërarchie         Ook  hier  heb  je  weer  2  opties:       1. indien  niet  omgezet:  in  de  regel  nationaal  recht  toegepast.  De  nat  rechter  zal  kijken   naar  het  nat  recht  à  eigen  nationaal  recht  primeert  ook  wanneer  die  strijdig  is.    Je  hebt   dus  een  bijkomende  omzetting  nodig  van  int.  recht  in  nat  recht.       2. indien  wel  omgezet:  voorrangsregels  nationaal  recht  toepassen:  wordt  omgezet  in   soort  van  (bijzondere)  wet.  Dan  moet  je  kijken  naar  denationale  voorrangsregels  à  als   er  later  een  wet  wordt  aangenomen  die  afwijkt  van  die  omzettingswet  zal  de  latere  wet   primeren  zelfs  wanneer  je  het  verdrag  omzet.  De  strijdige  wetgeving  zal  dus  primeren.       Bv.  Groot-­‐Brittannië  is  dualistisch  en  heeft  als  model  gedient  voor  een  aantal  angelsaktische   landen  maar  ook  scandinavische  landen  zoals  Italië.  De  mate  waarin  men  dualistisch  is  varieert      

Monisme:     2  als  1  geïntrigeerde  rechtsorde  zien  à  geen  omzet  nodig     Integratie  in  rechtsorde?       à  één  enkele  rechtsorde     Voorrang/hiërarchie?       à  in  principe  voorrang  voor  int.  recht     Dus  als  een  regel  strijdig  is  zal  het  internationaal  recht  primeren  op  het  nationaal  recht.       Vb;  Benelux,  Frankrijk  à  opletten  om  een  land  als  dualistisch  of  als  monistisch  te  gaan  betitelen   omdat  de  werkelijkheid  vaak  genuanceerd  is.        

Voor-­‐/nadelen  van  dualisme  /  monisme   Impact  op  staatsaansprakelijkheid    

  Het  is  zo  dat  dualistische  landen  een  groter  risico  lopen  op  statenaansprakelijkheid.  Dit  komt   doordat  de  nationale  rechter  het  int.  recht  niet  zal  toepassen  indien  niet  omgezet.  Als  er  dan   weer  een  latere  strijdige  wet  wordt  aangenomen  zal  die  bovendien  weer  primeren  op  oudere   wet  à  geen  automatische  voorrang  int.  recht  vandaar  dit  groot  risico.     48         48  

 

 

 

     

⇒ Vb:  cf.  VK  voor  en  na  UK  Human  Rights  Act  1998   ð VK  heeft  de  Human  rights  Act  aangenomen.  Dit  is  een  nationaal  verdrag  die  het   EVRM  omzette  naar  brits  nationaal  recht  zodat  het  deel  zou  uitmaken  van  de  britse   rechtsorde.       ð De  goedkeuring  van  die  wet  heeft  een  ongelofelijke  impact  gehad  op  het  aantal  zaken   en  het  aantal  veroordelingen  door  het  hof  in  Staatsburg.  Voor  die  wet  waren  er  heel   wat  veroordelingen  omwille  van  het  feit  dat  nationaal  recht  voorrang  had  op   internationaal  recht.       ð Sinds  de  incorporatie  van  het  EVRM  in  brits  nationaal  recht  stelt  dat  probleem  zich   veel  minder.  De  brits  nationaal  rechter  moet  rekening  houden  met  het  EVRM  en  zal   waar  nodig  brits  recht  opzij  schuiven  à  veroordeling  in  Britanië  sterk  gedaald   hierdoor.  

    Impact  op  het  niveau  van  democratische  controle       Dualisme  brengt  hogere  democratische  controle  met  zich  mee  doordat  de  nationale  wetgever   telkens  voor  die  omzetting  moet  zorgen  à  democratie  voor  het  volk     Band  met  verdragsluitende  bevoegdheid  uitvoerende  macht  (vgl.  VS  met  VK)     ⇒ Complexiteit  taak  rechters     Groot-­‐Brittanië  dualistisch  land  à  hou  er  dus  rekening  mee  dat  daardoor  de  verdragssluitende   bevoegdheid  louter  bij  de  uitvoerende  macht  zit.       Regering  bevoegd  voor  het  onderhandelen    van  verdragen  à  ratificeren  zonder  tussenkomst   parlement.  Moest  GB  monistisch  zijn  zou  de  wetgever  tussenkomen.       GB  verschilt  van  België  instemmingswet  en  van  de  VS  waar  je  2/3  meerderheid  nodig  hebt  in  de   senaat  vooraleer  je  een  verdrag  kan  gaan  ratificeren.  Houdt  dus  rekening  met  de  mate  waarin  de   wetgever  betrokken  is  bij  het  sluiten  van  een  verdrag.      

Keuzevrijheid     Voor  een  nationaal  rechter  is  het  makkelijker  om  te  werken  in  een  dualistisch  want  hij  hoeft   enkel  rekening  te  houden  met  het  nationaal  recht  wat  zijn  taken  vergemakkelijkt.     Bij  monisme  zal  de  nationale  rechter  een  complexere  taak  hebben  omdat  hij  zowel  naar   nationaal  als  internationaal  recht  moet  kijken.       Internationaal  recht  laat  staten  de  keuze     Het  internationaal  recht  verplicht  geen  staat  de  om  te  kiezen  tussen  de  2  maar  enkel  om  hun   verplichtingen  ter  goeder  trouw  na  te  komen.         Let  wel     1.  je  kan  je  nooit  op  nationaal  recht  beroepen  voor  het  internationaal  hof  om  de  inbreuk  op  het   nationaal  recht  te  gaan  rechtvaardigen        

 

  49  

    2. EU-­‐recht  bijzonder  geval  à  uitzondering!     EU  recht  maakt  automatisch  deel  uit  van  de  nationale  rechtsordes.  Dat  heeft  het  hof  van  justitie   al  sinds  ettelijke  jaren  duidelijk  gemaakt  à  geen  omzetting  nodig     Primeert  Automatisch  op  conflicterende  nat  regels,  Hof  van  justitie  in  Luxemburg  heeft  die   keuze  gemaakt.       Landen  kiezen  vrij  .     Hoe  wordt  die  keuze  gemaakt?       (1)  soms  uitdrukkelijk  in  Grondwet         vb  cf.  Art.  25  Grundgesetz  Duitse  grondwet  Art.  V(2)  US  Constitution  Amerikaanse  grondwet);       (2)  vaak  via  rechtspraak    

Realiteit  is  genuanceerder  

EU-­‐recht  (zie  infra)   Integratie  nationale  rechtsorde?     Int.  gewoonterecht  als  ‘law  of  the  land’  (ook  in  dualistische  stelsels)     ⇒ maakt  sowieso  deel  uit  int.  rechtsorde  à  geen  omzet  vereist    

  Voorrang?  

  Ook  in  monistische  landen  kunnen  voorrangsregels  verschillen  à  voorrang  aan  int.  Recht        uitzondering  van  de  eigen  grondwet!     Terughoudendheid  om  nationaal  recht  terzijde  te  schuiven  ogv  gewoonterecht.      

 

  Inroepbaarheid  à  ook  in  monistische  landen  rijst  in  de  regel  de  vraag  naar  de  ‘rechtstreekse   werking’  (self  executing)  van  verdragsregels     Kortom  men  maakt  een  onderscheid  tussen  verschillende  internationale  regels  alleen  diegene   die  rechtstreeks  werken  hebben  ga  je  die  voorrangswaarden…       Gewoonlijk  twee  elementen:     • subjectief  element:  verdrag  waarbij  staten  de  intentie  hadden  om  rechten  en  plichten   te  creëren  in  hoofde  van  individuen  /  ondernemingen     • objectief  element:  vereist  dat  de  bepalingen  in  kwestie  duidelijk  en  onvoorwaardelijk   50   moeten  zijn  om  toegepast  te  kunnen  worden  zonder  verdere  uitvoeringsmaatregelen         50  

 

 

 

   

Hoe  nagaan?     Soms  uitdrukkelijke  intentieverklaring  in  het  verdrag  zelf     ⇒ Vb.    Verdrag  inzake  burgerlijke  en  politieke  rechten  à  1  van  de  2  belangrijke   mensenrechtenverdragen  uit  1966.       Je  ziet  er  een  verklaring  in  van  de  VS  waarin  ze  uitdrukkelijk  zeggen  dat  ze  geen  rechtstreekse   werking  verlenen  aan  het  verdrag  in  kwestie     Als  het  niet  in  het  verdrag  staat  of  in  een  verklaring  dan  moet  je  kijken  naar  de  taal  van  het   verdrag  zelf.  Dit  is  moeilijk  als  het  gaat  om  een  negatieve  regel  (een  verbod)  dan  gaat  men   sneller  veronderstellen  dat  het  om  rechtstreekste  werking  gaat.       ⇒ Vb  verbod  op  foltering  zal  sneller  gezien  worden  als  rechtstreekse  werking  omdat  staten   er  positieve  maatregelen  gaan  nemen.       Nationale  rechters  gaan  nogal  ad  hoc  tewerk.  Burgerlijke  en  politieke  zaken  worden  meestal   gezien  als  regels  met  rechtstreekse  werking  maar  sociale  en  culturele  rechten  zijn  eerder  de   uitzondering.     In  sommige  gevallen  complex  –  vrij  casuïstisch.  Vaak  beperkt  door  die  regels  die  rechtstreekse   werking  hebben  in  een  monistisch  systeem.    

Mensenrechtenverdragen     BUPO:  veelal  als  ‘self-­‐executing’  beschouwd   ESCR:  eerder  uitzonderlijk      

Verdragsconforme  interpretatie       bijkomend  middel  (ook  in  dualistische  landen)  om  nationaal  recht  te  conformeren  aan   internationaal  recht     Ookal  zijn  int.  regels  niet  omgezet  in  nat.  recht  dat  men  bij  de  interpretatie  van  het  nat.  Recht   daar  toch  rekening  mee  zal  houden  à  vooral  in  dualistische  landen      

  Aandacht  voor  internationale  rechtspraak     Vb.  Duits  Grondwettelijk  Hof  heeft  benadrukt  dat  er  een  plicht  bestaat  voor  hoven  en   rechtbanken  bij  hun  om  rekening  te  houden  met  int.  rechtspraak  ook  als  het  gaat  om  int.  zaken   waarin  Duitsland  geen  partij  was.       Maar:  int.  rechtspraak  niet  steeds  als  direct  afdwingbaar  beschouwd  door  nat.  rechtbanken              

 

 

  51  

D.  Situatie  in  België    

Algemeen     Bij  ons  monistisch  stelsel.      

Voorrang     Geen  grondwettelijke  regel  in  Be  die  bepaald  dat  int.  recht  voorgaat  wel  rechtspraak  à  vooral   smeerkaasarrest  HvC  dat  heeft  duidelijk  gemaakt  dat  int.  primeert  op  nat.       ⇒ Int.  Zal  buiten  beschouwing  gelaten  worden  bij  conflict.       ⇒ Int.  recht  als  deel  van  de  Belgische  rechtsorde     ⇒ Arrest  Le  Ski  (1971)  à  nat.  recht  buiten  toepassing  laten      

Gewoonterecht?        

⇒ Ook  voorrang  boven  int.  recht  

Ook  voorrang  boven  de  Grondwet?     RvS  (Arrest  Orfinger  1996),  HvC       à  int  ook  boven  nat.  grondwet     GWH     Andere  mening,  ziet  zichzelf  bevoegd  om  instemmingsordonanties  (  ook  wetten,  decreten)  te   gaan  toetsen  aan  de  grondwet  en  zo  ook  indirect  verdragen  zelf  toetsen  aan  de  grondwet.     De  achterliggende  reden  hiervoor  is  dat  het  GWH:  verboden  wet  aan  te  nemen  die  strijdig  is   met  eigen  grondwet  en  dit  niet  kan  doen  door  in  te  stemmen  met  verdragen  die  strijdig  zin  met   int.  Grondwet.         Moet  wel  terughoudend  zijn  ,  moet  gaan  op  engagement  op  int.  niveau.       ⇒ Controle  grondwettelijkheid  instemmingswetten  en  –decreten…     2  mogelijkheden  toegang  GwH     • Annulatieberoep    (vernietigingsberoep)à  bijzondere  termijn  van  60  dagen  voor  ratificatie   wil  dit  zeggen  dat  men  beter  wacht  tot  60  dagen  na  decreet  OM  te  vermijden  dat  een  verdrag   wordt  geratificeerd  dat  wordt  vernietigd  door  GWH     ⇒ kortere  periode  instemmingswetten  à  6  maanden     ⇒ Wacht  60  dagen  af  dan  is  het  gevaar  geweken  en  geen  mogelijkheid  meer  voor   52   annulatieberoep     52  

 

 

 

    ⇒ Je  zit  wel  met  de  spanning  tussen  EVRM  en  uitspraak  van  GWH.       • Prejudiciële  vraag  voor  instemmingswetten  en  instemmingsdecreten:  als  iets  int.  strijdig  is   met  nat.  Wet  dan  wordt  dit  buiten  toepassing  gelaten  MAAR  als  je  dit  gaat  toepassen  op   verdragen  zonder  tijd  dan  heb  je  het  risico  dat  het  GWH  beslist  dat  het  strijdig  is  met  de   grondwet  en  dat  nat.  Belgische  rechter  daar  geen  belang  meer  aan  mag  geven.  België  moet   wel  degelijk  zijn  engagement  naleven  voor  het  int.  recht       ⇒ geen  beperking  in  tijd!     ⇒ 2003  niet  langer  mogelijk  voor  instemmingswet    EU,  EVRM  ,  protocollen  bij  EVRM  à   spanning  opgegeven  maar  voor  andere  verdragen  blijft  het  probleem  bestaan     ⇒ Cf.  Arrest  ‘Europese  Scholen’  (1994)     ⇒ Deels  ingeperkt  door  Wijzigingswet  9  maart  2003  (Art.  26  §1bis  B.W.GWH)       Verschillende  visie  tussen  HvC  en  Rvs  enerzijds  en  Gwh  anderzijds.      

Rechtstreekse  werking  verdragen       Ook  in  België  gekend.    Int.  rechten  en  plichten  kunnen  pas  worden  ingeroepen  voor  een  nat.   Rechter  als  ze  voldoende  volledig  nauwkeurig  zijn  volgens  de  rechtspraak  van  het  HvC  en  als  het   de  bedoeling  was  om  rechten  en  plichten  te  creëren  n  hoofde  van  individuen.       HvC,  Arrest  Thonon:  ‘volledig  &  nauwkeurig’  +  bedoeling  subjectieve  rechten/plichten  te   creëren  in  hoofde  van  personen          

Volkenrechtconforme  interpretatie     Cf.  Arrest  Sharon  HvC  2003    

Procedure  tegen  recent  overleden  oud  premier  van  Israël  Sharon  over  genocidewet  à   strafzaak.       Volgens  Belgische  genocidewet  van  die  tijd  was  er  geen  immuniteit  voor  staatshoofden   en  regeringshoofden.       HVC  heeft  die  bepaling  uit  de  genocidewet  geïnterpreteerd  in  het  licht  van  int.   Gewoonterecht  rekening  houdend  met  het  feit  dat  België  net  was  veroordeeld  in  de   Nigeronia  zaak  voor  hof  in  Den  Haag  (zie  vorige  les).       Besluit  HvC:  moet  immuniteit  worden  toegepast  en  dit  wordt  dat  toegekend  voor   regeringen  en  staatshoofden.     Als  je  naar  feiten  en  uitkomst  kijkt  is  eerder  nat.  bepaling  aan  de  kant  gezet  voor  int.   recht  à  strijdigheid  tussen  genocidewet  en  int.  gewoonterecht    

 

  53  

  Hoofdstuk  5:    Actoren  van  het   Internationaal  Publiekrecht   Actoren  van  het  int.  Publiekrecht    

1. Staten  (in  boek  H4)    

Inleiding  int.  Rechtspersoonlijkheid    

Subjecten  int.  recht  –  int.  rechtspersoonlijkheid     Kenmerken  van  rechtssubjecten:       • Drager  internationale  rechten  en  plichten     • Claim  instellen  en  de  mate  waarin  ze  op  nat.  recht  kunnen  beroepen  met  int.  rechter     • Vorming  int.  recht:  staten  en  int.  organisaties     • De  bevoegdheid  om  verdragen  te  sluiten    

Voorrechten  en  immuniteiten     Traditioneel:  alleen  Staten  en  de  VN  à  nog  steeds  enige  met  volle/oorspronkelijke   rechtspersoonlijkheid  (cf.  Art.  4  HVN;  Art.  34  Stat.  IGH)     ⇒ vanaf  dat  een  entiteit  een  staat  is  beschikt  deze  over  volle  capaciteiten  als  int.   rechtssubject.       Andere  rechtspersonen  in  het  int.  recht  hebben  slechts  een  beperkte  rechtspersoonlijkheid.  Ze   hebben  afgeleide  rechtspersoonlijkheid  à  vooraleer  er  sprake  is  van  rechtspersoonlijkheid  in   hun  geval  moeten  ze  erkend  zijn  door  andere  staten.       Reparations  for  Injuries  (1949)     Zweeds  VN-­‐bemiddelaar  werd  vermoord  in  Palestina,  en  VN  vond  dat  Palestina  niet  genoeg   gedaan  had,  dus  VN  wou  compensatie  voor  geleden  schade.  Zij  is  dan  naar  ICJ  geweest  met  2   vragen:  Heeft  de  organisatie  het  recht  om  een  claim  in  te  dienen  ten  behoeve  van  de  geleden   schade,  en  heeft  ze  ook  de  bevoegdheid  voor  een  claim  voor  een  medewerking.  ICJ  heeft  2  keer   positief  geantwoord  à  VN  heeft  bevoegdheid  om  een  claim  in  te  dienen  en  dit  zowel  voor  de   organisatie  zelf  als  voor  een  VN-­‐medewerker.    

54     54  

 

 

 

    Uitspraak:  Reparations  for  Injuries  à  “the  subjects  of  law  in  any  legal  system  are  not  necessarily   identical  in  their  nature  or  in  the  extent  of  their  rights,  and  their  nature  depends  upon  the  needs  of   the  community”       Kan  men  een  claim  indienen  tegen  de  VN  zelf?   In  VN  Handvest  zelf  à  immuniteit  voor  het  verwezenlijken  van  zijn  doelstellingen  voor  VN  en   VN-­‐medewerkers     Zaak  voor  een  Nederlandse  rechtspraak  à  genocide     Conflict  met  Bosnië,  1959:  In  heel  dat  oorlogsgebied  was  er  1  veilige  zone  onder  toezicht  van  de   VN,  ‘Srebrenica’.  Ondanks  het  feit  dat  blauwhelmen  daar  waren,  hebben  heel  veel  mensen  daar   verzameld  en  mensen  afgeslacht.  Was  in  onmiddellijke  nabijheid  van  Nederlandse  Blauwhelmen   en  men  heeft  geprobeerd  in  Nederland  zelf  voor  de  rechtbank  zowel  Nederland  als  staat  en  VN   aansprakelijk  te  stellen.  Nederlandse  rechtbank  heeft  gezegd  dat  zij  niet  die  jurisdictie  had.       De  staat  geeft  weer  dat  je  verschillende  rechtssubjecten  hebt  met  een  meer  uitgebreide  of  meer   beperkte  int.  rechtspersoonlijkheid  die  beantwoordt  aan  bepaalde  functionele  noden.  Bv.   Handelsrecht,  mensenrecht,…  hebben  ook  betrekking  op  andere  entiteiten      

2.  Definitie  staat    

Constitutieve  bestanddelen  staat       Ooit  vraag  gesteld  of  het  mogelijk  was  om  ergens  in  de  Noordzee  een  eigen  staat  uit  te  roepen.       Antwoord  op  die  vraag?       Vertrekpunt  voor  die  vraag:àArt.  1,  1933  Montevideo-­‐verdrag  inzake  rechten  en  plichten  van   staten:       “The  state  as  a  person  of  international  law  should  possess  the  following  qualifications:  (a)  a   permanent  population;  (b)  a  defined  territory;  (c)  government;  and  (d)  capacity  to  enter  into   relations  with  the  other  states.“     ⇒ vertrekpunt,  afgesloten  door  groep  Amerikaanse  staten     ⇒ er  staat  in  aan  welke  voorwaarden  een  entiteit  moet  voldoen  om  een  statelijke   entiteit  te  vormen     Politiek  zeer  gevoelig!    

  Drie  materiële  elementen  +  één  bijkomend  kenmerk,  met  name   onafhankelijkheid/soevereiniteit    

Grondgebied       Geografische  ruimte  miv  bodem,  ondergrond,  territoriale  zee,  interne  wateren,  luchtruim    

 

 

  55  

In  het  internationaal  recht  wordt  een  onderscheid  gemaakt  tussen  luchtruim  en  ruimte   (airspace  &  outer  space)  à  het  ene  is  nationaal  en  het  andere  kan  je  je  niet  toe-­‐eigenen       Link  met  jurisdictie  –  negatief  &  positief     Negatief:  andere  staten  kunnen  niet  optreden  op  jou  grondgebied  (geen  handhavingsjurisdictie)   à  exclusieve  jurisdictie     Positief:  plichten  binnen  het  grondgebied  bv.  Dat  grondgebied  niet  wordt  gebruikt  om  schade   toe  te  brengen  aan  andere  staten       Omvang  zonder  belang:       Vandaag  heel  wat  microstaten  die  lid  zijn  van  de  verenigde  naties  à  Eerst  beiden  lid  bij  statuut   int.  gerechtshof  en  later  vn  lid  bv.  Liechtenstein  160  km²;  Nauru  21  km²,  Vaticaanstad  (niet   gezegd)     Moet  niet  aaneengesloten  zijn     Geografischer  verspreid  zoals  Alaska.  Ook  als  er  een  grensgeschil  is  belet  dit  niet  dat  het  geen   staat  kan  zijn.  De  staat  houdt  ook  niet  op  met  bestaan  als  het  grondgebied  wordt  ingenomen   door  een  andere  staat.         Finale  grondgebied  moet  niet  definitief  zijn  vastgesteld,  maar  wel  een  identificeerbare  kern   vereist:       ⇒ Cf.  North  Sea  Cont.  Shelf  :  “no  rule  that  the  land  frontiers  of  a  State  must  be  fully   delimited  and  defined,  and  often  in  various  places  and  for  long  periods  they  are  not”     ⇒ Cf.  Belgium,  Palestijnse  gebieden:  territoriale  disputen  geen  belemmering  vormen   voor  kwalificatie  van  staat       In  jaren  50  had  België  procedure  tegen  Nederland  rond  territoriale  aanspraken  met  voor  IGH  à   geen  definitieve  oplossing  à  impact  op  eerste  constitutieve  bestand    

Permanente  bevolking     groep  van  personen  met  een  duurzame  nationaliteitslink  met  de  staat  en  verbonden  aan  het   grondgebied.     ⇒  Geen  pinguïns  in  Alaska   ⇒  ook  een  land  met  nomadische  bevolking  voldoet  aan  de  criteria  van  een  staat!     Verlies/verkrijgen  nationaliteit  in  principe  geregeld  door  nationaal  recht     Aantal  irrelevant:  Cf.  Nauru  10.000,  Tuvalu  12.000,  Andorra  60.000  ><  Pitcairn?     Je  hebt  microstaten  met  enkele  1000-­‐den  inwoners  à  aanvankelijke  bevolking  voor  uitbouw   duurzame  staat     Je  kan  je  bv.  de  vraag  stellen  of  het  eiland  Pitcairn,  gelegen  in  Engeland,  stille  oceaan,  waar  de   56   bemanning  van  de  Bounty  is  gestrand  aan  die  vereisten  zou  beantwoorden.         56  

 

 

 

    Over  dat  schip:  in  de  18E  eeuw  is  de  Bounty  is  daar  gestrand  à  er  was  een  groot  incest   schandaal  .  Er    werd  dan  een  gerechtelijk  team  gestuurd  en  een  procedure  is  opgestart  à  40  –   50  inwoners  à  geen  voldoende  basis  voor  permanente  bevolking       ⇒ Kwalitatieve  homogeniteit  irrelevant:  niet  om  mensen  met  zelfde  religie,  achtergrond,…     Die  factoren  zijn  wel  relevant  voor  het  recht  op  zelfbeschikking.      

Regering  die  daadwerkelijk  &  effectief  gezag  uitoefent     Moet  geen  controle  uitvoeren  over  heel  land  bv.  Deel  is  ingenomen  door  rebellen      

Intern  en  extern  aspect  

  Waar  moet  men  de  lijn  trekken?  à  3  materiële  elementen     Intern:  overheid  die  op  goede  mate  gezag  kan  uitoefenen,  een  zekere  vorm  van  stabiliteit  over   het  grondgebied  à  minimumvereiste     Extern:  In  staat  zijn  om  int.  betrekking  aan  te  gaan  à  verdragen  af  te  sluiten,…  meedoen  met   int.  organisaties.       Waar  ga  je  de  lijn  gaan  trekken?       Cf.  Aaland  Eilanden-­‐kwestie  1921     Eiland  tussen  Finland  en  Zweden  met  een  bevolking  die  Zweeds  spreekt  maar  waarvan  Finland   claimt  dat  ze  deel  uitmaken  van  Finse  grondgebied.       In  de  jaren  20  richt  de  Volkenbond  een  raad  van  juristen  op  om  dit  geschil  op  te  bekijken  wie   aanspraak  kan  maken  op  dat  gebied.       De  vraag  die  hier  gesteld  wordt  is  in  welke  mate  Finland  onafhankelijk  werd  na  de  Russische   Oktoberrevolutie.       Het  comité  van  juristen  zegt  daar  het  volende  over:  “This  certainly  did  not  take  place  until  a   stable  political  organization  had  been  created,  and  until  the  public  authorities  had  become  strong   enough  to  assert  themselves  throughout  the  territories  of  the  State  without  the  assistance  of  the   foreign  troops.”     Je  ziet  in  de  uitspraak  de  vereiste  van  controle  over  eigen  grondgebied  van  het  effectief  gezag.   Maar  die  vereiste  wordt  niet  altijd  even  consequent  wordt  toegepast:     Cf.  ex-­‐Joegoslavië       Als  we  bv.  kijken  in  welke  mate  de  Europese  landen  Herzegovina  en  Kroatië  hebben  erkend  bij   het  uiteenvallen  van  voormalig  Joegoslavië  à  zij  deden  dat  op  het  ogenblik  dat  aanzienlijke   bestanddelen  van  die  landen  nog  onder  de  controle  waren  van  lidstaten  bij  …  vermoedelijk   servië  (niet  te  verstaan)    

Tijdelijke  verstoring  doet  geen  afbreuk    

 

 

  57  

Cf.  burgeroorlog,  ‘falende  staten’,…  bv.  Somalië,  Syrië     Zelfs  als  de  effectieve  overheid  wegvalt  door  bv.  Burgeroorlog  is  er  sprake  van  een  staat  à  failed   state  à  geen  impact     Bv.  Cf.  Klabbers:  “During  2011-­‐2012,  for  example,  Belgium  was  without  a  government  for  more   than  a  year…”  à  geen  atributie  voor  kwalificatie  van  staat  ookal  was  er  toen  geen  regering       à  (ongrondwettelijke)  regeringswissels  irrelevant    

Bijzondere  element:  Onafhankelijkheid  en  soevereiniteit  (4e  element)     Moet  gaan  om  gebieden  die  rechtstreeks  onderhevig  zijn  aan  int.  recht  à  dus  geen  hogere   autoriteit  dan  int.  recht!       Een  ander  belangrijk  criterium  is  de  capaciteit  om  int.  juridische  relaties  aan  te  gaan  =   onafhankelijkheid  van  de  staat.     Kleine  staat  die  economisch  afhankelijk  is  van  andere  staat  is  niet  relevant  -­‐>  moet  zelf   beslissingen  kunnen  maken:  beleid,  politieke  beslissingen,  …     Daarnaast  is  ook  de  manier  van  staatsvorming  van  belang.  Als  het  statelijk  karakter  van  de   entiteit  wordt  verkregen  op  een  onwettige  manier  (bv.  met  geweld)  staat  dit  de  staatsvorming  in   de  weg.       à  bv.  Noord-­‐Cyprus       In  Bangladesh  heeft  het  de  staatsvorming  niet  belemmerd.  De  erkenning  van  een  staat  kan  ook   een  curatief  effect  hebben  als  1  van  de  voorwaarden  is  voldaan  OF  indien  de  totstandkoming   gebeurde  op  een  onwettige  manier  (bv.  met  geweld)    

  Onderscheid  tussen  staat  en  territoriale  onderdelen  van  de  staat       In  België  is  het  territoriale  onderscheid  de  gemeenschappen  en  gewesten.         Cf.  Art.  2  Montevideo-­‐Verdrag:  “The  federal  state  shall  constitute  a  sole  person  in  the  eyes  of   international  law.”       ⇒ Overzeese  gebieden       ð Hong  Kong  à    deel  van  China  &  niet  juridisch  onafhankelijk  (vroeger  van  VK   en  verkocht  aan  China)     Verschil  tussen  federalisme  en  confederalisme       Confederalisme:  verschillende  onafhankelijke  staten  die  bepaalde  zaken  samen  gaan  doen   voornamelijk  defensie  en  buitenlandse  zaken     58       58  

 

 

 

    ⇒ huidig  in  Zwitserland  (alhoewel  eerder  federaal  ookal  noemt  het  zichzelf  confederaal),   Verenigde  Arabische  Emiraten,  Verenigde  staten     Federalisme:  een  staatsvorm  met  een  centrale  regering  en  parlement,  waar  regionale  regeringen   en  parlementen  op  vlak  van  de  hen  toegewezen  bevoegdheden  autonoom  handelen  à  1  enkele   soevereine  staat    

Wat  telt  is  de  jure  onafhankelijkheid     =  Beschermde  staten’  uit  verleden;  Vb.  IGH  –  Right  of  nationals  of  the  US  in  Morocco     bv.  Andorra,  Liechtenstein,…     Staat  is  direct  onderhevig  aan  int.  recht  en  er  mag  geen  de  jure  afhankelijkheid  zijn.  Feit  dat  een   bepaalde  staat  politiek  of  economisch  afhankelijk  is  van  grotere  landen  of  buurlanden  doet  daar   geen  belang  bij     Verschillende  voorbeelden  van  staten  die  hun  soevereiniteit  vrijwillig  en  tijdelijk  aan  restricties   onderwerpen  via  een  verdrag  bv  aan  EU       Rechter  Anzilotti:  “It  follows  that  the  legal  conception  of  independence  has  nothing  to  do  with  a   State’s  subordination  to  international  law  or  with  the  numerous  and  constantly  increasing  status   of  de  facto  dependence  (…).  As  long  as  restrictions  do  not  place  the  State  under  the  legal   authority  of  another  State,  the  former  remains  an  independent  State  however  extensive  and   burdensome  those  obligations  may  be.”      

2. Hoe  komen  staten  tot  stand?     Alle  grondgebied  met  uitzondering  van    Antarctica  thans  onder  één  of  andere  vorm  van   statelijke  soevereiniteit  à  ongeclaimt  gebied     Sinds  1955  geëvolueerd    van  51  VN-­‐leden  tot  193    

Wat  verklaart  die  totstandkoming  van  nieuwe  staten:   Zelfbeschikking  in  de  koloniale  context  

  Sinds  1945  heel  wat  kolonies  die  onafhankelijk  geworden  zijn  à  scheiding  kolonie  van   ‘moederland’.     Vloeit  voort  uit  het  recht  op  zelfbeschikking:     Oorsprong       ⇒ Onafhankelijkheid  van  voormalige  kolonies     Het  kent  inmiddels  een  vrij  ruime  toepassing  want  onder  meer  opgenomen  in:     • VN-­‐Verdrag  inzake  burgerlijke  en  politieke  rechten   • VN-­‐Verdrag  inzake  economische,  sociale  en  culturele  rechten     Het  is  een  regel  van  int.  gewoonterecht  en  zelfs  jus  congens.          

 

  59  

 Alle  volken  bezitten  het  zelfbeschikkingsrecht.  Uit  hoofde  van  dit  recht  bepalen  zij  in  alle  vrijheid   hun  politieke  status  en  streven  zij  vrijelijk  hun  economische,  sociale  en  culturele  ontwikkeling  na.   à  voor  volkeren  met  culturele,  religieuze,…  homogeniteit   à  Je  vindt  dit  terug  in  het  VH  handvest  op  1e  artikel  ovr  2  grote  mensenrechtenverdragen     ⇒ Opgenomen  in  Art.  1(2),  55  HVN;  Art.  1  BUPO-­‐Verdrag  en  ESCR-­‐Verdrag;    Declaration  on   the  Granting  of  Independence  to  Colonial  Countries  &  Peoples(1960);  Friendly  Relations   Declaration  (1970)     ⇒ Door  het  IGH  erkend  als  een  fundamenteel  principe  van  int.  gewoonterecht;  erga  omnes-­‐ karakter     Gebieden  onder  koloniale  overheersing  hebben  het  recht  om  onafhankelijk  te  worden  en  een   politiek  systeem  naar  hun  keuze  te  kiezen  zonder  buitenlandse  inmenging:       à  Verschillende  opties  mogelijk:  nieuwe  staat,  aanhechting,…   àGeen  plicht  om  voor  onafhankelijkheid  te  opteren.  Cf.  Gibraltar       Interne  en  externe  zelfbeschikking     Interne:  binnen  staat  waar  je  woont,  moet  je  kunnen  deelnemen  aan  bepaalde   vertegenwoordiging,  voor  garanties  van  culturele,  economische  en  sociale  ontwikkeling  na  te   streven       Externe:  het  idee  dat  je  jou  recht  op  zelfbeschikking  kan  gaan  nastreven  door  onafhankelijk  te   worden,  een  eigen  staat  te  creëren  maar  is  geen  noodzakelijkheid.  Kan  ook  worden  uitgeoefend   binnen  een  bepaalde  staat  (onder  de  vorm  van  een  zekere  autonomie  v.e.  bepaalde   bevolkingsgroep  binnen  de  staat).     ⇒ Onafhankelijkheid  (of  secessie)  =  meest  extreme  uiting  van  recht  op  zelfbeschikking  en   bestaat  alleen  wanneer  het  interne  recht  op  zelfbeschikking  van  een  volk  niet  wordt   gerespecteerd.       Voor  wie  interne  zelfbeschikking?       In  de  regel  komen  volkeren  enkel  in  aanmerking  voor  interne  zelfbeschikking.  Het  VN-­‐Handvest   spreekt  over  zelfbeschikking  van  ‘volkeren’  maar  er  bestaan  geen  internationaalrechtelijke   criteria  op  grond  waarvan  een  bepaalde  groep  mensen  zich  als  volk  kan  definiëren.     Het  principe  ontstond  in  de  context  van  het  kolonialisme  en  toepassing  op  een  volk  onder   vreemde  bezetting  (bv.  Palestijnse  muur).       Geen  duidelijkheid  over  of  recht  op  externe  zelfbeschikking  van  toepassing  is  op  etnische  of   religieuze  groep  binnen  een  bepaalde  staat  (bv.  voormalig  Joegoslavië)       Anderzijds  erkennen  verschillende  verklaringen    waaronder  “The  delceration  of  independance”       dat  koloniale  volkeren  recht  hebben  op  externe  zelfbeschikking.       à  Koloniale  volkeren  kunnen  onafhankelijk  worden  of  kunnen  kiezen  om  bij  het   moederland  te  blijven.       60     60  

 

 

 

    Door  Arbitragecommissie  van  EG-­‐Conferentie  over  Joegoslavië  werd  gesteld  dat  dit  recht  bestaat   voor  de  bevolking  van  een  grondgebied  dat  deel  uitmaakt  van  een  bestaande  federale  staat,  op   voorwaarde  dat  de  criteria  voor  een  statelijke  entiteit  uit  het  Verdrag  van  Montevideo  zijn   vervuld  De  commissie  ging  echter  niet  zo  ver  om  te  oordelen  dat  dat  recht  ook  bestaat  in  een   unitaire  staat.  Cultuur,  religie,…  van  elke  bevolkingsgroep  moet  wel  gerespecteerd  worden  door   die  staat!       Evenwicht  tussen  respect  voor  mensenrechten  en  int.  stabiliteit  en  recht  op  soevereiniteit  en   territoriale  integriteit  van  staten  !       Belangrijke  beperking:  uti  possidetis-­‐beginsel       Houdt  in  dat  bestaande  grenzen  niet  ten  vraag  mogen  worden  gesteld.  Eens  een  grens  is   getrokken  blijft  die  bestaan.       Die  regel  werd  het  eerst  toegepast  bij  het  uiteenvallen  van  het  Spaanse  Rijk  Latijns  Amerika  en   later  werd  toegepast  in  Afrika.     Belangrijk  als  je  weet  dat  die  grenzen  werden  getrokken  door  de  koloniale  overheersers  zonder   veel  rekening  te  houden.     Veel  kolonies  hebben  van  externe  zelfbeschikking  gebruik  gemaakt.       Hedendaagse  relevantie?  2  systemen  (+  1)     Trustgebieden  –  Art.  75,  77  HVN     Stapje  terug  in  de  tijd:     Volkenbond:  A-­‐,  B-­‐  en  C-­‐mandaten:   à  Bepaalde  mandaatgebieden  werden  klaargemaakt  voor  onafhankelijkheid       0pgericht  na  WOI,    overwinaars  creëerden  voor  het  eerst  regime  waarbij  bepaalde  gebieden   (mandaatgebieden)  moesten  worden  voorbereid  op  onafhankelijkheid.  Men  nam  alle  kolonies   van  de  verliezers  af  en  plaatste  die  onder  voogdijschap  van  een  ander  ontwikkeld  land  die  het   moest  laten  bijdragen  tot  bv  economische  ontwikkeling.  Enkel  beperkt  op  verliezers  WO1   (Duitsland,  Ottomaanse  rijk).     Na  WOII  vervangen  door  het  Trustschapssysteem  van  de  VN     Werken  met  triftgebieden  onder  voogdijschap  met  ontwikkelde  landen  met  taak   (onafhankelijkheid).  Weer  met  kolonies  verliezers  WOII  (Somalië  die  een  kolonie  was  van   Duitsland).  Vrijwillig  gaan  nog  staten  zich  onder  dat  systeem  plaatsen.       Intussen  zijn  alle  trust  gebieden  onafhankelijk  geworden.  Laatste  was  Palau  (onafhankelijk  in   1994).  Vandaag  geen  belang  meer.     Andere  ’niet-­‐zelfbesturende  gebieden     Het  zijn  gebieden  die  afhangen  van  het  moederland  maar     Geen  deel  uitmaken  van  het  Trustschapsstelsel.      

 

  61  

    à  Art.  73  HVN     In  1946  stelden  8  VN-­‐leden  een  lijst  met  72  entiteiten  op  van  degenen  die  nog  afhangen  van   koloniale  overheid  zonder  Trustschapstelsel.     De  meeste  van  die  72  zijn  al  onafhankelijk  à  bv.  Oost-­‐Timor     Vereiste  was  dat  de  ontwikkelde  landen  die  voogdij  hadden  over  die  gebieden  verslag  ging   uitbrengen  over  de  relaties  en  de  mate  waarin  met  het  gebied  voorbereide  op  definitieve  status.       Voor  de  meeste  is  de  statuskwestie  intussen  opgelost  –  resterende  entiteiten  op  de  lijst:   http://www.un.org/en/events/nonselfgoverning/nonselfgoverning.shtml       NU  16  gebieden  waarvoor  finale  status  nog  niet  is  bepaald.  Voornaamste  gebied  is  Westelijke   Sahara  (door  Marokko)    

Secessie  buiten  de  koloniale  context?  

  De  vraag  reist  telkens:  in  welke  mate  komen  volkeren  enkel  in  aanmerking  voor  interne   zelfbeschikkng  te  realiseren  binnen  de  bestaand  overheid  of  ook  aanspraak  maken  op  externe   zelfbeschikking?       Recht  op  ‘externe’  zelfbeschikking  is  erkent  bij:     • Koloniale  onderwerping   • Vreemde  overheersing   • Appartheidsregimes  bv.  Zuid-­‐Afrika       ⇒ Zeer  uitzonderlijke  situaties         Art.  7  Friendly  Relations  Declaration:  Nothing  in  the  foregoing  paragraphs  shall  be   construed  as  authorizing  or  encouraging  any  action  which  would  dismember  or   impair,  totally  or  in  part,  the  territorial  integrity  or  political  unity  of  sovereign  and   independent  States  conducting  themselves  in  compliance  with  the  principle  of  equal   rights  and  self-­‐determination  of  peoples  as  described  above  (…)     ⇒ Ontmoedigen  dat  buiten  die  uitzonderlijke  situaties  ook  onafhankelijkheidsclaims   ontstaan     Buiten  deze  hypotheses  à  terughoudendheid  int.  gemeenschap  –  voorkeur  interne   zelfbeschikking         Canadees  Hooggerechtshof,  20/08/1998,  Re.  Secession  of  Quebec:       62     Supreme  Court  of  Canada,  20  augustus  1998:       62  

 

 

 

      Quebec  wil  onafhankelijk  worden   à  Mogelijkheid  van  externe  zelfbeschikking  in  uitzonderlijke  situaties  -­‐>  recht  op   zelfbeschikking  verwezenlijken  binnen  bestaande  overheidsstructuren   ⇒ Geen  ‘recht’  op  secessie  als  recht  op  interne  zelfbeschikking  gerespecteerd     ð  “Possibly”  is  er  dan  mogelijkheid  op  interne  zelfbeschikking   ð Als  we  kijken  naar  inwoners  is  er  geen  belemmering  op  interne   zelfbeschikking  dus  komen  ze  niet  in  aanmerking  om  op  externe   zelfbeschikking  te  beroepen.   ⇒ Congres  voegt  mogelijkheid  toe  dat  er  ongrondwettige  beslissing  tot  stand  is  gekomen   en  dat  de  facto  afscheiding  is  die  ongrondwettelijkheid  is  en  fait  accompli  genereert     ⇒ Kijken  naar  herkenning  andere  staten       Andere  hypothese?     IGH-­‐advies  2010  i.v.m.  Kosovo     Gaat  over  overwegende  moslimbevolking  die  etnisch  aanleunt  bij  Albanië.  Autonomie  wordt   ingetrokken  naar  gezag  van  servische  meerderheid.  Kosovo  komt  daartegen  in  opstand,  situatie   escaleert  en  het  regime  van  Milosovich  gaat  over  tot  geweldadige  onderdrukking.     Reactie  int.  Gemeenschap  hierop:       1999  grijpt  navo  in  met  luchtopperatie  en  servie  bombarderen.  Dwingt  Milosovich  op  de  knieen   en  hij  zwicht  uiteindelijk.       Navo  voor  militaire  grondgroepen  stuurt  om  situatie  te  onthouden.  Blijft  jaren  duren  à  Kosovo   oppereert  appart  en  er  vinden  politieke  onderhandelingen  plaats  over  de  status  van  Kosovo.   Wordt  jaar  na  jaar  besproken  in  o.a.  EU  maar  men  komt  er  niet  uit  à  dood  spoor.     2008:  Kosovo  verklaart  zich  eenzijdig  onafhankelijk  à  niet  naar  zin  van  de  serviers  à  Kosovo   wordt  snel  erkent  van  Kosovo  als  staat  (bijna  iedereen  in  Europa  behalve  Spanje),  Rusland  en   China  niet  akkoord,  vrezen  voor  precendenteneffect.     2010:  Advies  wordt  gevraagd  aan  IGH  Den  Haag  à  Was  die  eenzijdige   onafhankelijkheidsverklaring  strijdig  met  int  recht?     Antwoord  hof:  men  erkent  recht  op  bijzondere  zelfbeschikking  (extern).  Mening  uiteenlopen   maar  dat  er  geen  standpunt  moet  worden  ingenomen.  Vraag  was  ‘is  die  kosovaarse   onafhakelijkheidsverklaring  strijdig  met  int  recht”  à  hof  spreekt  zich  daar  niet  over  uit  maar   wel  bijkomende  situaties  en  laat  die  vraag  terzijde.  Int  recht  bevat  geen  verbod  op  eenzijdige   onafhankelijksverklaring.         IGH:  erkent  recht  op  onafhankelijkheid  in  klassieke  gevallen  ><  remedial  secession  à  radicaal   verschillende  visies  à  in  het  ongewisse  gelaten     Anderzijds:  in  principe  geen  verbod  in  int.  recht  

 

 

  63  

            Besluit:       • int.  recht  spreekt  zich  niet  uitdrukkelijk  uit  omtrent  wettigheid  van  secessie  (evenmin   over  recht  staat  om  dit  met  geweld  tegen  te  gaan),  maar  biedt  kader  om  claims  te   beoordelen     • Mogelijkheid  van  een  ‘fait  accompli’…    

  Dismembratio:  bestaande  staat  valt  uiteen  in  twee  of  meer  nieuwe  staten     =  Staat  die  uiteenvalt  in  2  of  meerdere  staten.      

    Wat  met  rechtspersoonlijkheid  van  bestaande  staat?     Cf.  Sovjet-­‐Unie:  valt  uiteen  in  verschillende  onafhankelijke  staten  en  er  werd  beslist  dat  Rusland   int.  Rechterlijk  de  voorzitter  was  van  voormalige  sovjet  uni     Ex-­‐  Joegoslavië:  Serviërs  geclaimt  om  voorzetter  te  zijn  van  vroegere  groot  Joegoslavische   republiek  à  niet  erkent  geweest  met  als  gevolg  dat  federale  Joegoslavië  moest  vragen  om  weer   lid  te  worden       Fusie:  twee  of  meer  staten  vormen  één  enkele  staat  en  houden  op  te  bestaan  bv.  Tanzania     Personele  Unie:  verschillende  onafhankelijke  staten  delen  1  staatshoofd  zoals  bv  Britse  queen      

Andere  territoriale  entiteiten  (boek)  

  Voldoen  niet  aan  criteria  van  een  statelijke  entiteit:     • Territoriale  entiteiten  erkend  bij  verdrag     • Protectoraten  (bv.  Kosovo  (feiteljk  protectoraat  van  de  VN,  voorzien  tot  eind  2012)     • Mandaatgebieden  onder  de  Volkenbond     • Voogdij  (Trustshipt)  –gebieden  onder  VN     • Palesine  Autonomous  Area  (sui  generis  gebied)      

64     64  

 

 

 

   

4.  Rol  erkenning     Algemeen     •  

•

Mix  van  politiek,  int.  recht  en  nat.  recht     Verschillende  vormen  van  erkenning  –  verschillende  gevolgen  

Erkenning  van  Staten     niet  alle  4  criteria  zijn  vervuld  of  op  onwettige  manier  maar  in  realiteit  gaan  andere  staten  die   entiteit  als  staat  wel  erkennen  à  curatief  effect  van  erkenning     =  eenzijdige  handeling  waarbij  een  staat  een  nieuwe  staat  als  lid  van  de  int.  gemeenschap  erkent   en  aangeeft  bereid  te  zijn  als  dusdanig  met  de  staat  om  te  gaan       In  principe  een  politieke  keuze.  Uitzonderlijk  wel  beperkingen:       • Ontstaan  ingevolge  onwettig  gebruik  van  geweld?     • Optreden  VN-­‐Veiligheidsraad     • Premature  erkenning  secessie  ><  non-­‐interventiebeginsel         Reden  om  entiteit  niet  te  erkennen  als  staat:     • Onleefbaarheid  als  staat     • Gebrek  aan  onafhankelijkheid     • Totstandkoming  door  onwettig  gebruik  geweld       ⇒ Vb.  Noord-­‐Cyprus:  Turkije  (moederstaat)  heeft  met  gebruik  van  geweld  Noord-­‐ Cyprus  helpen  afscheiden,  maar  niemand  anders  dan  Turkije  erkend  Noord-­‐ Cyprus     Optreden  VN-­‐Veiligheidsraad  à  oproepen  om  staat  niet  te  erkennen     ⇒ Vb.  Huidige  Zimbabwe,  Zuid  Rhodesië  heeft  eigen  overheid  gevormd  met  blanke   minderheid  (schending  van  principe  van  zelfbeschikkingsrecht)  à  nooit  erkend     ð Onafhankelijk  geworden  in  ’80  door  VK     Premature  erkenning  secessie  à  schending  non-­‐interventiebeginsel     Afscheidingsbeweging  die  zich  wil  gaan  afscheuren  van  bestaande  staat,  wanneer   andere  staat  bij  begin  van  gewapend  conflict,  afscheidingsbeweging  gaat  erkennen  als   onafhankelijke  staat        à    inmenging  

 

 

  65  

 

Twee  visies     Constitutieve  benadering       maar  gradueel  verlaten  wegens  praktische  problemen  à  vandaag  de  bovenhand     Volgens  deze  theorie  is  de  erkenning  zelfs  een  voorwaarde  voor  het  staat-­‐zijn.  Er  wordt  dus   eigenlijk  een  vijfde  criterium  toegevoegd  aan  de  Montevideo-­‐criteria.         De  theorie  wordt  steeds  minder  gehanteerd  en  brengt  problemen  met  zich  mee:     • Een  (objectieve)  juridische  persoonlijkheid  hangt  hier  af  van  een  subjectieve   beoordeling  namelijk  de  politieke  daad     Sinds  uiteenvallen  van  voormalige  Sovjet-­‐Unie  en  Joegoslavië  doen  zich  nieuwe  ontwikkelingen   voor:     Eu  werkte  richtlijnen  uit  waarin  ze  voorwaarden  oplegt  voor  de  erkenning  à  verdergaand  dan   de  4  klassieke  uit  Verdrag  van  Montevideo     MAAR  dit  wijst  niet  op  een  constitutieve  theorie  want  het  niet  voldoen  aan  de  eisen  van  de  EU   belet  niet  dat  een  entiteit  een  staat  kan  worden  maar  enkel  die  entiteit  niet  als  staat  behandelen.         Declaratoire  benadering     De  erkenning  heeft  slechts  een  beperkt  juridisch  effect.  Het  is  louter  de  bevestiging  van  de   hoedanigheid  van  de  staat,  er  is  geen  voorwaarde  voor  het  statelijk  karakter  van  een  entiteit.       à  meest  gangbare  visie  in  de  int.  statenpraktijk!   Vb.  Israel  wordt  door  Arabische  staten  niet  erkend  als  staat  à  politiek  signaal,  maar  juridisch   heeft  dit  weinig  gevolgen     Cf.  Montevideo-­‐Verdrag,  Handvest  OAS  (“The  political  existence  of  the  State  is  independent  of   recognition  by  other  States.  Even  before  being  recognized,  the  State  has  the  right  to  defend  its   integrity  and  independence.”)    

Waarheid  is  genuanceerder:     Praktische  gevolgen,  praktische  impact     à  tak  wordt  beïnvloed  door  of  je  al  dan  niet  erkent  bent  door  andere  staat       Dat  de  EU  je  niet  als  staat  gaat  behandelen  omdat  je  niet  aan  de  eisen  voldoet  toont  het  belang   van  erkennig  aan  bv.  Kosovo  en  Zuid-­‐Ossetië,  onafhankelijk  uitgeroepen  staten.       Bewijswaarde     Waarde  van  collectieve  (niet-­‐)erkenning  en  lidmaatschap  Ios   66     ⇒ Cf.  lidmaatschap  VN  en  andere  IOs     66  

 

 

 

      ⇒ Cf.  erkenning  Palestina  als  waarnemerSTAAT  –  Res.  67/19  =politiek  zeer   gevoelig  –  ISH     Vroeger  was  Palestina  waarnemer  als  entiteit  en  wou  die  waarnemer  status  laten  upgraden  en   wou  non-­‐membered  state  worden.       Met  moest  zicht  dus  uitspreken  over  of  Palestina  een  staat  was  of  niet.  138  landen    hebben  dit   goedgekeurd  maar  Vs  (onder  meerdere)  hebben  natuurlijk  niet  toegestemd.       Als  je  een  resolutie  hebt  met  138  staten  akkoord  gaan  heeft  dit  een  grote  impact  +  bewijswaarde     Waarom  was  die  stemming  zo  controversieel?  Israel  dreigde  …           Tweede  aspect  aan  verbonden:       Aantal  jaar  geleden  heeft  Israël  verklaring  afgelegd  waarin  men  vraag  om  gebeurtenissen  in   Gaza  strook  sinds  2002  te  onderzoeken.  Staten  ookal  zijn  ze  gene  lid  bij  strafhof  kunnen  via   eenzijdige  verklaring  strafhof  rechtsmacht  te  geven.         2009:  openbare  aanklaging  à  ze  hebben  de  atoomverklaring  afgelegd  (gaza)     MAAR  die  verklaring  kan  enkel  afgelegd  worden  door  staten  en  in  palestina  is  daar  geen   unanimiteit  over.  Openbaar  aanklager  weigert  om  uitspraak  te  doen  over  die  staat.  Wij  kunnen   dus  geen  aanspraak  doen  of  het  al  dan  niet  een  staat  is  à  wachten  op  wat  algemene  vergadering   zegt.  Die  bevestigd  dat  en  dan  is  er  opening  vervolging  int.  Strafhof.        

  Erkenning  regering/staatshoofd:  

  Normaal  handeling  waarbij  staat  een  nieuwe  regering  die  op  ongrondwettelijke  wijze  aan  de   macht  is  gekomen  erkent  als  zijnde  bevoegd  om  de  staat  te  vertegenwoordigen.     ⇒ door  staatshoofd  zoals  koning  

  Men  kan  slechts  1  de  iure  regering  erkennen  –  gevolg     in  principe  objectief  gegeven  à  effectieve  controle  grondgebied     ‘premature’  erkenning  (vb.  in  burgeroorlog)  ><  non-­‐interventiebeginsel     Eerder  zeldzaam  –  in  onbruik     Wat  met  erkenningen  Libische  Overgangsraad  en  Syrische  Oppositieraad?     Als  je  een  rebellenregering  gaat  herkenning  is  er  spraak  van  premature  erkenning  à  strijdig     Verwarring  à  goed  kijken  naar  aard  van  de  erkenning,  gaat  over  politieke  erkenning  en  geen   juridische.  Aan  de  manier  waarop  dat  is  gefraseerd  kan  je  dit  afleiden  dus  wanneer  Frankrijk,  

 

 

  67  

Italië,  België  Syrische  oppositieraad  erkennen  wil  dat  niet  zeggen  dat  ze  het  Asad  regime  as   legitieme  overheid  erkennen.    

        Soorten  erkenning     De  jure  &  de  facto     Kan  de  jure  (  indien  aan  alle  juridische  vereisten  voldaan  is)  of  de  facto  (indien  niet  aan  alle   juridische  eisen  voldaan  is);  formeel  (  v.  Door  beginnen  van  diplomatieke  relaties)  of  impliciet   (bv.  Een  positieve  stem  in  de  Algemene  Vergadering  van  de  VN  voor  toelating  nieuw  lid)       Uitdrukkelijk/formeel  of  impliciet     formeel  (  v.  Door  beginnen  van  diplomatieke  relaties)  of  impliciet  (bv.  Een  positieve  stem  in  de   Algemene  Vergadering  van  de  VN  voor  toelating  nieuw  lid)       ⇒ Individueel  of  collectief:  soms  ook  voorwaardelijk    

 ‘Erkenning  van  oorlogsvoering’  à  oorlogsrecht  

  Helemaal  los  van  erkenning  van  staat  of  regering.       Wanneer  een  burgeroorlog  uitbreek  in  een  land  en  de  oorspronkelijke  regering  erkent   rebelregering  dan  heeft  dat  als  gevolg  dat  oorlogsrecht  in  werking  treedt.  à  als  dit  erkent  wordt   door  de  overheid  waar  er  oorlog  is         Redenen  voor  niet  erkenning  van  staatshoofd     à  Teken  van  afkeuring  van  overheid  door  niet-­‐erkennende  staat     Wel  erkennen  van  een  overheid  werd  daarom  soms  verkeerdelijk  begrepen  als  goedkeuring  van   de  overheid.  Door  Mexico  werd  daarom  de  Estrada  doctrine  uitgewerkt:  men  wou  niet  langer   een  overheid  erkennen  omdat  men  dit  al  interne  aangelegenheid  van  een  staat  beschouwde.       Juridisch  effect  bij  niet  erkennen  van  een  staat  in  het  Ipur  (boek)     • niet-­‐erkende  staat  kan  geen  vorderingen  instellen  voor  nationale  rechtbank  van  niet-­‐ erkende  staat  +  niet  beroepen  op  immuniteiten     • wetten  van  en  niet  erkend  land  worden  niet  aanvaard  voor  nat.  rechtbank             68     68  

 

 

 

                 

Verwerving/  verlies  van  grondgebied      

Evolutie  internationaal  recht     Verleden:  ‘first  come,  first  serve’  à  wie  het  eerst  is  krijgt  het  gebied><  niet  langer  houdbaar     Legaliteit  verwerving  moet  worden  beoordeeld  a.d.h.v.  int.  recht  zoals  van  toepassing  ten  tijde   van  verwerving  

Territorium  dat  voorheen  niet  aan  een  andere  staat  toebehoorde   =  terra  purius       Vandaag  geclaimt  door  een  staat     Effectieve  bezetting  (occupatio):       animus  occupendi  +  corpus  occupendi     =  subjectief  om  te  willen  controleren  +  objectief  element  daadwerkelijke  controle     Geografische  nabijheid  à  in  principe  alleen  als  gebied  onbewoonbaar  is       Op  grond  hiervan  kan  je  stellen  dat  het  onbewoonbaar  gebied  deel  uitmaakt  van  het  territorium     Acretie/avulsie      natuurlijke  uitbreiding  van  het  territorium  door  een  geleidelijke  aangroei  dan  wel  een  plotse   activiteit     ⇒ gebeurt  door  volkaanuitbarsting  bv  ondergrondse  volkaanuitbarsting  in  Japan       Wat  met    Zuidpool  Antarctica?       ⇒ sui  generis-­‐stelsel     1959:  Antartica  Verdrag  afgesloten  waarin  een  moratorium  werd  opgelegd  op  nieuwe  claims  en   de  bestaande  claims  on  hold  zijn  gezet  en  ipv  daarvan  mag  men  onderzoeken  uitvoeren  in   Antartica  mits  respect  voor  hebben.       Het  werd  nadien  nog  aangevuld  met  diverse  andere  verdragen  bv.  Overeenkomst  inzake  de   instandhouding  van  de  levende  rijkdommen  van  de  Antarctische  wateren  van  1890  (CCAMLR-­‐ Verdrag)  en  het  Protocol  bij  het  Antarctica-­‐Verdrag  betreffende  de  milieubescherming  van  1991.       Het  geheel  van  verdragen  vormt  het  Antarctisch  verdragensysteem.       Er  zijn  7  historische  claims  op  Antarctica:     1. Verenigd  Koninkrijk   2. Frankrijk   3. Noorwegen   4. Argentinië    

 

 

  69  

5. Chili   6. Australië   7. Nieuw-­‐Zeeland     Wat  met  de  Noordpool?     Valt  deels  onder  soevereiniteit  van  de  acht  omliggende  staten:     1. Canada   2. Rusland   3. Noorwegen   4. Denemarken   5. VS   ,…     Overgrote  deel  van  dit  gebied  is  bevroren  zee  en  valt  onder  het  statuut  van  int.  zeerecht.     Er  zijn  ook  nog  enkele  betwistingen  inzake  de  afbakeningen  v.d.  maritieme  gebieden.  Als  gevolg   van  de  klimaatswijziging  wordt  de  zee  bevaarbaar  en  wordt  de  toegang  tot  minerale   rijkdommen  van  de  zeebodem  mogelijk.  Dit  leidt  de  laatste  jaren  tot  toegenomen  aandacht  van   dit  gebied.           à  continentaal  plat  met  rijkdommen  in  grond      

Verwerving  van  gebied  dat  voorheen  aan  een  andere  staat  toebehoorde   Vroeger:  verovering  +  effectieve  controle  ><  HVN     Oorlog  1967    

Via  Verdrag  (cessie/fusie)     Kan  hierdoor  gebied  overdragen  aan  een  ander     Vb.  ‘Louisiana  purchase’  1803  àVs  kocht  via  verdrag  deel  van  Frankrijk  over       vb2  Guantanamo  lease     lease  overeenkomst  waarbij  VS  voor  onbepaalde  tijd  tegen  huur  die  basis  konden  gebruiken  in   Guantanamo.       akkoord  Chagos-­‐archipel     Maar:  nemo  dat  quod  non  habet  =  je  kan  niets  geven  wat  je  niet  hebt  dus  als  je  geen  geldige  titel   hebt       cf.  Island  of  Palmas-­‐arbitrage     Verdrag  waarin  Spanje  deel  afstaat  aan  VS.  Palmas  eiland  is  deel  van  het  pakket  maar  Spanje  had   geen  geldige  aanspraak  op  Palmas  dat  gecontroleerd  werd  door  Nederland.         70   Vandaag  eerder  zeldzaam  –  beperkte  grenscorrecties         70  

 

 

 

    Vb  grenscorrecties:  België  staat  lapje  grond  af  aan  Ned.  en  krijgt  een  stuk  in  ruil      

Secessie  erkend  door  oorspronkelijke  staat  

  Als  staat  gezag  uitoefend  over  een  gebied  dat  niet  van  hun  is       Usucapio/prescriptie:  indien  staat  gezag  uitoefent  over  gebied  van  andere  staat  die  afstand   doet  van  haar  aanspraken  door  te  erkennen/berusten  dan  kan  dat  gebied  opnieuw  van  eigenaar   verwisselen  à  zie  Palmas  hierboven     Noot:  Bij  twijfel  à  belang  effectieve  controle  en  berusting/erkenning       Temple  of  Preah  Vihear   • •

Tempel  ligt  in  grensgebied  tussen  Cambodja  en  Thailand     Vraag  in  welk  land  deze  nu  precies  ligt,  is  al  jaren  onderdeel  van  grensconflict  tussen   beide  landen  

Op  11  november  2013  heeft  Internationaal  Gerechtshof  geoordeeld  dat  tempel  zich  op   grondgebied  van  Cambodja  bevindt     Uitoefenen  van  effectieve  controle  (staatsfuncties  uitoefenen:  opzetten  van  een  administratie,   uitoefenen  van  een  politiemacht,  …)  à  kennelijke  (waarneembare)  uitoefening  van   soevereiniteit  en  berusting/erkenning     - Intentie  om  soevereiniteit  te  verkrijgen   Uitoefenen  van  die  functies  moet  in  continue  manier  zijn  tot  ‘kritische  datum’   (soevereiniteit  wordt  betwist)   - Vreedzame  uitoefening  (uitoefening  wordt  niet  betwist  door  andere  staten)   Occupatie  (gebied  dat  geen  enkele  staat  toebehoort  –  terra  nullius)  à  geen  probleem   Prescriptie  à  houding  van  vorige  titelhouder  van  soevereiniteit  van  belang  om  te  kunnen   vaststellen  of  over  vreedzame  uitoefening  van  staatsfuncties  gaat     Vroeger:  verovering  +  effectieve  controle  à  uitgesloten  door  HVN   Gebeurt  nog  heel  uitzonderlijk   - Doctrine  van  intertemporeel  recht  à  betwisting  over  soevereiniteit   Toepasselijke  wetgeving  =  wetgeving  die  van  toepassing  was  op  moment  van  kritische   datum   Gebruik  van  geweld  voor  verkrijgen  van  soevereiniteit  is  onwettig  vanaf  1945,  op  grond   van  intertemporeel  recht  is  titel  van  soevereiniteit  verkregen  door  gebruik  van  geweld   VOOR  1945  niet  meer  betwistbaar      

Territoriale  geschillen    

Grondslag  van  heel  wat  diplomatieke  geschillen  &  diverse  rechtszaken     Vb.  geschil  China-­‐Japan  rond  Senkaku/Diaoyu-­‐eilanden    

 

 

  71  

Ze  hebben  allebei  publieke  verklaring  afgelegd  waarom  hun  claim  juist  is     Diplomatiek  juridische  strijd     Japan:  uitoefening  controle  na  verificatie  status  als  ‘terra  nullius’;  later  geen  afstand  meer   gedaan  à  zegt  dat  sinds  20ste  eeuw  controle  beginnen  uitoefenen  en  door  de  decenia  heen  is  dit   blijven  duren       China:  historisch  onderdeel  van  Chinees  grondgebied  (historische  documenten/kaarten)  à   volgens  hun  helemaal  geen  terra  nullius     Voor  alle  vliegtuigen  die  doorkomen  moet  dat  gemeld  worden  aan  Chinese  overheid  wat  leidt  tot   militaire  spanning  want  VS  en  Japan  hebben  daar  al  vliegtuigen  laten  vliegen  zonder  dit  te   melden  aan  China     à  Hierdoor  militaire  spanning  tussen  2  landen     Spanning  loopt  op  –  cf.  ADIZ   Alle  vliegtuien  die  doorkomen  moet  dat  gemeld  worden  aan  Chinese  oerheid  wat  leidt  tot   militarire  spanning  want  VS  en  Japan  hebben  daar  al  vliegtuigen  laten  vliegen  zonder  dit  te   melden  aan  China.        

Andere  manieren  voor  het  verkrijgen  van  soevereiniteit    

  Ontdekking  (gevolgd  door  uitoefenen  van  effectieve  controle)  is  op  zich  niet  voldoende   (intentie,  continu…),  ook  uitoefening  van  effectieve  controle  vereist   Gebeurt  niet  meer  zo  veel  deze     over  via  verdrag  dagen         US  Naval  Base  Guantanamo  Bay  in  Cuba,  militaire  basis  van  VS   • Geregeld  bij  lease-­‐verdrag  tussen  landen  dat  wel  degelijk  grondgebied  is  van  Cuba  (soevereiniteit)   maar  dat  in  concessie  is  gegeven  aan  VS  (jurisdictie)  (huurovereenkomst)   • Regeling  kan  niet  worden  opgezegd  door  1  van  2  partijen,  moet  met  wederzijdse  instemming   • Statuut  is  terug  aan  bod  gekomen  met  gevangene  van  Guantanamo  bay  (Alqada  &  Tilibanstrijders)   • Am.  zegt  dat  ze  geen  grondwettelijke  rechten  hebben  omdat  ze  niet  op  Amerikaans  grondgebied  zitten   • Hof  heeft  anders  beslist  omdat  ze  wel  degelijk  jurisdictie  heeft  en  dat  dus  Amerikaanse  wetten  gelden   àkunnen  zich  beroepen  op  Amerikaanse  gerechtshoven     Island  of  palmas-­‐zaak  –  19de  eeuw     • Eilandje  in  buurt  van  Filippijnen   • Verdrag  tussen  VS  en  Spanje   • Spanje  verkoopt  Filippijnen  aan  VS   à  VS  dacht  dat  Palmas  in  die  koop  zat  -­‐>  gingen  er  van  uit  dat  ze  soevereiniteit  hadden  over  dat   eiland   à  Nederland  betwiste  dat  omdat  ze  effectieve  controle  had   • Hof  (arbitragerechtbank)  heeft  Nederland  gelijk  gegeven  omdat  ze  wel  degelijk  de  soevereiniteit   72   had     72  

 

 

 

    •

Uitoefenen  van  effectieve  controle  (uitoefenen  van  staatsfuncties)  voorrang  kreeg  op  hebben  van   titel  (koopakte)  

    Vandaag  eerder  zeldzaam  à  beperkte  grenscorrecties  

   

  Conquest:  verovering  door  gebruik  van  geweld  (conquest  of  paradise:  verovering  van  Z-­‐ Amerika)     • •

Voor  1945:  legitieme  manier  om  soevereiniteit  te  krijgen   Na  1945:  verboden  door  VN-­‐Handvest  

  Acretie:  uitbreiding  van  territorium  door  geleidelijke  aangroei   Vb.  zandbank  voor  Heist  (Belgische  kust)  is  beginnen  groeien  -­‐>  0,5  km²  groter     Avulsie:  uitbreiding  van  territorium  door  plotse  activiteit   Vb.  vulkanisch  eiland     Rechterlijke  beslissing  (kijken  wie  effectieve  controle  heeft,  rechtmatige  titel)   Vb.  tussen  Bolivia  en  Chili    

  6.  Statenopvolging     Interne  en  int.  gevolgen  van  veranderingen  in  soevereiniteit  over  grondgebied  

  Art.  2§1(b)  Weens  Verdrag  1978:  “replacement  of  one  State  by  another  in  the  responsibility  for   the  int.  relations  of  territory”    

Twee  benaderingen:  continuïteit  ><  tabula  rasa     ⇒ Wanneer  nieuwe  staat  tot  stand  komt  kan  die  van  0  beginnen  en  moet    die  geen  rekening   houden  met  die  ervoor      

⇒ Geen  statenopvolging  bij  naamsverandering,  regimewissel,…  

  Verschillende  scenario’s  van  statenopvolging     ⇒ Fusie,  dismembratio,  annexatie,  secessie,  tot  stand  komen  van  een  nieuwe…  

 

 

  73  

 

Types  van  statenopvolging     Universeel:  oorspronkelijke  staat  ophoudt  te  bestaan  en  verliest  dus  rechtspersoonlijkheid     Partieel:  situatie  waar  oorspronkelijke  staat  blijft  bestaan   à  Vb.  bepaald  gebied  scheurt  af    

Bronnen:     Vaak  ad  hoc  en  geregeld  in  verdrag  (devolutieakkoorden).       Als  je  zo’n  verdrag  aangaat  à  verdragen  geen  gevolgen  voor  derde  partijen    dus  enkel  voor   interne  relatie  tussen  die  staten.       Soms  worden  ad  hoc  bijkomende  akkoorden  afgesloten  -­‐>  ervoor  zorgen  dat  verdragen  ook   derden  binden.    

Internationaal  gewoonterecht    

Drie  documenten  ILC     •

•

•

1978  Weens  Verdrag  inzake  statenopvolging  met  betrekking  tot  verdragen       ⇒ belangrijkste  à  bepaald  impact  van  statenopvolging  op  voorgaande  verdragen.   Geen  groot  succes  maar  binden  t.a.v.  partijen  zelf     ð bv  heel  weinig  westerse  verdragen  die  het  hebben  geratificeerd     1983  Weens  Verdrag  inzake  statenopvolging  met  betrekking  tot  staatseigendom,   archieven  en  schulden       ⇒ (niet  in  werking)  à  geen  groot  succes     1999  Draft  articles  on  nationality  of  natural  persons  in  relation  to  State  succession       ⇒ Nuttig  vertrekput  om  lacunes  op  te  vullen  maar  weinig  gezag  ,  eerder  een   leidraad  

 

Wat  gebeurt  er  met:    

nationaliteit?       Bepaalde  beperkingen  in  ILC  ontwerpartikelen  –  cf.  recht  op  nationaliteit     ⇒ nationaliteit  van  individuen  mag  niet  worden  ontrokken     ⇒ ene  kijkt  naar  afstamming  en  andere  naar  territoriaal  aspect.  Int.  recht  komt  hier   beperkt  in  tussen:  bv.  kader  mensenrechtenverdragen     74     3  Algemene  principes  :     74  

 

 

 

      ILC  Draft  Articles  on  Nationality…     • Art.  1:  “every  individual  who,  on  the  date  of  the  succession  of  States,  had  the   nationality  of  the  predecessor  State,  irrespective  of  the  mode  of  acquisition  of   that  nationality,  has  the  right  to  the  nationality  of  at  least  one  of  the  States   concerned.”  à  recht  op  nationaliteit  of  één  van  betrokken  staten     • Art.  5:  “persons  concerned  having  their  habitual  residence  in  the  territory   affected  by  the  succession  of  States  are  presumed  to  acquire  the  nationality   of  the  successor  State  on  the  date  of  such  accession”  à  Verblijflaats     • Art.  8:  opvolgerstaat  is  niet  verplicht  om  nationaliteit  toe  te  kennen  aan   personen  met  nationaliteit  van  een  andere  staat  of  met  gewone  verblijfplaats   in  een  ander  land    

Eigendom       Eigendomsrechten  en  contractuele  rechten  particulieren?     PIGH  1923  “private  rights  acquired  under  existing  law  do  not  cease  on  a  change  of  sovereignty”   ><  socialistische  landen  en  ontwikkelingslanden  à  men  kiest  voor  continuïteit     à  private  rechten  verdwijnen  niet  wanneer  er  verandering  van  soevereiniteit  plaatsvindt     Gebied  onder  koloniale  bewind  dat  zich  klaarmaakt  voor  onafhankelijkheid  en  waar   moederstaat  allerlei  concessie  heeft  toegestaan  op  ontginnen  van  rijkdommen  aan  bepaalde   bedrijven       Onteigening?  Geen  eenduidig  antwoord  in  Verdrag  1978     ⇒ duidelijk  antwoord     ⇒  men  kiest  niet  uitdrukkelijk  partij         Art.  9  ev  Verdrag  1983:  onderscheid  tussen  universele  en  partiële  statenopvolging     ⇒ gaat  over  de  verschillende  vormen  van  staatsopvolging  zoals       ontbinding:  als  belgie  ooit  uiteen  zou  vallen  zou  er  volgens  dit  verdag  een  evenredige  verdeling   op  vlack  van  o.m.  rechten     Kolonisatie:  niet  instaan  voor  staatsschuld  van  moederland     Ontbinding:  evenwichtige  verdeling  i.v.m.  rechten,  belangen  en  eigendommen  die  dan  aan  beide   opvolgende  staten  worden  toebedeeld  

Staatsschuld?    

 

 

  75  

Verdrag  1983  maakt  onderscheid  naargelang  het  type  statenopvolging  à  vb.  dekolonisatie  ><   ontbinding    

Wat  met  Verdragen?  

  Grensverdragen  en  verdragen  inzake  rechten  over  territorium     à  continuïteit,  moeten  gerespecteerd  blijven     Extern  à  uti  possidetis  principe  (grenzen  die  bestaan  moeten  gerespecteerd  blijven,  nooit   aantasting  van  interne  grenzen)       ⇒ Principe  kent  zijn  oorsprong  in  het  uiteenvallen  van  het  Spaanse  rijk  in  Zuid-­‐Amerika     ð Zaak  voor  IGH  (Frontier  Dispute  zaak)  werd  ook  de  algemene  toepassing  van  dit   principe  aanvaard     ð Meer  recent  werd  dit  principe  door  Arbitragecommissie  van  de  EG-­‐Conferentie  over   Joegoslavië  ook  van  toepassing  verklaard  op  ieuwe  onafhankelijke  staten  van  een   voormalige  federale  staat     Intern  à  men  kan  wel  onderhandelen    

Personele/politieke  verdragen  (vb.  Warschaupact)       Gelinkt  met  aard  van  regime  zoals  vriendschapsverdragen  en  zijn  politiek  getint   à  Bv  warshaupact  

  Multilaterale  mensenrechtenverdragen     Voorkeur  van  continuiteit.  Aangegane  mensenrecht  ook  binden  ten  aanzien  van  opvolgerstaat  

  Andere  verdragen  à  onderscheid  naargelang  vorm  van  statenopvolging     Dekolonisatie  à  Art.  16  e.v.  Verdrag  1978   Aangegane  verbintenissen  niet  bindend     Dismembratio  of  cessie  à  Art.  34     Kan  vrijwillig  gevolgen  blijven  à  billaterale  akkoorden  wel  toestemming  nodig     Fusie  à  Art.  31     Tabula  rasa-­‐beginsel:  iets  of  iemand  die  nog  niet  beïnvloedt  is  van  buitenaf      

     

  Wat  met  lidmaatschap  IOs?  

76      

76  

 

 

 

   

Voortgangerstaat         Partiële  of  universele  statenopvolging?       • Partiële  staat:  blijft  lid  bij  organisatie  waar  men  lid  bij  was     • Universele  staat:  niet  meer  lid    

Opvolgerstaat     Dekolonisatie,  dismembratio,  cessieà  lidmaadschap  aanvragen  bij  vs     Fusie:  blijft  nog  lid    

Beëindigen  van  een  staat  (staat  in  boek  niet  gezegd  in  les)     Vandaag  niet  meer  mogelijk  op  onvrijwillige  manier     3  manieren:       • Vrijwillige  onderwerping  aan  2  staten     • Samenstelling  van  2  staten     • Splitsen  van  een  staat  in  2  of  meer  nieuwe  staten        

7.  Jurisdictie     =  Wetgevend  optreden  t.a.v.  bepaalde  zaken      

Algemeen:  

  Jurisdictie  of  rechtsmacht  =  bevoegdheid  die  volkenrechtelijke  subjecten,  i.h.b.  staten,  kunnen   uitoefenen  over  personen,  zaken  of  gebeurtenissen  

  Drie  types:       1. wetgevend:  jurisdictie  om  rechtsregels  voor  te  schrijven.  Deze  is  in  theorie  onbeperkt   à  een  staat  kan  voor  om  het  even  wie  en  om  het  even  waar  rechtsregels  voorschrijven.       2. Rechterlijk     3. Handhavings-­‐  of  afdwingingsjurisdictie:  beperkt  praktisch  de  wetgevende  jurisdictie.   Het  is  de  jurisdictie  om  rechtsregels  af  te  dwingen.  Omvat  zowel  politionele  handhaving  (   controleren  of  wetten  worden  nageleefd;  Wegens  niet-­‐naleving  voor  rechtbank  worden   gebracht)  als  rechterlijke  jurisdictie.  De  uitoefening  ervan  is  beperkt  tot  het  eigen   grondgebied.  Een  staat  kan  daar  vrijwillig  van  afwijken  maar  dat  gebeurt  slechts  heel   uitzonderlijk  (bv.  Lockerbie  zaak)    

 

  77  

  Lockerbie  zaak   • • •

Schotse  plaats  Lockerbie     Amerikaans  vliegtuig,  met  terroristische  aanslag  -­‐>  neergestort  op  Lockerbie     Normale  gang  van  zaken  zou  zijn  dat  proces  van  2  Libiërs  in  Engeland  zou  plaatsvinden   à  Libië  ziet  dat  niet  zitten  maar  Engeland  wou  die  mensen  niet  uitleveren  omdat  dat   tot  straffeloosheid  zou  leiden  à  overeenkomst  gekomen  tussen  Nederland  (als   gastland,  procedure  voor  RB  mag  op  Nederlands  grondgebied),  Libië  en  Engeland  

Schotse  rechters  zijn  naar  Nederland  gekomen  &  volgens  Schotse  recht  à  staat  ziet  vrijwillig  af   van  haar  handhavingsjurisdictie     Handhavingsjurisdictie       in  principe  uitgesloten  à  staat  kan  dat  niet  in  grond  van  andere  staat  zonder  toestemming  van   staat  in  kwestie  doe  je  dat  wel  dan  breek  je  een  inbreuk  op  territorium  van  die  staat  en  ook  op   verbod  gebruik  van  geweld    

Wetgevend/rechterlijk   2  jurisdicties    

  Benadering  PIGH  Lotus-­‐zaak  1927     Botsing  op  zee  tussen  frans  en  Turks  schip    à  Franse  kapitein  veroordeeld  door  Turkije     Frankrijk  verzet  zicht  tegen  het  idee  dat  Turkije  rechterlijke  jurisdictie  had  in  die  zaak.     permanent  IGH:  tenzij  regel  die  het  verbiedt,  heb  je  rechterlijke  jurisdictie  en  wetgevende  buiten   grondgebied.  Mag  tenzij  verbod.     vb.  1960:  Israël  commando’s  naar  Argentijnse  overheid  gestuurd.       Vb2:  Osama  Binladen  zonder  meedelen  aan  Palestijnse  overheid     Bijzondere  gevallen     • Functionele  jurisdictie  (maritieme  zones)     • Globale  rechtsgebieden/sui  generis-­‐stelsels  bv.  Antartica      beslist  dat  Turkije  wel  jurisdictie  had.             78         78  

 

 

 

    ><  gewoonterecht  à  nood  aan  link  met  ‘permissief  beginsel’?     Verboden  tenzij  aanknoping  dat  je  ook  buiten  je  grondgebied  optreedt  –  permissief  beginsel  à   heel  andere  visie     à    consensus  lotus  benadering  foutief.  Uitgangspunt:  geen  rechtgevende  of  wetgevende  buiten   grondgebied  tenzij  permissief  beginsel  inroepbaar  (grondslag/motivering  ter  verantwoording   optreden  buiten  grondgebied).  

Actualiteitstukje  (besproken  voor  start  nieuwe  les)     IGH:  Kroatië  vs.  Bosnië:  schending  genocideverdrag?  Servië  verdrag  geschonden  in  conflict  met   Kroatië.   Oost-­‐Timor  vs.  Australië:  verdrag  rond  ontginning  oliereserves  in  Timolese  Zee.  Australië   ministerraad  Oost-­‐Timor  afgeluisterd  voor  gunstige  positie  tijdens  onderhandelingen.  IGH:   voorlopige  maatregelen:  (Australië  binnengevallen  in  kantoor  advocaat  Oost-­‐Timor)  bevel   Australië  in  beslaggenomen  documenten  verzegeld  te  laten.  Grond  zaak  niet  beslecht.   ISH:  2de  veroordeling:  Congolese  strijdsheer  veroordeeld.       Oekraïne:  protest  Kiev  en  vlucht  Janokovish.  Rusland  stuurt  troepen  naar  Krimm.   1ste  Vraag:  Russische  interventie  i.o.m.  int.recht?  VN-­‐Handvest  gerespecteerd?   2de  vraag:  Regionale  overheid  Krimm  vorm  autonomie  binnen  Oekraine  à  verklaard  afscheuring   Rusland  +  aankondiging  referendum  eventuele  aansluiting  Krimm  bij  Rusland.  Reacties  EU  en   VS:  houding  regionale  overheid  Krimm  strijdig  met  GW  Oekraïne  en    strijdig  met  int.  recht  à   betwistbaar   à  Regionale  regering/overheid/Krimm  afscheurt  van  Rl  strijdig  met  int.  recht?   2  vragen  :  Strijdig  met  internationaalrechtelijke  regel?  Of  beroepen  op  internationaalrechtelijk   gunst?   Strijdig  met  Int.  recht:  recht  op      (intern/extern)   Intern  (binnen  bestaande  staatsstructuur  deelnemen  aan  politieke  leven,  nastreven  eigen   culturele  economische,  sociale  agenda)   Extern  (zelf  politieke  statuut  kiezen  en  al  dan  niet  onafhankelijkheid)   Koloniale  context  en  andere  uitzonderlijk  gevallen:  betwisting  volken  recht  op  externe   zelfbeschikking.  Buiten  gevallen:  controversieel.   -­‐  Uitspraak  Canadees  Hooggerechtshof:  wanneer  volk  (Quebec)  op  voorwaarde  gewijs  kan   deelnemen  aan  politieke  leven  en  effectief  recht  interne  zelfbeschikking  voldoende  kan  plooien,   dan  geen  aanspraak  recht  op  externe  zelfbeschikking  à  Krimm:  deelgebied  Oekraïne  met  vorm   autonomie  en  regionale  regering  nemen  deel  aan  politieke  leven,  vertegenwoordiging  in   parlement:  recht  op  interne  zelfbeschikking  à  autoriteiten  Krimm  geen  recht  op   zelfbeschikking/juridische  aanspraken  op  onafhankelijkheid.    

 

 

  79  

-­‐  Houding  Regionale  autoriteiten  onwettig/schending  regel  int.  recht?  Precedent:   onafhankelijkheidsverklaring  Kosovo:  eenzijdig  en  onafhankelijkheidsverklaring  Kosovaarse   volk(svertegenwoordigers)  strijdig  met  int.  recht  à  niet  verboden  door  bestaand  regel  int.  recht     à  Krimm:  geen  juridische  basis  voor  recht  op  onafhankelijkheid  maar  ook  niet  eenzijdige   onafhankelijkheidsverklaring  Krimm  strijdig  met  int.  recht.     -­‐  Welke  mate  situatie  beïnvloed  door  Russische  interventie?  Impact  op  wettigheid.  

Territoriale  jurisdictie     Heeft  een  absoluut  karakter:  de  staat  heeft  de  volledige  en  absolute  bevoegdheid  binnen  zijn   grondgebied  zowel  op  wetgevend  als  op  handhavingsvlak.  Geen  andere  entiteit  heeft  er   handhavingsbevoegdheid.  Volgt  uit  soevereiniteit  à  binnen  territorium  volle  juristdictie     Eigen  grondgebied  (volle  en  exclusieve)  à    andere  staten  niet  optreden,  zelf  volle  wetgevende,   rechterlijke  en  handhavingsjurisdictie.     Uitzonderingen  /  Immuniteiten:      

 

• • • • • •

Geen  jurisdictie  over  diplomaten   Lockerbie  zaak   Militaire  basis  van  de  VS  in  Cuba   algemeen  vreemde  overheidsfunctionarissen   personeelsleden  VN   staten  

Andere   Grondgebied  niet  gebruiken  op  wijze  die  schadelijk  is  voor  andere  landen  .  bv.  staten   verplichting  op  te  treden  tegen  gewapende  groepen  die  zich  vestigen  binnen  territorium   waarvan  ze  op  grondgebied  aanslag  gaan  plegen  op  andere  staat.   àlandgedeelte,  binnenwateren,  territoriale  zee,  nationale  luchtruim     Verdrag:  eigen  volle  en  exclusieve  territoriale  jurisdictie  beperken   Bv.  politionele  samenwerking  België  en  Frankrijk:  akkoorden  maken  franse  politie   mogelijk  personen  buiten  grens  in  België  personen  te  achtervolgen.   Afbakening:  Veelal  vastgelegd  in  grensverdragen   à  Relevantie  natuurlijke  grenzen  &  beginselen  int.  recht      

In  principe  volle  en  exclusieve  bevoegdheid,  maar  uitzonderingen:    

80     80  

 

 

 

    − − − −  

Ter  zee  (zeerecht):  schip  vaart  door  zee  dat  niet  aanmeert  in  België,  louter  passeren.  Als   misdrijf  aan  boord  (bv.  moord):  optreden  niet  zomaar  mogelijk  -­‐>  komt  toe  aan  vlaggenstaat.   Uitgangspunt:  rekening  houden  met  diverse  beperkingen  op  volle  en  exclusieve  territoriale   jurisdictie.   Te  land   In  de  lucht  

Extraterritoriale  jurisdictie  uitzondering   Strafzaken     Uitgangspunt:  enkel  vervolging  misdrijven  vervolgen  binnen  eigen  grondgebied.  Als  buiten,   moet  verantwoording  mogelijk  zijn  door  steunen  op  permissieve  beginselen     De  gronden  voor  het  uitoefenen  van  jurisdictie  in  burgerlijke  en  strafzaken  zijn:   1. 2. 3. 4. 5.

Territoriale  jurisdictie   Personele  jurisdictie   Universele  jurisdictie   Beschermingsjurisdictie   Passieve  personaliteitsjurisdictie  

à  Belgische  wetgeving:     − −

art.  3  Sw.  (element  misdrijf  op  Belgisch  grondgebied  voldoende  voor  vervolging  in  België).   Art.  3  S.W.:  “misdrijf,  op  het  grondgebied  (…)  door  Belgen  of  vreemdelingen  gepleegd”   Art.  4Sw.:  geen  vervolging  tenzij  bij  wet  bepaald.  

  Uitzonderingsmogelijkheden  in  wet   Actief  personaliteitsbeginselen     − − −

Vervolging  misdrijven  door  Belgen  in  buitenland  gepleegd.   Tegenhanger  van  staten  die  weigeren  eigen  onderdanen  uit  te  leveren  aan  derde  landen  (↔   staten  eigen  onderdanen  uitleveren).   Ruimere  interpretatie  België:  vervolging  als  hoofdverblijfplaats  in  België  (ongeacht   nationaliteit/hoofdverblijfplaats  op  ogenblik  feiten)  à  niet  voor  alle  misdrijven  (opgesomd   in  sw)  

Dubbele  incriminatie:  zowel  strafbaar  in  België  als  in  land  waar  gepleegd.   Beschermingsbeginsel     =  jurisdictie  over  gebeurtenissen  met  nadelig  effect  op  staat  ongeacht  door  wie  of  waar     • Sommige  staten  passen  dit  toe  voor  alle  gebeurtenissen  met  effect  op  staat:  effecten   doctrine     • Zelden  bijkomende  voorwaarden    

 

 

  81  

Relevante  aanknopingspunt:  belangen  staat  in  kwestie.  Vervolging  bepaalde  misdrijven   gepleegd  in  buitenland  die  essentiële  belangen  staat  aantasten  of  staatsveiligheid  aantasten.   Achterliggende  grondslag   à  Mogelijk  dergelijke  misdrijven  in  buitenland  gepleegd  en  dat  autoriteiten  land  in   kwestie  geen  belang  bij  vervolging  of  weigeren  uitlevering  (bv.  politiek  misdrijf   waarvoor  weigering  uitlevering).   à  Belgische  Sw:  beperkt  aantal  misdrijven  (art.  10).   Passief  personaliteitsbeginsel     uitoefenen  van  jurisdictie  op  grond  van  nationaliteit  van  slachtoffer     • Controversieel,  maar  neemt  langzaam  toe     • Nationaliteit  slachtoffer     • Controversiëler  dan  actief     ⇒ Indruk  dat  geen  vertrouwen  in  rechtsvervolging  derde  land.     • Enkele  jaren  geleden  ingevoerd  in  België  voor  bepaalde  misdrijven.     ⇒ Oorlogsmisdaden,  misdaden  tegen  mensheid     • Bijkomende  voorwaarden  door  controverse     -­‐ Slachtoffer  Belgische  nationaliteit  of  hoofdverblijfplaats.   -­‐ Ogenblik    vervolging  en  feiten!   -­‐ Extra  beperking:  minimale  strafmaat  in  land  waar  misdrijf  gepleegd.   Universaliteitsbeginsel     =  jurisdictie  ongeacht  plaats  en  persoon  van  misdrijf   Aanknopingspunt:  buitengewoon  ernstige  aard  feiten  (zeer  ernstige  misdrijven)   ⇒ Historisch  gegroeid  door  optreden  tegen  piraterij  door  staten     ⇒ Misdrijf  buiten  grondgebied  staten  waarbij  staten  belangen  hebben  bij   gemeenschappelijk  optreden  vervolging.     ⇒ Voor  uitgebreider  aantal  misdrijven    

82   Voorwaarde:  Enkel  waarvoor  basis  in  verdrag  of  gewoonterecht  (juridische  basis).     82  

 

 

 

    -­‐

Foltering:  vervolgingsmogelijkheid  ook  al  wanneer  dader  of  slachtoffer  geen  Belgische   nationaliteit.   -­‐ Zeerecht:  piraterij   -­‐ Montreal-­‐verdrag:  kaping  vliegtuigen  (burgerluchtvaart)   -­‐ Conventies  Genève  1949:  oorlogsrecht  (juridische  basis  universele  basis  oorlogsmisdaden).     ð Uitdrukkelijke  basis  toelating  jurisdictie  voor  zeer  ernstige  misdrijven  buiten  grondgebied.   Buitengrondgebied:  genocide,  misdaden  tegen  mensheid,  oorlogsmisdaden   •

Genocideverdrag  1951:  vervolging  genocide  waar  verwijst  naar  vervolging  door  staat   waar  plaatsgevonden  (geen  verdragsrechtelijk  aanknopingspunt,  wel  internationaal   gewoonterechtelijke  aanknopingspunt  (universele  jurisdictie  toegelaten  door   gewoonterecht)  

Aut  dedere,  aud  judicaire:  ofwel  uitlevering,  ofwel  zelf  vervolging.   •

•

Vervat  in  verschillende  verdragen  die  ook  meestal  basis  vormen  voor  universele  jurisdictie   (bv.  anti-­‐folter,  montreal-­‐conventie…       België-­‐Senegal:  voormalig  president  verdacht  voor  foltering,  oorlogsmisdaden,  misdaden   tegen  mensheid.  Na  dictatuur  terug  naar  Senegal  waar  asiel.  België  besloot  te  vervolgen  en   vroeg  Senegal  voor  uitlevering  à  Senegal  geen  uitlevering  door  uitvluchten  (wetgeving  niet   aangepast,  financiële  middelen…)  à  België  daagt  Senegal  voor  Hof  Den  Haag  volgens   principe  aut  dedere,  aut  judicaire.  Hof  heeft  België  gelijk:  Senegal  tekortgeschoten  in   verplichtingen  en  moet  zelf  vervolgen  ofwel  uitleveren  waarbij  gekozen  voor  zelf  te   vervolgen.  

Gevoelig   • •

Aangevoeld  als  Vorm  interventie  in  eigen  juridisch  politiek  bestel.   Politiek  controversieel  (’90,  2000).   à  Slachtoffers  aanmelden  bij  justitie:  pro-­‐actief  vervolging  personen,  ook  plaatselijke   personen.     à  België:    genocidewet    

1999:  uitgebreid  na  gebeurtenissen  in  Rwanda:  geen  aanknopingspunt  nodig  met  België  voor   vervolging  en  slachtoffers  konden  zelf  procedure  in  gang  zetten  (burgerlijke  partijstelling)  

•

Bv.  Procedure  tegen  Yerodia.       Arrest  Warrant  zaak/Yerodia   België  had  ‘genocidewet’  die  toepassing  maakte  van  universele  jurisdictie,  op  basis   waarop  elk  land  zijn  jurisdictie  kan  uitoefenen  over  zeer  ernstige  internationale   misdrijven,  ongeacht  plaats  of  nationaliteit   Persoon  was  Minister  van  Buitenlandse  zaken  (die  tevens  immuniteit  had)  Yerodia  

•   Wet  is  dan  gewijzigd  à  klacht  kan  enkel  gebeuren  door  Belgen  en  mensen  die  in  België   verblijven/aanknopingspunt:  buitengewoon  ernstige  aard  feiten  

 

 

  83  

Controverse:  België  in  2003  toepassingsgebied  sterk  ingeperkt  door  druk  andere  landen  maar   nog  niet  voldoende  (strijd  met  VS:  Vs  dreigde  NAVO-­‐hoofdkwartier  weg  te  halen  uit  België):   België  genocidewet  finaal  ingetrokken  en  stukken  opgenomen  in  VTSv.  (rechtsbasis  nodig,  maar   bijzondere  voorwaarden  voorzien:  niet  meer  via  burgerlijke  partijstelling  wel  via  federale   procureur    (politieke  belangen  in  rekening)  +  verdachte  op  grondgebied).     Discussie  of  Dwingende  vereiste?  Geen  universele  jurisdictie  toepassen  wanneer  verdachte  op   grondgebied  (verworpen  à  geen  bindende  vereiste)   ISH:  geen  universele  jurisdictie.   • • •

Niet  zomaar  rechtsmacht  ongeacht  waar  misdrijven  zich  voordoen.   Enkel  rechtsmacht  in  functie  van  wie  partij  is  bij  statuut  à  welke  landen  partij  +  kijken  naar   misdrijven  plaats  op  grondgebied  partij  of  nationaliteit.   Uitzondering:  VN-­‐veiligheidsraad  zaak  doorverwijzen  (eender  welke  zaak  doorverwijsbaar   door  VN-­‐veiligheidsraad)  ,  dan  universele  jurisdictie  ISH  (geen  rekening  houden  met   territoriale  of  nationale  jurisdictie).  

Andere  materies     Foutaansprakelijkheid  burgerlijke  zaken   • •

Fout  waarvoor  schadevergoeding  bekomen.   Universele  jurisdictie  staatsaanspr.  burgerlijke  zaken?  Grote  meerderheid  landen  niet   maar  in  VS  dergelijks:  tegenhanger  oude  Belgische  genocidewet  -­‐>  Amerikaanse  wet   1789:  document  ingeroepen  (1980)voor  schadevergoeding  te  bekomen  voor  foltering.    

Feiten:  verzoek  door  zoon  dokter  uit  Paraguay  die  daar  was  gefolterd  en  vermoord  door  lokale   politiechef  nl.  Pena-­‐Irala   Wanneer  2  personen  zich  in  VS  bevinden  stelt  zoon  procedure  in  voor  Amerikaanse  rechter  om   op  grond  van  tor  statues  schadevergoeding  te  bekomen  voor  schending  van  law  of  nations  (=  int.   recht:  inbreuk  verbod  foltering).   Hof:  Tort  statues:  wettige  basis  voor  schending  int.  recht  +  toekenning  schadevergoeding   aan  Filartiga.     Revolutionair  arrest:  Tort  statues  in  andere  Amerikaanse  procedures  tegen  personen  en   ondernemingen,  vooral  multinationale  ondernemingen  (mensenrechtenschendingen)  -­‐>   meestal  niet  slagen  maar  belangrijk  wapen  naar  universele  jurisdictie  in  burgerlijke  zaken.   Zoals  genocidewet  ook  controversieel  -­‐>  US  Supreme  Court  gaat  aantal  arresten  vellen   waarin  men  draagwijdte  wet  beperkt.   2004  Sosa  vs.  Humberto  :  persoon  die  beroofd  was  van  vrijheid  die  betrokken   was  bij  Mexicaanse  drugshandel:  Hof  perkt  toepassingsgebied  in  tot  zeer   ernstige  schendingen  van  belangrijkste  schendingen  int.  recht.  -­‐>in  zaak  geen   voldoende  ernstige  schending  maar  nog  steeds  grondslag  universele   jurisdictie.    

84     84  

 

 

 

    2013:  Kiobel  m.b.t.  doen  en  laten  van  Brits  Nederlandse  petroleum   maatschappij.  Activiteiten  van  bedrijf  in  Nigeria:  Sheldon  Dutch  ontgint  olie   met  nefast  effect  op  milieu.  En  lokale  bevolking  protesteer  tegen  multinational   die  overheid  Nigeria  inschakelt  die  troepen  stuurt  om  protest  gewelddadig  te   onderdrukken  à  betaling  militairen  van  nigeriaanse  overheid  en  krijgt   opdracht,  materiaal.  Militairen  gaan  effectief  mensen  folteren,  willekeurige   aanhouding,  moorden  à  ernstige  mensenrechtenschendingen.  Aantal   nabestaanden  slachtoffers  brengen  zaak  voor  Amerikaanse  rechter  o.g.v.  alien   tort  statues.  Ditmaal  SC:  duidelijkheid  gebracht  rond  draagwijdte.  Finaal   gezegd  dat  geen  basis  voor  extraterritoriale  jurisdictie.  SC:  kijken  naar   oorsprong  wet  en  was  niet  bedoeling  algemene  grondslag  voor  universele   burgerlijke  jurisdictie  te  bieden.  Optreden  tegen  piraterij  was  oorspr.   bedoeling  wat  plaatsvindt  buiten  grondgebied  alle  staat.   Citaat:  als  men  wetten  gaat  kijken  die  jurisdictionele  basis  bieden,  bestaat  vermoeden  dat  deze   niet  extraterritoriaal  geldt  (enkel  voor  grondgebied).  Maar  weerlegbaar:  tonen  dat  wetgever   bedoeling  had  om  onderhandelingen  buiten  grondgebied  toe  te  staan.   ⇒ Bewijs  weerleggen  vermoeden  bij  alien  tort  statue:  oorsprong  wet  toont  niet  aan  dat     wetgever  ambitie  om  eerste  te  zijn  voor  universeel  te  regelen.   ⇒ Hoven  en  rechtbanken  zijn  vaak  politiek  bepaalt.  Men  gaat  rekening  houden  met   gevolgen.  Bv.  stel  dat  statue  als  basis  universele  jurisdictie,  als  VS  zich  gaat    profileren  als   diegene  met  universele  jurisdictie  in  alle  plaats  delictuele  gevallen  dan  kunnen  ook   andere  landen  dit  gaan  doen.   Besluit:  geen  bewijzen  om  te  verwerpen  waardoor  zaak  verworpen.   Impact:  zoals  genocidewet  ingeperkt  en  afgeschaft  waardoor  zaken  rond   mensenrechtenschendingen  niet  meer  voor  Amerikaanse  rechter  kunnen  worden  gebracht.   maar  congres  kan  wel  andere  zaken  aannemen  waarvoor  jurisdictie  voor  buiten  grondgebied   bestaat.  -­‐>  torture  victim  protection  act  1991:  beperkt  toepassingsgebied:  foltering  maar   voorzien  van  uitdrukkelijke  basis  voor  vervolging.   Economisch  recht     Mededingingsrecht:  vooral  betrekking  op  2  zaken:  ondernemingen  die  onderling  afspraken   maken  (concurrentie  verhinderen)  en  versmelting  bedrijven  (concetratiecontrole:   overheidsorgaan  gaat  preventief  nagaan  of  er  nadelige  gevolgen  zouden  zijn  voor  markt  of   consumenten.   Extrater.  Toepassen  wet  à  effects  doctrine  en  Sherman  Act  (basis  Amerikaanse   mededingingsrecht).   •

 

Sherman  Act:  Amerikaanse  rechter  heeft  jurisdictie  in  mededingingszaken  telkens   wanneer  potentiële  inbreuk  effect  heeft  op  Amerikaanse  markt.  Bv.  2  ondernemingen   gevestigd  in  Europa  die  prijsafspraken  gaan  maken  en  in  onderling  overleg  in  hoogte   drijven.  Als  effect  op  Am.  Markt,  dan  kan  Amerikaanse  rechter  ingrijpen.  In  

 

  85  

•

België/Europa:  zelfde  systeem,  als  gevolg  op  europese  markt,  europees  ingrijpen   mogelijk.   Concentratiecontrole:  bv.  samengaan  Apple  en  samsung  -­‐>-­‐>  effect  op  Europese  markt.  

Economische  sancties   1996:  Amerikaans  sanctieregime  t.a.v.  Cuba:  verregaande  gevolgen  à  impact/gevolgen  op  alle   ondernemingen  die  zaken  doen  met  Cubaanse  ondernemingen  -­‐>  sancties  opgelegd  o.b.v.  Act.   Uitlevering     Handhavingsjurisdictie:  beperkt  tot  eigen  grondgebied,  niet  toepasbaar  buiten  grondgebied   vandaar  belang  uitlevering,  overdragen  voorvluchtigen.   Bronnen:  mengeling  nationaal  strafrecht    en  nationaal  administratief  recht  en  groot  stuk  int.   recht.   ⇒ 1974  uitleveringswet  en  wet  1983  voor  België.     Int.  recht:     • Billaterale  akkoorden  die  uitlevering  mogelijk  maken   • Eur.  Uitleveringsverdrag  (bilateraal)     • Europees  aanhoudingsverdrag  op  voorgrond  als  resultaat  Europese  wetgeving  2002  -­‐>   instrument  binnen  Europa  dat  uitlevering  vergemakkelijkt  tussen  EU-­‐lidstaten.   • 2003  akkoord  tussen  EU  en  VS:  rechtstreeks  betrekking  op  vraag  mogelijkheid   uitlevering  -­‐>  sommige  landen  gaan  rechtstreeks  in  op  uitleveringskwestie.   Andere  verdragen  die  niet  zozeer  over  uitlevering  gaan  maar  indirecte  vat  op  .  Bv.  VN  alti-­‐ folterverdrag    (verplichting  uitlevering  of  vervolging),  mensenrechtenverdragen.   Relevantie  regels   Principe:  geen  plicht  tot  uitlevering  tenzij  nationale  wet,  bilateraal  of  multilateraal  verdrag  of   gewoonterecht  anders  bepaalt  à  Bv.  anti-­‐folterverdrag:  ofwel  vervolging  ofwel  uitlevering   wanneer  foltering.   ⇒ België  mag  niet  uitleveren  als  geen  wettelijk  verband  -­‐>sommige  landen  leveren  uit  op   grond  van  hoffelijkheid,  politieke  beleefdheid  waarmee  geen  verband.     Specialiteitsbeginsel:  enkel  vervolgen  als  verzoekende  staat  voor  die  handelingen  waarvoor   uitlevering  werd  gevraagd.   Male  captus,  bene  detentus:  wanneer  uitleveren  en  uitleverende  staat  begaat   onregelmatigheid,  verhindert  dit  niet  dat  verzoekende  staat  tot  vervolging  gaat  -­‐>  wanneer  staat   A  aan  staat  B  voor  uitlevering  vraagt  en  B  begaat  aantal  onregelmatigheden  (bv.  schending   nationale  rechtsregels)/onwettigheden  door  uitleverende  staat,  verhindert  niet  dat  verzoekende   86   staat  tot  vervolging  kan  over  gaan  -­‐>  geen  impact  op  vervolging.     86  

 

 

 

    •

Onwettigheid/onregelmatigheid  door  staat  die  overgaat  tot  vervolging?  Bv.   Eichmann:  persoon  speelde  belangrijke  rol  bij  vervolging  joden  in  europa  tijdens  WOII   (Holocaust)  -­‐>  vluchtte  naar  Argentinië  en  werd  gelokaliseerd  en  zonder  toestemming   uit  Argentinië  gehaald  en  vervolgt  in  Jeruzalem  =>  dergelijk  onwettigheid  impact  op   vervolging?  Hof  Jeruzalem  hield  geen  rekening  met  feit  onwettigheid  =>  verschilt  van   land  tot  land  (nationaal  recht.   à  Uitlevering  eigen  onderdanen?  Meeste  landen  gaan  niet  over  tot  uitlevering,   tenzij  verdrag  waarin  aanvraag  (bv.  europees  aanhoudingsbevel:  uitlevering   eigen  onderdanen  tussen  Europese  lidstaten).   à  Feiten  vatbaar  voor  uitlevering  

à  Enu.meratiemethode:  opstellen  lijst  van  misdrijven  waarvoor  uitlevering  mogelijk   à  Eliminatiemethode.:  minimale  strafmaat  nodig  voor  uitlevering  (enkel  misdrijven  die   minimale  straf  riskeren).     • •

•

Dubbele  incriminatie  (=  feit  strafbaar  in  beide  landen):  afwijkbaar  bij  wet  in  kader  van   Europees  aanhoudingsbevel  voor  sommige  misdrijven  van  afgeweken.   Politieke  misdrijven:  bepaalde  landen  geen  uitlevering  voor  politieke  misdrijven  maar   geen  plicht  want  geen  gewoonterechtelijke  regel  voor  weigering  -­‐>  afwijkend  Europees   aanhoudingsbevel:  ook  voor  politieke  misdrijven  uitlevering.   Bijkomende  regels:  minimale  garanties.    

Non-­‐refoulement  beginsel:  niet  toegelaten  mensen  uit  te  leveren  waar  ze  dreigen  slachtoffer  te   worden  van  ernstige  mensenrechtenschendingen  à  EHRM:  Europese  landen  mogen  geen   verdachten  uitleveren  aan  landen  die  doodstraf  toepassen  (risico  op  doodstraf  sluit  uitlevering   uit).   ⇒ Tenzij  land  in  kwestie  waarborgen  biedt  tot  persoon  geen  doodstraf  zal  ondergaan,  dan   uitlevering  toegestaan.     ð Double  jeopardy:    niet  toegelaten  om  persoon  twee  maal  voor  zelfde  feiten  te   vervolgen       ð Art.  2  bis  uitleveringswet:  bepaalde  vereisten  ingegeven  door  mensenrechtenregels  en   mogelijkheid  tot  uitlevering  beperken  -­‐>  niet-­‐uitleveren  wanneer  risico  doodstraf,   foltering,  onmenselijke  behandeling,  slachtoffer  discriminerende  gevolgen…   Procedure   verschillend  van  land  tot  land.  In  europa  in  zeker  mate  geharmoniseerd  door  Europese   handhavingsverdrag.   Regel  België:  regering  beslist  na  advies  kamer  van  inbeschuldigingstelling  -­‐>  grote  mate   politieke  beslissing,  maar  in  kader  van  europees  aanhoudingsbevel  deels  uit  politiek  genomen.   Bv.  Amanda  Knox:  Amerikaanse  erasmus-­‐studente  in  Italië  -­‐>  uitgelopen  feestje  op  kot  zorgde   ervoor  dat  Britse  kotgenote  met  messteken  op  bizarre  wijze  om  leven  gebracht  waarvoor   Amanda  en  vriend  verdacht  zijn  =>  voor  Italiaanse  rechter  vervolgd.  

 

 

  87  

à  Vervolgd  voor  Italiaanse  rechter  in  eerste  aanleg  veroordeeld  (doodslag/moord),  in  beroep   vrijgesproken;  als  in  cassatie  vernietigd  men  uitspraak  hof  van  beroep  en  moet  hof  opnieuw   uitspraak  doen:  opnieuw  veroordeeld/  schuldig  bevonden.  =>    nieuw  verzoek  aan  Italiaans  hof   van  cassatie:  uitlevering  mogelijk?     à  Bilateraal  uitleveringsakkoord:  verdrag  tussen  VS  en  Italië  dat   voorziet  in  uitleveringsmogelijkheid  dat  stelt  dat  VS  en  Italië  voor   eigen  onderdanen  kan  uitlevereterrn  (VS  aanvaard  uitlevering   eigen  onderdanen  aan  Italië).     à  Elminatiemethode  opgenomen  in  uitleveringsakkoord    

      Immuniteiten      

Algemeen  

Beperking  op  territoriale  jurisdictie  staten      

belangrijke  beperking  op  recht  op  handhavings-­‐  en  rechterlijke  jurisdictie  binnen  eigen   grondgebied.     Belang  voor  België     Twee  soorten     • Immuniteit  van  rechtsmacht/jurisdictie  (tegenhanger  van  rechterlijke  jurisdictie)   • uitvoeringsimmuniteit  (tegenhanger  van  handhavingsjurisdictie)     ⇒ =  Bepaalde  persoon  of  bepaalde  immuniteit  kan  niet  voor  nationale  rechter  in  land  in   kwestie  worden  gebruikt:  geen  procedure  tegen  beginnen.   ⇒ =  als  je  verzoek  krijgt,  kan  je  deze  niet  laten  uitvoeren  tegen   persoon/entiteit/goederen  waarop  immuniteit  berust  à  geen  uitvoering   verkrijgbaar  van  eigenlijke  uitspraak:  niet  mogelijk  uitvoerende/bewarende   maatregelen  te  bekomen  tegen  entiteit/persoon/goed  dat  door  immuniteit  wordt   beschermd.     Voor  België  des  te  belangrijker:  hoogste  concentratie  diplomaten  en  andere  internationale   organisaties  (bv.  hoofdzetel  EU,  NAVO  -­‐>  vele  int.  organisaties  met  zetel  in  België)  à   verschillende  personen  in  België  die  omwille  van  hun  functie  in  aanmerking  komen  voor  enige   vorm  van  immuniteit.     Nationaalrechtelijke  immuniteiten:  bv.  schadevergoeding  bekomen  voor  nationale  rechter   omdat  Belgische  overheid  fout  tegen  jou  heeft  begaan,  zal  die  geen  beslag  kunnen  leggen  op   wetstraat  16  -­‐>  overheidsgoederen  genieten  zekere  mate  van  uitvoeringsimmuniteit.   ð Bv.  procedure  ingesteld  tegen  aantal  leden  Koninklijke  familie  -­‐-­‐>  koning  kan  niet   88   vervolgd  worden  omwille  van  immuniteit  en    onschendbaarheid  op  grond  van   grondwet.     88  

 

 

 

    ð Ook  onschendbaarheid  voor  kamerleden,  senatoren.    

Categorieën  begunstigden     Internationaalrechtelijke  immuniteiten:  diverse  begunstigden  -­‐>  vooral  staten  zelf,  in  welke   mate  rechtszaak  tegen  derde  staat,  mogelijk  vonnis  te  laten  uitvoeren?     Strijdkrachten  in  buitenland  bijzondere  situatie:  bv.  Belgische  troepen  die  deelnemen  aan   militaire  oefeningen  in  Frankrijk.   ⇒ Io’s:  entiteit  zelf    maar  ook  personeel.     Staten  zelf,  overheidsfunctionarissen,  diplomatiek  &  consulair  personeel,  strijdkrachten  in   buitenland,  IO’s  en  hun  personeelsleden,...      

Bronnen     verschillend  naargelang  categorie.     ⇒ Diplomaten  en  consuls:  2  weense  verdragen    (uitgebreid  en  gedetailleerd)   ð  1961:  diplomaten   ð 1963:  consulaire  betrekkingen   ⇒ Bilaterale  akkoorden  bv  rond  militaire  sanctionering.   ⇒ Ook  gewoonterecht  vaak  grote  rol  (bv.  overheidsfunctionarissen  geen  gecodificeerde   teksten,  wel  gewoonterecht).    

Begrenzingen  waaraan  immuniteiten  onderhevig  zijn     •

•

•

•

Procedureel  van  aard:  bv.  feit  dat  diplomaat,  overheidsfunctionaris  niet  voor  nationale   rechter  kan  vervolgd  worden,  betekend  niet  dat  hij  niet  onderhevig  is  aan  regels  in   kwestie  à  diplomaten  moeten  wel  degelijk  nationale  wetgeving  van  land  waarin  ze  zich   bevinden  naleven:  genieten  enkel  procedurele  bescherming  ingeval  van  schending   regels.   In  principe  beperkt  tot  nationale  rechtbanken:  bv.  immuniteiten   overheidsfunctionarissen  sluit  niet  uit  dan  geschil  voor  internationale  rechter  kan   gebracht  worden:  bv.  arbitragetribunaal,  hof  Den  Haag  à  als  ergens  aanknopingspunt  in   verdrag  bv.  immuniteiten  sluiten  geen  internationale  procedures  bij  voorbaad  uit.     Mogelijk  om  afstand  te  doen    van  immuniteiten:  modaliteiten  van  afstand  verschillend   per  categorie  maar  algemeen  principe:  staat/io  in  kwestie  kan  steeds  aan  immuniteit   verzaken.   ⇒ Niet  hetzelfde  als  voorrechten   Immuniteiten  procedureel  van  aard  <>  voorrechten  inhoudelijk  van  aard  (bv.  andere   inhoudelijke  voordelen  zoals  fiscale  voordelen:  vrijstelling  belastingen…).    

   

 

 

  89  

Staatsimmuniteit     Betekent  dat  een  staat  niet  voor  een  vreemde  nat.  rechtbank  kan  worden  gebracht.       Verschil  tussen  immuniteit  en  niet-­‐berechtbaarheid:     Immuniteit:  rechter  wel  bevoegdheid  over  onderwerp  maar  niet  over  subject  (=  de  vreemde   staat).       niet-­‐berechtbaarheid:  nat.  rechtbank  geen  bevoegdheid  over  onderwerp  (bv.  geldigheid  van   verdragen)       Gegroeid  vanuit  gewoonterecht,  praktijk  verschillende  staten  à  nat.  rechtspraak      

 Immuniteit  van  rechtsmacht       =  vrij  verregaande  immuniteit  van  rechtsmacht:  niet  zomaar  mogelijk  om  procedure  voor   nationale  rechter  tegen  derde  staat  te  beginnen.   Immuniteiten  zijn  geen  voorrechten  !  dit  zijn  eerder  inhoudelijke  voordelen  vb.  Fiscale  

Bronnen     Gegroeid  vanuit  gewoonterecht,  praktijk  van  verschillende  landen  à  recente  jaren  aangevuld   met  verdragen     ⇒ VN  verdrag  2004:  probeert  op  zeker  hoogte  gewoonterecht  te  codificeren,  in  regels   te  gieten  maar  door  onvoldoende  ratificaties  nog  niet  in  werking  getreden.     ð Gaat  in  beginsel  uit  van  staatsimmuniteit  en  zondert  vervolgens  aantal  zaken  van   uit.  Gaat  onder  meer  om  commerciële  transacties,  arbeidscontracten,   persoonlijke  schade  of  schade  aan  eigendommen  en  industriële  eigendom.       ⇒ 72  Europees  verdrag  waarbij  oa  België  en  Nederland  lid  zijn  à  slechts  8-­‐tal  partijen   maar  wel  in  werking.   Internationaal  recht     Biedt  kader  en  leidt  af  in  welke  situaties  je  staatsimmuniteit  moet  toekennen  à  kader  verder   verfijnd  binnen  nationaal  recht:  int.  recht  laat  in  zekere  mate  manoeuvreerruimte  voor   verschillende  staten  om    hun  in  nationale  wetgeving    verschillende  details  te  gaan  invullen   (ruimer/enger)  à  verschillend  naargelang  land  waarbij  bepaalde  landen  zoals  Angelsaksische   belangrijke  wetgeving  daaromtrent  hebben  bv.    UK  state  immunity  act…   Bij  schending:  staatsimmuniteit  meestal  van  nat.  wetgeving  v.e.  andere  staat.     Bij  universele  jurisdictie  kan  het  gaan  om  het  beoordelen  door  nat.  rechter  van  schending  int.   recht.      

90  

⇒ Beroepen  op  staatsimmuniteit  in  dit  geval?  Uit  recente  RS  blijkt  van  wel!         90  

 

 

 

    ð Gaat  om  procedurele  immuniteit  voor  buitenlandse  nat.  rechtbanken.       ð Beroepen  van  immuniteit  sluit  aansprakelijkheid  niet  uit!  Alleen  zal  op  int.   niveau  moeten  worden  vastgesteld  (bv.  IGH,  Internationaal  Strafhof  voor   staatsfunctionarissen)       In  België  moet  je  kijken  naar  nationale  RS     Vroeger  ging  men  uit  van  absolute  vorm  staatsimmuniteit  waarbij  men  geen  enkele  nationale   procedure  tegen  derde  staat  kon  beginnen  (geen  schadeherstel,  compensatie  maar  in  praktijk   wel  vaak  over  gegaan  tot  vrijwillige  compensatie  en  in  sommige  gevallen  zelfs   statenaansprakelijkheid)  à  waarom?  Omdat  staten  als  elkaar  soevereine  gelijke  werden   beschouwd  en  men  ging  ervan  uit  dat  nationale  rechtbanken  zich  enkel  mochten  moeien  met   individuen  en  eigen  staat,  dus  niet  met  doen  en  laten  van  derde  staten  =>  traditionele   benadering  maar  nadien  kritiek  naargelang  meer  inmenging  in  handelsverkeer  door  staten   Immuniteit  onder  vuur:  Wordt  minder  interessant  als  persoon  of  onderneming  om  te  gaan   contracteren  met  staat  over  levering  goederen  of  diensten  als  je  op  voorhand  weet  dat  je  bij   probleem  nooit  naar  nationale  rechter  kan  gaan  trekken  à  onzekerheid  voor  individuele   personen  of  bedrijven.  Als  gevolg  van  de  toegenomen  int.  handel  werd  dit  als  nadelig  beschouwd   en  leidde  tot  ontwikkeling  van  restrictieve  staatsimmuniteit.      

Opkomst  restrictieve  staatsimmuniteit     Beperkt  tot      acta  iuri  imperii  (=handelingen  in  uitoefening  van  soevereine  gezag  <>  acta  iuri   gestiones:  handelingen  die  gesteld  worden  in  hoedanigheid  van  particulier).   ⇒ Immuniteiten  beperkt  tot  handelingen  die  uitgaan  van  soevereine  gezag,  niet  voor   handelingen  die  ook  door  particulieren  kunnen  gesteld  worden  à  staat  dus  enkel   soevereiniteit  voor  bepaalde  daden     ⇒ Hoe  onderscheid  maken?  aantal  benaderingen  die  gaan  kijken  naar  :     ð  aard  handeling  (bv.  contract  levering  goederen  is  commercieel  en  dus  particuliere   handeling)  à  methode  bekritiseerd  omdat  sommige  overheidsdaden  enkel  en  alleen   kunnen  gesteld  worden  via  contract  (bv.  levering  goederen  voor  leger)     ð Doel  benadering  waarbij  men  kijkt  naar  finaliteit  handeling  (bv.  goederen  leveren   aan  administratie).     ð Maar  beide  methodes  hebben  beperkingen    à  doel:  alle  handelingen  gesteld  door   overheid  hebben  wel  enig  overheidsdoel.  De  keuze  licht  aan  nat.  rechter  en  enkel  als   er  geen  enkele  immuniteit  wordt  toegekend  aan  een  staat  is  er  inbreuk  op  het  int.   recht!     à  Onderwerpt  =  afhankelijk  van  onderwerp  van  daden  (overheidsdaad  of   commerciële  daad?).  Voordeel:  nat.  rechter  moet  niet  oordelen  over  doel  

 

 

  91  

of  aard  handeling.  Nadeel:  indeling  naar  gelang  onderwerp  kan  arbitraire   zijn.     à  Contextuele  benadering  (‘two  stage’  test  onder  meer  toegepast  in  zaak   I  Congreso  Del  Partido)  Methode  waarin  daden  in  hun  context  worden   geplaatst:  handeling  door  burger  GEEN  STAATSIMMUNITEIT!      

Keuze     Int.  recht  is  permissief:  je  kan  als  staat  zelf  criteria  van  onderscheid  kiezen   gebruikt  om  onderscheid  te  maken  à  België  kijkt  naar  aard  van  de  handeling       ⇒ Je  moet  wel  kijken  of  ze  partij  zijn  bij  europees  of  VN  verdrag  à  benadering  volgen   bepaald  in  verdrag  (bv.  VN  verdrag:  in  eerste  instantie  kijken  naar  aard  en  vervolgens   naar  doel  in  geval  van  onduidelijkheid).     ⇒ Als  staat  niet  langer  gehouden  tot  toekenning  absolute  immuniteit  à  je  mag  beperken   en  zelf  als  staat  uitmaken  welke  handelingen  je  als  acta  iuri  imperii  gaat  beschouwen.    

Impact  mensenrechten  –  toegang  tot  de  rechter     EHRM:  wanneer  een  staat  de  staatsimmuniteit  te  ruim  gaat  interpreteren  dan  zal  de  staat  in   kwestie  een  schending  begaat  op  recht  tot  toegang  tot  de  rechter         Welke  handelingen?     Commerciële  handelingen  (gestionis):  vorderingen  rond  onroerende  goederen,  financiële   deelnemingen…  ook  arbeidscontracten  mbt.  Arbeid  op  grondgebied  derde  staten  (in  geval  van   arbeidsgeschil  wordt  aanvaard  dat  dit  geen  overheidshandeling  is  die  gedekt  is  door   staatsimmuniteit).       Andere  categorie  handelingen  niet  gedekt  door  staatsimmuniteit  is  de  onstentelijkheid  voor   onrechtmatige  daad  die  voortvloeit  uit  handelingen  op  grondgebied  derde  staat  à  vaak  gesteld   dat  daarop  geen  staatsimmuniteit  van  toepassing  is,  maar  niet  steeds  absoluut.   Reikwijdte     ⇒ Toegekend  voor  handelingen  die  uitgaan  van   staatsorganen/overheidsvertegenwoordigers  (ambtenaren).       ⇒ Ook  handelingen  van  deelstaten  kunnen  daardoor  gedekt  zijn  à  Weens  verdrag:  bv.  stel   dat  staat  partij  wordt  bij  verdrag,  kan  deze  verklaring  afleggen  die  stelt  dat   staatsimmuniteit  in  kwestie  ook  geldt  voor  deelstaten  à  ook  door  België  afgelegd  bij   europees  verdrag  (bv.  handelingen  Vlaamse/Waalse  overheid).       ⇒ Overheidsondernemingen?  Ondernemingen  waarbij  overheid   92   meerderheidaandeelhouder  is  en  controle  uitoefent  (bv  NMBS)  à  vermoeden  dat   handelingen  die  zij  stellen  commercieel  zijn:  maar  als  je  bewijst  dat  het  niet  om     92  

 

 

 

    overheidshandeling  gaat,  dat  je  alsnog  uitzonderlijk  beroep  zou  kunnen  doen  op   staatsimmuniteit.     ⇒ In  welke  mate  ook  staatsimmuniteit  voor  handelingen  die  schending  van  int.  recht   uitmaken  zoals  ernstig  mensenrechtenschendingen   ð 2012:  Duitsland  vs.  Italië,  IGH       Achtergrond     betrekking  op  feiten  WOII  à  laatste  jaren  van  oorlog  wanneer  Italië  verovert  en  Duitse  troepen   naar  Italië  werden  gestuurd  die  ernstige  mensenrechtenschendingen  en  oorlogsmisdaden   hebben  begaan.  Men  doet  dat  ook  in  latere  jaren  oorlog.  Vele  jaren  later  richt  Duitse  overheid   soort  van  compensatiefonds  op  voor  hetgeen  daar  gebeurd  was  in  periode  waarbij  slachtoffers   aanspraak  kunnen  maken  op  soort  van  vergoeding  à  verschillende  personen  worden  om   welbepaalde  redenen  afgewezen,  verzoek  tot  compensatie  wordt  afgewezen,  zowel  voor   Italianen  als  Grieken  à  trekken  naar  eigen  rechtbank:  nationale  procedures  =>  Italiaanse   rechtbanken  erkennen  immuniteit  Duitse  overheid  niet:  ook  Italiaanse  hvc  stelt  in  arrest  dat   Duitse  overheid  geen  staatsimmuniteit  geniet  in  zaak  of  niet  uitstrekt  tot  schendingen  van  ius   cogens  -­‐>  uitzondering  op  staatsimmuniteit  voor  Duitsland.  Men  laat  uitvoerende  maatregelen   toe  (uitvoeringsmaatregelen  toegelaten  :  beslaglegging  op  Duitse  villa).     ⇒ 1.  Men  heeft  staatsimmuniteit  op  door  schending  ius  cogens  2.  Toelaten   uitvoeringsmaatregelen  binnen  Italië  3.  Men  laat  Grieken  die  door  Griekse  rechter   vonnis  hebben  gekregen  toe  om  uitvoering  te  verkrijgen  tegen  Italië.       ð Duitsland  is  van  oordeel  dat  dit  inbreuk  is  op  staatsimmuniteit  en  trekt  naar  IGH  à   achtergrond:  geen  van  beide  staten  waren  lid  bij  VN  verdrag  en  enkel  Duitsland   partij  bij  europees  verdrag.  Dit  betekent  dat  hof  antwoord  op  vraag  in  kwestie  moet   gaan  zoeken  in  het  gewoonterecht.     ð Italië  roept  drie  argumenten  in  om  te  rechtvaardigen  dat  men  staatsimmuniteit  niet   erkend  à  ruimste  argument:  Italië  stelt  dat  er  geen  staatsim.  is  voor  onrechtmatige   daad  verricht  door  Duitsland  op  grondgebied  Italië:  hof  geen  uitputtend  antwoord   maar  zegt  wel  dat  principe  niet  telt  voor  optreden  overheidskrachten  in  gewapend   conflict  (paragraaf:  men  gaat  kijken  naar  nationale  wetgeving/Rs  maar  ook  naar   tekst  europees  verdrag  en  werkzaamheden  VN  verdrag  en  daaruit  besluit  hof  dat  uit   gewoonterecht  volgt  dat  staatsimmuniteiten  moet  worden  verleend  voor   handelingen  door  strijdkrachten  in  kader  van  gewapend  conflict  in  staat.     ⇒ 2de  punt:  Italië  zegt  dat  in  zaak  staatsimmuniteit  van  Duitsland  moet  worden  opgeheven   door  ernst  van  schending  à  Italië:  ernstige  mensenrechtenschendingen,  schending   gewapende  conflicten…  à  hof:  geen  erkenning  ernstige  schendingen,  maar  men  zegt  wel   dat  als  je  kijkt  naar  gewoonterecht,  vindt  men  geen  bewijzen  waaruit  zou  blijken  dat   staatsimmuniteit  niet  van  toepassing  zou  zijn  igv  ernstige   mensenrechtenschendingen/oorlogsdaden  =>  staatsimmuniteit  blijft  overeind  maar   voegt  wel  toe  dat  het  enkel  gaat  over  immuniteit  staat  in  kwestie,  men  spreekt  zich  niet    

 

  93  

uit  over  immuniteit  in  strafzaken  van  personen  in  kwestie  (officials)  -­‐>  enkel  uitspraak   over  immuniteit  staat,  niet  strafrechtelijke  vervolging  troepen  in  kwestie  =>  argument   aan  kant  geschoven.     ⇒ 3de  argument:  staatsim.  Geldt  niet  voor  inbreuken  op  ius  cogens  (meest  fundamentele   regels  oorlogsrecht  worden  vaak  als  ius  cogens  beschouwd)  -­‐>  hof:  immuniteiten  is  iets   procedureel  en  impliceert  niet  dat  bepaalde  regels  niet  van  toepassing  zijn,  maar  alleen   dat  men  niet  kan  overgaan  tot  vervolging  <>  ius  cogens:  inhoudelijk/materieel  rechtelijk   dat  te  maken  heeft  met  plaats  bepaalde  normen  in  hiërarchische  structuur  van  normen   in  int.  recht  à  staan  los  van  elkaar  en  men  kan  niet  zomaar  zeggen  dat  er  geen   staatsimmuniteit  zou  zijn  voor  schending  ius  cogens  =>weerlegging  argument  Italië.     ð Hof  besluit  dat  Italië  Duitse  staatsimmuniteit  heeft  geschonden  door  zaken  voor   nationale  rechter  toe  te  laten,  door  uitvoeringsmaatregelen  toe  te  laten  en  door   griekse  individuen  toe  te  laten  om  uitvoering  te  verkrijgen  =>conservatieve   benadering:  mensenrechten  groot  in  vaandel.    

EHRM     heeft  in  aantal  zaken  bv.  foltering  door  overheidsfunctionarissen  bevestigd  dat  staatsimmuniteit   ook  geldt  in  geval  van  foltering  van  inwoners  land  à  bv.  foltering  Britten  in  Saoedi-­‐ Arabië/koeweit:  bevestiging  staatsimmuniteit  SA/Koeweit.    

Uitvoeringsimmuniteit  

  Ook  geleidelijk  ingeperkt     Inperking  van  recentere  aard  dan  overgang  van  absolute  naar  restrictieve  immuniteit.   Europees  Verdrag     In  europees  verdrag  nog  traditionele  regel  die  stelt  dat  men  allen  mag  overgaan  tot  uitvoerende   of  bewarende  maatregel  t.a.v.  derde  staat  wanneer  schriftelijke  toestemming  voorhanden  is.   VN-­‐Verdrag     Soepeler:  bepaalde  goederen  die  uitsluitend  voor  commercieel/niet-­‐overheidsdoeleinden   worden  gebruikt,  mag  men  wel  uitvoerende  optie:  staat  in  kwestie  kan  zelf  afstand  doen  van   immuniteit     ð Uitdrukkelijk     ð impliciet    (bv.  wanneer  zaak  aanspannen  voor  Belgische  rechter  tegen  NL  overheid,   waarbij  betrokken  NL  advocaat  antwoord  over  grond  van  zaak  -­‐>  impliciete  afstand   rechtsmacht).      

94     94  

 

 

 

   

Belgische  rechtspraak   Afstand  van  immuniteit     Als  afstand  immuniteit  van  rechtsmacht  is  dit  niet  noodzakelijk  automatisch  afstand  van   uitvoeringsimmuniteit  =>  afzonderlijk  afstand  doen.  

Immuniteit  van  overheidsfunctionarissen     ⇒ Afgeleid  van  staatsimmuniteit  en  vooral  ingevuld  door  int.  gewoonterecht.     ⇒ ILC  in  Genève  met  34  leden  is  op  dit  ogenblik  met  nieuwe  tekst  die  immuniteit   overheidsfunctionarissen  regelt  -­‐>  men  wil  dus  codificeren     ⇒ Strafrechtelijk:     ð Aantal  hoge  overheidsfunctionarissen  die  omwille  van  hoge  positie  personele  im.   Genieten  (geldt  voor  alle  handelingen  die  ze  stellen,  zowel  overheids/  als  privé-­‐ handelingen)  à  zeer  ruime  absolute  immuniteit  die  geldt  voor  duur  van   ambtstermijn  à  nog  steeds  om  immuniteit  voor  vreemde  nat.  rechtbank  bepaald  in   nat.  wetgeving  maar  voor  int.  tribunalen  zoals  Int.  Strafhof  bestaat  deze  immuniteit   niet!!!!!       ð Individuen:  staatshoofden,  regeringshoofden  en  buitenlandse  ministers  à  absolute   immuniteit  In  strafzaken  en  ook  voor  privé-­‐handelingen  maar  slechts  voor  duur   mandaat.       à  Belangrijke  beperking  in  Pinochet  zaak:  voormalig  staatshoofd  blijft  immuniteit   voor  vreemde  nat.  rechtbank  behouden  voor  gedragingen  in  normale  uitoefening  van   zijn  functie.  Pinochet  kon  zich  niet  beroepen  op  immuniteit  voor  de  aanklacht  van   foltering  aangezien  foltering  niet  behoort  tot  normale  uitoefening  van  zijn  functie.       ð België:  yerodia  zaak  à  België  vs.  Congo:  yerodia  Congolese  buitenlandse  minister   waartegen  in  België  procedure  werd  gestart  o.b.v.  oude  genocide  wet  waarop  Congo   naar  hof  trekt  en  men  bekomt  veroordeling  o.b.v.  analyse  gewoonterecht   /statenpraktijk/opinio  iuris  =>  besluit  hof  dat  buitenlandse  minister/staatshoofden   en  regeringsleiders  absolute  personele  immuniteit  genieten  in  strafzaken   (bevesteigd  door  IGH  +  Belgische  Genocidewet  hierdoor  aangepast)  

Grondslag     Citaat  achterliggende  redenering:  3  types  van  personen  die  worden  geacht  staat  te  worden   vertegenwoordigen  waar  ze  ook  gaan  en  staan  à  personen  die  steeds  optreden  namens  staat   zonde  dat  zij  daartoe  volmacht  hebben:  zij  kunnen  steeds  verdragen  aangaan,  moeten  altijd   kunnen  communiceren/reizen  om  functie  te  kunnen  vervullen  vandaar  krijgen  zij  personele   immuniteit.  

 

 

  95  

Andere  overheidsfunctionarissen?  Precedenten  op  nationaal  niveau:  ook  defensieminister  wordt   geacht  van  personele  immuniteit  te  gaan  genieten  maar  je  bent  niet  verplicht  om  andere   personen  dan  drie  voorgaande  ook  personele  immuniteit  te  gaan  verlenen.     ⇒ Bevestig  in  zaak  tussen  Frankrijk  en  Djibouti  waar  hoofd  nationale  veiligheidsdienst   geen  personele  immuniteit  werd  toegekend.     ⇒ ILC  bezig  met  codificatie  en  ook  in  huidige  ontwerpen  volgt  men  principe    dat  ook  dat   enkel  3  categorieën  personele    immuniteit  genieten.       Personele  immuniteit     In  principe  beperkt  tot  drie  personen  maar  belet  niet  dat  andere  overheidsfunctionarissen  ook   materiële  immuniteit  genieten  in  strafzaken  maar  weliswaar  beperkt  tot  handelingen  gesteld  in   uitoefening  officiële  taak  à  andere  overheidsfunctionarissen  of  bv.  oud  staatshoofden  kunnen   teruggaan  op  immuniteit  voor  hun  ambtshandelingen.     Aantal  uitzonderingen:  precedenten  waarbij  derde  staat  wel  overgaat  tot  vervolging  van   overheidsfunctionarissen  voor  handelingen  die  uitoefening  van  officiële  taak  betreffen  à  bv.   vervolging  voor  ernstige  misdaden  op  grondgebied  forumstaat:  Rainbow  Warrior  zaak  à   Greenpeace  schip  die  in  haven  in  Nieuw  zeeland  werd  opgeblazen  door  franse  geheime  agenten   die  handelden  in  opdracht  van  overheid.  Desondanks  het  om  handelingen  ging  in  uitoefening   officiële  taak  heeft  NZ’se  overheid  2  agenten  voor  strafrechter  gebracht  in  NZ  en  vervolgd.     ð Bv.  lockerbie:  Russische  aanslag  op  vliegtuig  dat  is  neergestort  boven  schotse   lockerbie  in  opdracht  van  kadafi  ,  ook  daar  heeft  Engeland  libische   overheidsfunctionaris  vervolgd  voor  britse  rechter  =>  aantal  gevallen  waarin  ernstig   misdaad  plaatsvindt  door  overheidsfunctionaris  op  grondgebied  waarbij  men   overgaat  tot  vervolging.   ð Wat  als  handelingen  niet  op  eigen  grondgebied  maar  elders  -­‐>  ernstige   mensenrechtenschendingen  en  aanverwanten  in  derde  land:  bv.  als  saoudische   overheidsfunctionaris  in  SA  in  kader  van  verhoor  overgaat  tot  foltering,  dus  in   uitvoering  van  officiële  taak.  Stel  dat  het  gaat  om  Belgische  ondervrager  -­‐>  zaak   mogelijk  voor  Belgische  rechter  tegen  saoudische  overheidsfunctionaris?  Enkele   precedenten  zeggen  dat  dit  tot  op  zekere  hoogte  mogelijk  is.     ⇒ Bv.  House  of  lords:  oud  president  van  chili  Pinochet  deed  zich  in  jaren  ’70  ’80  schuldig   gemaakt  aan/  opdracht  gegeven  voor  ernstige  mensenrechtenschendingen  -­‐>   moorden/foltering/verdwijning:  ’99  heeft  hij  medische  kwaal  en  trekt  naar  londen  voor   medische  behandeling  tot  op  gegeven  moment    spanje  met  befaamde  onderzoeksrechter   aanhoudingsbevel  uitvaardigde  tegen  Pinochet  -­‐>  Spaanse  onderzoeksrechter  kreeg   slachtoffers  en  startte  strafzaak  tegen  Pinochet  voor  betrokkenheid  bij  ernstige   mensenrechtenschendingen  in  chili  en  er  komt  procedure  voor  britse  rechters  waarbij   vraag  is  of  immuniteit  moet  worden  toegekend  of  uitlevering  aan  spanje  -­‐>  slag  eindigt   in  house  of  lords  dat  stelt  dat  igv  foltering  met  verdrag  dat  voorziet  in  universele   96   jurisdictie  en  verdrag  dat  voorziet  in  plicht  uitleveren  of  vervolgen  kan  geen  immuniteit     96  

 

 

 

    worden  toegekend  =>  anders  ondermijning  idee  folterverdrag.  Maw  stellen  dat  pinochet   geen  immuniteit  heeft  -­‐>  terug  getransporteerd  naar  chili  waar  men  aanwijzingen  heeft   voor  vervolging  in  chili.  Na  veel  twijfelen  door  onschendbaarheid  voor  leven  afgenomen   maar  is  gestorven  voor  zaak  is  afgelopen=  >  belangrijk  precedent:  waaruit  volgt  dat  voor   bepaalde  handelingen  (foltering)  door  overheidsfunctionarissen  geen  immuniteit  geldt.     ⇒ Bv.  hof  in  Amsterdam  gelijkaardige  uitspraak  gedaan  in  zaak  tegen  president  surinama   voor  foltering  -­‐>  precedenten  waaruit  volgt  dat  voor  bepaalde  daden  (bv.  foltering,   genocide,  misdaden  tegen  mensheid,  oorlogsmisdaden)  immuniteit  voor   overheidsfunctionarissen  niet  geldt   Burgerlijk   ⇒ Bv.  procedure  wegens  onrechtmatige  daad  voor  nationale  rechter  waarbij  men   compensaties/schadevergoeding  probeert  te  bekomen  -­‐>  regel  dat   overheidfunctionarissen  immuniteit  van  rechtsmacht  genieten  voor  alle  handelingen  die   zij  stellen  in  ambt  =>  immuniteit  voor  handelingen  gesteld  in  ambt:  regel.     Wat  als  ernstige  mensenrechtenschendingen  (bv.  foltering  in  derde  land)?  Mogelijk  om  zowel   voor  burgerlijke  als  strafrechter  te  brengen?  à  in  tegenstelling  tot  vorige  precedenten,  als  we   kijken  naar  burgerlijke  zaken  volgt  men  meer  traditionele  benadering  zoals  EHRM.  Bv.  Jones  vs.   VK:  Britten  die  werden  gefolterd  in  Saoedi-­‐Arabië:  in  burgerlijke  zaken  kijken  naar  nationale   praktijk/opinio  iuris  waaruit  volgt  dat  in  burgerlijke  zaken  im.  overeind  blijft,  ook  voor  ernstige   schendingen  =>  schadevergoeding  verkrijgen  niet  mogelijk.     ⇒ Kernargument  EHRM:  nationale  praktijk  voorziet  nog  niet  in  inperking  immuniteit  maar   men  zegt  dat  het  andere  kant  uitgaat  -­‐>  misschien  gaat  men  uit  naar  verdere   inperkingen.      

Jus  ad  bellum  (of  Jus  contra  Bellum  ><  Jus  in  Bello       Jus  ad  bellum:  rechtstak  die  regelt  wanneer  staat  grensoverschrijdend  geweld  kunnen  gebruiken   tegen  andere  staten  (=  recht  inzake  gebruik  van  geweld)     Jus  in  Bello:  regels  van  toepassing  in  kader  van  gewapend  conflict  (=  int.  humanitair  recht:  recht   op  gewapende  conflicten).     1.  Voorgeschiedenis     1  v.d.  Oudste  takken  int.  publiekrecht  -­‐>  geschiedenis:  vele  volkeren  regels  en  gebruiken  die   bepaalden  wanneer/welke  wijze  men  gaat  over  gaan  tot  gebruik  geweld  tegen  andere  stammen   Romeinen:  gewoonte  wanneer  men  ten  strijde  trok  college  van  priesters  te  raadplegen  om  te   weten  of  goden  conflict  gunstig  gezind  waren  +  ceremonie  voor  opening  conflict  (speren  gooien   in  gebied  vijandige  stam).  

 

 

  97  

Bellum  justum     De  theorie  (doctrine)  van  de  rechtvaardige  oorlog  werd  ontwikkeld  in  de  middeleeuwen.  Het  is   een  soort  leer  over  wanneer  staten,  een  koninkrijk  in  strijd  konden  trekken.     à  ontwikkeld  onder  impuls  filosofen  en  theologen:  ontwikkelden  catalogi  van  criteria  die   vervuld  moesten  zijn  vooraleer  je  ten  strijde  trok.     Belangrijkste  criterium:  rechtvaardige  oorzaak  aanwezig     bv.  belediging  aan  vorst  voldoende  voor  rechtvaardiging  conflict.   à  In  diskrediet  geraakt  na  jaren  door  verschillende  uiteenlopende  visies  voorwaarde   rechtvaardige  oorzaak:  bv.  sommigen  stelden  dat  weigering  indianen  in  amerika  om  zich   te  bekeren  tot  christendom  provocatie/  rechtvaardige  oorzaak  was  voor  strijd  tegen   indianen  te  rechtvaardigen  à  subjectief.     Compétence  de  guerre  (18e-­‐19e  E)     Theorie  verdwijnt  en  vervangen  door  dit.  Betekent  dat  soevereine  staten  het  recht  hadden  om   ten  stijde  te  trekken  zonder  juridische  beperking       • Mocht  ten  strijde  trekken  voor  goede/slechte  redenen  of  zonder  redenen  à  beperkingen   bellum  justum  doctrine  viel  weg  en  er  was  volledige  vrijheid  voor  ten  strijde  te  trekken   zonder  juridische  beperkingen.     • Situatie  niet  langer  houdbaar  à  later  besef  dat  bepaalde  juridische  regels  nodig  zijn  om   oorlogvoering  aan  banden  te  leggen     Opkomst  moderne  jus  ad  bellum  –  hedendaags  einde  19e  E  –  begin  20ste  E     Eind  19eE:  opkomst  moderne/hedendaagse  recht  inzake  gebruik  geweld.     Procedurele  beperkingen  Conventies  Den  Haag  en  Volkenbond   (vreedzame  geschillenbeslechting  1899+  1907  gebruik  geweld  voor  schuldenopvolging)       • Vooraleer  ten  strijde  te  trekken  is  er  een  soort  van  afkoelingsperiode.  Kunnen  pas  ten   strijde  eens  procedurele  vereisten  voldaan  à  vreedzame  middelen  (arbitrage,  juridische   geschillenbeslechting,  diplomatieke  middelen…)   à  Maar  er  blijft  dus  vrijheid  bestaan  en  kunnen  staten  vrij  geschillen  beslechten     • Volkenbond  (voorganger  VN,  opgericht  na  WOI  onder  invloed  Am.  president  Woodrow   Wilson  die  eigen  land  niet  kon  overtuigen  toe  te  treden  tot  volkenbond):  procedurele   beperking  à  pas  ten  strijde  trekken  in  kader  van  int.  geschillen  met  andere  staat  na   beroep  op  arbitrage,  conciliatie  enz.     Pact  van  Parijs!     98   1928    à  oorlog  onwettig  verklaard         98  

 

 

 

    Document  dat  voor  eerste  oorlog  effectief  onwettig  verklaard  al  middel  om  int.  geschillen  te   beslechten  à  belangrijke  juridische  stap  en  vele  staten  traden  toe     Maar:  blijvende  zwaktes  /  WO  II     • Geen  sanctioneringsmechanisme  à  papieren  tijgers     • Verbod  of  oorlog  maar  voorziet  geen  uitzonderingen  bv.  geen  bepaling  over  recht  op   zelfverdediging  dus  ook  niet  voorwaarden     • oorlog  bijzonder  begrip  in  int.  recht  à  vrij  eng  begrip:  enkel  grootschalige  conflicten   waarbij  in  hoofde  van  minstens  één  van  partijen  intentie  bestaat  conflict  als  oorlog  te   gaan  beschouwen  -­‐>  gevolg  beperking:  kleinschalige  grensoverschrijdende  gewapende   treffen  vielen  niet  onder  verbod  en  kon  men  zo  verbod  omzeilen   WOII  breekt  uit  en  daarna  probeert  met  die  tekortkomingen  van  Volkenbond  en  pact  van  Parijs   te  versterken  door  de  zwaktes  te  verhelpen     à  VN  Handvest:  verschilpunten  met  pact  van  Parijs     • niet  verbod  op  oorlog  maar  verbod  op  dreiging  of  met  gebruik  geweld:  ruimer  begrip   dan  oorlog  en  ook  dekking  kleinschalige  conflicten  (uitbreiding  toepassingsgebied)     • Andere  innovaties:  sanctioneringsmechanisme  in  Handvest  (VN  Veiligheidsraad:   hoofdstuk  7)     • Uitdrukkelijke  bepaling  die  bepaald  wanneer  staten  kunnen  optreden  voor   zelfverdediging  (art.  51)     • op  gebruik  van  geweld  en  niet  meer  op  oorlog  à  veel  ruimer,  dekt  ook  kleinschalige   conflicten     • Sanctioneringsmechanisme:  vn  veiligheidsraad  onder  Hoofdstuk  7   • Uitdrukkelijke  bepaling  wanneer  staten  kunnen  optreken  onder  zelfverdediging     HVN:  jus  contra  bellum     à  Art.  2(3),  2(4),  51  &  collectief  veiligheidsmechanisme     Artikel  2(4)  HVN:     “In  hun  internationale  betrekkingen  onthouden  alle  Leden  zich  van  bedreiging  met  of  het  gebruik   van  geweld  tegen  de  territoriale  integriteit  of  de  politieke  onafhankelijkheid  van  een  staat,  of  op   iedere  andere  wijze  die  onverenigbaar  is  met  de  doelstellingen  van  de  Verenigde  Naties.”       à  hoeksteen  VN  handvest     à  regel  van  jus  congens   2. Draagwijdte  geweldverbod     Art.  2  (4):  plicht  tot  vreedzame  geschillenbeslechting  à  verbiedt  iedere  bedreiging  met  of   gebruik  van  geweld  tegen  territoriale  integriteit  of  politieke  onafhankelijkheid  van  staat,  of  op   iedere  wijze  die  onverenigbaar  is  met  doelstellingen  VN.  

 

 

  99  

  In  de  internationale  betrekkingen  tussen  staten     int.  recht  spreekt  zich  in  principe  niet  uit  over  legaliteit  gebruik  geweld  binnen  staat  (bv.   burgeroorlog:  rebellengroep  die  wapens  opneemt  tegen  overheid  en  deze  terug  gewapend   terugslaat  =>  int.  recht  spreekt  zich  hierover  niet  uit  maar  onderwerpt  wel  wijze  waarop  conflict   wordt  uitgevochten  aan  regels.             ‘Gewapend’  geweld     initieel  discussie  of  ook  betrekking  op  economisch  geweld  (enorme  impact  op  staten  bv.  Rusland   die  gastoevoer  naar  Oekraïne  afsluit,  bv.  sancties  Amerika  t.a.v.  Cuba)  -­‐>  economische  sancties   vallen  niet  onder  art.  2  (4)  (blijkt  uit  statenpraktijk  en  voorstel  tijdens  onderhandelingen  werd   afgewezen:  Braziliaanse  onderhandelaar  wou  expliciet  economisch  geweld/sancties  toevoegen).     Direct  of  indirect     ‘Gebruik  van’  of  ‘dreiging  met’     Indirect:  gebruik  geweld  via  niet-­‐statelijke  groepering  (bv.  geven  wapens  aan  niet-­‐statelijke   gewapende  groepering)  à  als  staat  niet  rechtstreeks  troepen  inzetten,  geweld  gebruiken  op   andere  staat  maar  wel  militaire  steun,  wapens  leveren  aan  gewapende   groeperingen/terroristische  groepen  die  op  haar  beurt  geweld  gebruikt.     Dreiging:  bv.  als  staat  ultimatum  aan  andere  staat  stelt,  sturen  wij  troepen  (=  gedekt  door  art.  2   (4))  àbv.  bedreiging  Iran  aan  adres  Israel.       àInt.  gerechtshof:  ook  dergelijke  zaken  worden  gedekt  door  geweldverbod.      ‘tegen  de  territoriale  integriteit  of  politieke  onafhankelijkheid’?     visie:  beperking  toepassingsgebied:  Exclusief  geweld  tegen  ter.  Int.  en  pol.  Onafh.  -­‐>  vele   militaire  interventies  zouden  ontsnappen  aan  art.  2  (4)   bv.  wanneer  VS  troepenaanval  uitvoert  t.a.v.  andere  staat  (=  gerichte  aanval  waarbij  men   andere  gaat  uitschakelen)  tast  politieke  onafh.  Stata  niet  aan  o  f  terr.  Integriteit,  geen   afscheuring  terrirorium  bestaande  staat.   à  Enger  toepassingsgebied  maar  anderzijds  erkent  overgrote  meerderheid  dat  enge  lezing   foutief  is  en  verwijst  men  naar  slotzin  van  art.  2(4):  gebruik  van  geweld  tegen  ter.  Int.  of   politieke  onafh.  Of  elke  andere  wijze  onverenigbaar  met  doelstelling  VN  à  ruim   toepassingsgebied  geweldverbod.  

100   Belang       100  

 

 

 

    Erkent  als  norm  gewoonterecht  ongeacht  partij  bij  Handvest  of  niet.     Hoeksteen  HVN;  gewoonterecht  &  jus  cogens     Ius  cogens:  regels  met  hogere  normatieve  status.     Slechts  twee  uitzonderingen  in  HVN       • Zelfverdediging   • Collectieve  rechtshandhaving:  Gebruik  van  geweld  via  machtiging  VN  veiligheidsraad       Rechtsmacht  ISH  voor  ‘agressie’     int.  strafhof  aanvaard  binnenkort  ook  rechtsmacht  voor  agressie  (=  meest  ernstige  schendingen   op  geweldverbod)  à  bijkomende  beslissing  in  2016  voor  verifiëring  rechtsmacht  int.  strafhof.       à  vervolging  voor  daden  van  agressie.     Band  met  non-­‐interventiebeginsel     regel  int.  gewoonterecht  die  ruimer  van  aard  is  dan  geweldverbod  (elke  schending   geweldverbod  impliceert  ook  schending  interventiebeginsel  maar  niet  andersom:  bv.  geven   geld/financiering  aan  rebellengroepering  in  ander  land  =  schending  non-­‐interventiebeginsel   maar  geen  schending  geweldverbod,  premature  erkenning  rebellenoverheid  ook  schending   interventiebeginsel).     à  Je  kan  stellen  dat  elke  schending  van  het  geweldverbod  automatisch  een  schending  van  het   interventieverbod  is  maar  omgekeerde  niet  waar!       Interventies  die  buiten  toepassingsgebied  van  Artikel  2(4)  vallen?     Kabila  kwam  aan  macht  met  steun  buurlanden.  Roeandese  troepen  bleven  in  Congo  maar  waren   aanwezig  met  toestemming  met  Kabila  als  presdent  van  Congo  à  perfect  met  VN  handvest  maar   relatie  tussen  Congo  en  Roeande  verslecht  en  Kabila  vroeg  om  de  troepen  terug  te  halen  uit   Congo  maar  die  weigerden  à  valt  onder  geweldverbod       Voorwaarden       1. ‘Interventie  op  uitnodiging’     Uitgaan  van  ovrheid,  nooit  interventie  van  rebellen       Wat  is  de  officiele  overheid?     à  overheid  die  de  facto  controle  over  grondgebied  heeft,  algemeen  erkent  als  legitieme   vertegenwoordiger  van  zaak  in  kwestie       Op  uitnodiging  (=  situatie  waarbij  staat  ander  land  gaat  uitnodigen  om  troepen   (politie/militairen)  te  sturen  om  haar  steun  te  geven).  Bv.  aanwezigheid  troepen  in  Afghanistan  

 

 

  101  

op  vraag  Afghaanse  overheid,  Ethiopië  heeft  troepen  gestuurd  naar  Somalië  op  uitnodiging   somalise  autoriteiten,  Frankrijk  troepen  naar  Mali  gestuurd  op  uitnodiging  territoriale  overheid   Erkend  dat  uitnodiging  is  toegelaten  à  legaliteit  erkend  onder  bepaalde  voorwaarden  bv.  arrest   int.  gerechtshof  in  Congo  tegen  oeganda-­‐zaak  2005:  periode  nadat  Kabila  aan  macht  was   gekomen  in  Congo  met  steun  buurlanden,  vnl.  oeganda.  Nadat  aan  macht  gekomen,  waren  nog   steeds  Oegandese  troepen  in  oosten  van  Congo  met  toestemming  Kabila  als  president  en  was  in   overeenstemming  met  VN  Handvest.  Nadat  relaties  tussen  Congo  en  Oeganda/Rwanda   verslechterden  verzocht  hij  vreemde  troepen  om  land  te  verlaten  maar  deze  weigerden  -­‐>  eens   intrekking  instemming,  valt  aanwezigheid  buitenlandse  troepen  op  grondgebied  onder   geweldverbod  =>  interventie  op  uitnodiging  onder  voorwaarden  onderhevig.     Voorwaarden/beperkingen   •

•

Volgend  uit  non-­‐interventiebeginsel:  mogelijk  om  opstand/interne  onrust  onder  controle  te   brengen.  wanneer  toestand  escaleert  in  burgeroorlog  is  interventie  op  uitnodiging  niet   langer  mogelijk.  (bv.  syrie:  asad-­‐regime  kan  zich  niet  zomaar  beroepen  op  interventie  op   uitnodiging  om  Iran  troepen  te  laten  sturen.     Uitnodiging  moet  uitgaan  van  eigenlijke  overheid:  rebellengroepering  kan  nooit  verzoek/   interventie  op  uitnodiging  doen  -­‐>  enkel  de  iuri  regering/wettige  overheid.   à  Officiële  overheid?  President  afgezet?  Regime  dat  controle  grondgebied  verloor?   ⇒ Uitnodiging  moet  uitgaan  van  overheid  die  de  facto  controle  over  grondgebied   heeft  en  algemeen  erkend  als  legitieme  vertegenwoordiger  staat  in  kwestie  à   rebellengroepering  kan  niet  zomaar  troepen  uitnodigen.     ⇒ Eens  over  algemene  principes  maar  in  praktijk  soms  misbruik  van  interventie  op   uitnodiging     à  Gevallen  koude  oorlog   à  Algemeen  overeenstemming  over  grenzen  

Principe:  ja,  onder  voorwaarden.     Bepaald  punt:  bepaalde  interventies  vallen  buiten  toepassingsgebied  art.  2  (4)  want  niet   onverenigbaar  met  principes  VN-­‐handvest:  bepaalde  interventies  wel  verenigbaar  met   doelstellingen  VN  à  gebruikt  voor  legaliteit  humanitaire  interventies  te  gaan  escaleren.           3.  Collectieve  rechtshandhaving     Art.  24  HVN:  primaire  verantwoordelijkheid       102   primaire  verantwoordelijkheid  voor  handhaving  int.  vrede  en  veiligheid  à  Veiligheidsraad  VN     102  

 

 

 

    Hoofdstuk  VI  HVN:  vreedzame  geschillenbeslechting       vreedzame  geschillenbeslechting  -­‐>  bv.  VN  Veiligheidsraad  kan  aanbevelingen  doen,  geschil   doorsturen  naar  int.  gerechtshof.  Maar  geen  bindende  besluiten  oplegbaar  onder  hoofdstuk  6.     Kan  bv.  Partij  aanrade,  doorsturen  naar  IGH,  aanmanen  geschil  op  juridische  wijze  beslechten     à  kan  geen  geen  bindende  besluiten  opleggen  !     Hoofdstuk  VII  HVN  (bindend):  inbreuken  p  vrede  en  agressie       bedreiging  vrede,  inbreuken  op  vrede  en  agressie  à  bindend  optreden  VN  Veiligheidsraad   waarbij  lidstaten  verplicht  zijn  deze  op  te  volgen.     Jurisdictie  niet  onbeperkt   Veiligheidsraad  kan  maar  beroep  doen  op  h.7  als  zij  eerst  vaststelt  dat  er  sprake  is  van   bedreigingvrede  /inbreuk  vrede  of  daad  van  agressie  -­‐>  1  van  3  kwalificaties  identificeren   vooraleer  beroep  op  maatregel  voorzien  in  hfdst.  7.   •

1945:  bedoelt  als  belangrijke  beperking  à  maar  zeer  ruim  gaan  interpreteren  en  VN   Veiligheidsraad  roept  begrip  niet  enkel  in  voor  conflicten  tussen  staten  maar  ook  voor   situaties  die  plaatsvinden  binnen  zelfde  staat  (bv.  wanneer  grootschalige   mensenrechtenschendingen  in  land  à  als  bedreiging  vrede  aanzien,  bv.  ongrondwettige   afzetting  leider  land  op  ondemocratische  wijze)  -­‐>  steeds  ruimere  interpretatie.   à  Illegale  stroperij  àbedreiging  int.  vrede  en  veiligheid  

•

Meestal  bedreiging  vrede:  ruimste,  2  andere  enger.   à  Inbreuk  vrede  of  daad  van  agressie  verondersteld  gewapende  confrontatie  tussen   staten  à  verschil:  bij  agressie  wordt  dader/schuldige  aangewezen  ↔  inbreuk  vrede:   neutraal,  men  identificeert  niet  wie  van  partijen  schuldig  is.  

Jurisdictie:  Art.  39  HVN     Jurisdictie  steeds  verder  uitgebreid  door  Veiligheidsraad     •

•

•

Art.39:  ook  maatregelen  nemen  onder  hfdst  7:       trapsgewijze  structuur  in  handvest:  aanbevelingen  onder  hoofdstuk  7  (niet-­‐bindend)   symbolische  betekenis:  geadresseerde  staat  beseft  dat  wanneer  geen  gevolg  wordt  gegeven   aan  aanbevelingen,  er  verdergaande  maatregelen  zullen  volgen.     Art.40:  opleggen  bindende  voorlopige  maatregelen  maar  mogen  situaties  partijen  bij  geschil   niet  gaan  beïnvloeden.  Bv.  besluiten  waarbij  staakt-­‐  het  –  vuren  wordt  opgelegd,  uitsturen   waarnemers…   Art.41:  geweldloze  maatregel  à  diplomatieke,  economische  sancties.   ⇒ Periode  koude  oorlog  (’40-­‐’45):  nauwelijks  gebruik  art.  41.door  verhouding  veto-­‐ machten  (VS  en  Sovjet-­‐unie).    

 

  103  

•

⇒ Enorme  toename  gebruik:  tal  van    conflictsituaties    waarbij  oplegging  sancties   door  Veiligheidsraad.   ⇒ Vroeger  vooral  grootschalige  handelssancties  ànog  steeds  toegepast  maar   probleem:  bij  enkele  sancties  soms  contraproductief  en  nefaste  gevolgen  wat   leidt  tot  kritiek  op  VN-­‐sancties  (bv.  World  food  program:  sancties  tegen  Irak-­‐ Sadam  Hoessein  na  diens  annexatie,  na  intevrentie  int.  troepenmacht  werd  Irak   aan  vrij  strak  interventieregime  onderworpen  -­‐>  men  zag  grote   kindersterfte/ondervoeding  :  sanctieregime  trof  niet  Iraakse  regime,  wel   burgerbevolking  =>  kritiek  op  sancties  waarbij  meer  en  meer  overgeschakeld   naar  meer  gerichte  sancties  bv.  bevriezen  tegoeden  overheidsfunctionarissen…     ⇒ Oprichting  Joegoslavië  en  Rwanda-­‐tribunaal  op  grond  van  art.  41.     Art.42:  gebruik  geweld  -­‐>  militaire  maatregelen/interventies:  oorspronkelijke  bedoeling   stichters  VN  was  dat  alle  lidstaten  VN  troepen  ter  beschikking  zouden  stellen  van  VN  obv   bilateraal  akkoord  en  die  zouden  onder  gezag  komen  van  military  staff  comitee  (idee  maar   nooit  uitgevoerd:  geen  enkel  land  die  bilateraal  akkoord  tekende  met  VN  waarin  het  troepen   ter  beschikking  stelde.  Gevolg:  VN  heeft  geen  troepenmachten  die  zij  zomaar  kan   inschakelen  maar  moet  beroep  doen  op  lidstaten  die  vrij  kunnen  beslissen  of  zij  troepen   gaan  uitdelen/voorwaarden.  

  Niet  onbeperkt:       • eerst  vaststellen  dat  er  dreiging     • of  inbreuk  op  vrede  :  neutraler,  geen  beschuldiging  van  partij     • of  daad  van  agressie:  ook  al  schuldige  gaan  aanwijzen       à  dan  pas  beroep  op  H7     Link  met  Artikel  2(7)  HVN     Vooral  symbolisch:  de  geadresseerde  staat  beseft  dat  als  er  geen  gevolg  wordt  gegeven  aan   aanbevelingen  verdere  maatregelen  volgen       Alternatieve  oplossingen?     à  nooit  eigen  troepmacht  gekomen   Machtiging  tot  gebruik  van  geweld     ‘to  use  all  necessary  means’   aantal  resoluties  waarin  staten/regionale  organisaties  die  daartoe  bereidt  zijn  machtiging   krijgen  voor  alle  noodzakelijke  middelen  in  te  zetten  om  voorgestelde  maatregelen  te  gaan   uitvoeren  à  erkenning  toepassing  in  resoluties.     Geen  uitrukkelijke  basis  dat  van  land  x  of  y  kan  bemachtigen  maar  wel  grondwettelijk  aanvaard       à    artikelen  53  &  54  HVNà  uitdrukkelijk:  VN  Veiligheidsraad  kan  regionale  organisaties   machtigen  om  in  haar  plaats  militair  te  interveniëren.    

104     104  

 

 

 

    Keerzijde:  artikels  gaan  enkel  over  regionale  organisaties,  geen  uitdrukkelijke  bepaling  over   machtiging  voor  staten  à  maar  wel  aanvaarding  wettigheid  en  gewoonterechtelijk  aanvaard.       Oorsprong?     à  Niet  veel  relevante  precedenten  ten  tijde  van  koude  oorlog     Korea-­‐oorlog  (Res.  82-­‐84  (1950))     1950:     binnenvallen  N-­‐K  door  Z-­‐K  à  in  tijd  werd  voor  eerst  int.  troepenmacht  opgericht.  Intussen   koude  oorlog,  hoe  verklaren  dat  VN  machtiging  verleent  militair  tussen  beide  te  komen  in  koude   oorlog  gerelateerd  conflict  tussen  N  en  Z  Korea?  1950  periode  waarin  Sovjet-­‐unie  lidmaatschap   VN  Veiligheidsraad  niet  ophaf  maar  kwam  niet  opdagen  op  zittingen  uit  protest  tegen  feit  dat   chinese  vertegenwoordiger  bij  VN  eerder  ingevuld  werd  door  Taiwan  dan  communistische   regime  in  China  en  men  bleef  afwezig  van  bepaalde  zitting  VN  Veiligheidsraad  à  sovjet-­‐unie  had   geen  mogelijkheid  veto  te  gebruiken  en  verklaard  waarom  uitzonderlijk  voorbeeld  uit  koude   oorlog  waarin  VN  Veiligheidsraad  machtiging  had  geweld  te  gebruiken.   Bv.  zuid-­‐rhodesie     Irak  (Res.  678(1990))     Belangrijkste  precedent  en  doorbraak  mechanisme  machtiging:  optreden  int.  troepenmacht   n.a.v.  invallen  Sadam  Hoessein  in  Koeweit  àsindsdien  vele  situaties  van  burgeroorlogen  waarin   met  gebruik  maakte  van  machtiging  tot  interventie  (Somalie,  Joegoslavië…)  à  belangrijke   ontwikkeling  die  afwezigheid  bilaterale  akkoorden/Vn  troepenmacht  remedieert.       Cf.  Irak  2003      Enorme  breuk  binnen  int.  gemeeschap  en  Europa.  Veel  mensen  en  juristen  denken  dat  Engeland   en  Australië  zich  steunden  op  zelfverdediging  maar  dit  klopt  niet  à  men  steunde  op  een  soort   van  impliciiete  machtiging.     1990:  Sadam  valt  Kuweit  binnen  en  anexteert  het  à  veiligheidsraad  treedt  op  en  verleent  een   machtiging  voor  militaire  interventie  “Operatie  Desert  Storm”  het  amerikaans  leger  dat  de   troepen  van  Sadam  uit  Kuweit  drijft.     Vn  start  vuren  op  waarin  zij  eisen  oplegt  aan  sadamà  beperking       à  feit  dat  sadam  toegang  moet  verlenen  aan  wapeninspecteurs  van  bomagentschap  en  UNISCO   (afzonderlijke  VN  missie  à  moet  diverse  faciliteiten    productie  massa-­‐vernietigingswapens   openstellen  en  afbouwen  ).    

 

 

  105  

Sadam  werkte  niet  goed  mee.  Eind  1990  worden  de  wapeninspecteurs  belemmerd  om  hun   werkt  te  doen     2001:  aanslagen  9/11  à  Acces  of  evil  met  noord  korea  en  irak  en  VS  zoekt  excuus  om  irak   binnen  te  vallen  à  dit  vinden  ze  in  gebrekkige  medewerking  van  Irak       Die  medewerking  zou  een  materiële  inbreuk  zijn  op  de  oorspronkelijke  resolutie  waarin  het   vuur  werd  opgelegd  à  oorspronkelijke  machtiging  uit  1990  herleeft          2002     Zie  je  dat  VS  met  argument  komt:  gebrekkige  medewerking  is  materiële  inbreuk  op   oorspronkelijke  staakt-­‐het-­‐vuren  uit  1990  (12  jaar  later  ingeroepen)  à  oorspronkelijke   machtiging  gebruik  geweld  ‘90  die  initieel  bedoeld  was  om  Irak  terug  te  dringen  uit  Koeweit   gebruikt  men  12  jaar  later  voor  Hoesein-­‐regime  te  machtigen  =>  verdeeldheid  binnen  int.   gemeenschap:  machtiging  tot  gebruik  van  geweld  moet  duidelijk  expliciete  machtiging  zijn  die   men  niet  op  creatieve  impliciete  wijze  kan  afleiden  12  jaar  later      Libië  2011     Rebellen  komen  in  opstand  tegen  regime  Kadafi  maar  breidt  zich  uit  tot  grootschalig  conflict.   Troepen  Kadafi  hebben  snel  bovenhand       à  Veiligheidsraad  komt  bijeen  en  onder  druk  Europese  landen  wordt  resolutie  aangenomen   waarin  machtiging  gebruik  geweld  wordt  opgenomen  MAAR  machtiging  gebruik  geweld    in   restrictieve  bewoording  opgesteld  en  verwijst  enkel  naar  gebruik  geweld  voor  bescherming   burgerbevolking  en  China  en  Rusland  laten  resolutie  passeren  onder  grote  druk  publieke  opinie   en  resolutie  komt  erdoor       realiteit:  NAVO-­‐operatie  waarbij  men  burgerbevolking  gaat  beschermen  maar  heeft  ertoe  geleidt   dat  Kadafi  op  korte  tijd  is  verdreven  =>  veel  verder  gegaan  dan  wat  machtiging  initieel  voorzag  -­‐ >  woede,  frustratie  Rusland/China  =>  wel  machtiging  voorhanden  maar  NAVO-­‐landen  zijn   grenzen  machtiging  te  buiten  gegaan.   Navo  operatie:  met  gaan  de  burgerbevolking  beschermen  maar  met  doet  net  iets  meer     à  heel  het  conflict  ertoe  geleid  dat  Khadafi  van  macht…       2e  alternatief:  Peacekeeping  (vredeshandhaving)       Geen  vrede  afdwingen,  militair  offensief  tussen  beide  komen  maar  wel  met  instemming   betrokken  partijen  lichtgewapende  troepen/blauwhelmen  sturen  om  situatie  te   bekoelen/stabiliseren     Oorsprong     algemene  vergadering  richtte  eerste  echte  vredesoperatie  op  (historische  operatie).     ⇒ Omdat  VN  Veiligheidsraad  geblokkeerd  was  door  veto  van  2  grootmachten  in   koude  oorlog  op  basis  van  sovjet  united  for  peace  resolution.   ⇒ Vandaag  hoofdbezigheid  VN  Veiligheidsraad  die  quasi  wekelijks/dagelijks  bijeen   komt:  opvolgen/uitsturen  vredesmissies  in  buitenland  

106     106  

 

 

 

      Algemene  vergadering  heeft  die  veredesopreaties  opgereicht  omdat  vn  veiligheidsraad   geblokkeerd  was  door  grootmachten  van  oorlog  à  Uniting  for  peace  resolution     Juridische  grondslag?  Cf.  IGH  in  Certain  Expenses     relatief  mechanisme  dat  gaandeweg  tot  stand  is  gekomen  à  geen  uitdrukkelijke  rechtsgrond  in   VN-­‐Handvest  =>  maar  omdat  geen  uitdrukkelijke  basis,  wil  niet  zeggen  dat  het  onwettig  is:  als   VN  Veiligheidsraad  kan  overgaan  tot  militaire  afdwinging,  kan  zij  ook  minder  verregaande   maatregelen  zoals  uitsturen  vredesmissie  (achterliggende  redenering).   ⇒ Vredeshandhaving  ergens  tussen  hoofdstuk  6    en  7  inhangt  à  6  en  een  half   operaties.     Activiteiten     ⇒ Initieel  beperkt:  uitsturen  waarnemers  voor  controle  staakt-­‐het-­‐vuren.   ⇒ Uitgebreid:  soms  inzetting  voor  training  politie  en  leger,  ontwapening…   Bv.  operaties  in  Kosovo  en  Oost-­‐Timor:  hele   interim/overheidsadministratie  opgezet  onder  noemer  van   vredesoperatie  à  Vn  vredesoperatie  nam  tijdelijk  overheidsgezag  over     Kenmerken     Traditioneel:         • Instemming  betrokken  partijen:  vooral  voor  staat  waar  operatie  plaatsvindt  maar  ook  voor   niet-­‐statelijke  groeperingen  ter  plaatse  (bv.  uitsturen  blauwhelmen  naar  Libanon  zonder   overleg,  dan  operatie  geen  lang  leven  à  instemming  rebellengroepering  ook  van  belang  die   actief  zijn  in  bepaald  gebied.       ⇒ Effectief  aantal  gevallen  waarbij  instemming  wordt  ingetrokken  en  VN   vredesoperatie  wordt  beëindigd.     • Onpartijdigheid:  VN  vredesoperatie  mag  geen  voordeel  gaan  geven  aan  een  of  andere   partij   Blauwhelmen  zijn  in  principe  licht  gewapend  en  mogen  enkel  geweld  gebruiken  om  zichzelf  te   gaan  beschermen  en  missie  ten  uitvoer  te  leggen.     Na  Koude  Oorlog:       grens  tussen  consensueel  vredeshandhaving  en  planmatige  vredesafdwinging  gaan  vervagen  à   onder  impuls  toenmalig  generaal  wou  men  meer  robuste  vredesoperaties    op  touw  zetten  in   bepaald  conflictgebieden  à  kregen  meer  ambitieuze  mandaten  mee  in  de  zin  van   rebellengroeperingen  tegen  hun  zin  te  gaan  ontwapenen,  of  bepaald  safe  haven  opstellen  en   gewapender  hand  gaan  verdedigen  àvredesoperaties  met  robuste  mandaten  zonder  dat   operaties  nodige  middelen  kregen,  ze  bleven  licht  bewapend.  Dit  leed  tot  fiasco’s      

 

  107  

⇒ Joegoslavië  waarbij  buitenlanders  werden  ontvoerd  en  NL  trauma  opliep.   ⇒ Rwand:  trauma  België.     Bijkomende  factor:  in  éénzelfde  gebied  vredesoperatie  en  militaire  afdwingingsoperatie  -­‐>   blauwhelmen  die  situatie  moeten  stabiliseren  en  echte  offensieve  militaire  operatie  in  één   gebied  wat  leidt  tot  problemen  omdat  partijen  op  grond  vaak  geen  onderscheid  maken  tussen  de   twee.   • •

Somalie:  tegelijkertijd  VN  operatie  blauwhelmen  en  Amerikaanse  offensieve  operatie  die   desastreus  is  afgelopen.   Niet  goed  gelopen  in  jaren  ’90  waardoor  terugkeer  naar  voorzichtige,  traditionele  aanpak  -­‐>   in  meeste  operaties  teruggekeerd  naar  traditionele  barometers  maar  hier  en  daar  nog   uitzonderingen.   ⇒ Bv.  operatie  Congo:  mogelijk  één  van  grootste  vredesoperaties  -­‐>  ook  vrij   offensief:  effectief  in  aanval  tegen  bepaalde  rebellengroepen:  risicovolle   onderneming.  

Vandaag?   Rol  regionale  organisaties?     à  Collectieve  handhaving   Hfst  VIII  HVN       Organisaties  zoals  EU,  Afrikaans  Uni,  NAVO,…  à  diverse  organisaties  die  landen  binnen   bepaalde  regio  of  deel  van  regio  gaan  bundelen     Art.  52:  vreedzame  beslechting  lokale  geschillen     stelt  dat  die  organisaties  primaire  rol  hebben  wanneer  het  gaat  over  vreedzame  beslechting   lokale  geschillen           Art.  53:  afdwinging  –  peacekeeping?   mogelijkheid  tot  overgaan  militaire  afdwingingsoperaties  in  eigen  regio  (bv.  kan  EU  zomaar   militaire  operaties  op  touw  zetten  op  grondgebied  EU)  à  enkel  mogelijk  met  machtiging  VN   Veiligheidsraad.     Art.  54:       plicht  om  V-­‐Raad  op  de  hoogte  te  houden   ‘Regional  arrangements  &  agencies’?     Die  operaties  moeten  worden  doorgegeven  aan  vn  veiligheidsraad   Zelfverdediging       108   4.  Zelfverdediging         108  

 

 

 

    Belangrijke  bepaling  dat  verwijst  naar  eminente  recht  op  individuele  of  collectieve   zelfverdediging  in  geval  van  gewapende  aanval  tegen  lid  van  VN,  totdat  VN  Veiligheidsraad   noodzakelijke  maatregelen  heeft  genomen  en  maatregelen  moeten  ter  kennis  worden  gebracht   aan  Veiligheidsraad.     Art.  51  HVN:  “Geen  enkele  bepaling  van  dit  Handvest  doet  afbreuk  aan  het  inherente  recht  tot   individuele  of  collectieve  zelfverdediging  in  geval  van  een  gewapende  aanval  tegen  een  Lid  van   de  Verenigde  Naties,  totdat  de  Veiligheidsraad  de  noodzakelijke  maatregelen  ter  handhaving  van   de  internationale  vrede  en  veiligheid  heeft  genomen.  Maatregelen  die  door  de  Leden  zijn   genomen  bij  de  uitoefening  van  dit  recht  tot  zelfverdediging  dienen  onverwijld  ter  kennis  van  de   Veiligheidsraad  te  worden  gebracht  (…).”     2  ‘procedurele’  voorwaarden     • Verslag  V-­‐Raad:  als  je  dat  verslag  niet  doorgeeft  geen  beroep  op  art.  51  maar  IGH  heeft  daar   een  beter  antwoord  op:  als  je  het  niet  doorgeeft  dat  dat  jou  claim  verzwakt     • Tijdelijke  aard:  je  kan  het  maar  gaan  beoefenen  tot  wanneer  de  vn  veiligheidsraad  de   noodzakelike  maatregelen  heeft  genomen     Vereiste  van  een  ‘gewapende  aanval’   IGH  (Nicaragua-­‐zaak):       Nicaragua  vs.  VS:  interpretatie  begrip  gewapende  aanval  door  int.  gerechtshof  =>  onderscheid:   beperktere/minder  verregaande  vormen  van  geweld  en  meest  ernstige  vormen  van  gebruik  van   geweld  (  diegene  die  gewapende  aanval  uitmaken)  =>  vereiste  van  ernst  intensiteit:  voldoende   ernstig  gebruik  van  geweld  vereist   ⇒  Opletten  dat  lat  niet  te  hoog  gelegd:  vele  auteurs  erkennen  dat  wanneer  vele  op  elkaar   volgende  incidenten  in  hun  totaliteit  als  gewapende  aanval  kunnen  worden  beschouwd.   ⇒ Bv.  Irak  vs.  VS:  oil  platforms  zaak  -­‐>  hof  stelt  dat  mijnen  van  militair  schip  gewapende  aanval   uitmaakt.           Vereisten  die  volgen  uit  het  gewoonterecht  (niet  in  art.)     recht  op  zelfverdediging  moet  gericht  zijn  op  stoppen  en  terugdringen  van  gewapende  aanval  à   je  mag  niet  verder  gaan  dan  dat  doel  vandaar  belang  onderscheid  tussen  zelfverdediging   represailles  (=  eerder  punitieve  operaties/afstraffingsoperaties:  militaire  aanval  nadien  om   duidelijk  te  maken  dat  je  er  niet  mee  gediend  bent).     Vb  1993     Amerika  denkt  dat  Iraakse  geheime  dienst  oud  president  Bush  senior  wou  vermoorden  en   ontdekt  moordcomplot  tegen  ex  president  Bush  Senior  en  paar  maanden  later  vuurt  men  paar   raketten  af  op  de  militaire  basis  in  Bagdad  -­‐>  eerder  represaille  dan  recht  op  zelfverdediging.   Noodzaak  en  proportionaliteit  moeten  duidelijk  maken  dat  zelfverdediging  gericht  op  stoppen  of   terugdringen  gewapende  aanval.  

 

 

  109  

⇒ Noodzaak:  laatste  redmiddel,  eerst  materiële  middelen  uitgeput  en  moet  onmiddellijk   zijn  (je  mag  niet  wachten).   ⇒ Proportionaliteit  tussen  gewapende  aanval  en  zelfverdedigingsoperatie  in  termen  van   duur,  intensiteit…       Collectieve  zelfverdediging:  formeel  verzoek  +  verklaring  slachtoffer     staat  is  slachtoffer  gewapende  aanval  en  roept  hulp  in  van  andere  staten  om  tussenbeide  te   komen  à  2  bijkomende  voorwaarden  bovenop  vorige  voorwaarden,  om  misbruik  tegen  te  gaan   heeft  hof  gezegd  dat  recht  op  zelfverdediging  mogelijk  wanneer  verzoek  uitgaat  van  slachtoffer   gewapende  aanval  aan  andere  staat/staten  die  tussenbeide  komen  en  verklaring  van  slachtoffer   dat  men  slachtoffer  werd  van  gewapende  aanval.     Staat  roept  hulp  van  andere  staten  in  na  gewapende  anval:  je  hebt  al  2  bijkomende  voorwaarden     om  misbruik  tegen  te  gaan  à  Hof  in  den  Haag  :  verzoek  nodig    +  verklaring  slachtoffer     à  eerder  formele  vereisten        ‘Pre-­‐emptieve’/’preventieve’  zelfverdediging?     Begrip  gewapende  aanval  à  controversieel:  een  van  voornaamste  redenen  is  controverse  rond   legaliteit  pre-­‐emptive/preventieve  zelfverdediging   • •

Preventieve  zelfverdediging  =  gaat  erom  dat  je  nog  niet  slachtoffer  bent  geworden  van   gewapende  aanval  maar  je  gaat  optreden  tegen  dreiging  van  gewapende  aanval.   Bijkomende  onderscheid:     ⇒ Pre-­‐emptieve:  situatie  waarin  je  optreedt  tegen  imminente  dreiging  van  gewapende   aanval.   ⇒ Preventieve:  ruimer,  optreden  tegen  niet-­‐imminente  dreiging  van  gewapende  aanval.  Bv.   Israël  dat  wil  vermijden  dat  Iran  kernwapens  in  handen  krijgt  à  niet-­‐imminente   dreiging.    

Controversieel  debat  sinds  1945:  langs  ene  kant  restrictionisten  die  zeggen  dat  art.  51  zegt  dat  je   gewapende  aanval  nodig  hebt  en  anderzijds  voorstanders  die  zeggen  dat  in  art.  51  verwezen   wordt  naar  inherente  recht  op  zelfverdediging  dat  verwijst  naar  voorafbestaande   gewoonterechtelijke  recht  op  zelfverdediging  dat  ruimer  was  dan  art.  51.   Vraag:  in  welke  mate  vind  pre-­‐emptieve  zelfverdediging  steun  in  statenpraktijk?  Kijken  naar   doen  en  laten  van  staten  sinds  1945  à  wordt  pre-­‐emptieve  zelfverdediging  daarin  gesteund  of   verworpen?    

110  

Statenpraktijk  voor  9/11?  Cf.  Cuba-­‐crisis  1962     Cuba  raket  crisis  ’62  waar  VS  op  gegeven  moment  ontdekken  dat  Sovjet  rakettenbasis  aan   bouwen  zijn  om  tiental  km’s  van  Florida       110  

 

 

 

    à  in  welke  mate  pre-­‐emtieve  e  zelfverdediding  steun  hierin  ?       precenten:       Sovjet  raketbasis  aan  het  bouwen  in  Florida       Zesdaagse  Oorlog  1967     Spanning  tussen  israel  vs  Syrië,  Egypte,  Jordanië.  Egypte  en  Syrië  gaan  een  gezamenlijk  militair   commando  oprichten.     Egypte  mobiliseerde  troepen  in  de  Sinay  en    straat  van  Tiran  afsluit  voor  israëlitische   scheepsvaart  à  spanning  neemt  enorm  toe  en  Tiran  wacht  totdat  andere  landen/buurlanden   grens  oversteken  en  Israel  handelt  eerst  en  elimineert  voornaamste  militaire  dreiging   (egyptische  luchtmacht)  à  eerste  stap  in  escalerende  situatie:  men  slaagt  erin  buurlanden   militair  te  verslaan.     Precedenten:  eerste  2  gevallen  gaan  Landen  in  kwestie  zich  niet    beroepen  op    pre-­‐emtieve   zelfverdediging,  ze  leverden  andere  juridische  argumenten.  Osiraq  wel  beroep  op  preventieve   zelfverdediging  maar  unaniem  veroordeeld  door  int.  gemeenschap  want  volstrikt  onwettig   optreden  van  Israël   Er  zijn  situaties  waarin  land  wordt  bedreigt  en  de  enige  uitweg  is  zelf  intiatief  te  nemen.       Anderzijds  vrij  verontrustert  om  te  zien  dat  israel  en  hoogste  politici  wisten  dat  buurlanden   nooit  eerste  stap  zouden  zetten.         à  ernstige  vragen  rond  concept  preventieve  zelfverdediging?  Noodzakelijk  voor  je  te   beschermen  tegen  onvermijdelijke  of  leidt  het  tot  escalatie?   Osiraq  1981           Na  9/11?     à  Geen  geloofwaardige  steun  in  9/11     Erna  publicatie  Bush  Doctrine  waarin  men  pre-­‐ematieve  zelfverdediging  bevestigd  en  anderzijds   gaat  met  dat  concept  breder  gaan  interpreteren  dat  al  een  decennia  lang  vastsstaande  doctrine   is  en  anderzijds  gaat  men  concept  breder  gaan  interpreteren       à  tegenstanders  verandert:  VS  uitte  zich  in  2002  niet  enkel  als  voorstander  pre-­‐emptieve   zelfverdediging  maar  ook  voor  eerst  als  voorstander  ruimere  notie  preventieve  zelfverdediging   tegen  niet  imminente  gewapende  aanvallen  à  evolutie  waarop  veel  reactie  kwam.     US  National  Security  Strategy:  “We  must  adapt  the  concept  of  imminent  threat  to  the  capabilities   and  objectives  of  today’s  adversaries.”     à  De  vs  uitte  zicht  niet  alleen  als  voorstander  van  pre-­‐emtieve  zelfverdediging  maar  ook  tegen   niet  eminente  aanvallen  wat  zeer  verontrustend  is  en  heel  veel  reactie  op  is  gekomen       Operatie  Iraqi  Freedom?      

 

 

  111  

•

•

Na  2002:  in  2003  invallen  Irak  en  doet  men  geen  beroep  op  pre-­‐emptieve  zv  om  aanval  tegen   Irak  te  rechtvaardigen  à  Irak  interventie  geen  beroep  op  notie,  men  beroept  zich  op  machtiging   VN  veiligheidsraad  machtiging:  in  2002  staakt-­‐het-­‐vuren  door  Irak  geschonden  dus   oorspronkelijke  machtiging  op  gebruik  van  geweld  geldt  nog.     Huidige  stand  van  zaken  in  debat:  sinds  9/11  zijn  rollen  in  RL  gedraaid.  Waar  voordien   meerderheid  RL  tegenstander  was  pre-­‐emptieve  zelfverdediging,  is  vandaag  door  meerderheid   RL  aanvaard  dat  pre-­‐emptieve  zelfverdediging  tegen  imminente  dreiging  is  toegelaten.  En  als   men  kijkt  naar  militaire  doctrines  van  landen  wordt  er  vaak  aanvaard  dat  zelfverdediging  zich   uitstrekt  tot  respons  op  imminente  dreiging  gewapende  aanval  =>  nog  geen  echte  duidelijke   precedenten  waarin  toegepast.    

Wat  met  aanvallen  door  niet-­‐statelijke  actoren?   Artikel  51  HVN?     Art.5:  spreekt  zich  niet  uit  of  aanval  moet  uitgaan  van  staat.     Artikel  3(g)  Definitie    van  Agressie:  “The  sending  by  or  on  behalf  of  a  State  of  armed  bands,   groups,  irregulars  or  mercenaries,  which  carry  out  acts  of  armed  force  against  another  State  of   such  gravity  as  to  amount  to  the  acts  listed  above,  or  its  substantial  involvement  therein.”     1986  GH  in  Nicaragua:  enge  interpretatie;  ‘provision  of  weapons  and  logistical  or  other  support’   is  onvoldoende…     Het  hhof  heeft  duidelijk  gemaakt  in  zaak  dat  aanvallen  die  uitgaan  van  niet-­‐statelijke   groeperingen/grensoverschrijdende  aanvallen  van  niet-­‐statelijke  groeperingen    alleen   aanleiding  geven  tot  recht  op  zelfverdediging  als  staat  bij  betrokken  is.       Bovendien  stelt  hof  dat  er  vrij  nauwe  betrokkenheid  moet  zijn:  aanval  moet  toerekenbaar  zijn   aan  staat,  dus  aanval  van  niet-­‐statelijke  groepering  die  op  eigen  houtje  handelt  is  volgens   Nicaragua  arrest  niet  voldoende.  Aanval  moet  op  een  of  andere  manier  toerekenbaar  zijn  aan   andere  staat  à  men  interpreteert  mogelijkheid  tot  zelfverdediging  tegen  aanval  van  niet-­‐ statelijke  actoren  vrij  eng:  bv.  wanneer  niet-­‐statelijke  groepering  wapens  krijgt  van  andere  staat,   niet  voldoende  is  om  te  spreken  van  gewapende  aanval  in  zin  van  art.51.     ⇒ Essentie  arrest  (lat  hoger):  alleen  aanvallen  die  toerekenbaar  zijn  aan  staten  kunnen   aanleiding  geven  tot  toepassing  art.  51.  

  Statenpraktijk  tijdens  Koude  Oorlog:       à  ook  restrictief     lezing  bevestigd  maar  sinds  9/11  verandering      

112     112  

 

 

 

   

•   •

•

2001:  grootschalige  aanslagen  gepleegd  door  Al  Quaida  (terroristische  groepering  in   Afghanistan  die  wapens  krijgt  van  Afghaanse  overheid  maar  toch  vrij  autonoom  opereert)  à   toepassing  standaard  op     9/11  drempel  niet  bereikt:  geen  aanval  die  toerekenbaar  is  aan  Afghaanse  overheid  en  toch   zie  je  dat  Amerikaanse  operatie  in  2002  zeer  breed  gedragen  wordt  door  int.  gemeenschap   en  zie  je  dat  VN  Veiligheidsraad,  NAVO,  organisatie  Am.  staten  allemaal  aanvaarden  dat   Amerika  zich  kan  beroepen  op  recht  op  zelfverdediging  à  begrip  rekbaar.       Na  9/11  nog  precedenten:  Israëlische  interventie  in  libanon  in  2006  à  commando   wapenmilitanten  die  rond  Israëlische  grens  hinderlaag  plaatsen  en  aantal  militairen  doden   en  ontvoeren  à  Israël  reageert  beroept  zich  op  recht  op  zelfverdediging:  reactie  int   gemeenschap  à  Israël  kan  beroep  doen  op  art.  51  en  erkend  dat  het  om  gewapende  aanval   en  dat  israel  recht  op  zelfverdediging  kan  gebruiken  maar  anderzijds  overgrote  meerderheid   landen  die  stelt  dat  operatie  van  Israël  zwaar  disproportioneel  is:  in  context  was  recht  op   zelfverdediging  van  toepassing.  

  Evolutie  naar  een  meer  flexibele  benadering?       Evolutie  in  statenpraktijk  waarnaar  men  lijkt  te  gaan  naar  recht  op  zover  die  ook  meer  diverse   aanvallen  door  niet-­‐statelijke  groepen  dekt     ⇒ meer  aanvaard  door  militaire  doctrines  en  rechtsleer.  Internationaal  gerechtshof  heeft  in   aantal  recente  zaken  niet  vastgehouden  aan  restrictieve  invullen  (bv.  advies  Palestijnse   muur,  Uganda-­‐zaak  waarin  men  blijkt  vast  te  houden  aan  restrictieve  invulling)     ⇒ recht  in  beweging:  begrip  zelfverdediging  wordt  ruimer  geïnterpreteerd  en  men  gaat   naar  situatie  waarbij  recht  op  zv  ook  van  toepassing  is  op  aanval  door  niet-­‐statelijke   groepen  wanneer  staat  van  wiens  grondgebied  statelijke  groepen  optreden  niet  bereidt   is  of  niet  in  staat  is  om  iets  te  doen       Waarheen?  Onder  welke  voorwaarden?    

  ‘Unable  and  unwilling’-­‐standaard?  à  tegen  een  terroristische  groep  waarin  staat  niet  bij   macht  is  om  er  tegen  op  te  treden      

5.  Andere  toegelaten  interventies?    

Humanitaire  interventies:  interventies  die  op  touw  worden  gezet  door  staten  of  regionale   organisaties  maar  die  geen  machtiging  hebben  van  VN  Veiligheidsraad  à  wanneer  operatie   machtiging  heeft,  is  ze  in  principe  wettig.    

Steun  aan  nationale  bevrijdingsbewegingen?     bv.  vooral  in  context  dekolonisatie.  

Hedendaagse  relevantie?    

(unilaterale)  humanitaire  interventie?  

 

 

 

  113  

Gebruik  van  geweld  om  groepen/individuen  te  beschermen  tegen  grootschalige   mensenrechtenschendingen  zoals  zuivering,  genocide  binnen  eigen  staat  à  mensen  beschermen   tegen  optreden  eigen  overheid:  geen  uitdrukkelijk  aanknopingspunt  in  VN  Handvest  maar   voorstanders  wijzen  wel  naar  art.  1  genocide-­‐verdrag  dat  stelt  dat  staten  plicht  hebben  om   genocide  te  voorkomen  en  verhinderen.     Statenpraktijk  tijdens  de  Koude  Oorlog:       aantal  interventies  met  humanitaire  insteek  bv.  interventie  Tanzania  in  Oeganda,  interventie   India  in  Bangladesh  -­‐>  operaties  die  plaats  vonden  in  situatie  ernstige   mensenrechtenschendingen  maar  in  geen  gevallen  beroept  interveniërende  staat  zich  niet  op   recht  op  zelfverdediging  beroept  -­‐>  humanitaire  interventie  niet  ingeroepen  voor  juridische   onderbouwing  interventie   Statenpraktijk:  na  de  Koude  Oorlog  

  GB  eerste  land  dat  zich  uitdrukkelijk  uit  als  voorstander  humanitaire  interventie  à  velen  doen   dit  kort  na  1991  wanneer  Sadam  Hoessein  was  weggedreven  uit  Koeweit  maar  blijft  aan  macht   in  Bagdad  en  begint  met  zware  interventie  t.a.v.  Koerden  in  Noord-­‐Irak  à  Britten  gaan  samen   met  fransen  en  Amerikanen  zonder  toestemming  VN  Veiligheidsraad  No-­‐fly  zones  oprichten   boven  delen  Irak  waarbij  Iraakse  luchtmacht  moet  buiten  blijven  anders  worden  ze  neergehaald   door  Britten.  Britten  doen  als  juridisch  argument  beroep  op  humanitaire  interventie:  interventie   toegelaten  onder  bepaalde  voorwaarden  à  dwingende  en  dringende  situatie  van  extreme   humanitaire  nood,  territoriale  staat  is  niet  bij  machte  of  wil  om  tussenbeide  te  komen,  er  is  geen   praktisch  alternatief  en  operatie  in  kwestie/humanitaire  interventie  moet  beperkt  blijven  in  tijd   en  doel  en  gericht  zijn  op  oplossing  humanitaire  interventies.   Irakese  luchtmacht  moet  erbuiten  blijven  anders  neergehaald  door  Britten  die  beroep  doen  op   het  concept  van  humanitaire  interventie     Humanitaire  enkel  toegelaten  indien  :       VK  –  vier  voorwaarden:       1. a  compelling  and  urgent  situation  of  extreme  humanitarian  distress;     2. territorial  State  unable  or  unwilling  to  act;     3. no  practical  alternative;     4. limited  in  time  and  scope   ð dwingende  en  dringende  situatie  van  extreme  humanitaire  nood,     ð territoriale  staat  is  niet  bij  machte  of  wil  om  tussenbeide  te  komen,     ð er  is  geen  praktisch  alternatief  en  operatie  in  kwestie   ð humanitaire  interventie  moet  beperkt  blijven  in  tijd  en  doel  en  gericht  zijn  op   oplossing  humanitaire  interventies.     Kosovo  ’99:  ontneming  regionale  autonomie  Kosovaren  en  leidt  tot  opstand  in  Kosovo  die  zwaar   wordt  onderdrukt  door  Servische  troepen  van  Milosovitsch  en  situatie  escaleert  richting   etnische  zuivering.      Situatie  in  ’99  gaat  NAVO  militaite  operatie  op  touw  zetten:  luchtaanvallen  op  Servische  leger   zonder  machtiging  VN  Veiligheidsraad     ⇒ Servie  en    Rusland  zwaar  tegenstander  daarvan   114   ⇒ vraag:  belangrijk  precedent  waaruit  men  kan  afleiden  dat  humanitaire  interventie  wettig   is?       114  

 

 

 

    ð Overhaaste  conclusie  om  2redenen:       à  NAVO-­‐lidstaten  die  deel  uitmaken  van  operatie  zijn  heel  erg  terughoudend  om   zich  te    beroepen  op  fameuze  humanitaire  interventie:  men  wil  zich  niet   uitdrukkelijk  uitspreken  als  voorstander  hum.  Int.,  men  reageert  ontwijkend  à   Britten  en  Belgen  wel  voorstander.     àAls  men  kijkt  naar  reactie  andere  landen,  rest  int.  gemeenschap  en  China,  Rusland   en  andere  landen  zie  je  dat  overgrote  meerderheid  landen  zich  uitspreekt  tegen   legaliteit  hum.  Interventie  à  concept  monopolie  gebruik  geweld  moet  bij  VN   Veiligheidsraad  blijven  voor  meerderheid  landen.     Recentere  praktijk?       2005:  belangrijk  VN  document  voor  eerst  gesproken  over  R2P  (=  elke  staat  heeft   verantwoordelijkheid  om  eigen  burgerbevolking  te  beschermen,  als  ze  faalt  in  opzet  moet  int.   gemeenschap  tussenkomen).       ⇒ Will  niet  zeggen  dat  int  gemeenschap  militair  tussenbeide  moet  komen  of  laat  staand  at   staten  vrijelijk  los  van  VN  Veiligheidsraad  militair  kunnen  optredenà  concept   uiteenlopend  geïnterpreteerd  door  voor  en  tegenstanders  humanitaire  interventie.     ⇒ Duikt  op  in  recente  crisissen  waarin  men  int.  gemeenschap  wil  aanmanen  om  op  te   treden  in  hum.  Crisissen  (bv.  Libische  burgeroorlog)  à  maar  geen  eigenlijke   toepassingen/reële  precedenten  waarin  staten  zich  beroepen  op  concept  hum  .   interventie    meer  sinds  ’99.     Meest  recente  beroep  op  humanitaire  interventie:  2013      aanval  met  chemische  wapens  in  buurt   Damascus  waarbij  aantal  honderd/duizendtal  mensen  omkwamen.  Na  aanval  hebben  aantal   landen  (VS,  Britten,  fr.)  militair  tussenbeide  gekomen:  bv.  Britten  deden  uitdrukkelijk  beroep  op   hum.  Interventie  maar  is  anders  gelopen,  Russen  hebben  meer  diplomatieke  optie  gekozen   doordat  Syrië  zich  bereidt    verklaarde  om  chemische  arsenaal  te  gaan  verminderen.     Besluit:  is  humanitaire  interventie  wettig?  Uiteenlopende  meningen  maar  geen  overtuigend   bewijs  om  te  besluiten  dat  gewoonterecht  bilateraal  hum.  Interventie  toelaat  à  staten  houden   vast  aan  machtiging  VN  Veiligheidsraad.     ⇒ Humanitaire  interventie  niet  te  verwarren  met  bescherming  onderdanen  in  buitenland   (protection  of  nationals)  

  Bescherming  onderdanen  in  het  buitenland     Rechtsleer:  staten  kunnen  op  wettig  wijze  militair  optreden  in  buitenland  om  eigen  onderdanen   te  gaan  beschermen.     Auteur  Waldock:  criteria  waarom  interventie  wettig  zou  zijn    

 

 

  115  

⇒ Staat  ken  of  wil  vreemde  onderdanen  niet  beschermen   ⇒ Onderdanen  bevinden  zich  in  reeks  imminente  dreigingen  (bv.  burgeroorlog,   gijzelingssituatie…)   ⇒ Interventie  moet  strikt  beperkt  zijn  tot  bescherming  onderdanen,  geen  excuus  voor   inmenging  in  binnenlandse  aangelegenheden.     Onduidelijkheid  over  grondslag?       ⇒ Bijzondere  toepassing  recht  op  zelfverdediging  of  buiten  art.  2(4)  valt.     Gewoonterecht/statenpraktijk:  steun/afwijzing?     ⇒ Tijdens  koude  oorlog  concept  aantal  maal  ingeroepen  onder  andere  israel  ingeroepen  in   verklaring  commando-­‐operatie  op  luchthaven  Oeganda  waarbij  men  gekaapt  vliegtuig   ging  gaan  bevrijden.     ð Aantal  precedenten  waarbij  ingeroepen:  bv.  België  2  maal  militair  tussenbeide   gekomen  in  Congo  nadat  Congo  onafhankelijk  was  geworden.  België  zwaar  op  zijn   doos  gekregen  voor  tussenkomst:  veroordeeld.     ⇒ Steeds  controversieel  wanneer  ingeroepen  à  verzetting  door  vele  staten  en  gezien  als   louter  excuus  voor  buitenlandse  inmenging.      

⇒ Praktijk:  niet  afleiden  dat  bescherming  onderdanen  in  buitenland  werd  aanvaard,  maar  

       

recenter  wel  andere  tendens  -­‐>  beperkte  evacuatie-­‐operaties  wel  wettig  ook  al  geen   toestemming  territoriale  overheid  maar  enkel  in  dat  uitzonderlijk  geval  wanneer  het   gaat  over  strikte  operaties.  

Pro-­‐democratische  interventie?     is  het  toegelaten  om  militair  op  te  treden  in  ander  land  zonder  machtiging  VN  Veiligheidsraad   om  pro-­‐democratische  redenen  à  Nee,  enkel  VN  Veiligheidsraad  kan  dat  doen,  staten  kunnen   dit  niet  op  eigen  houtje  doen.  

 

6.  De  Russische  interventie  in  Oekraïne     Onafhankelijk  bij  uiteenvallen  Sovjet-­‐Unie  en  sloot  akkoord  met  Russische  federatie  waarbij   kernwapens  werden  overgeheveld  aan  Rusland  in  ruil  voor  garanties  à  ook  andere  akkoorden   waarbij  Rusland  gebruik  kan  maken  marine  basis  in  Krimm:  belangrijk  voor  Rusland.     Etnische  verdeling  en  collaterale  spreiding:  groot  verschil  tussen  westen  en  oosten  (Krimm)   land  à  westen  vooral  eigenlijke  Oekraïense  bevolking  en  oosten  eerdere  Russisch  sprekende   bevolking     116   ⇒ splitsing  ook  politiek  in  voor  en  tegenstanders  Janoekovitsj.       116  

 

 

 

    2004  oranjerevolutie  waarbij  Janoekovitsj  van  macht  verdreven  maar  in  2010  opnieuw   verkozen  tot  president.  Maar  in  2013  escaleert  situatie  wanneer  hij  weigert  associatie/akkoord   met  EU  te  tekenen  à  protest  op  Maidan.       Eind  februari:  aan  kant  geschoven  en  men  stelt  nieuwe  verkiezingsdatum  à  probleem:  3/4de   meerderheid  nodig  maar  nipt  niet  gehaald.       Hij  verdwijnt  en  niemand  weet  waar  hij  is.  Op  verzoek    van  president  Poetin  verleent  Russische   parlement  toegang  voor  instemming  Russische  troepen  in  te  zetten.  Daags  nadien  nemen   militairen  controle  over  van  Krimm,  meest  Zuidoostelijke  gedeelte  Oekraïne  die  geen  Russische   embleem  op  uniform  hebben  maar  trekken  wel  heel  erg  op  Russische  militairen  en  nemen   controle  over  van  Krimm,  in  principe  zonder  bloevergieten.     ⇒ Referendum  op  Krimm  waarbij  grote  meerderheid  stemde  voor  aansluiting  bij  Rusland.   Legaliteit  Russische  interventie?  

  Juridische  analyse   Zelfverdediging?     Gewapende  aanval  tegen  Rusland?  Nee,  geen  aanval  op  militairen,  noch  op  Russisch   grondgebied.     ⇒ Vooral  beroep  op  Bescherming  onderdanen     ð Bescherming  russen  in  buitenland:  troepen,  burgers  Krimm.   ð Ook  ingeroepen  in  conflict  tussen  Georgië  met  zuid-­‐Rhodesië  (deel  Georgië  met   eigenlijke  autonomie  die  deels  aan  Rusland  aanhang)  ter  rechtvaardiging.     Bescherming  onderdanen  in  het  buitenland?     Rusland  deelde  paspoorten  uit  aan  lokals  à  inmenging  in  binnenlandse  aangelegenheden     Maar  zomaar  beroep  mogelijk  op  bescherming  onderdanen?       ⇒ Voorwaarden  niet  voldaan  à  geen  imminente  levensbedreigende  situatie  met  gebruik   geweld  t.a.v.  Russisch  sprekende  bevolking  op  Krimm-­‐>  maar  wil  niet  zeggen  dat   Russische  overheid  hierin  vrijuit  gaat:  na  protest  heeft  nieuwe  Oekraïense  federale   regering  maatregelen  genomen  waarin  bv.    Oekraïens  als  enige  officiële  taal  gaat   opleggen  en  gebruik  van  Russisch  in  media  aan  banden  wou  leggen  àgeen  imminente   levensbedreiging  van  Russische  onderdanen  in  buitenland   Interventie  op  uitnodiging?     Tijdens  laatste  debatten  in  Veiligheidsraad  beroep  op  uitnodiging  à  beroep  op  interventie  op   uitnodiging  uitgaande  van  regionale  regering  Krimm.    

 

 

  117  

Later  gewijzigd  naar  uitnodiging  op  Janoekovitsj  van  Russische  interventie.     ⇒ In  laatste  debatten  Veiligheidsraad  ambassadeur  brief  voorgelegd  waarbij  Janoekovitsj   nog  steeds  beschouwd  als  legitieme  president  Oekraïne  door  Rusland  en   brief/uitnodiging  aangevoerd  als  ultieme  rechtsbasis  à  men  wou  zich  initieel  niet  te   veel  associëren  met  Janoekovitsj  maar  uiteindelijk  bleek  dit  sterkste  argument   waardoor  voorgelegd.       Bestaand  akkoord?     Akkoord  tussen  Oekraïne  en  Rusland  dat  toelaat  dat  Russische  militaire  aanwezig  zijn  op   maritieme  basis  en  evident  dat  Rusland  grenzen  akkoord  te  buiten  is  gegaan  à  Kiev  toonde  aan   dat  op  dat  niveau  geen  instemming  voorhanden  was  =>  bestaand  akkoord  kon  geen  rechtsbasis   bieden.     Verzoek  regionale  regering  Krim?     Ongrondwettelijk:  instemming  deelstatelijke  autoriteit  kan  geen  rechtsbasis  bieden  militaire   interventie,  het  zou  al  te  gek  zijn  mocht  elke  staat  van  bepaalde  deelgebieden  vorm  van   autonomie  zou  hebben/mochten  al  die  deelstatelijke  entiteiten  zomaar  interventie  kunnen   uitnodigen  à  regering  Krimm  kan  geen  buitenlandse  militaire  interventie  uitnodigen.     Verzoek  Janoekovitsj?       Voldoende  afdoende  basis?  Legitiem  verkozen  president  op  ongrondwettelijke  wijze  afgezet  à   heeft  geen  de  facto  controle  over  Oekraïne,  helemaal  geen  controle  over  Oekraïense   grondgebied/troepen.       Ander  aspect:  is  hij  legitieme  leider/vertegenwoordiger  Oekraïne?  Zeer  grote  meerderheid  ziet   hem  aan  als  legitieme  vertegenwoordiger  à  bepaalde  argumenten  dat  ook  hij  geen   hoedanigheid  heeft  op  buitenlands  interventie  uit  te  nodigen.   Humanitaire  interventie?  

 

Zijn  er  ernstige  mensenrechtenschendingen  tegen  inwoners  Krimm  door  Russische   onderdanen?  Nee     ⇒ operatie:  ernstige  inbreuk  op  art.  2(4)  Grondvest     v                     118         118  

 

 

 

                     

Diplomaten     •   •

  •   •

•

België:  vrij  belangrijk  beginsel  door  hoge  concentratie  aan  diplomaten.   Belangrijke  rol  in  functioneren  internationale  betrekkingen:  immuniteiten  in  regel   gerespecteerd  door  vreemde  staten  en  belang  aan  gehecht  omdat  het  op  wederzijdse  basis   wordt  aangeknoopt.   Tak  van  int.  recht:  al  in  middeleeuwen  werd  erkend  dat  diplomaten  bepaalde  bescherming   moeten  genieten.   Zeer  verregaande  historische  grondwettelijk  basis   ð Regels  i.v.m.  immuniteiten  en  diplomaten  in  documenten  opgesteld  door  ILC     Weens  verdrag  inzake  diplomatieke  verkeer:  grote  mate  codificatie  gewoonterecht  -­‐>  zo   goed  als  universeel  geratificeerd  (190  tal  lidstaten).  

Taken       Diplomaten  zijn  politieke  vertegenwoordigers  van  zendstaat  binnen  ontvangststaat  en  spelen   belangrijke  rol  in  aangaan  van  vriendschappelijke  betrekkingen  op  economisch,  sociaal  of   cultureel  vlak  tussen  bepaalde  landen  à  vooral  politieke  spreekbuis  van  land  in  ontvangststaat   (bv.  op  matje  geroepen  igv.  Diplomatieke  rel,  onderhandelen  ipv.  overheid…)  =>  voornaamste   politieke  vertegenwoordigers   Ook  zendstaat  op  hoogte  houden  van  ontwikkelingen  wat  op  grond  van  ontvangststaat  gebeurt   à  bv.  Belgische  ambassadeur  in  Zuid-­‐Afrika  zal  Belgisch  ministerie  van  buitenlandse  zaken   geregeld  informeren  over  hetgeen  in  Z-­‐A.  gebeurt.     Het  uitsturen  =  actief,  ontvangen  =  passief.    

Diplomatieke  trekkingen  aanknopen    

  Functies  van  de  diplomatieke  missie:     • Vertegenwoordigen  van  de  zendstaat  in  ontvangende  staat    

 

 

  119  

•

• •

•

Behartigen  van  belangen  van  de  zendstaat  en  van  zijn  onderdanen,  binnen  de  door  het   volkenrecht  toegestane  grenzen  id.  ontvangende  staat     Onderhandelen  met  de  regering  van  ontvangende  staat     Met  alle  wettige  middelen  nagaan  vna  de  toestanden  en  ontwikkelingen  in  ontvangdende   staat  en  het  uitbrengen  van  verslag  daarvan  aan  de  regering  v.d.  zendstaat     Bevorderen  van  vriendschappelijke  betrekkingen  tussen  zendstaat  en  ontvangende  staat  en   het  tot  ontwikkeling  brengen  zendstaat  en  de  ontvangende  staat  en  het  tot  ontwikkeling   brengen  van  hun  economische,  culturele  en  wetenschappelijke  betrekkingen.  

  Diplomatieke  relaties  zijn  van  groot  belang  omdat  alle  staten  er  belang  bij  hebben  à  zelden   uitzondering       Vooraleer  uitsturing  diplomaten:  aanknoping  van  diplomatieke  betrekkingen  die  instemming   van  ontvangststaat  verondersteld.  Vooraleer  uitsturing  diplomaten  moet  ontvangststaat   akkoord  verlenen  voor  vestiging  van  ambassade  en  akkoord  voor  hoofd  van  diplomatieke  post     à  voorafgaande  toestemming.     Agreement  =  toestemming     Openen  diplomatieke  betrekkingen  impliceert  ook  erkenning  van  andere  partij  als  staat  à   verschillende  consulaire/diplomatieke  betrekkingen  aanknopen  in  ander  gebied  impliceert   erkenning  andere  partij  als  staat.     Niet  verondersteld  voorafgaande  toestemming  te  geven  voor  ieder  ander  lid  van  ambassade   (elke  diplomaat  à  omgekeerde  geldt  wel:  als  iemand  deel  uitmaakt  van  diplomatieke  personeel   ambassade,  en  als  gaststaat/ontvangststaat  problemen  krijgt  met  persoon  in  kwestie  kan  je   zonder  enige  vorm  van  motivering  vragen  dat  persoon  wordt  weggehaald       bv.  Belgische  ambassade  waarbij  Z-­‐A.    probleem  krijgt  met  één  van  Belgische   diplomaten  kan  vragen  dat  hij  teruggestuurd  wordt  naar  België.     Motivering  niet  vereist,  wel  mogelijk:     ⇒ 2  manieren     ð Informeel:  verzoek  aan  België  persoon  terug  te  halen  naar  land  (niet-­‐bindend).     ð Formeel:  persona  non  grata  à  diplomaat  wordt  persona  non  grata  verklaard  waarbij   België  verplicht  is  persoon  weg  te  halen  binnen  redelijke  termijn  uit  Z-­‐A.  Als  niet  op   tijd  weggehaald,  geniet  diplomaat  geen  diplomatieke  onschendbaarheid/immuniteit   meer.  

Voorrechten  en  immuniteiten   120       120  

 

 

 

    •

• • •

•

Wederkerige  basis  aangegaan  en  heeft  soms  aanleiding  tot  diplomatieke  rellen  die  vermeld   worden  in  media.     Verschillen  in  belangrijke  mate  naargelang  categorie     Rangorde  waarbij  belangrijkste  personen,  meest  verregaande  immuniteiten     2  aspecten:  verplichting  ontvangststaat  om  diplomaten  te  beschermen  +  de  voorrechten  en   immuniteiten       Indien  diplomaat  nationaliteit  heeft  van  de  ontvangststaat  gelde  de  immuniteiten  enkel  voor   officiële  functies    

Grondslag  

  Vroeger:  ambassade  grondgebied  in  buitenland  à  territorium  van  land  in  kwestie  in  buitenland   en  ambassade  en  diplomaten  als  alter  ego  staat  beschouwd.     ⇒ Diplomaat  werd  beschouwd  als  alter  ego  van  de  soeverein   ⇒ Ambassade  werd  gezien  als  buitenlands  grondgebied     Vandaag:  functioneel  à  immuniteiten  verantwoord  door  nood  voor  diplomatiek  werken    aan   boord  te  kunnen  uitvoeren.     Geldingsduur:  immuniteiten  van  toepassing  zodra  diplomaat  grondgebied  ontvangststaat   betreedt  en  blijven  gelden  tot  ogenblik  dat  je  staat  verlaat.     Periode  gewapend  conflict:  geen  einde  aan  diplomatieke  immuniteiten.     ⇒ Wel  mogelijkheid  diplomatieke  banden  te  verbreken,  maar  men  moet  periode  geven  aan   staat  om  diplomatiek  personeel  weg  te  halen.  

Categorieën     Immuniteiten  verschillend  naargelang  categorie:  belangrijke  categorie  =  diplomatiek  personeel   (=  personen  die  behoren  tot  diplomatiek  korps  met  diplomatiek  bekendheid)   ⇒ Meest  uitgebreide  immuniteiten  komen  toe  aan  de  ambassadeur  en  de  diplomaten  

Diplomatiek  personeel    

  T.a.v.  personen  geldt  zeer  strikte  onschendbaarheid:  je  mag  personen  niet  aanvallen  of  in   voorlopige  hechtenis  steken,  tenzij  in  zeer  uitzonderlijke  situaties  (bv.  ’s  nachts  in  overpoort   dronken  ambassadeur  die  met  pistool  zwaait,  mag  je  die  tijdelijk  van  vrijheid  beroven  om   zichzelf  en  anderen  te  beschermen  maar  in  regel  onschendbaarheid  vrij  absoluut).      

 

 

  121  

Immuniteit  in  strafzaken:  absolute  immuniteit  à  als  buitenlandse  ambassadeur  in  België   verblijft  en  deze  vermoord  zijn  echtgenote,  kan  België  persoon  niet  vervolgen  voor  nationale   strafrechter  =>  vrij  verregaand.     Burgerlijke  en  administratieve  zaken:  vrij  verregaande  immuniteit  van  rechtsmacht  met  slechts       ⇒ 3  uitzonderingen     ð Zakelijke  vordering  betreffende  particuliere  onroerende  goederen  op  grondgebied   ontvangststaat:  bv.  huurgeschil     ð Kwestie  erfopvolging     ð Gedingen  m.b.t.  handels-­‐  of  beroepsbezigheid  buiten  officiële  hoedanigheid  à  als   ambassadeur  in  België  van  ander  land  die  hier  computerwinkel  heeft   (handelsbezigheid),  kan  hij  immuniteit  rechtsmacht  niet  inroepen  voor   handelsbezigheid  die  helemaal  losstaat  van  officiële  functie.     à  In  regel  gaan  landen  diplomaten  toestaan  om  commerciële  activiteiten  uit  te     oefenen  naast    officiële  functie.     Immuniteit  van  rechtsmacht       =  kan  je  bepaalde  persoon  voor  nationale  rechtbank  vervolgen?       ⇒ Iemand  die  immuniteit  van  rechtsmacht  heeft  kan  je  niet  voor  nationale  rechtbank   vervolgd  worden.   Immuniteit  van  uitvoering       Opnieuw  zeer  breed  à  geldt  behalve  in  die  3  gevallen    (p.  116  onderaan)     ⇒ Bv.  als  procedure  rond  erfopvolging  zal  vonnis  kunnen  worden  tenuitvoer  gelegd  maar   mag  geen  afbreuk  gedaan  worden  aan  onschendbaarheid  of  van  zijn  woning.    

Beperkingen  op  die  immuniteiten         Mogelijk  dat  afstand  wordt  gedaan  van  immuniteit  (bv.  ambassadeur  die  echtgenote  vermoordt,   in  regel  geen  vervolging  mogelijk,  wel  mogelijk  afstand  immuniteit).     ⇒ Diplomaat  kan  zelf  geen  afstand  doen  à  enige  die  dit  kan  is  hoofd  diplomatieke  post   (ambassadeur)  of  buitenlandse  minister  =>  Vrij  restrictieve  benadering.     ⇒ Moet  uitdrukkelijk  gebeuren  (<>  staatsimmuniteit):  niet  omdat  diplomaat  deelneemt   aan  proces  en  zich  verweert  ten  gronde  dat  dit  impliciet  mag  beschouwd  worden  als   afstand  immuniteit)  -­‐>  niet  omdat  afstand  immuniteit  rechtsmacht,  dat  dit  ook  afstand   122     122  

 

 

 

    immuniteit  uitvoering  impliceert  =>  afzonderlijke  afstand  2  immuniteiten.     Immuniteiten  die  tijdelijk  van  aard  zijn.  Bv.  situaties  van  staatshoofden  en  regeringsleiders:   gelijkaardige  situatie  -­‐>  bv  .  vervolging  niet  mogelijk  van  ambassadeur  die  echtgenote  vermoord,   tenzij  afstand  immuniteiten  maar  eens  persoon  niet  langer  diplomaat  is  in  land  in  kwestie   (verlaten  land  of  einde  loopbaan)  dan  mogelijkheid  vervolging  -­‐>  tijdelijke  karakter  in  mate  het   gaat  over  particuliere  optreden.     Bijkomende  beperking:  als  diplomaat  onderdaan  ontvangststaat  is  of  verblijft  op  duurzame  basis   dan  wordt  immuniteit  beperkt  tot  strikt  overheidshandelingen  -­‐>  bv.  ambassade  Zambia  in   België  en  1  van  leden  diplomatieke  personeel  is  iemand  die  jarenlang  in  België  verblijft  of   Belgische  nationaliteit  heeft,  is  immuniteit  beperkter:  enkel  voor  officiële  handelingen  -­‐>   vervolging  voor  moord  op  echtgenote  mogelijk  =>  evident  omdat  anders  risico  dat  bepaalde   personen  nergens  voor  hun  handelingen  kunnen  worden  vervolgd:  er  moet  ergens  vorm  van   vervolging  mogelijk  zijn.     ⇒ Niet  omdat  in  bepaalde  bv.  burgerlijke  zaken  vervolging  diplomaat  niet  mogelijk,  wil  dit   niet  zeggen  dat  vervolging  staat  niet  mogelijk  is  à  als  diplomaat  optreedt  als   vertegenwoordiger  van  zijn  staat  moet  je  nagaan  of  niet  diplomaat  in  kwestie   beschermd  wordt,  wel  of  staat  in  kwestie  toch  aansprakelijk  kan  gesteld  worden  -­‐>  zeer   verregaande  immuniteit.     Andere       • Vrijgesteld  belastingen  en  andere  rechten,  nooit  voor  jury  zetelen  (publieke  dienstverlening)   en  vrij  van  douanelasten     • Persoonlijke  bagage  kan  in  principe  niet  worden  onderzocht  tenzij  ernstig  vermoeden  dat   deze  gebruikt  worden  voor  import  of  export  van  verboden  goed  (eventueel  niet  toegelaten   in  ontvangststaat).  0ok  persoonlijke  correspondentie  onschendbaar.   Wat  met  inwonende  gezinsleden?       • Bv.  zoon  ambassadeur  à  genieten  zelfde  mate  van  immuniteit.  Ook  zoon  ambassadeur  uit   Afrika  in  Brussel  die  daar  inwoont  geniet  net  als  vader  absolute  immuniteit  in  strafzaken.  Bv.   echtgenote,  kinderen       • Begrip  niet  door  alle  landen  op  zelfde  manier  geïnterpreteerd  à  bv.  landen  waarbij  men  ook   wettelijk  samenwonende  koppels  als  inwonende  gezinsleden  gaat  beschouwen,  andere   landen  enkel  getrouwde  koppels,  andere  landen  erkennen  homoseksuele  koppels  niet  als   inwonende  gezinsleden.     • Categorie  omvat  militaire  attachés,  ambassadeur,  eerste  secretaris…     • Overige  3  categorieën      

 

 

  123  

•

Immuniteiten  voor  gezinsleden  van  diplomaten  gaan  volledig  verloren  ingeval  ze  de   nationaliteit  van  de  ontvangststaat  hebben    

Administratief  en  technische  personeel  van  de  ambassade  

  Bv.  secretaresse,  vertaler…     Omvang  onschendbaarheid  en  immuniteit  in  mate  dat  het  afwijkt  van  voorgaande:     • Immuniteit  in  strafzaken:  absoluut  ook  voor  deze  personen     • Beperkter  voor  burgerlijke  zaken:  absoluut  met  uitzondering  van  3  beperkte  situaties  voor   vorige  categorie     • Beperkt  tot  ambtshandelingen     • In  persoon  onschendbaar  maar  andere  zaken  waar  zij  minder  voordeel  genieten  dan   diplomaten  bv.  bagage  niet  beschermd,  wel  vrijstelling  belastingen.     • Immuniteiten  voor  zowel  administratief  en  ander  personeel  +  gezinsleden  gaan  volledig   verloren  ingeval  ze  de  nationaliteit  van  de  ontvangststaat  hebben  

Bedienend  personeel    

  Bv.  poetsvrouw,  kok,  chauffeur…     Hun  immuniteit  beperkter:   Zowel  in  straf  als  burgerlijke  zaken  immuniteit  voor  ambtshandelingen  -­‐>  voor  overige  enkel   vrijstelling  belastingen  (op  loon)  en  sociale  zekerheidsplicht.    

Particuliere  bedienden  zendingsleden  

  Verschil  met  voorgaande  groep:  personeel  niet  in  dienst  genomen  door  ambassade  zelf,  maar   wel  door  individuele  diplomaten.     Immuniteiten  ingeperkt:     • Enkel  vrijstelling  belastingen  op  loon     • Voor  overige  enkel  genieten  van  hetgeen  ontvangststaat  vrijwillig  toekent     Dan  enkel  nog  immuniteit  voor  ambtshandelingen:  

124  

    124  

 

 

 

    ⇒ Eigendommen  bv.  ambassadegebouwen,  verblijven…     Ambassade  zelf  en  terreinen  en  residentie  ambassadeur  gezamenlijk  omschreven  als   diplomatieke  zending.     2  regels  van  belang   ð Ontvangststaat  heeft  plicht  op  redelijker  wijze  veiligheid  diplomatieke  zending  te   verzekeren  en  moet  dus  relatief  maatregelen  nemen  om  veiligheid  te  garanderen    bv.  als   betoging  voor  ambassade  in  Brussel  moet  politie  zorgen  dat  ze  ter  plaatse  is  en  zaak   onder  controle  houden  =>  beschermingsplicht     à  Geldt  zelfs  als  diplomatieke  relaties  verbroken  zijn  en  vallen  maar  weg  als  de  plaats   niet  langer  gebruikt  wordt  voor  diplomatieke  doeleinden         Diplomatieke  zending  geniet  zeer  strikte  onschendbaarheid:  je  mag  ambassade  niet  betreden,   tenzij  toestemming  ambassadeur  van  buitenland  à  zeer  verregaand,  ook  in  geval  van  criminele   feiten  mag  je  ambassade  niet  betreden:  bv.  je  mag  verdachte  niet  achtervolgen  in  ambassade,   anders  schending  onschendbaarheid  diplomatieke  zending     ⇒ Bv.  ambassade  in  brand  en  ambassadeur  weigert  toestemming  politie  om  gebouw  te   betreden,  dan  moet  je  gebouw  laten  afbranden     Belangrijke  precedenten  uit  verleden     Film:  gaat  over  gebeurtenis  die  zich  afspelen  na  val  van  sjaar  in  Iran  in  1979,  verdreven  in  kader   van  isrealitische  revolutie  -­‐>  groep  studenten  protesteert  voor  Amerikaanse  ambassade,  situatie   escaleert  en  studenten  bestormen  ambassade  -­‐>  IGH:  uitspraak  in  zaak  tussen  VS  en  Iran  à   initiële  bezetting/gijzeling  ambassade  van  VS  in  Teheran  was  spontane  bezetting  die  niet  werd   gestuurd  door  iraanse  overheid:  iraan  initieel  niet  verantwoordelijk.  Maar  iran  wel   tekortgeschoten  in  beschermingsplicht  -­‐  >  niet  noodzakelijke  maatregelen  genomen  om   Amerikaanse  ambassade  te  beschermen  tegen  protesterende  studenten  =>  Iran  veroordeeld.     Gijzeling  in  jaren  ’90  door  tube  camaro  in  Peru  waar  grote  receptie/diner  was  in  residentie  van   Japanse  ambassadeur  in  Lima  -­‐>  rebellengroep  tube  camaro  viel  binnen  en  alle  aanwezigen  ging   gijzelen  à  Peruviaanse  leger  heeft  via  commando-­‐operatie  gijzeling  beëindigd  maar  Japanse   overheid  toestemming?  Onschendbaarheid  zeer  absoluut,  ook  bij  beëindiging    gijzelingsactie   moet  instemming  zendingsstaat  Japan  bekomen  worden.     Libische  ambassade  in  Londen  in  1984:  aantal  opposanten  gingen  protesteren  voor  Libische   ambassade  en  politie  was  aanwezig  voor  betogers  onder  controle  te  houden  maar  vanuit  raam   ambassade  wordt  er  geschoten  in  menigte:  aantal  betogers  verwond,  o.a.  Britse  agente  die   overlijdt  -­‐>  grote  diplomatieke  rel:  Britse  politie  heeft  in  zaak  niet  binnengevallen  en  heeft   gebied  afgezet,  ambassade  omsingeld  maar  wel  alle  diplomaten  persona  non  grata  verlaten  en  

 

 

  125  

redelijke  termijn  gegeven  land  te  verlaten  maar  zich  ervan  onthouden  ambassade  zelf  binnen  te   vallen.  

Bescherming  eigendom       • •

Privéwoning  ook  onschendbaar     Transportmiddelen,  archief,  documenten  ook  allemaal  onschendbaar.        

Communicatie/bewegingsvrijheid     Ambassade  vrijheid  van  beweging  en  communicatie:  diplomaten  van  land  in  kwestie  moeten   kunnen  gaan  en  staan  waar  men  wil    tenzij  om  redenen  van  nationale  veiligheid  waar  dan   vrijheid  van  beweging  beperkt  wordt  door  een  aantal  zones.  Men  moet  kunnen  corresponderen   zonder  inmenging  ontvangststaat.  Bv.  mogelijkheid  radiozender  te  installeren  in  staten  die  bv.   via  codetaal  berichten  kan  doorsturen  naar  zendstaat  .   Diplomatieke  tas     Diplomatieke  tas  geniet  onschendbaarheid:  is  tas  of  ander  voorwerp  dat  uiterlijke  tekenen   daarvan  draagt,  tekenen  van  ambassade  in  kwestie  à  ook  container  mogelijk  wanneer  duidelijk   aangebracht  dat  het  om  diplomatieke  tas  gaat  (niet  noodzakelijk  letterlijk  een  tas),   onschendbaarheid.     In  principe  mag  die  alleen  gebruikt  worden  voor  transporteren  documenten  of  andere   voorwerpen  voor  officieel  gebruik.       • Uiteraard  geen  gebruik  voor  vervoer  van  drugs,  wapens,  explosieven,  vals  geld…  -­‐>  gebeurt   wel  in  praktijk.     Wat  bij  oneigenlijk  gebruik?       Tas  mag  in  principe  niet  geopend  worden,  ook  niet  bij  sterke  vermoedens  oneigenlijk  gebruik   blijft  deze  onschendbaar  en  mag  je  deze  niet  openen.       Aantal  landen  request  or  return  rule:  aantal  landen  die  bij  vermoedens  vragen  aan  diegene  die   tas  draagt  om  tas  open  te  doen,  als  dit  geweigerd  wordt,  wordt  deze  tas  teruggestuurd  -­‐>  men   vraagt  opening,  als  weigering:  terugsturing     Conform  verdrag  Wenen:  in  principe  onwettige  daad.     ⇒ Af  en  toe  wel  misbruiken  in  praktijk     •

126  

  126  

 

 

 

    ð !!!  Bv.  Umaru  Dikko  was  in  jaren  ’80  op  gegeven  moment  minister  van  transport  in   Nigeria  en  was  vrij  belangrijk  minister  in  toenmalige  regering  à  op  gegeven  moment   vindt  militaire  rel  plaats  waarbij  regering  omver  wordt  geworpen  en  hij  vlucht  naar   londen  van  waaruit  hij  actief  blijft  als  politiek  lid.  Intussen  zit  militaire  regering  niet   stil  en  maakten  ze  lijst  op  met  iedereen  die  men  wou  aanhouden/  aantal  doelwitten   waaronder  Umaru  Dikko  bovenaan  lijst  met  doelwitten  à    men  trekt  naar  londen   waar  men  hem  verdoofd,  ontvoerd  en  hem  in  grote  als  diplomatiek  tas  aangeduide   container  in  vliegtuig  steekt.  Intussen  heeft  britse  politie  verdwijning  gesignaleerd   en  men  komt  erachter  dat  er  daden  gebeurd  zijn           à  men  heeft  diplomatieke  tas  opengebroken  om  vermiste  ex-­‐minister  te  ontdekken   =>  onschendbaarheid  ter  zijde  geschoven  en  personen  in  kwestie  die  betrokken   waren  met  immuniteit  laten  gaan,  later  als  persona  non  grata  verklaard  en  land  laten   verlaten  maar  betrokken  diplomaten  betrokken  in  complot  niet  vervolgd.     Diplomatieke  tas  moet  uiterlijk  aangeduid  zijn  als  diplomatieke  tas,  zelfs  bij  misbruik  mag  je   onschendbaarheid  niet  aan  kant  schuiven.   Wel  mogelijk  dat  als  iemand  bij  douane  aankomt  waarvan  men  weet  dat  deze  explosieven  of   drugs  bevat  en  je  vraagt  om  te  openen    gaat  men  strikt  genomen  schending  begaan  van  verdrag   van  wenen  maar  anderzijds  is  het  common  sence  dat  zendstaat  niet  veel  heeft  om  over  te  klagen:   weinig  belang  om  rel  over  te  maken  als  het  gaat  om  diplomatieke  tas  voor  gebruik  drugs.     Scans/X-­‐rays:  antwoord  genuanceerd  à  in  mate  dat  schending  niet  toelaat  preciese  inhoud  te   achterhalen/  documenten  te  gaan  analyseren  en  lezen  is  dit  toegelaten,  anders  niet.  Bv.   drugshond  toegelaten.     Misbruik     Diplomaten  moeten  wetgeving  v.d.  ontvangststaat  respecteren  en  mogen  zich  niet  bemoeien  met   interne  aangelegenheden  van  die  staat.  Missie  mag  niet  worden  gebruikt  op  een  manier  die   onverenigbaar  is  met  de  functie  ervan.     Opties  beperkt:    

•

informeel  vragen  dat    iemand  wordt  verwijdert,  soms  zelf  als  iemand  consequent   weigert  van    zegels  te  betalen  in  Brussel.     opgeven  van  immuniteit  door  zendstaat     Persona  non  grata  verklaring  door  ontvangststaat  

 

 

•

•

  127  

                       

Consuls     Bronnen     • •

Bilaterale  en  consulaire  verdragen   Internationale  gewoonterecht    

Rol     Tot  op  zekere  hoogte  gelijkenissen  met  rol  als  ambassadeur:  aangaan  van  vriendschappelijke   betrekkingen  met  gaststaat,  sociaal/culturele  banden  aanhalen  maar  niet  zozeer  politieke   vertegenwoordiger/uitgangbord  zendstaat  à  eerder  administratieve  functie.     ⇒ Bv.  verlenen  van  visa,  optreden  als  burgerlijke  ambtenaar  à  belangrijke  functie  t.a.v.  eigen   onderdanen  in  buitenland  (vrij  verregaand:  bv.  op  Italië  naar  Erasmus  waar  strafrechtelijke   vervolging  à  beroep  op  bijstand  consulaat,  die  je  ook  kan  helpen  advocaat  te  vinden   (juridische  bijstand)),  bv.  mogelijkheid  geven  om  te  stemmen  in  buitenland…  

Toestemming  ontvangststaat  (exequatur)     Ook  wanneer  je  in  land  consulaire  post  opent  met  eigen  ambtsgebied,  moet  voor  elke  nieuwe   opening  bijkomende  toestemming  gegeven  worden  à  aanknopen  consulaire  betrekkingen   impliceert  niet  erkenning.  

Onderscheid     • •

128  

Beroepsconsuls:  eigenlijke  personen/de  voltijds  werkzame  consuls.     Ereconsuls:  in  de  regel  onderdanen  ontvangststaat  die  op  onpersoonlijke  wijze  meer   symbolische  rol  vervullen  ter  bevordering  van  betrekkingen  tussen  2    staten  à  bv.  CEO   BASF  in  Antwerpen  en  is  ereconsul  voor  Duitsland  in  België.    

  128  

 

 

 

    ⇒ 2  jaar  geleden  rel  rond  ereconsul:  Frank  Slaets  wordt  op  gegeven  moment  aangehouden   door  politie  en  hij  toont  identiteitsbewijs  volgens  dewelke  hij  ereconsul  is  à  rechtzaak   in  welk  mate  misbruik?  Was  correct,  hij  was  inderdaad  ereconsul  en  rechtbank  heeft   hem  in  zijn  ere  hersteld.    

Voorrechten  en  immuniteiten  consulair  personeel       Politiek  minder  gevoelige  functie  waardoor  beperktere  immuniteiten     Onschendbaarheid?  In  de  regel  aanhouding  niet  mogelijk,  tenzij  ernstige  misdaden  à  in   tegenstelling  tot  ambassadeur,  als  consul  echtgenoot  vermoord  (ernstige  misdaad)  is  er   aanhoudingsmogelijkheid.       Immuniteit  van  rechtsmacht  geschonden?       • vervolging  voor  nationale  rechter  mogelijk,  want  voor  consuls  is  immuniteit  rechtsmacht   strikt  beperkt  tot  ambtshandelingen.     ⇒ Bv.  Devyani  K.:  dame  was  eind  2013  adjunct-­‐consul  -­‐generaal  voor  India  in  VS.  Zij  wordt   door  VS  verdacht  van  VISA-­‐fraude:  had  valse  documenten  opgesteld  om  huishoudster   aan  werk  te  houden.  Amerikaanse  politie  slaat  dame  in  boei  op  ogenblik  dat  ze  dochter   aan  schoolpoort  wil  afhalen  -­‐>  meegenomen  voor  verhoor  =>  grote  rel  tussen  India  en   VS  waarbij  India  voorrechten  van  Am.  consuls  en  diplomaten  tot  minimum  heeft  beperkt   en  veiligheidsbarricades  voor  Amerikaanse  ambassade  in  India  symbolisch  weggehaald  -­‐ >  Mocht  VS  dame  zomaar  aanhouden?  Onschendbaarheid  geschonden?  Immuniteit   rechtsmacht  geschonden?       ð VISA-­‐fraude  niet  zozeer  uitoefening  van  haar  ambt,  dus  immuniteit  van  rechtsmacht   lijkt  hier  niet  te  zijn  à  vervolging  mogelijk.     ð Aanhouding?  Visa  fraude  als  ernstige  misdaad  kwalificeren?  Discussie  à  indien   ernstige  misdaad,  aanhouding  mogelijk,  indien  niet:  onwettige  aanhouding.     àBv..  verkeersovertreding:  aanhouding  niet  mogelijk.     ð Bijkomende  complexiteit:  op  gegeven  moment  werd  gesuggereerd  dat  dame  adjunct-­‐ consul-­‐generaal  voor  VS  op  ogenblik  feiten  was  overgeplaatst  naar  VN.  En  als  dit   correct  zou  zijn,  moet  je  naar  andere  immuniteiten  en  voorrechten  kijken,  die  van   nationale  vertegenwoordigers  bij  VN  -­‐à  wel  onschendbaar.  

Bezittingen       •

Bijzondere  bescherming  consulaire  gebouwen,  maar  minder  absoluut.  Bv.  als  consulaat  aan   afbranden  is,  mag  je  binnenvallen  zonder  instemming  consulaat.    

 

 

  129  

•

Belangrijk  verschilpunt  met  diplomaten:  privéwoning  consulaire  personeel  niet   onschendbaar.  

Communicatie  /  bewegingsvrijheid     Toegekende  voordelen  beperkter:     • Toestemming  nodig  voor  radiozender     • Consulaire  tas  mag  geopend  worden  bij  vermoedens.      

Bijzondere  zendingen     =  overheidsfunctionarissen  die  voor  bepaalde  periode  in  ander  land  zijn  bv.  voor   onderhandelingen  over  bilateraal  akkoord.   ⇒ Afzonderlijk  verdrag  1969  maar  niet  belangrijkste  verdrag  ooit  (niet  veel  partijen).      

Nationale  vertegenwoordigers  bij  io’s       ⇒ Bijzondere  regels     ð Bijkomend  multilateraal  verdrag  1975  maar  nog  niet  in  werking  getreden.                                           130         130  

 

 

 

                             

Hoofdstuk  7:  Internationale  organisaties    

Achtergrond     Opgekomen  eind  19de  eeuw,  en  in  eerste  instantie  ging  het  op  vrij  bescheiden   specifieke/technische  samenwerking  (bv.  riviercommissies:  aantal  staten  die  samenwerken   voor  exploitatie  en  gebruik  van  gemeenschappelijke  rivieren/gemeenschappelijke  waterlopen,   technische  samenwerkingsverbanden  rond  telegrafie,  postbedeling…)       In  loop  20ste  eeuw  instellingen  en  na  WOI  eerste  poging  voor  oprichten  eerste  globale   organisatie  à  vandaag  meer  dan  500  int.  organisaties  waarvan  200  regionale  organisatie:  België   partij  bij  meer  dan  100  verschillende  IO’s.     ⇒ Focus  op  VN  met  hoofdorganen   Int.  organisaties  =  meest  uiteenlopende  instellingen,  zeer  divers  qua  structuur  en  taken  maar   toch  gemeenschappelijke  kenmerken.    

Associatief  verband  van  volkenrechtelijke  subjecten  

  in  eerste  instantie  staten.       • Vroeger:  IO’s  enkel  samengesteld  uit  staten       • Nu:  ook  regionale  organisaties  en  int.  organisaties  zelf  soms  lid  van  associatief  verband  (bv.   EU  verdragspartij  bij  wereldhandelsorganisatie).  

In  beginsel  opgericht  bij  verdrag  

  Laat  toe  om  io’s  te  onderscheiden  van  diverse  suborganen  (opgericht  door  secundair   besluit/resolutie)  +  onderscheid  mogelijk  te  maken  tussen  eigenlijke  io’s  en  andere  entiteiten  of   rechtspersonen  die  in  leven  worden  geroepen  door  overeenkomst  op  nationaal  vlak  à  bv.   fransen  en  Britten  tunnel  samen  gaan  bouwen,  beroepen  ze  zich  op  entiteit  van  nationale  recht   en  niet  oprichting  io’s.  

 

 

  131  

Gemeenschappelijke  doelstellingen  

  Instelling  met  1  of  meer  organen,  die  bestaan  uit  vertegenwoordigers  van  meerdere  staten.  

  Onderverdelingen     Open      

    Vrije  toetreding,  openstaande  voor  alle  kandidaat-­‐staten  (bv.  VN  staat  open  voor  alle   vredelievende  staten  en  ook  verschillende  gespecialiseerde  VN  instellingen  zijn  open).     Maar  niet  omdat  open,  iedereen  ook  lid  gaat  worden:  iedereen  komt  potentieel  in  aanmerking   maar  vaak  nadien  nog  belangrijke  stap  à  stemming  of  kandidaat-­‐lid  ook  effectief  toelaten  (bv.   VN  elke  staat  kandidaat-­‐  lid  maar  voor  effectief  lid  te  worden  voldoende  stemmen  nodig.  

Gesloten  

  Niet  iedereen  komt  in  aanmerking  à  bepaalde  kwalificatie  die  lidmaatschap  beperkt:  meestal   geografische  beperking  bv.  EU,  NAVO,  Raad  van  Europa…     Maar  ook  om  diverse  andere  beperkingen:  bv.  OPEC:  organisatie  die  zich  bezig  houdt  met  olie-­‐ export:  enkel  landen  lid  met  substantiële  petroleumexport  ,  conferentie  van  islamitische  staten   ook  beperkingen…  

Algemeen  –  functioneel  

  Algemeen:  diegene  met  zeer  ruime,  brede  politieke  agenda     Functioneel:  meer  specifiek  doel,  taakomschrijving  (bv.  Wereldgezondheidsorganisatie  -­‐>   verbetering  algemene  gezondheidspeil.  

Universeel    

  Representatief  willen  zijn  voor  hele  wereld.  

Regionaal  

  Organisaties  die  beperkt  zijn  tot  bepaalde  regio    (bv.  Afrikaanse  unie,  organisatie  Amerikaanse   staten,  associatie  zuid-­‐oost  Aziatische  landen…)     Subregionale  organisaties:  als  organisatie  deel  regio  dekt  (ESOLAS:  gemeenschap  West-­‐ Afrikaanse  landen)     Int.  gouvernementeel:  soevereine  landen  gaan  samenwerken  maar  behouden  altijd  controle   132   over  uitkomst.     132  

 

 

 

    Supranationaal:  zodra  je  toetreedt  tot  instelling,  sta  je  stuk  soevereine  gezag  af  tot  wanneer  je   eventueel  organisatie  verlaat  (bv.  EU).  

  Schermers:  6  cumulatieve  elementen  supranationale  int.  instellingen   •

•

• • • •

  Instellingen  zijn  samengesteld  door  personen  die  niet  louter  als   overheidsvertegenwoordiger  optreden       kunnen  beslissingen  nemen  bij  gekwalificeerde  meerderheid  maar  geen   unanimiteitsvereiste     Kunnen  bindende  maatregelen  nemen     Sommige  hebben  directe  werking       Creatie  nieuwe  juridische  orde     Rechterlijke  controle  mogelijk  onafhankelijk  van  hof  van  justitie.  

Bevoegdheden       In  principe  hebben  io’s  enkel  bevoegdheden  die  hen  zijn  toegewezen:  vastgelegd  in   oprichtingsverdrag  (bv.  EU  uitdrukkelijk  in  verdrag).     Impliciete:  bepaalde  bevoegdheden  niet  uitdrukkelijk  toegewezen  maar  noodzakelijk  om  doel  te   verwezenlijken/taken  uit  te  voeren?       ⇒ IGH:  Reperations  for  Injuries  -­‐  feitelijke  achtergrond:  VN  gezant  die  opereerde  als   bemiddelaar  tussen  Palestijnen  en  Israeliten,  vermoord  door  joodse  extremisten  -­‐>    kan   VN  zich  richten  tot  israel  om  schadevergoeding  te  bekomen  voor  schade  aan  VN  zelf  en   aan  één  zijn  ambtenaren?  IGH:  bevestigd  dat  int.  instellingen  ook  impliciete   bevoegdheden  hebben.  Ook  wanneer  bepaalde  bevoegdheden  niet  uitdrukkelijk  zijn   ingeschreven  in  oprichtingsverdrag  maar  toch  noodzakelijk  zijn  om  daarin  neergelegde   toegewezen  bevoegdheden  uit  te  voeren,  valt  dit  ook  binnen  bevoegdheid       ð Bv.  hof  van  justitie  van  EU  in  kader  van  EU  ook  in  RS  bevestigd.  

Lidmaatschap       Toetredingsprocedures  liggen  vast  in  basisakte.   Voorwaarden  lopen  sterk  uiteen:   •

Soms  steun  nodig  alle  leden  (bv.  EU,  NAVO  -­‐>  nieuw  lid  pas  toegelaten  als  iedereen  eens)    

 

 

  133  

•

Andere  instellingen  geldt  dit  niet  (bv.  Wereldhandelsorganisatie:  2/3de  meerderheid  nodig   voor  lid  te  worden,  maar  geen  unanimiteit.  

  VN:  geen  unanimiteit  vereist,  wel  aanbeveling  VR  nodig  en  2/3de  meerderheid  bij  AV.  

Andere  modaliteiten  naast  lidmaatschap    

  Geassocieerd  lidmaatschap:  houdt  in  dat  geassocieerd  lid  dezelfde  rechten  heeft  als  andere   leden.   ⇒ uitzondering:  stemrecht       bv.  Vlaanderen  geassocieerd  lid  binnen  wereld  toeristenorganisatie     Toelaten  waarnemers/bevoorrechte  waarnemers:  AV  VN  à  verschillende  waarnemers  (non-­‐ member  state  (bv.heilige  stoel,  Palestina)  ,  organisations  (bv.  Afrikaanse  unie,  EU,  Strafhof…))  -­‐>   ook  bepaalde  NGO’s  lid       Rechten/bevoegdheden  waarnemers:  verschillende  formules  met  belangrijk  verschil  tussen   gewone  en  bevoorrechte  waarnemers  à  belangrijke  verschilpunten  met  wezenlijke  impact  op   betrokkenheid  bij  instellingen     Mogelijk  dat  gewone  waarnemer  enkel  toegang  heeft  tot  open  vergaderingen  binnen  instelling   <>  bevoorrechte:  ook  gesloten  zittingen     Indienen  moties/voorstellen  in  werkzaamheden  instellingen?  Spreekrecht?  -­‐>  belangrijke   verschilpunten.    

Opschorting  en  beëindiging    

  Bv  EU:  formule  als  lidstaat  EU  stelselmatig  in  strijd  handelt  met  basisbeginselen  EU  kan  zij   worden  uitgesloten  als  alle  andere  lidstaten  daarmee  eens  zijn  à  unanimiteit  met  uitzondering   van  lidstaat  in  kwestie  (bv.  aantal  jaar  geleden  overwogen  t.a.v.  Oostenrijk  toen  door  FBU  aan   macht  kwam,  maar  uiteindelijk  niet  gedaan)       bv.  soms  zie  je  in  oprichtingsakte  expliciete  mogelijkheid  om  lidmaatschapsrechten  op    te   schorten  of  lidstaten  uit  te  stoten,  soms  verbonden  aan  bepaling  van  bijdrage  à  als  lid  1  of  2  jaar   in  gebreke  blijft  om  financiële  bijdrage  te  betalen,  worden  lidmaatschaprechten  inclusief   stemrecht  opgeschort.       Bv.  US  verliest  stemrecht  bij  UNESCO:  achtergrond  à  binnen  UNESCO  regel  dat  zegt  dat  als  staat   2  jaar  in  gebreke  blijft  bijdrage  te  betalen,  men  stemrecht  verliest  =>  achtergrond:  in  2011   UNESCO  eerste  gespecialiseerd  VN-­‐instelling  die  als  eerste  Palestina  als  volwaardig   lidmaatschap  verleende  =>  UNESCO  eerste  die  Palestina  volwaardig  lid  maakte  en  daardoor   stopte  VS  bijdrage  te  betalen  uit  protest  daartegen.       134   ð gevolg:  VS  verliest  stemrecht  na  2  jaar.       134  

 

 

 

    Soms  uitdrukkelijke  mogelijkheid  voorzien     Verschillende  mogelijkheden  beëindiging:     • Staat  uitstoten  (bv.  door  apartheid  in  Zuid-­‐Afrika  tijdelijk  uitgestoten)   • Vrijwillige  terugtrekking  uit  organisatie   • Staat  kan  ophouden  te  bestaan   • Organisatie  houdt  op  te  bestaan  (bv.  Volkenbond).     Bij  VN?       • Voor  lidmaatschap  aanbeveling  VR  en  2/3de  meerderheid  AV  nodig     • Aantal  mechanismen  voor  opschorting/uitstoting  à  art.  4  VN-­‐Handvest     ð Art.  5:  wanneer  t.a.v.  bepaald  lid  door  VR  dwangmaatregelen  zijn  genomen,  kan  men   lidmaatschapsrechten  gaan  opschorten     ð Art.  19:  vergelijkbaar  met  UNESCO:  als  staat  jaar  of  2  bijdrage  niet  betaald  kan  het   stemrecht  binnen  AV  kwijt  geraken     ð Art.6  +  18  (2):  wanneer  lid  stelselmatig  beginsel  van  VN  schendt,  kan  die  worden   uitgestoten  en  onder  zelfde  voorwaarden  toetreding  (2/3  +  aanbeveling)  à   uitdrukkelijke  procedure  uitstoting  leden  à  in  verleden  van  uitstotingsprocedure   gebruik  willen  maken  tegen  Israel  en  Zuid-­‐Afrika  maar  nooit  van  gekomen  =>   moeilijk  te  verzoenen  met  idee  VN  als  universele  organisatie.     à  drie  mechanismen  neergeschreven  in  handvest  maar  ook  mogelijk  dat  staat  zich   vrijwillig  zelf  terugtrekt  (bv.  Indonesië).    

Organen  en  besluitvorming       Klassiek  3  organen     •

•

Hoogste,  plenaire  orgaan  waar  alle  leden  vertegenwoordigd  zijn:  AV/AC/          Raad  bij  regionale   organisaties     ⇒ Slechts  periodieke  bijeenkomst  (1  maal  per  jaar,  om  2  jaar).     ⇒ Hoogste  orgaan,  dus  stuurt  richting  orgaan,  neemt  belangrijke  beleidsbeslissingen,  legt   budget  vast.     Dagelijkse  bestuur  en  opvolging  algemene  beleidslijnen:  RvB/UR     ⇒ Beperkter  aantal  leden  

 

 

  135  

⇒ Als  je  verhouding  ziet  tussen  AV  en  RvB  zal  1/3  in  RvB  zitten  -­‐>  niet  iedereen   vertegenwoordigd  in  principe      

•

ð WHO  uitzondering     à  Soms  zullen  leden  op  permanente  basis  lid  uitmaken:  zitje  verzekerd  in  Raad  van  Bestuur   voor  bepaalde  leden.     Secretariaat:  in  eerste  instantie  administratieve/ondersteunende  rol  maar  bij  sommige   organisaties  ook  vaak  meer  politieke  rol  (bv.  initiatiefrecht,  politieke  rol  naar  buiten  toe  -­‐>   verschilt  van  organisatie  tot  organisatie.     ⇒ Basis  die  je  in  elke  organisatie  vindt     Uitzonderlijke  gevallen  met  bijkomende  organen   ⇒ Rechterlijk  orgaan:  bv.  EU  (drie  rechtelijke  instellingen  in  Luxemburg:  gerecht  voor   ambtenarenzaken,  Hof  van  justitie,  het  gerecht),  BENELUX-­‐gerechtshof  (Benelux),  EHRM   (Raad  van  Europa),  IGH  (VN)…  -­‐>  in  regel  uitzondering,  meeste  instellingen  hebben  dit   niet.     ⇒ Parlementair  orgaan  nog  uitzonderlijker:  NAVO,  Raad  van  Europa,  OVSE  -­‐>  parlementair   assemblee       Uitzondering  op  regel     ⇒ Rol:  geen  parlementen  zoals  op  nationaal  niveau,  geen  bindende  besluiten  -­‐>  eerder  fora   voor  overleg  =>  heel  uitzonderlijk  parlementaire  organen  die  echt  impact  hebben  op   besluitvorming  (bv.  EU).  

Besluitvorming       Hoe  gebeurt  dat?       • Vroeger  was  regel  besluitvorming  bij  unanimiteit  à  op  teruggekomen  omdat  men   organisaties  meer  slaagkans  wou  geven.       • Geen  algemene  regel:  soms  meest  uiteenlopende  formules  (bv.  EU:  gekwalificeerde   meerderheid  à  niet  enkel  kijken  naar  aantal  leden  maar  ook  naar  aandeel  van  die  leden  op   totale  bevolking  van  EU  =>  instemming  van  lidstaten  die  in  totaal  65%  van  bevolking   vertegenwoordigen.     • Soms  bepaalde  regel  in  oprichtingsverdrag,  maar  in  praktijk  meestal  bij  consensus.    

136  

      136  

 

 

 

      Consensus:  voorzitter  vergadering  vraagt  of  iemand  aanstuurt  op  stemming  en  als  niemand   aanstuurt  op  stemming  wordt  besluit  aangenomen  à  tegenstanders  moeten  zich  veel  sterker   profileren.     Unanimiteit:  afnemen  stemming  en  zie  je  wie  voor/tegen  is  en  wie  zich  onthoudt  -­‐>  om   beslissing  aan  te  nemen  moet  iedereen  voor-­‐stemmen.     ⇒ Enkel  niet-­‐bindende  besluiten  door  regionale  organisaties     AV  VN  kan  resoluties  aannemen  die  enkel  aanbevelingen  zijn  à  niet-­‐bindend   Nuances     Als  int.  organisatie  bepaalde  beslissingen  neemt  rond  haar  eigen  interne  werking,  rond   procedurele  aangelegenheden  (bv.  huishoudelijk  reglement,  vastlegging  budget)  -­‐>  wel  bindend   t.a.v.  leden.     Vaak  gaan  int.  organisaties  teksten  aannemen  die  vervolgens  als  verdrag  voor  ratificatie  worden   opengesteld  aan  staten  à  bv.  AV  vele  resoluties  aangenomen  die  belangrijke  multilaterale   verdragen  zijn  geworden.  Natuurlijk  is  niet  stemming  AV  binnen  orgaan  die  document  bindend   maakt,  wel  ratificatie/toetreding  heeft  bindende  werking.     Aantal  uitz.  Organisaties  die  wel  bindende  besluiten  kunnen  nemen  (bv.  EU,  VR  onder  hfdst  7).  

Rechtspersoonlijkheid       ⇒ Mate  rechtspers.  Int.  organisaties?  Belangrijk  onderscheid  tussen  2  zaken     Privaatrechtelijk     rechtspersoonlijkheid  onder  nationaal  recht     ⇒ Van  belang  om  onder  nationaal  recht  contracten  af  te  sluiten,  personeel  in  dienst  te   nemen,  gebouwen  te  verhuren/verkopen.     ⇒ Uitdrukkelijke  erkenning  privaatrechtelijke  rechtspersoonlijkheid  in   oprichtingsverdragen  organisaties.     ð Art.  104  :  erkenning  privaatrechtelijke  rechtspersoonlijkheid  in  hoofde  van  VN.    

Internationaal  

  Internationale  rechtspersoonlijkheid:  betrekking  opdat  je    drager  van  rechten  en  plichten  bent   in  int.  rechtsverkeer  en  je  die  ook  kan  gaan  uitoefenen.      

 

  137  

Drager  van  rechten  en  plichten  in  int.  rechtsverkeer  en  uitoefening  mogelijk?     Heel  uitzonderlijk  terug  te  vinden  in  oprichtingsverdrag  à  bv.  EU,  Strafhof  (instellingen  van   recente  datum):  uitdrukkelijk  erkent  in  oprichtingsverdrag  <>  bij  oude  instellingen  geen   expliciete  bepaling  in  oprichtingsverdrag  (bv.  geen  uitdrukkelijke  verwijzing  in  VNH)     Probleem  dat  niet  uitdrukkelijk  in  oprichtingsverdrag  staat?       ⇒ uitspraak  in  Reperations  for  Injuries  zaak:  VN-­‐gezant  vermoord  in  Israël  en  VN  vraagt  of   ze  capaciteit  heeft  om  schadevergoeding  te  bekomen     ð Advies  1949:  int.  organisatie  heeft  functionele  rechtspersoonlijkheid  om  haar  taken   te  vervullen  wanneer  2  criteria  vervuld  zijn.     Moet  bedoeling  geweest  zijn  van  oprichtende  staten  om  organisatie  zekere  mate  van  autonomie   te  verlenen.     Organisatie  moet  ook  in  realiteit  mate  van  autonomie  genieten  die  het  mogelijk  maakt  om  die   capaciteit  uit  te  oefenen.     ð In  zaak  erkend  hof  dan  VN  int.  rechtspersoonlijkheid  heeft  en  ze  schadevergoeding   van  Israël  claimen  wat  ze  gedaan  heeft       ð Bijkomend  punt:  hof  zegt  in  zaak  dat  VN  omwille  van  haar  repressieve  en  universele   karakter  een  objectieve  int.  rechtspersoonlijkheid  heeft  (=  in  int.  rechtsverkeer  geldt   t.o.v.  .  iedereen,  ook  t.a.v.  niet-­‐lidstaten  à  toepasbaar  op  vele  andere  organisaties   met  heel  uitgebreid  lidmaatschap  omwille  va  administratieve  aard  worden  die  als   obj.  Int.  rechtspersonen  beschouwd.  Als  je  te  maken  hebt  met  io’s  met  veel  beperkter   lidmaatschap  mag  je  niet  vanuit  gaan  dat  deze  ook  rechtspersoonlijkheid  kunnen   doen  gelden  t.a.v.  niet-­‐lidstaten.  Ze  kunnen  dat  pas  doen  als  niet-­‐lidstaten  dit   impliciet  of  expliciet  hebben  aanvaard  (bv.  aangaan  verdragen,  diplomatieke   betrekkingen  aangaan).   Draagwijde  int.  rechtspersoonlijkheid     Het  gaat  om  een  functionele  rechtspersoonlijkheid  à  beperkt  aan  staten       Wat  houdt  het  in:       • Verdragen  aangaan  met  andere  int.  organisaties    en  staten     ⇒ Weens  verdragenverdrag  1969  maar  er  is  ook  een  afzonderlijk  verdrag  van  1986   dat  specifiek  ingaat  op  verdragen  afgesloten  tussen  int.  organisaties  en  tussen   staten  en  int.  organisaties       • Claims  brengen  à  schade  andere  staat     138   ⇒ Bv.  Reparation  for  Injuries    (p.54)         138  

 

 

 

    •

•

  Keerzijde  van  de  medaille  is  dat  ze  ook  zelf  aansprakelijk  kunnen  zijn  voor  hun  eigen   gedragingen  of  van  hun  personeel       ⇒ aansprakelijk  voor  het  optreden  van  hun  organen     Kunnen  zich  beroepen  op  bepaalde  immuniteiten       ⇒ Voor  hun  int.  organisatie  zelf  +  hun  ambtenaren     ⇒ Neergescherven  in  het  oprichtingsverdrag  v.d.  organisatie  of  in  een  afzonderlijk   protocol       o 2  belangrijkste  documenten  voor  de  VN:       ð  1946:  Convention  on  the  Privileges  and  Immunities  of  the  United  Nations     àGaat  over  de  VN  en  haar  hoofdorgaan       ð Later:  general  convention  on  the  privileges  and  immunities  of  the   specialized        agencies     à  immunitieten  van  de  gespecialiseerde  vrijheidsstadium  EMF,  VN   gezondheidsorganisatie  

  ⇒ Vaak  nog  aangevuld  met  de  zogenaamde  Zetelakkoorden:  overeenkomsten  tussen   organisatie  enerzijds  en  het  land  waar  de  organisatie  vestiging  heeft     ð Belangrijk  voorbeeld  hiervan  is  Headquarters  Agreement  tussen  VN  en   Verenigde  Staten    

Immuniteiten  organisatie  zelf:       • Functioneel:  vrij  absoluut  in  de  praktijk     ⇒ Int.  organisaties  hebben  enkel  activiteit  en  die  eigen  zijn  aan  de  doelstelling   en  goederen  die  aan  de  doelstelling  gelinkt  zijn  in  tegenstelling  tot  staten  die   ook  commercieel  actief  zijn     • Mogelijkheid  afstand  immuniteit       ⇒ Bij  VN:  secretaris-­‐generaal   ⇒ Via  contract  of  arbitrage       • Sommige  eigen  geschillenbeslechtingsmechanisme       ⇒ relevant  voor  arbeidsgeschillen     ⇒ Eu  aantal  gerechtelijke  instellingen  ook  1  voor  arbeidsgeschillen   ⇒ VN  heeft  dit  ook!     ⇒ Gelijkaardige  instellingen  die  zich  over  arbeidsgeschillen  neerbuigen   ⇒ Vandaag  meer  en  meer  aanvaardt  dat  wanneer  een  int.  organisatie  geen   mechanisme  voorziet  dat  de  nat.  rechters  immuniteit  aan  de  kant  schuiven    

 

 

  139  

à  mensenrecht,  toegang  tot  de  rechter  primeert  op  de  immuniteit  van  int.   organisaties    

  Immuniteiten  ambtenaren  Int.  organisaties     • Hoogste  ambtenaren:  vergelijkbaar  met  die  van  diplomaten   • Andere  ambtenaren:  beperkt  tot  een  officieel  …     ⇒ bv.  DSK:  Nieuwe  Franse  president  hoofd  IMF  tijdens  uitje  naar  New-­‐York   beschuldigd  om  kamermeisje  te  hebben  aangerand       IMF  is  een  gespecialiseerde  VN-­‐organisatie     à  teruggrijpen  verdrag  1947:  General  Convention  on  The  privileges  and   immunities  of  the  specialized  agencies;       “Hoogste  ambtenaren  hebben  immuniteit  vergelijkbaar  met  die  van   diplomaten”     MAAR  vs  hebben  dit  akkoord  nooit  geratificeerd  !!!!!!!!  Kunnen  zich  hier  niet   op  beroepen.     Volgens  het  int.  gewoonterecht  moest  er  wel  een  zekere  vorm  van  immuniteit  worden   toegekend       • Vrijstelling  van  belasting     ⇒ Wanneer  land  privilege  krijgt  om  gaststaat  te  zijn  levert  dit  een  economisch   voordeel  op       • Equivalent  voor  persona-­‐non-­‐grata-­‐verklaring     ⇒ Als  gastland  ambtenaren  terugsturen  naar  hun  land  hangt  af  van  verdrag  tot   verdrag       ð U-­‐US  HQ  Agreement:  stelt  dat  je  geen  persoon  mag  wegsturen   omwille  van  handelingen  gelinkt  aan  officieel  optreden       ð Uitganspositie  is  ook  anders:  context  is  verschillend  omdat   ambssade  of  consulaat  die  een  vertegenwoordigde  functie  hebben   t.o.v.  de  gaststaat.  Bij  een  int.  organisatie  is  dat  niet  het  geval  want   die  ambtenaren  hebben  een  rol  t.a.v.  alle  lidstaten  en  niet  alleen  ten   aanzien  van  de  gaststaten  in  het  bijzonder  en  daardoor   onafhankelijk  kunnen  opereren  van  de  gaststaten     ð Terughoudende  persona-­‐non-­‐grata-­‐verklaring  betreft  int.   organisatie     140     140  

 

 

 

   

    Financiën       •

Meeste  int.  organisaties  gefinancierd  door  jaarlijks  –  tweejaarlijkse  financiering  v.d.   leden.    

•

Vastgelegd  door  hoogste  orgaan     Afgestemd  op  bepalingscapaciteit  lid  in  kwestie  (meestal)     ⇒ België  ongeveer  1  %  voor  zijn  rekening,  VS  21  –  22  %  

 

•        

De  VN  en  haar  hoofdorgaan      

Algemeen     Na  WOI  à  volkenbond     • Idee  van  Amerikaanse  president  Woodrow  Wilson     • Verenigde  staten  zelf  nooit  lid  à  Amerikaanse  Senaat  was  ertegen     • 1939:  einde       Na  WOII:       Opvolger:  verenigde  naties       Opgericht  op  de  Conferentie  van  San  Francisco  in  1945.       UN  Charter     Het  oprichtingsverdrag  is  het  Handvest  van  de  Verenigde  Naties  à  UN  Charter  

    VN  kan  slechts  handelen  binnen  de  doelstellingen  hiervan  à  interpretatie  van  groot   belang!       • Tekst  opgesteld  door  politici  en  is  daarom  soms  een  ambigue  tekst,  bedoeld  als   compromis     • Sommige  bepalingen  hierin  opgenomen  bleken  niet  te  werken  in  de  praktijk     • Opgesteld  uit  verschillende  officiële  talen  à  zorgt  voor  interpretatieverschillen     ⇒ Interpretatiemethoden     ð Letterlijke:  woorden  in  hun  gewoon  taalgebruik  maar  de  tekst  is  niet  altijd  zeer   precies  opgesteld  (soms  bewust,  soms  onbewust)à  intentie  van   verdragspartijen  als  aanvullende  methode  à  In  een  historische  context   •

 

 

  141  

afgesloten  maar  wereld  is  sindsdien  grondig  gewijzigd!     ð Statenpraktijk  v.d.  lidstaten:  gangbare  manier  om  oprichtingsverdrag  te   interpreteren.  Indien  dit  verdrag  bedoeld  is  om  lange  tijd  te  bestaan  is  een  zekere   flexibiliteit  in  statenpraktijk  wenselijk  à  kort  na  oprichting  VN  wantrouwen   tussen  staten  door  koude  oorlog       à  gevolg:  discussie  over  interpretatie  Handvest  en  flexibele  toepassing  ervan     Normaal  praktijk  meerderheid  van  lidstaten  beschouwd  als  praktijk  v.d.   organisatie  maar  statenpraktijk  kan  echter  niet  worden  gebruikt  voor   amendering  v.h.  Handvest  dat  daartoe  een  specifieke  procedure  voorziet     ð Effectiviteit:  Handvest  dient  zo  geïnterpreteerd  te  worden  om  het  volle  effect  te   geven  in  het  licht  van  de  doelstellingen     à  implied  powers  v.d.  VN:  benadrukt  in  Reparations  for  Injuries.  Het  zijn   impliciete  bevoegdheden  v.d.  VN  die  noodzakelijk  zijn  voor  het  bereiken  van  de   doelstellingen       à  Lange  tijd  discussie  over  verschillende  doelstellingen:  Westerse  landen   vonden  de  doelstellingen  inzake  vrede  en  veiligheid  de  belangrijkste  terwijl   ontwikkelingslanden  de  eco.  en  soc.  doelstellingen  even  belangrijk  vonden       à  art.  2  §  7  zorgde  voor  interpretatieverschillen.  Er  was  heel  wat  onenigheid   over  draagwijdte  van  wat  valt  onder  nat.  bevoegdheid.  Algemeen  is  het  de   statenpraktijk  om  ‘nat.  bevoegdheid’  eng  te  interpreteren  waardoor  de   bevoegdheid  v.d.  VN  (bv.  mensenrechten)  niet  te  sterkt  beperkt      

doel    

  De  doelstellingen  van  de  VN  kan  je  terugvinden  in  het  VN-­‐Handvest  art.  1     à  handhaven  van  int.  vrede  en  gerechtigheid     Anderzijds  niet  alleen  door  louter  op  immuniteiten  te  focussen  maar  men  trekt  dat  open  naar   andere  zaken  bv.  respect  voor  de  mensenrechten    

  Evolutie  lidmaatschap  

  Eerst  met  50  stichtende  landen  (degene  die  aanwezig  waren  op  conferentie  van  San  Francisco  +   hebben  ondertekend)  maar  vandaag  met  nog  lidstaten  à  huidig  193       ⇒ Toetreding  nieuwe  leden  wordt  geregeld  in  art.  4       ⇒ leden  omvatten  zowel  grote  als  micro-­‐staten           142     142  

 

 

 

    Opschorting  –  uitwijzing  leden  

  Op  grond  van  beslissing  van  Algemene  Vergadering  of  op  aanbeveling  Veiligheidsraad.  Nog  niet   toegepast  maar  Zuid-­‐Afrika  werd  ten  tijde  van  apartheidsregime  tijdelijk  uitgesloten  van   Algemene  Vergadering  maar  kon  wel  deelnemen  aan  andere  organen  (niet  bepaald  opschorting)     Terugtrekking  staat     Niet  voorzien  in  VN-­‐Handvest  maar  wel  door  San  Francisco  Conferentie  maar  in  praktijk  nog   niet  voorgekomen.       ⇒ bv.  In  1965  heeft  Indonesië  een  jaar  niet  deelgenomen  aan  werkzaamheden  van  VN   maar  in  1966  deelname  gewoon  terug  hervat     Strikt  gezien  is  er  geen  terugtrekking  maar  als  het  gebeurt  zou  het  land  in  kwestie  gewoon   opnieuw  lidmaatschap  moeten  aanvragen.     Er  waren  2  bijzondere  situaties  inzake  de  vertegenwoordiging  van  staten  binnen  de  VN:     • China:  tussen  1949-­‐1971  werd  China  vertegenwoordigd  in  VN  door  de  gevluchte  overheid   die  zich  in  Taiwan  bevond  (na  machtsovername  communistische  overheid  China)  maar  die   situatie  reflecteerde  niet  op  de  rechtmatige  overheid.     ⇒ Vanaf  1971:  China  vertegenwoordigd  door  in  VN  door  communistische  overheid  à  ging   niet  om  aanvaarden  van  nieuw  lid  in  VN  want  China  was  altijd  lid  geweest!       ð Taiwan  sinds  1971  geen  zetel  meer  in  VN  en  pogingen  om  ze  toe  te  laten  tot   nieuw  lid  mislukten     • Ex-­‐Joegoslavië  na  1991:  na  afsplitsen  en  onafhankelijk  worden  was  de  vraag  of  de  Federal   Republic  of  Yugoslavia  (overgebleven  deel  bestaande  uit  Servië  en  Montenegro)  het   lidmaadschap  kon  voortzetten     ⇒ 1992:  Veiligheidsraad  +  Algemene  Vergadering  beslisten  dat  ze  niet  automatisch   lidmaatschap  kon  voorzetten  en  dat  zij  een  nieuw  lidmaatschap  dienden  aan  te  vragen   wat  effectief  gebeurde  in  2000      

 

 

 

  143  

Gespecialiseerde  organisaties  VN  =  blauw  

144    

144  

 

 

De  6  hoofdorganen  

 

   

Dynamische  invulling  bevoegdheden  (zie  aanduidingen  schema)  

    Over  Trustschapsraad     ⇒ 1994  laatste  trustgebied  onafhankelijk  geworden       Bijzonder  belangrijk:       ⇒ Hele  hoop  gesubsidieerde  organen  (afgeleide  instellingen)     De  hoofdorganen     • Tradidionele  structuur  à  trappen       ⇒ Hoofdorgaan  is  het  primaire  orgaan  waar  alle  leden  in  vertegenwoordigd  zijn  à   hoogste  orgaan  Algemene  vergadering  (Voogdijraad  is  niet  meer  actief)       o Jaarlijkse  sessies:       ð Elk  jaar  andere  voorzitter  algemene  vergadering     ð 1e  voorzitter  was  Belg   ð werkt  vooral  via  de  6  grote  comités:     1. Ontwapening   2. Economisch  &  financieel   3. Sociaal  &  cultureel   4. Dekolonisatie   5. Budget   6. Juridische  kwestie     à  bv  Juridisch  Comité  houdt  toezicht  op  International  Law  Comission     Ruime  politieke  bevoegdheden  –  beperkingen  algemene  veiligheidsraad       3  beperkingen:       art.  2  §  7     ⇒ VN  mag  zich  niet  bemoeien  met  zaken  die  exclusief  onder  de  nationale  jurisdictie   vallen.       art  11  §  2     ⇒ Wanneer  voor  een  bepaalde  kwestie  matregelen  nodig  zijn  voor  de  handhaving  van   de  nationale  verenigde  veiligheid       art.  12  §  1     ⇒ Wanneer  VN  veiligheidsraad  zicht  met  bepaald  dispuut  bezighoud  moet  VN   veiligheidsraad  niet  moeien  met  werkzaamheden  van  VN  veiligheidsraad  en  mag  ze   geen  aanbevelingen  aannemen    

 

 

  145  

  à  beperkingen  langszaam  gaan  uithollen:     ð  Uniting  for  Peace:     Fase  1     Resolutie  uit  1950  aangenomen  met  als  feitelijke  context  de  Korea  oorlog   Noord  vs.  Zuid  waar  veiligheidsraad  troepenmacht  opricht  omdat  in  die   periode  Rusland  zijn  zitje  niet  inneemt  in  de  veiligheidsraad  en  er  was  daar   protest  tegen.  Tijdens  hun  afwezigheid  wordt  aangenomen.       Fase  2     Rusland  slaat  zich  door  het  hoofd  en  komt  terug  tot  veiligheidsraad  voor   verdere  matregelen  en  beroept  zich  op  vetorecht.       Daarna  neemt  algemene  vergadering    een  resolutie  aan  die  zegt  dat  wanneer   VN  veiligheidsraad  geblokkeerd  wordt  door  veto  van  1  vd  permanente  leden   zij  over  de  kwestie  zullen  buigen  en  waar  nodig  aanbevelingen  doen  over  de   int.  vrede  en  veiligheid  à  men  eigent  zich  het  recht  toe  om  aanbevelingen  te   doen  om  de  vrede  en  veiligheid  te  garanderen  (op  zich  moeilijk  te  verenigen   met  vorige  bepalingen  à  VN  Handvest)     Gebruikt  om  eerste  vredesoperatie  op  te  richten  op  basis  van  Uning  for  Peace.    

Specifieke  bevoegdheden  

  Met  V-­‐raad     Meerderheid  van  alg.  Vergadering  +  veiligheidsraad     bv.  Toelating  nieuwe  leden       ⇒ Verkiezing  van  rechters  binnen  int.  gerechtshof  in  Den  Haag       Exclusief     • Stellen  budget  VN   • Verkiezing  van  leden  van  de  ECOSOC     Resoluties  niet  bindend  ookal  kunnen  ze  basis  vormen  voor  int.  verdag!  

  Diverse  subsidiaire  organen    

  Diverse  titels  à  niet  verwarren  met  gespecialiseerde  VN  organisaties  !     Veiligheidsraad,  Economische-­‐  Sociale  Raad,…  kunnen  allemaal  bepaalde  subsidiaire  organen   inroepen       Verschil:     146       146  

 

 

 

    Subsidaire  organen:  opgericht  door  besluit  hoofdorgaan  à  bestaan  afhankelijk  van  beslissing   hoofdorgaan     • bv.  Mensenrechtenraad  of  Human  Rights  Council  (opvolger  vorige  human  rights   commison)  =  belangrijkste  orgaan  VN     ⇒ 47  leden  voor  een  periode  van  3  jaar  verkozen  door  algemene  vergadering  à   kwesties  i.v.m.  mensenrecht    bespreken       ⇒ zetelt  in  Genève     ⇒ geen  judicieel  orgaan     ⇒ Programmas:     ð Unep  (United  Nations  Environment  Programme)   ð UNICEF  (United  Nations  Children’s  Fund   ð WFP  (World  Food  Programme,…     • IlC:  subsidiair  orgaan  onder  het  6e  comité  van  de  algemene  vergadering  hangt       • Comissie  voor  de  Vedesopbouw  à  Peacbuilding  Commision  (Met  V-­‐raad):  opericht  in   2005  en  is  een  orgaan  dat  zowel  onder  Algemene  vergadering    als  VN  veiligheidsraad   staat       ð Doel:  In  de  bestaande  VN  architectuur  was  er  geen    instelling  die  zich   bezighield  met  post  conflict  gebieden  die  het  grootste  risico  om  terug  in   gewapend  conflict  te  hervallen.  Raad  opgericht  om  bijstand  te  verlenen.       • Fondsen  en  programmas  die  afgangen  van  enkele  algemene  vergaderingen  samen  met   ecosoc  over  zaken  zoals  UNICEF,…     Gespecialiseerde  VN  organisaties:  niet  opgericht  door  hoofdorgaan  maar  door  afzonderlijk   verdrag  à  organisaties  die  nadien  door  overeenkomst  eco.  Soc.  Raad  worden  verbonden  met  VN     Hervorming  v.d.  VN     Eerste  stappen  al  gezet.     Redenen:     • gewijzigde  context  sinds  1945   • budgettaire  problemen   • financiële  en  andere  misbruiken   • logge  werking   • falende  besluitvorming  inzake  vrede  en  veiligheid     Een  belangrijke  impuls  voor  hervorming  van  VN  kwam  door  de  voormalige  Secretaris-­‐Generaal   Kofi  Annan.     In  de  periode  van  1997  –  2005:     • herstructurering  v.h.  Secretariaat  

 

 

  147  

• verhogen  v.d.  efficiëntie   • efficiënter  besteden  v.h.  budget   • ‘human  recourses’  management   • inlassen  v.e.  etnische  code   • nemen  van  maatregelen  voor  veiligheid  v.h.  VN-­‐personeel   • optimaliseren  v.d.  peacekeping  operaties     Op  Word  Summit  van  2005  werden  enkele  belangrijke  beslissingen  genomen  i.v.m.  werking  VN:     • rol  VN  en  VN-­‐organen  werd  herbevestigd   • nieuwe  Mensenrechtenraad  werd  opgericht   • ondersteuning  voor  de  hervorming  v.d.  Veiligheidsraad   • agenda  en  werkmethoden  van  ECOSOC  dienden  aangepast  te  worden   • Trusteship  Council  diende  afgeschaft  te  worden     Na  2005  waren  er  nog  nieuwe  structurele  hervormingen  vereist.  De  belangrijkste  was  de   hervorming  v.d.  Veiligheidsraad       ⇒ Doelstelling:  komen  tot    betere  representativiteit  en  meer  legitimiteit     In  de  aanloop  naar  World  Summit  werden  door  Secretaris-­‐Generaal  Kofi  Annan  2  concrete   voorstellen  gedaan:     • Model  A:  Veiligheidsraad  uitgebreid  met  6  nieuwe  permanente  leden  en  3  nieuwe  niet-­‐ permanente  voor  2  jaar     • Model  B:  geen  neiuwe  permanente  leden  maar  wel  8  nieuwe  niet-­‐permanente  leden  voor  4   jaar  +  1  nieuw  niet-­‐permanent  lid  voor  2  jaar       ⇒ In  beide  voorstellen  werd  geraakt  aan  het  vetorecht  v.d.  permanente  leden  en  er  werd   geen  akkoord  bereikt     ⇒ Met  de  nieuwe  Secretaris-­‐Generaal  liggen  de  verdere  ontwikkelingen  voor  de  hervormng   v.d.  VN  vrijwel  stil        

Veiligheidsraad       Zetel:  New  York     5  permanente  leden:  VS,  Rusland,  China,  Frankrijk  en  GB     10  verkozen  leden:  verkozen  voor  ene  periode  van  2  jaar       ⇒ Telkens  1  lid  dat  voor  periode  van  1  maand  die  voorzitterschap  neemt       ⇒ Hoefijzer  vormige  vergaderlokaal  met  zitje  voorzitter  dat  elke  maand  wisselt  en  het  zitje   van  het  VN  secretariaat  (van  secretaris  generaal)     148   Wanneer  de  veiligheidsraad  het  heeft  over  een  bepaald  geschil  en  de  landen  die  betrokken  zijn   maar  geen  lid  zijn  van  de  raad  worden  uitgenodigd.       148  

 

 

 

    Stemming?       Op  prodecedurele  kwesties  à  9/15     Niet-­‐  procedurele  à  9  +  die  van  de  permanente  leden  (moeten  erin  zijn):  komt  feitelijk  neer  op   vetorecht  voor  de  permanente  leden       1  stem  /  lid  +  2/3  meerderheid  voor  belangrijke  zaken,  gewone  voor  andere  zaken     Vetorecht  rijkwijdte:  niet  voor  procedurele  in  principe     Addertje  onder  het  gras:  wanneer  discussie  bestaat  over  of  een  bepaalde  kwestie  procedureel  of   niet  is  houdt  men  een  stemming  met    bijzondere  meerderheid.     beperking  vetorecht:  maatregelen  onder  hoofdstuk  6  in  kader  van  een  geschil  waar  1  v.d.   permanente  leden  bij  betrokken  is  à  geen  vetorecht  gebruiken     ⇒ bv.  Oekraïne:  Rusland  mag  geen  vetorecht  gebruiken  indien  de  VN  maatregelen  zou   nemen     ⇒ Wanneer  een  permanent  lid  niet  aanwezig  is  op  een  zitting  wordt  dit  niet  als  een  veto   beschouwt.         Taken     • Geschillenbeslechting  onder  hoofdstuk  6   • Vredesoperaties  onder  Chapter  Six  and  Half   Dwangmaatregelen  onder  Hoofdstuk  7       Specifieke  bevoegdheden     • ontvangen  van  rapporten   • controleren  budget  (budget  wordt  bepaald  volgens  ‘capacity  to  pay)   • benoemen  van  rechters  IGH   • aanvaarden  nieuwe  leden  bij  VN   • vrede  en  veiligheid   •     Beslissingen     ⇒ niet  bindend  behalve  deze  voor  interne  werking  (bv.  budget,  benoemen  van  rechters)     Subsidiaire  organen  VN  veiligheidsraad    

• •

 

⇒ Bv  Joegoslavië  tribunaal  opgericht  door  beslissing  VN  veiligheidsraad  =  ICTY  (International   Criminal  Tribunal  for  the  former  Yugoslavia     ICTR  (International  Criminal  Tribunal  for  Rwanda     Peacekeeping  missies    

 

  149  

• •

Peacebuilding  commission     Counter-­‐terrorism  Committee     ⇒ Bv  verschillende  sanctiecomités  voert  tenuitvoerlegging  sancties  op    

   

Economische  en  Sociale  Raad     Gevestigd  in  New-­‐York.       Houdt  zich  bezig  met:       • onderwijs   • mensenrechten   • studies   • consultaties  met  NGOs   • coördinatie  van  gespecialiseerde  organisaties       ð heel  breed,  corrigerende  taak.       ⇒ Scull  in  organigram  àlink  tussen  algemene  gespecialiseerde  organisaties  en  VN   architectuur       ⇒ EMF,  Wereldgezondheidsorganisaties  gaan  rapporteren  aan  ECOSOC  over   werkzaamheden       ⇒ Akkoorden  sluiten  met  gespecialiseerde  organisaties     ⇒ Onder  ECOSOC  fungeren  nog  tal  van  commissies  en  organen  bv.  commissie  duurzame   ontwikkeling,  Forum  inzake  bossen,…    

Centrale  forum  voor  econ./sociale  werkzaamheden  –  coördinerende  taak    

 

⇒ Overlegforum  met  NGO  sector  

Structuur  en  werking    

• • •

54  leden   gekozen  voor  3  jaar   werken  op  basis  van  meerderheid    

Subsidiaire  organen  

  Functionele  comissies  à  werken  met  bepaalde  thema’s     • drugs   • duurzame  ontwikkeling,…     150   Regionale  commissies       150  

 

 

 

       

⇒ bv.  Europese  regionale  commissie  UNECE  heel  belangrijk!       ð Heel  belangrijk  orgaan  voor  het  vastleggen  van  bepaalde   minimumstandaarden  over  transport,  milieu,…  

  ð Heel  belangrijke  verdragen  rond  gat  in  ozonlaag  in  die  context  tot  stand   gekomen     ⇒ Permanent  forum  over  inheemse  zaken  (=  zaken  uit  het  land)   Overige     • Trustschapsraad/Voogdijraad     • politieke  regionale  organisaties  zoals  Council  of  Europe,  African  Union,  Leage  of  Arab   States     • Met  betrekking  tot  defensie:  NAVO     • economische  en  financiële  organisaties  zoals  European  Cntral  Bank     • Thematische  organisaties  bv.  over  milieu,  visserij,…     • Internationaal  Gerechtshof  (International  Court  of  Justice)     ⇒ zetelt  in  Den  Haag     ⇒ judicieel  orgaan  van  VN     ⇒ samengesteld  uit  15  rechters  die  voor  een  periode  van  9  jaar  verkozen  zijn  door   Algemene  vergadering  en  Veiligheidsraad     ⇒ behandelt  slechts  een  beperkt  aantal  zaken  en  adviezen  per  jaar       ⇒ tweevoudige  functie:     ð regelen  van  juridische  geschillen  tussen  staten     ð geven  van  juridische  adviezen  op  vraag  van  organen  v.d.  VN  en  gespecialiseerde   organisaties      

    VN  –Secretariaat  

  Ca.  44.000  medewerkers  in  New-­‐York,  Genève  en  elders  kleinere  secretariaten  zoals  in  Wenen   waar  ze  bezig  zijn  met  ontwapenen.      

Taken:      

• •

 

Bijhouden  van  multilaterale  verdragen   Opvolging  van  communicatie  van  staten  

 

  151  

•

Opvolging  van  vredesoperaties    

Medewerkers  Onafhankelijk  van  lidstaten  

  à  Geen  instructies  aannemen  van  de  staten  waar  ze  nationaliteit  van  hebben  

  Hoofd:  O.l.v.  Secretaris-­‐Generaal  

  Huidige  van  2007  en  is  hernieuwt  in  zen  functie  tot  2016  à  meneer    Ban  Ki-­‐moon     • Eerste  secretaris  generaal  die  vanbinnen  uit  is  aangesteld     • Zuid-­‐Korea   • Functies  die  aangewezen  zijn  door  Algemene  vergadering;  Veiligheidsraad  en  ECOSOC   • brengt  zaken  die  vrede  en  veiligheid  bedreigen  onder  de  aandacht  van  Veiligheidsraad   • naast  adm.  rol  belangrijke  politieke  rol    

Personeel  

  • onafhankelijk  van  lidstaten   • mogen  geen  opdrachten  krijgen  van  nat.  staten  nog  beïnvloeding  van  nat.  staten     • ong.  44  000  mensen  tewerkgesteld  bij  het  hoofdsecretariaat  en  de  andere     Verkiezing     • Veto   • 2/3  meerderheid     Taken     • Administratieve  rol:       ⇒ Coördineert  de  werking  van  de  instellingen   ⇒ Verantwoordelijk  voor  optreden  als  secretaris  van  en  hele  reeks  verdragen     ⇒ vertegenwoordigt  secretaris  generaal  het  NV  secretariaat,  afstand  immuniteit  VN-­‐ ambternaren,  claims  stellen,…     • Sterk  toegenomen  politieke  rol     ⇒ Bemiddeling  in  allerlei  conflicten   ⇒ Thema’s  op  agenda  van  algemene  vergadering  van  VN-­‐veiligheidsraad  zetten         Structuur     Diverse  departementen  &  neven-­‐secretariaten:     ⇒ Vb.  DPA  (Department  for  Political  Acts)  voor  geschillen  over  politieke  opvolging       ⇒ DPKO  (Department  for  Peacekeeping  Operations)  en  volgen  alle  vredesoperaties  op       152   ⇒ Rol  Special  Representatives:  personen  die  conflictgebieden  /  landsituaties  /  thema’s   gaan  opvolgen  bv.  Veiligheid,  milieubescherming  (Al  Gore)       152  

 

 

 

      VN-­‐Hervorming         In  begin  jaren  2000  veel  kritiek  op  VN  als  een  niet  efficiënt,  te  veel  financiële  misbruiken,  te  veel   geld  erin  kruipt  en  te  veel  efficiënties  i.v.m.  vredesoperaties     Te  complexe  structuur,  misbruiken,…      belangrijke  stappen  in  2005  effeciënties  aan  te  pakken         • Structuur  secretariaat  aangepast   • Human  Right  Comission  veranderd  in  Mensenrechtenraad     • Peacebuilding  Comission  die  zich  bezighoudt  met  post  conflictgebieden   • Hervorming  van  de  VN  Veiligheidsraad:  ooit  uitgebreid  van  11  –  17  leden  maar  sinds  1945   altijd  zelfde  permanente  leden  gebleven       Europa  is  oververtegenwoordigd:  2  permanente  leden  en  2  niet-­‐permanente       Debat  rond  hervorming  sleept  al  heel  lang  aan  en  in  het  kader  hiervan  leek  men  wel  in  de  buurt   te  komen  à  2  modellen  waar  men  een  aantal  leden  met  9  stuks  verhogen  à  van  15  naar  24.  Het   is  een  orgaan  dat  zeer  frequent  bijeenkomt  en  het  heeft  dus  geen  zin  voor  zo’n  orgaan  om  een   rol  van  50-­‐60  leden  van  te  maken.       ⇒ Model  1:  8  permanente  leden   ⇒ Model  2:  6  en  3  nieuwe  permanente  leden  maar  voor  een  verschillende  duur         Komt  zeer  frequent  bijeen.  Uiteindelijk  is  men  er  niet  in  geslaagd  om  een  bijkomende  zetel  te   maken.  O.a.  Japan,  India,…  niet  geraakt.    

   

  Gespecialiseerde  organisaties  van  de  VN    

Algemeen     Specialized  agencis:  Instellingen  opgericht  bij  afzonderlijk  Verdrag  en  vervolgens    verbonden   met  de  VN  door  overeenkomsten  aangegaan  met  de  ECOSOC  en  goedgekeurd  door  de  Algemene   Vergadering.       à  Vallen  onder  gecoördineerde  taak  van  ECOSOC  als  gevolg  daarvan    

 IAO  =  Internationale  Arbeisorganisatie   Organen       • algemeen  orgaan,  de  int.  arbeidsconferenties  die  bijeenkomt.  Elk  lid  heeft  een  delegatie  die   bestaat  uit  vier  personen  met  name  2  overheidsvertegenwoordigers  à  1  vertegenwoordiger   voor  werknemers  en  1  voor  werkgevers       • Raad  van  beheer  uitvoerig  orgaan:  56  leden  à  28  staatsvertegenwoordigers,  14  voor   werknemers  en  14  voor  werkgevers      

 

 

  153  

  Doel     •

• •   •

  Oudste  van  dit  type  organisaties  à  opgericht  in  1919  +  volkenbond  +  permanent  int.   gerechtshof  +  int.  arbeidsorganisatie     Volkenbond  verdwijnt  en  binnen  de  VN  structuur  terug  binnengebracht     Uniek  wegens  tripartiet  (driedelig)  karakter:  organen  die  bestaan  uit   overheidsvertegenwoordiger  maar  anderzijds  vertegenwoordigers  van   regeringsorganisaties  en  werknemersorganisaties    à  vandaar  tripartiet  karakter     Taak:  houdt  zich  bezig  met  arbeidsomstandigdheden,  minimale  arbeidsvoorwaarden.  Gaat   om  zaken  zoals  gedwongen  arbeid,  kinderarbeid,  non-­‐discriminatie  op  de  werkvloer  à   aanbevelingen  formuleren,  anderzijds  legt  ze  de  basis  voor  sommige  bindende  akkoorden    

  • Recent  verdrag  2011:  Domestic  Workers  Convention             • Bepaalde  kwasi-­‐jurisdictionele  mechanismen       Toezicht     Toezicht  via  rapotage:  staat  moet  verslag  uitbrengen  over  de  wijze  waarop  zij  aanbevelen  die   offenties  ten  uitvoer  te  leggen  en  het  is  dat  systeem  dat  de  inspiratie  is  geweest  voor  raportage   voor    algemene  verdragen  zoals  de  mensenrechtenverdragen  

  Wereldgezondheidsorganisatie     •

•

Houdt  zich  bezig  met  gezondsheidsbijdragen,  voorlichting,  campagnes  tegen  bepaalde   ziekte,  gezondheidsstandaarden  opwekken  en  verleent  techtnische  bijstand  door  samen  te   werken  met  andere  landen.     Multilaterale  conventies  aangenomen  bv.  Kaderverdrag  inzake  tabaksontmoediging  zoals   reclame  voor  tabak  tegenhouden    

 

Organisatie  voor  Onderwijs,  Wetenschap  en  Cultuur     Gaat  om  UNESCO  die  bezig  is  met  strijd  ‘onderwijs  voor  iedereen’  en  ook  bescherming  voor     ð     Doel     • Bescherming  van  cultureel  erfgoed     • Persvrijheid       • af  en  toe  belangrijke  conventie  tot  stand  bv.  2005  conventie  inzake  culturele  diversiteit       154     154  

 

 

 

    •

•

België  lang  getwijfeld  om  toe  te  teen  tot  dat  akkoord  omdat  men  schrik  had  dat  et  niet   verenigbaar  zou  zijn  met  eigen  nat.  wetgeving  maar  in  2013  tog  gedaan     Hebben  een  clausule  die  zorgt  voot  automatische  opschorting  van  lidmaatschapsrechten   bij  niet  betaling  van  bijdrage  bv.  Vs  gestopt  met  betalen  van  de  bedragen  na  toetreding   van  Palestina  en  heeft  vandaag  dus  geen  stemrecht  

  Organen     • 3  organen       • Zetelt  in  Parijs.  

  Voedsel-­‐  en  Landbouworganisatie       Doel     • Zetelt  in  Rome  en  houdt  zich  bezig  met  voedselveiligheid  via  technische  bijstand   (projecten).         • Leggen  normen  op  voor  voedselveiligheid  samen  met  gezondheidsorganisatie  WFP  &   WHO.     Organen     • FAO-­‐Conferentie   • Raad   • Secretariaat  onder  leiding  van  Directeur-­‐Generaal    

IMF  =  Internationaal  Monetair  Fonds       =  International  Monetary  and  Financial  Committee     Doel     Modaliteit  /  stabiliteit.     Taken       Artikel  IV-­‐consultaties       • Droeg  grote  mate  bij  tot  resessie  en  is  na  WOII  ingeroepen  om  toezicht  te  houden  op   monetair  à  verschillende  munt  koppelen  aan  de  dollar     • Landen  vrijgelaten  zelf  wisselkoers  te  bepalen.       Kredietverlening     Voor  goedkoper  krediet  à  wel  voorwaarden     Poverty  Reduction  &  Growth  Facility  

 

 

  155  

  =  Bijzondere  vorm  van  kredietverleniing  voor  armere  landen       ⇒ Landen  die  ervan  gebruik  willen  maken  moeten  het  Stragity  paper  opstellen       Organen     • Raad  van  Gouverneurs   • Raad  van  Beheer  24  leden  +  vrouw   ⇒ Aantal  landen  die  omwille  van  financiële  bijdrage  recht  hebben  op  vast  zitje  in  raad  van   beheer     ð Belangrijkste  financieersers  zien  Duitsland  en  VS   ð Andere  landen  opereert  men  per  groep  b     • Secretariaat  onder  leiding  van    Directeur    

Wereldbankgroep     Deelinstellingen    

Wereldbank:  Internationale  Bank  voor  Wederopbouw  en  Ontwikkeling  +  Int.     Ontwikkelingsassociatie     3  andere  instellingen  daarnaast:       • Internationale  Financieringsmaatschappij     • Agentschap  voor  Garantie  op  Multilaterale  Investeringen       • ICSID:  International  Centre  for  Settlement  of  Investment  Disputesà  voor  belsechting   van  vestigingsgeschillen   •

Doel    

⇒ Streven  naar  een  evenwichtige  economishce  groei.  

  Structuur  &  besluitvorming  analoog  aan  IMF  à  financiëring  verlenen.    

IAEA  =  International  Atomic  Energy  Agency     ⇒ Gelinkt  met  VN    

Doel  

  Houdt  zich  bezig  met  vreedzaam  gebruik  van  kernenergie  en  verleent  technische  bijstand  en   gaan  nucleaire  veiligheid  controleren  en  bijstand  bv.  nucleair  ongeluk  in  China.     Vooral  bekend  omwille  van  discuties  Noord-­‐Korea    

OPCW    

156   =  Organisation  for  Provision  Of  Chemical  Weapons       156  

 

 

 

    In  Den  Haag  gevestigd  naast  het  Joegoslavië  Tribunaal.  Opgericht  in  het  kader  van  het  chemische   wapenverdrag  à  houdt  toezicht  op  naleving    verbod     ⇒ Syrië  crisis          

Wereldhandelsorganisatie     Achtergrond  

  Jaren  40  na  WOII  à  men  wou  int.  handelsorganisatie  oprichten  MAAR  onderhandelingen  liepen   vast  onder  houding  Amerikaanse  senaat.  gesloten  met  name  het  CAT  dat  een  belangrijk   handelsakkoord  is.       Niet  verder  geraakt  dan  deelakkoord  uit  1949  voor  gedurende  50  jaar.           1994:  Volgende  stap     ⇒ Licht  gezien       Verschillende  elementen:     • CAT  à  belangrijkste     • Andere      

Lidmaatschap  

  Kijken  welke  handelsbelemmeringen  worden  toegepast  en  hoe    we  die  kunnen  aanpakken  wat   geleden  heeft  tot  een  toetredingsprotocol       Vereiste?       ⇒ Alle  leden  zijn  vertegenwoordigd      

Organen     Ministeriële  Conferentie     • Algemene  Raad  (alle  leden  vertegenwoordigd!)     ⇒ Orgaan  voor  Geschillenbeslechting;  Orgaan  voor  de  Toetsing  van  het  Handelsbeleid     ⇒ Toezicht  op  drie  specifieke  raden  en  deelakkoorden       • Tal  van  gespecialiseerde  comités,  werkgroepen,…     • Secretariaat  olv  Directeur-­‐Generaal     •

 

 

  157  

Besluitvorming    

Taken:       • Beheer  en  tenuitvoerlegging  handelsovereenkomsten     • Verdere  onderhandelingen     ⇒ opeenvolgende  onderhandelingsrondes  –  Doha  Development  Round     • Geschillenbeslechting     • Periodieke  toetsing  nationaal  handelsbeleid     • Samenwerking  met  andere  Int.  handelsorganisaties      

  Regionale  organisaties  in  Europa      

Supranationale  organisatie     =  een  IGO  de  over  een  aantal  bijzondere  kenmerken  bezit:     • de  organen  v.d.  organisatie  zijn  samengesteld  uit  personen  die  geen  vertegenwoordigers  zijn   van  nat.  overheden  (de  Europese  Comissie)     • de  organisatie  kan  bindende  wetgeving  uitvaardigen       •  sommige  wetgeving  heeft  directe  werking  voor  individuen     • de  wetgeving  v.d.  organisatie  vormt  een  nieuwe  juridische  orde     • er  is  handhaving  door  een  onafhankelijk  nt.  gerechtshof  (het  Europees  Hof  van  Justitie)     Er  is  maar  1  organisatie  ie  over  al  de  kenmerken  bezit  à  EU!    

Belangrijkste  instellingen     • Europese  raad:  bepaalt  algemene  politieke  beleidslijnen  v.d.  EU  maar  geen  wetgevend  orgaan.   Bestaat  uit  staatshoofden  en  regeringsleiders  v.d.  lidstaten       ⇒ Voorgezeten  door  Herman  Van  Rompuy  (bijna  aan  einde  termijn)     • Europees  Parlement:  vertegenwoordigt  de  EU-­‐burgers  en  wordt  rechtstreeks  verkozen.  Neemt   deel  aan  het  besluitvormingsproces  v.d.  EU     • Raad  Van  De  EU:  Staatsburg  en  niks  te  maken  met  Europese  Unie!         ⇒ 158   vooral  bezig  met  mensenrechten  en  de  Raad  houdt  zich  bezig  met  transport,  buitenlandse   zaken,…     158  

 

 

 

    •

  Europese  Commissie:  uitvoerend  orgaan  van  EU.  Werkt  voorstellen  uit  voor  nieuwe  wetgeving   en  ziet  toe  op  naleving  bestaande  EU-­‐wetgeving     ⇒ eigen  ambtenaren  en  bezig  met  handelszaken,…       • Hof  van  Justitie  en  Gerecht  van  Eerste  Aanleg:  jurisdictionel  orgaan  van  EU  dat  toeziet  op   naleving  EU-­‐wetgeving     • Rekenkamer:  evalueert  de  financiering  van  EU-­‐activiteiten     • ECB  (Europese  Centrale  Bank):  verantwoordelijk  voor  Europees  monetair  beleid  

  NAVO  

  1949     à  Lidmaandschap  PFP  /  EAPC     Vandaag  28  staten  lid  maar  heeft  ook  samenwerkingsverbanden  die  veel  ruimer  zijn.    

Organen      

• • • •

Noord-­‐Atlantische  Raad  à  vergaderd  zeer  regelmatig   Defensieplanningscomité,  Nucleaire  Planninggroep,  Militair  Comité,…   Secretaris-­‐Generaal   Noord-­‐Atlantische  Vergadering  

•

Politiek  hoofdkwartier  in  Brussel  

•

Militair  hoofdkwartier  in  VS  en  België    

Politiek  hoofdkwartier    +  2  militaire  hoofdkwartier      

  Art.  5  NAVO  –  verdrag:   • •

Verschillende  leden  hebben  de  verplichting  tot  bijstand,  in  geval  van  een  gewapende  aanval   tegen  een  lidstaat   Al  toegepast  ?  Eerste  keer  na  de  aanslagen  9  /  11    

 

Taak    

  Vandaag  veel  bezig  met  :     • crisisbeheer   • Vredebeheer   • Strijd  tegen  cyber  war  fair      

Raad  van  Europa     1949  

 

 

  159  

    belangrijke  instrumenten:  Europees  Sociaal  handvest,  verdrag  ter  voorkoming  van  foltering,   kaderverdrag,  bescherming  nationale  meerderheden.     Juridische  samenwerking    

Taak     •

• •

Bv  EVRM  à  schendingen  van  EVRM  naar  EHRM   ð Schending  ?  à  Eerst  de  nationale  rechtsmiddelen  uitputten  à  dan  naar  Straatsburg     Bv  Europees  Sociaal  Handvest,  Verdrag  ter  voorkoming  van  foltering  (inspecties  doen),   Kaderverdrag  bescherming  nationale  minderheden   Juridische  samenwerking  

 

Benelux     1958     Oorspronkelijk  verbond  voor  50  jaar  maar  in  2008  helemaal  vervormt  en  nieuw  verdrag  voor   onbepaalde  duur  aangenomen  met  aantal  nieuwe  klemtonen     Focus  eerst  op  idee  eco.  uni  à  doorgetrokken  en  veranderd  naar  Benelux  Unie    

  Voornaamste  organen      

• • • • •

Comité  VN  Ministers   Interparlmentaire  Raad   Seretariaat  –Geeraal   Benelux-­‐Gerechtshof   Benelux-­‐organisatie  voor  de  Intellectuele  eigendom  

    Taken       • • •

Economische  unie   Duurzame  ontwikkeling   Samenwerking  justitie  en  binnenlandse  zaken    

OESO       1960  à  opvolger  OEES  Organisatie    voor  Europese  economische    samenwerking       Lidmaatschap:  34    

160   Voornaamste  organen       160  

 

 

 

    • • • • •

Raad   Uitvoerend  Comité   >200  gespecialiseerde  comités   Secretaraat  onder  leiding  van  Secretaris-­‐Generaal   Semi-­‐zelfstandige  organen    

  Functies     • •

E.g.,  Anti-­‐corruptieverdrag  1997   Richtsnoeren  voor  Multinationale  Ondernemingen,  modelverdragen,  Financial  Action  Task   Force  on  Money  Laundering  (FATF)  

 

OVSE     Organisatie  Veiligheid  &  Samenwerking  Europa   •

•

°  1975  (CVSE)  à  1995   ⇒ Vanaf  1995  echt  internationaal     Lidmaatschap:  56  Staten  (niet  strikt  Europees)  

Belangrijke  organen    

⇒ Top  van  Staatshoofden  en  regeringsleiders;  Ministeriële  Raad;  Permanente  Raad;   roterend  Voorzitterschap;  Secretaris-­‐Generaal;  Office  for  Democratic  Institutions   and  Human  Rights;  Hoge  Commissaris  voor  Nationale  Minderheden,…    

Taken    

• • •

Veiligheid  en  samenwerking  bevorderen   Bemiddeling  van  geschillen   Ontwapening  

 

             

 

  161  

Hoofdstuk  6:  andere  actoren  van  het  Int.   publiekrecht   Algemeen    

Oorsprong     Individuen  ‘objecten’  eerder  dan  ‘subjecten’  van  het  volkenrecht.  Beperkte  rechten  en   rechtstoegang  en  hadden  geen  toegang  tot  int.  geschillenbeslechting.       Materieel  oogpunt:  regels  inzake  de  behandeling  van  vreemde  onderdanen/ondernemingen  in   een  derde  land  bv.  Belgische  onderneming  in  Canada.     Er  bestaan  al  heel  lang  gewoonterechtelijke  regels  die  bv.  handelen  over  wanneer  je  een   onderneming  mag  onteigenen.  De  inhoud  is  niet  altijd  even  duidelijk  en  er  bestaat  discussie  over   de  inhoud  van  gewoonterechtelijke  regels.         Procedureel  oogpunt.     Discussie  nationale  standaard  ><  int.  minimumstandaard     Nationale  standaard     Aan  de  ene  kant  heb  je  de  Westerse  landen  en  aan  de  andere  kant  de  ontwikkelingslanden  met   de  vraag  “moet  je  nu  aan  vreemde  onderneming  /  onderdanen  een  bescherming  toekennen  die   equivalent  is  die  je  aan  je  eigen  ondernemingen  /  onderdanen  geeft.     int.  minimumstandaard     Of  moet  je  die  vreemde  onderdanen  /  ondernemingen  een  verregaandere  bescherming  geven   dan  je  eigen  burgers  op  grond  van  een  soort  int.  minimumstandaard       Verder     Ontwikkelingslanden  volgen  meer  de  visie  dat  je  ze  een  zelfde  bescherming  moet  geven  als  van   je  eigen  onderdanen.    Westerse  landen  daarentegen  vinden  dat  een  onvoldoende  bescherming   en  volgen  de  visie  dat  er  een  objectieve  nationale  standaard  is.       Wanneer  bv.  Belgische  onderneming  gaat  investeren  in  Ghana  à  welke  regels  van  toepassing?        

Voorwaarden  waarop  een  onteigening  mogelijk  kan  zijn  

  Niet  voor  politieke  regelen  maar  objectief  gelinkt  aan  het  algemeen  belang.  Ontwikkeling  moet   niet  alleen  verantwoord  zijn  op  het  vlak  van  algemeen  belang  maar  ook  een  aanleiding  geven  tot   een  vorm  van  schadevergoeding.       162   Vergoeding?       162  

 

 

 

    Verschillende  visie  tussen    westerse  landen  enerzijds  en  ontwikkelingslanden  anderzijds:     Westerse  landen  à  Hull-­‐formule     ⇒ Houdt  in  dat  je  bij  de  ontwikkeling  van  de  vreemde  onderneming  de   schadevergoeding  moet  toekennen  die  onmiddellijk,  effectief  en  volledig  is.  Effectief   gaat  om  schadevergoeding  uitgeven  in  een  bruikbare  munteenheid     Ontwikkelingslanden       ⇒ verzetten  zich  tegen  al  te  verregaande  verplichtingen  in  het  kader  van  ontreiking  van   vreemde  ondernemingen  en  zeggen  dat  daarbij  rekening  moet  worden  gehouden   met  situatie  van  het  land  en  wisten  die  buitenlande  onderneming  in  het  verleden   heeft  kunnen  realiseren  in  het  land  in  kwestie.       Procedureel       Het  gaat  dus  om  regels  die  spelen  op  niveau  tussen  staten  niet  zozeer  gezien  als  regels  als   rechten  toegekend  aan  de  ondernemingen  /  onderdanen  zelf  maar  wel  als  een  soort  van   wederzijdse  tegemoetkoming  tussen  staten.    De  bescherming  was  niet  zozeer  verschuldigd  aan   de  onderneming  /  het  individu  zelf  maar  louter  omwille  van  het  feit  dat  je  met  die  andere  staten   was  overeengekomen  in  de  vorm  van  geschillen  te  ontkennen.           Ondernemingen  en  individuen  konden  gewoonterechtelijke  regels  niet  zelf  gaan  inroepen  of  zelf   afdwingen  maar  de  staat  in  kwestie  ging  optreden  voor  de  onderneming  /  individu  in  kwestie.       ⇒ Wanneer  bv.  een  onderneming  /  individu  in  Canada  was  (Belgische  oorsprong)   konden  België  de  gewoonterechtelijke  regels  inroepen  tegen  Canada           Citaten  uit  vroegere  rechtspraak       ⇒ Toont  dat  het  aan  de  staat  is  om  de  diplomatieke  bescherming  uit  te  oefenen     PCIJ  (1924)  Mavrommatis  Palestine  Concessions:  “It  is  an  elementary  principle  of  int.  law  that  a   State  is  entitled  to  protect  its  subject,  when  injured  by  acts  contrary  to  int.  law  committed  by   another  State,  from  whom  they  have  been  unable  to  obtain  satisfaction  through  the  ordinary   channels.”  (…)  “by  taking  up  the  case  of  one  of  its  subjects  and  by  resorting  to  diplomatic  action  or   international  judicial  proceedings  on  his  behalf,  a  State  is  in  reality  asserting  its  own  rights  (…)”     IGH,  Barcelona  Traction:  “The  State  must  be  viewed  as  the  sole  judge  to  decide  whether  its   protection  will  be  granted,  to  what  extent  it  is  granted,  and  when  it  will  cease.”  –  ook  voor   ondernemingen         Vereisten  van  nationaliteit  &  uitputting  lokale  rechtsmiddelen  –  wat  met  schadevergoeding       De  schadevergoeding  wordt  gestort  aan  de  staat  en  de  staat  in  kwestie  beslist  zelf  op  ze  het   doorstorten  naar  de  ondermingen  /  het  individu.       Vereisten  om  diplomatieke  bescherming  te  gaan  uitvoeren:    

 

 

  163  

1.  Nationaliteit       België  kan  diplomatieke  bescherming  uitoefenen  op  Belgen  en  ondernemingen  in  het  buitenland   à  eigen  nationale  onderdanen  maar  niet  ten  aanzien  van  bv.  Duitsland  tegen  een  Fransman  in   Duitsland.       Rechtspersonen:  kijken  naar  de  plaats  van  de  vestiging     Voor  staatlozen  kan  geen  enkele  staat  dit  gaan  uitoefenen       Dubbele  nationaliteit:  beide  staten  diplomatieke  bescherming  uitoefenen  behalve  ten  opzichte   van  elkaar   ⇒ Bv.  Half  Belg  half  Nederlands  à  België  kan  geen  diplomatieke  bescherming  proberen   uitoefenen  tegen  de  Ned.  Overheid     ⇒ Bijkomende  beperking:  Notenbom  zaak  à  tussen  Guatemala  en  Duitsland  à  beide   nationaliteiten.  Hij  woonde  in  Guatemala  en  werd  daar  uitgewezen.  Lichtenstein  wou   diplomatieke  bescherming  uitoefenen  tegen  Guatemala  maar  het  hof  in  Den  Haag  zei   dat  Notenbom    geen  enkele  band  had  met  Lichtenstein  daar  hij  in  Guatemala  woont   en  werd  hierin  dus  niet  beschouwd  als  iemand  met  een  Lichtensteinse  nationaliteit.         2.  Uitputting  van  nat.  rechtsmiddelen       Alle  nationale  procedures  doorlopen  voor  je  die  op  int.  niveau  mag  doen.       Uitzondering:  enkel  nat.  rechtsmiddelen  uitputten  als  ze  nuttig  zijn!  Dus  ermee  geen  kans  op   rechtsherstel.         ⇒ Cf.  ILC  Draft  Articles  on  Diplomatic  Protection  2006    

ð Heeft  regels  in  vorm  van  ontwerpartikel  genomen     ð Individuen  eerdter  als  object  dan  als  subject  gezien    

  Afdwinging?  Enkel  staten  en  waren  vrij  om  al  dan  niet  diplomatieke  bescherming  uit  te  oefenen    

  Vandaag          

Radicale  verandering  in  20ste  eeuw  

  Situatie  helemaal  anders  à  positie  individuen/ondernemingen    toegenomen  rechten  en  plichten     Toegenomen  rechten  en  plichten     Wat  natuurlijke  personen  betreft  gaat  dit  eerder  om  mensenrechten  à  int.  strafrecht   Ondernemingen  meer  drager  van  rechten  en  dit  is  voornamelijk  het  gevolg  van  de  opkomst  van   bilaterale  investeringsverdragen.       164         164  

 

 

 

      Voorheen  was  er  discussie  over  int.  of  nat.  standaard.  Door  die  billaterale  investeringsverdragen   neem  je  die  onzekerheid  voor  een  groot  deel  weg.  Zo  wordt  vastgelegd  welke  bescherming  er   verschuldigd  is  à  vandaag  meer  dan  3000  verdragen  !     Daarnaast  hebben  individuen  /  ondernemingen  zelf  toegant  tot  de  int.  rechtsgang  à  niet  meer   de  staat  zelf  die  beslist!       Individuen  à  soort  van  klachtenclausele       Als  een  ondernmeing  een  geshil  heeft  meteen  naar  arbitrage  en  geen  lokale  rechtsmiddelen   meer  moeten  uitputten  maar  nog  steeds  beperkt  en  zonder  toestemming  van  de  staat.     Anderzijds  blijft  het  een  fragmatisch  verschijnsel  à  afgeleide  rechtspersoonlijkheid    

Bijdrage  tot  de  vorming  van  int.  recht?       In  principe  niet.  Ze  kunnen  geen  bijdragen  leveren  op  bv.  vorming  gewoonterecht  want  is  geen   statenpraktijk.       Maar  meer  en  meer  overeenkomsten  tussen  transnationale  ondernemingen  en  staten  waarin  als   toepasselijk  recht  verwezen  wordt  naar  het  int.  recht.    Dit  is  een  relatief  recent  fenomeen.       Vroeger  was  het  zo  dat  wanneer  staat  contact  afsloot  met  onderneming  steevast  een  stap  naar   nat.  recht  à  vandaag  is  er  geen  regel  die  verbied  dat  een  ondereming  zicht  beroept  op  int.  recht.       PIGH  Serbian  Loans  Case  (1929):  “Any  contract  which  is  not  a  contract  between  States  in  their   capacity  as  subjects  of  int.  law  is  based  on  the  municipal  law  of  some  country”       Maar:  geen  ‘verdrag’  in  eigenlijke  zin    

toekenning  van  rechten  

  Diverse  takken:  bv.  int.  economisch  recht       ⇒ Bv.  verdrag  tussen  België  luxemburg  en  Colombia       ð Verwezen  naar  indirecte  onteigening:  situatie  waarin  je  via  amdinistratieve   maatregelen  /  wetgevende  tussenkomt  een  zelfde  resultaat  gaat  tewerkstellen   als  bij  een  eigen  onteigening.  Je  gaat  bv.  in  het  land  in  kwestie  het  fiscale  regime   zo  aanpassen  dat  die  hele  investering  waardeloos  wordt  à  indirect  maatregelen   nemen       ð Aantal  materiële  bepalingen:  beschermint  à  geschillenbeslechting.  Wanneer  dit   ontstat  tussen  investering  en  gaststaat  is  er  een  bepaald  procedureel  regime   voorzien  waarin  men  eerst  moet  onderhandelen  en  wanneer  het  niet  opgelost   raakt    à  lokale  rechtsmiddelen  uitputten  maar  niet  meer  terug  te  vinden  in   meest  recente  verdragen.  De  mogelijkheid  daarna  is  int.  arbitrage  aan  een   arbitragetribunaal  à  fora  waar  je  het  geschil  aan  kan  voorleggen  bv.    

 

 

  165  

Voornaamste:  opkomst  mensenrechten     Als  we  het  hebben  over  individuen  hebben  we  het  vooral  over  de  opkomst  van  de   mensenrechten.  Het  is  een  subdomeid  van  recht.       De  tak  is  ontstaan  na  WOII  en  bedoeld  als  wetbsherming.  Eigenlijke  mensenrechtenverdragen   maar  tot  stand  gekomen  na  1945.       1948:  Universele  verklaring  voor  de  rechten  van  de  mens       1966:  2  grote  int.  verdragen:     • BUPO   • ECOSOC     Later  ook  verbod  op  foltering,  rationale  discriminatie,…     Ook  op  Afrikaans,  Amerikaans  niveau  veel  mensenrechtenverdragen  bijgekomen.      

Mogelijkheid  om  vorderingen  in  te  stellen?     Oorsprong  

  Vroegen  kon  dat  niet  en  waren  ze  afhankelijk  van  de  staat  die  al  dan  niet  diplomatieke   bescherming  biedt.  Nu  in  te  roepen  voor  int.  rechter.  Daarnaast  zien  we  ook  dat  individuen  /   ondernemingen  veel  meer  dan  vroeger  rechtstreeks  naar  een  int.   geschillenbeslechtingsmechanisme  kunenn       Individuen     ⇒ EHRM  Staatsburg:  eerst  de  lokale  rechtsmiddelen  uitputten     ⇒ Bupo,  ECOSOC:  bij  bijde  verdragen  is  er  een  optioneel  protocol.  Staten  die  dat   geratificeerd  hebben    bestaat  er  een  mogelijkheid  om  een  klacht  te  brengen  over  een   bepaald  comité.  Bij  BUPO  àHuman  Rights  Commitee,  ECOSOC  à  Economic  and   Social  Rights  Committee     ð Het  is  een  klachtenprocedure  voor  individuen  die  onder  een  jurisdictie  van  een   staat  vallen.  De  beslissingen  genomen  door  het  Human  Right  Commitee  zijn  geen   pinnende  vonnissen  of  arresten  en  dus  niet  afdwingbaar  op  nat.  niveau  maar   belangrijk  middel  om  mensenrechten  te  beschermen     Ondernemingen       Heel  veel  van  die  bilaterlae  verdragen  geven  de  mogelijkheid  om  geschil  van  staat  waarin  men   zicht  begeeft  voor  te  leggen  aan  arbigragetribunaal           ⇒ ICSID  –  International  Centre  For  Settlement  Of  Investment  Disputes  =  autonome   instelling  die  uitmaakt  van  wereldbankgroep  en  is  een  organisatie  die  is  opgericht  door   een  verdrag  uit  1965  inzake  de  Settlement  of  International  Investment  Disputes     166         166  

 

 

 

    ð Het  is  geen  staand  tribunaal  (rechtbank)  maar  soort  van  logistieke  backbone  om   wanneer  er  geschillen  opduiken  arbitragetribunalen  in  het  leven  te  gaan  roepen.  Ze   werken  met  een  soort  van  staatssecretariaat  dat  een  griffie  heeft  +  bewijs  van   potentiële  arbiters.  Wanneer  er  een  geschil  opduikt  tussen  onderneming  en  staat  dan   kan  ze  wanneer  dat  bilaterale  investeringsverdrag  daarin  voorziet  het  geschil   voorleggen  in  het  kader  van  ICSID.  Ze  doet  dan  beroep  op  dat  secretariaat  en  de   griffie  en  zoeken  dan  arbiters  op  basis  van  een  lijst  die  ICSID  beschikbaar  heeft.       ð Zeer  belangrijk  owille  van  het  feit  dat  een  groot  aantal  van  die  bilaterlare   inversteringsverdagen  hierin  voorzien.       ð Ook  veel  multilaterale  verdragen  zoals  NAFTA  of  Noord-­‐Amerikaanse   Vrijhandelsakkoord  voorziet  in  die  mogelijkheid     ð Energy  Charter  Treaty  is  een  soort  van  multilateraal  investiringsverdag  dat   betrekking  geeft  op  de  energiesector  à  ook  terug  te  vinden  hierop       ð Vandaag  bijna  300  zaken  voor  ESCID  en  kleine  200  hangende  zaken         Overige  hoven  /  rechtbanken     Toegankelijk:     • Hof  van  Justitie  EU  à  binnen  de  EU     • Hof  Den  Haag       • IGH:  enkel  open  voor  staten       • WTO  (Wereldhandelsorganisatie):  eigen  geschillenbeslechtingsmechanismen  over  regels   op  het  CAT  (  =  Channel  agreement  on  Terms    on  trade).  Wanneer  er  inbreuken   plaatsvinden  dan  kunnen  ondernemingen  afdwingen  à  op  niveauvan  staten!     ð WTO-­‐geschillen  (World  Trade  Organization  is  engelse  van  WPO):  jou  overheid  in  EU   overtuigen  om  zaak  te  inicieren.    

Als  dragers  van  plichten?    

Individuele  strafrechtelijke  aansprakelijkheid  

  Individuen  hebben  plichten.  Er  is  een  enorme  ontwikkeling  van  het  int.  strafrecht     Individuen  aansprakelijk  voor  bepaalde  volkenrechtelijke  misdrijven  zoals:       ⇒ Piraterij  en  slavernij  als  oudste  volksrechtelijke  misdrijf     Na  WOII  heeft  dat  int.  Strafhof  zich  sterkt  ontwikkeld  à  2  straftribunalen  Noerbec  voor  Duitse   en  Japanse  oorlogsmisdadigers.             ⇒ Na  WOII:  Bevoegd  voor  4  soorten  misdrijven  à  vier  ‘core  crimes’:     ð Oorlogsmisdaden  

 

 

  167  

ð Genocide     ð Misdaden  tegen  de  mensheid   ð Agressie         Tot  jaren  ’90  straftribunalen  stilgelegen.  Weer  in  gang  door  Genocide  in  Ruanda,  burgeroorlog   Joegoeslavië.       ⇒ Oprichting  ad  hoc  tribunalen     ⇒ Oprichting  van  strafmechanisme  à  Int.  Hof    in  Den  Haag  bevoegd  voor  de  4  core  crimes.       Vervolging:     Strafbaarheden  gesteld  door  bepaalde  verdragen  bv.  corruptie.       Int.  misdrijven  die  op  nat.  niveau  voor  nat.  rechter  worden  vervolgt  à  overheid  verplicht   oftewel  te  vervolgen  oftewel  uit  te  leveren  maar  via  ad  hoc  mechanismen  afdwingen  op  int.   niveau  en  ook  int.  strafhof.         ⇒ Mogelijkheid/plicht  om  op  nationaal  niveau  te  vervolgen.  Link  met  ‘aut  dedere,  aut   judicare’   ⇒ Daarnaast  (subsidiair)  mechanismen  voor  vervolging  op  internationaal  niveau:  ad  hoc   mechanismen  +  Int.  Strafhof  

  Transnationale  ondernemingen?      

Uitzonderlijk  bindende  plichten     Zo  goed  als  geen  bindende  plichten.  Wel  quasi-­‐verdragen  gericht  op  ondernemingen.       vb.  Art.  137§1  Zeerechtverdrag  UNCLOS)  Maaar  geen  bindende  plichten  in  int.  recht  voor   ondernmingen     ⇒ Zeldzame  uitzondering!  Stelt  dat  àndernemngen  geen  stuk  van  de  diepzeebodem  mogen   toeeigenen       Tal  van  ‘soft  law’-­‐initiatieven  mbt  ‘CSR’  (Corporate  Social  Responsability)     ⇒ Geen  bindende  plichten  in  int.  recht  t.o.v.  ondernemingen  wat  heeft  geleden  tot   bezorgdheid  waaruit  discussie  op  gang  is  gekomen  over  dit  begrip     ð Heel  wat  soft  law  intiatieven  om  aan  die  ondernemingen  (multinationals)  in  mate   wat  druk  te  zetten  om  nogbepaalde  minimale  regels  aan  te  nemen  bv.  minimale   arbeidsbescherming  te  bieden  aan  werknemers,  meer  milieubewust  te  zijn  maar  ook   rond  fiscaliteit  en  anti-­‐corruptie  à  niet  juridisch  afdwingbaar  wel  bepaalde  druk   leggen         ð OESO  (Organisatie  voor  Economische  Samenwerking  Ontwikkeling)  à   oorspronkelijk  EU  organisatie  maar  nu  ruimer  ook  een  aantal  Zuid-­‐Afrikanse  bij   168   betrokken  nu.    Richtsnoeren  zijn  een  niet  bindend  instrument  maar  aanbevelingen   (zie  bovenstaande  bv.)       168  

 

 

 

      à  toezichtsmechanismen  voorzien:  er  moet  nationaal  contact  opgericht  zijn  dat   opvolgt  hoe  de  ondernemingen  met  die  richtsnoeren  omgaan  en  waar  anderen   bv.  NGO’s  klachten  kunnen  gaan  voorlegen  die  kunnen  gaan  lijden  tot  onderzoek       vb.  Website  Belgische  contactpunt    (uitkomst  niet  bindend!)       vb.2    IAO  Declaration  of  principles  concerning  multinational  enterprises  and   social  policy  (1977)  à  int.  arbeidsorganisatie  voor  wanneer  het  gaat  om  de   arbeidsomstandigdheden  waar  ook  weer  een  soort  van  toezichtsmechanisme   is  voorzien  op  de  mate  waarin  ondernemingen  de  bepalingen  gaan  naleven     vb.  3Global  Compacts:  oplijsting  van  10  principes  waar  ondernemingen  op   kunnen  intekenen  en  formeel  de  VN  aanschrijven  dat  ze  bepalingen  naleven.   Er  is  raportageplicht  aan  verbonden  en  de  onderneming  moet  rapporteren  op   welke  wijze  de  onderneming  de  principes  naleeft  uit  verdrag  à  meer  dan   10,000  deelnemers  waaronder  heel  veel  grote  zoals  Studio  100     Intiatieven  gaan  uit  van  VN  (of  organisaties  ervan)  soms  van  regionale  organisaties  maar   daarnaast  veel  ondernemingen  zoals  Nike  die  soft  core  op  hun  website  zetten.  Er  is  geen  echt   corpus  met  bindende  rechtsregels.     Ook    geen  vorm  van  aansprakelijkheid.  Individuen  met  volksrechtelijke  misdrijven  heb  je  niet  op   het  niveau  van  ondernemingen  dus  het  is  heel  moeilijk  om  een  onderneming  die  mensenrechten   schendt  daarvoor  te  verantwoorden        

NGOs     Opkomst       Internationale  NGO’s:  NGO’s  die  in  meerdere  landen  actief  zijn.   ⇒ Vandaag  belangrijke  rol  op  int.  toneel  -­‐>  bestaan  al  vrij  lang     Begin  19de  eeuw  int.  NGO’s  die  zich  inzetten  bv.  voor  afschaffing  slavernij   Vanaf  20ste  eeuw  :  explosie  van  grote  int.  NGO’s  à  bv.  WWF,  Oxfam,  human  rights  watch,   Amnesty  International     ⇒ diverse  domeinen  behandelen:  milieu,  mensenrechten,  arbeidsomstandigheden  (grote   int.  werknemers  en  werkgeversfederaties),  juridisch  (international  law  association).  

Definitie    

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    Geen  eenduidige  definitie  begrip.  Er  is  een  verdrag  die  specifiek  ingaat  op  int.  NGO’s  en  dat  bevat   ook  bruikbare  omschrijving  maar  is  geen  algemeen  gebruikt  principe.  

 

 

  169  

  Europese  overeenkomst  1986       5  kenmerken:     • Entiteiten  naar  nationaal  recht  (bv.  vzw  opgericht  onder  Belgisch  recht,  FIFA  onder  Frans   recht  opgericht).     • Die  bovendien  niet  zijn  opgericht  door  overheden  maar  wel  door  particulieren  (burgers)  of   particulieren  samen  met  overheden       • Leden  zijn  natuurlijk  of  rechtspersonen  onder  recht  van  meerdere  staten  -­‐>  ze  zijn  int.  actief   en  minstens  tussen  2  landen.     • Niet-­‐winstgevend  doel  (<>  transnationale  ondernemingen)     • Rol  in  int.  recht  

Volkenrechtelijke  status     Formeel:  geen  subjecten  van  volkenrecht  à  opgericht  onder  en  beheerst  door  nationaal  recht.     1  verdrag  gaat  specifiek  in  op  die  positie  van  NGO’s  op  Europees  niveau       ⇒ Europees  verdrag  1986  waarbij  tiental  staten  partij  bij  zijn  maar  ook  daar  in  verdrag   heeft  men  het  niet  over  int.  rechtspersoonlijkheid  maar  wel  over  optreden  NGO’s  onder   nationaal  recht.     ð Verdrag  zegt  dat  het  partijen  verplicht  om  rechtspersoonlijkheid  en  bevoegdheid   van  int.  NGO’s,  zoals  verkregen  in  land  van  vestiging,  van  rechtswege  te  erkennen       à  m.a.w.  NGO  in  NL  die  daar  naar  rechter  kan  stappen,  zal  ook  in  België  zelfde   rechtsbevoegdheid  genieten.     Volkenrechtelijke  rechtspersoonlijkheid       uitgangspunt:  NGO’s  geen  subjecten  volkenrecht  maar  soms  kunnen  zij  wel  tot  op  bepaalde   hoogte  rechten  en  plichten  worden  toegekend.  Dus  uitzonderlijk  heeft  men  beperkte  en   internationaal  afzonderlijke  rechtspersoonlijkheid.     Kunnen  componenten  bijdragen  aan  vorming  int.  recht?     Ondernemingen  kunnen  dit  niet,  NGO’s  moet  men  onderscheid  maken  tussen  formeel  en   informeel     170       170  

 

 

 

    Informeel:  groot  belang  NGO’s  voor  creatie  nieuwe  rechtsregels:  bv.  onderhandelingen  van  grote   milieuverdragen,  klimaatonderhandeling  àgrote  NGO’s  delegaties  die  actief  zijn  bij   onderhandelingen       ⇒ NGO’s  delegaties  hebben  vaak  meer  middelen  en  personeel  ter  beschikking  dan  sommige   van  die  staten  die  deel  uitmaken  van  onderhandelingen  (bv.  eilandstaten  niet  middelen   of  personeel  waarover  NGO’s  beschikken).     NGO’s  gaan  vaak  werk  doen  voor  sommige  van  kleinere,  nationale  delegaties  -­‐>  voor  resoluties,   memo’s  die  staten  gaan  indienen.     Belangrijke  informele  rol  bij  proces  van  creatie  nieuwe  rechtsregels  (bv.  milieurecht,   mensenrechten,  humanitair  recht)     ICBL:  international  coalition  for  the  ban  of  landmines       ⇒ coalitie  van  verschillende  NGO’s  waaronder  handicap  international  en  anderen  die  grote   drukkingsgroep  is  geweest  achter  ottowa  verdrag  1997  d  at  eigenlijk  anti-­‐persoonsmijnen   heeft  verboden.       ⇒ NGO’s  commissie  cruciale  rol  gespeeld  bij  totstandkoming  verdrag  die  gebruik  anti-­‐ persoonsmijnen  verbied.   ⇒ Nadien  ICBL  nobelprijs  vrede  gekregen  daarvoor.     ⇒ Belangrijke  rol  creatie  nieuwe  regels  maar  ook  bij  afdwinging     ð bv.  afdwinging  int.  mensenrechtenstandaarden,  rol  organisaties  Amnesty  international   en  human  rights  watch  om  bepaalde  mensenrechtenschendingen  te  gaan  identificeren   en  aan  te  kaarten  is  enorm.       ⇒ Vaak  zijn  het  hun  rapporten  die  worden  gebruikt  voor  industriële  klachtenprocedures  en   aanverwanten  à  formele  afdwinging  regelt     Kunnen  NGO’s  bijdragen  aan  vorming  int.  recht?     Formeel  rol:  NGO’s  dragen  in  principe  niet  bij  aan  gewoonterecht  en  hebben  geen  rechtstreekse   formele  rol  aan  onderhandelingstafel  maar  wel  beperkte  uitzonderingen     Heel  uitzonderlijk  aantal  grote  NGo’s  die  normerende  rol  zijn  toegekend     ⇒ bv.  WADa  -­‐>  wereld  anti-­‐doping  agentschap  heeft  bepaalde  normerende  bevoegdheid  die   bindende  beslissingen  kan  nemen     Ook  IATA  (international  air  transport  association):  beroepsvereniging  alle  grote   luchtvaartmaatschappijen  (Brussels  airlines,  american  airlines)  ook  die  organisatie  kan  tot  op   zekere  hoogte  bindende  beslissingen  nemen  

 

 

  171  

Uitgangspunt:    NGO  speelt  geen  formele  rol.  

Consultatieve  of  waarnemersstatus  bij  IOs/Verdragen  

  Ngo’s  hebben  vaak  consultatieve  of  waarnemende  status  bij  bepaalde  int.  organisaties  of  in   kader  van  bepaalde  verdragen.       Belangrijke  organisatie  in  dit  verband:  ECOSOC     ⇒ 1  van  6  hoofdorganen  VN  en  coördineert  werkzaamheden  VN  in  kader  van  economische,   sociale  en  humanitaire.     ⇒ ECOSOC  ook  centrale  aanspreekpunt  voor  ngo-­‐wereld:  meer  dan  300  ngo’s  bij  ecosoc  -­‐>  men   overlegt  dus  met  meer  dan  300  verschillende  ngo’s.     Milieuverdragen:  ook  standaard  wordt  aanvaard  dat  ngo’s  die  zich  bezig  houden  met   milieubescherming  dat  die  in  principe  waarnemende  status  worden  toegekend  tenzij  aantal   staten  zich  verzet  (bv.  1/3de)     ⇒ ngo’s  kunnen  dan  als  waarnemer  deelnemen  aan  werkzaamheden  van   verdragsorganisatie.   Bij  verschillende  organisaties  zie  je  vorm  van  betrokkenheid  die  verschilt  naargelang   organisatie.  

Int.  geschillenbeslechting?  Ngo’s  toegang  tot  diverse  int.  fora?    

Aantal  zaken  die  essentieel  te  maken  hebben  met  werking  ngo’s   ⇒ Bv.  rainbow  warrior  zaak:  greenpeace  schip  dat  door  franse  geheime  dienst  werd   opgeblazen  in  Nieuw-­‐Zeeland  waarbij  dit  tot  arbitragezaak  is  gekomen.     ⇒ Bv.  Arctic  sunrise:  geschil  van  recentere  datum  -­‐>  opnieuw  over  greenpeace  schip  dat   door  Rusland  werd  gearresteerd  in  Russische  wateren  terwijl  die  aan  protesteren  was   tegen  Russische  olieboringen  in  noordelijke  ijszee  -­‐>  int.  juridische  procedure  van   gekomen     ngo’s  toegang  tot  rechter  op  int.  niveau?  Nee  want  procedure  werd  steeds  aanhangig  gemaakt   door  staten  in  kwestie,  en  niet  ngo  zelf.     Aanhangig  door  Nieuw-­‐Zeeland  à  rainbow  warrior     Aanhangig  door  Nederlandà  arctic  sunrise:  schip  was  onder  NL’se  vlag.     ⇒ NGO’s  geen  toegang  tot  int.  geschillenbeslechting,  kunnen  niet  daar  IGH  of  geschil   172   voorleggen  voor  arbitrage.  Wat  ze  wel  kunnen  is  dat  er  soms  mogelijkheid  is  om  Amicus   curiae  memo’s  in  te  dienen  (-­‐>  minder  verregaand):  informele  of  formele  manier  die     172  

 

 

 

    ngo’s  toelaat  hun  visie  over  zaak  over  te  maken  aan  hof  of  tribunaal  en  dat  kan  dan  al  dat   niet  in  rekening  worden  genomen  bij  besluitvorming.    

Bijzonder  Meest  verregaande  vb.:  ICRC  (sui  generis)  

  internationaal  comité  rode  kruis  in  Genève  en  is  eigenlijk  Zwitserse  privaatrechtelijke   vereniging  (rechtspersoon  in  int.  recht)  opgericht  in  1869.     Bijzonder  dat  ze  hele  aparte  vervolging  heeft  als  ngo       ⇒ ngo  die  bepaalde  taken  krijgt  door  conventies  van  Genève  .  je  hebt  aantal  verdragen  die   uitdrukkelijk  taak  opdragen  aan  ngo’s       ð conventies  van  Genève  bepalen  bevoegdheid  van  Rode  kruis  en  krijgt  mogelijkheid  om   krijgsgevangenen  te  bezoeken,  informatie  bijhouden  over  personen  die  vermist  geraakt   zijn  in  kader  van  gewapend  conflict  =>  aantal  taken  opgelijst  in  conventies  van  Genève.   Bovendien  is  ICRC  organisatie  die  met  heel  wat  landen  akkoorden  heeft  afgesloten     ⇒ overeenkomsten  met  verschillende  landen  die  vaak  ook  immuniteiten  toekennen  aan   mensen  van  ICRC.  -­‐>  atypische  organisatie:  verdragen  die  uitdrukkelijke  taken  en  rechten   toekennen,  akkoorden  met  diverse  landen  waarin  immuniteiten  voorzien  zijn.     ð Bv.  Zetelakkoord  ICRC  met  Zwitserse  overheid:  art.1  à  Zwitserse  overheid  erkent   uitdrukkelijk  int.  rechtspersoonlijkheid  ICRC  en  ook  andere  landen  hebben  dit  gedaan.       Ook  interessant  voor  ICRC:  één  van  enige  ngo’s  die  ook  status  heeft  van  waarnemer  bij  algemene   vergadering.  Dus  als  je  vraagt  wat  ngo  is  met  meest  verregaande  rechtspersoonlijkheid  is  dit   ICRC!!     o  

Staatsaansprakelijkheid    

Algemeen       In  welke  mate  kan  je  staten  aansprakelijk  stellen  voor  inbreuken  op  int.  recht  en  op  welke  wijze   kan  je  dit  gaan  afdwingen  op  int.  niveau?  De  regels  van  staatsaansprakelijkheid  behoren  tot  de   meest  belangrijke  principes  v.h.  int.  recht.  Het  principe  van  aansprakelijkheid  voor  onwettige   daden  wordt  in  het  int.  publiekrecht  beschouwd  als  een  algemeen  beginsel  van  int.  recht!     Eerste  luik  betrekking  op  vraag  naar  staatsaansprakelijkheid       regel  int.  gewoonterecht  dat  staat  die  inbreuk  begaat  op  int.  verplichting  daarvoor   verantwoordelijk  is  en  daarvoor  aansprakelijk  kan  worden  gesteld     De  International  Law  Commission,  de  VN-­‐Commissie  die  onder  meer  instaat  voor  codificering   gewoonterecht,  bereidde  een  ontwerp  van  verdrag  vor  inzake  staatsaansprakelijkheid.  Op  die  

 

 

  173  

manier  probeerde  de  Commissie  de  exacte  inhoud  v.d.  gewoonterechtelijke  regels  te   verduidelijken.       Voorts  is  ook  rechtspraak  inzake  staansaansprakelijkheid  een  belangrijke  bron  (bv.  procedures   voor  het  Iran-­‐US  Claims  Tribunal).     Regels  aansprakelijkheid  neergelegd  in  belangrijk  document       ⇒ DASR  (=  draft  articles  on  state  responsibility)       ð document  van  landen  ILC  en  al  beginnen  aan  werken  in  1956  en  uiteindelijk  in  20014   werkstuk  afgeleverd  =>  aantal  ontwerpartikelen  die  bepalen  wanneer  staat   aansprakelijk  kan  gesteld  worden,  wie  dat  kan  doen,  hoed  staat  zich  kan  verweren,   gevolgen  aansp.     ð Document  gaat  bestaande  gewoonterechtelijke  regels  codficeren  -­‐>  ook  aantal  nieuwe   regels  (bv.  igv.  Ius  cogens  à  progressieve  ontwikkeling  recht)  maar  grotendeels   codificatie  gewoonterecht)     Hof  van  den  haag  heeft  in  aantal  arresten  uitvoerig  gebruik  gemaakt  van  ontwerpartikelen  en   verschillende  bepalingen  effectief  erkent  als  gewoonterecht.     ⇒ DARIO  van  recentere  datum  à  draft  articles  of  responsibility  of  international  organisations       ð eigenlijk  analoog  document  dat  ingaat  op  vraag  naar  aansprakelijkheid  van  int.   organisaties.       Regels  grotendeels  parallel       Uitgangspunt:  2  constitutieve  bestanddelen  vooraleer  inroepen  staatsaansprakelijkheid       staatsaansprakelijkheid  verondersteld  2  elementen     • Er  moet  sprake  zijn  van  inbreuk  op  int.  recht  à  onrechtmatig  gedrag.     ⇒ handeling  maar  ook  onthouding  mogelijk  zoals  schending  van  verdragsverplichtingen,   int.  gewoonterecht,  niet  naleven  van  bindende  rechtelijke  beslissingen     ⇒ ook  het  verlenen  van  hulp  bij  een  schending  van  een  int.  verplichting  door  een  andere   staat  of  zelfs  niet-­‐statelijke  entiteit  kan  leiden  tot  staatsaansprakelijkheid  

174  

Illustratie:  jaren  ’40  IGH  à  zaak  tussen  Albanië  en  GB  rond  corfu  channel  -­‐>  hof  veroordeelde   Albanië  omdat  deze  britten  niet  had  geïnformeerd  over  aanwezigheid  van    forten  in  corfu  kanaal   waarbij  aantal  britse  schepen  schade  hadden  opgelopen  =>  aansprakelijk  door  niet  informering   (onthouding  aanleiding  tot  staatsaansp.).  

  174  

 

 

 

    ⇒ Voor  overige  doet  bron  er  niet  toe  :  kan  gaan  om  inbreuk  verdragsregel,   gewoonterechtelijk  regel,  niet-­‐naleven  bindende  beslissing    io.     ⇒ Middelenverbintenis  of  resultaatsverbintenis     Plicht  van  staten  ambassades  te  beschermen  à  middelen:  maatregelen  nemen  ter  bescherming   ambassade,  maar  dit  wil  niet  zeggen  dat  van  zodra  aanslag  wordt  gepleegd  op  ambassade  dat   staat  inbreuk  heeft  begaan       ⇒ geen  absolute  plicht  iedere  vorm  van  schade  aan  ambassade  te  voorkomen.     • De  onwettige  daad  moet  toerekenbaar  zijn  aan  de  staat     ⇒ toerekenbaarheid  voor  daden  van  staatsorganen  /  individuen  /  andere  entiteiten  /   activiteiten  van  groepen  in  een  andere  staat       (wordt  in  de  rest  v.h.  doc.  dieper  op  ingegaan  zoals  de  volgorde  van  de  les)  

  1.  Inbreukmakend  gedrag     Nationaal  recht  irrelevant:  je  kan  je  niet  beroepen  op  eigenlijke  nationale  recht  om   inbreukmakend  gedrag  te  rechtvaardigen     ⇒ autonomie  van  aansprakelijkheid  onder  int.  recht  zelfs  al  dwingt  nationaal  recht  je  op   bepaalde  manier  te  handelen,  als  handeling  strijdig  is  met  int.  recht  dan  is  nationaal  recht   voor  huidige  doeleinden  irrelevant.     ⇒ Moet  gaan  op  inbreuk  op  regel  die  toepasselijk  was  op  ogenblik  feiten  à  niet-­‐retroactieve   toepassing  staatsaansprakelijkheid.     ð Bv.  periode  waarin  slavernij  legaal  was,  je  kan  niet  retroactief  staten  gaan  veroordelen   voor  slavernij  op  ogenblik  dat  dit  nog  niet  strafbaar  was.   Plots  of  continu   • •

Plots:  bv.  wanneer  iemand  gefolterd  wordt     Continu:  bv.  wanneer  je  bepaald  gebied  bezet  -­‐>  doorlopend  in  tijd.  

Aantal  bijzonderheden       Ius  cogens  regels  (bv.  verbod  op  agressie,  slavernij)  gelden  bijkomende  verplichtingen     Als  inbreuk  ius  cogens  plaatsvindt  is  het  plicht  andere  staten  om  daar  niet  aan  meer  te  werken,   geen  gevolgen  van  te  gaan  erkennen.     Risico-­‐  of  objectieve  aansprakelijkheid  (afwijkende  regeling  op  algemene  regeling)        

 

  175  

=  impliceert  dat  je  aansp.  bent  voor  schade  die  aan  jou  toerekenbaar  is,  ook  al  heb  je  geen   onrechtmatige  daad  gesteld.     ⇒ Achterliggende  redenering:  als  je  als  onderneming  of  staat  bezig  houdt  met  risicovolle   activiteiten  draag  je  risico  los  van  enige  fout  of  onrechtmatig  gedrag.  Bv.  specifiek  verdrag   voor  schade  door  neerstortende  satellieten:  als  VS  satelliet  ruimte  instuurt  en  deze  stort   neer  op  koninklijk  paleis       ð  VS  geen  onrechtmatig  gedrag  maar  wel  schadevergoeding  schuldig  voor  schade     =>  specifieke  afwijkende  regimes    

2.  Onrechtmatig  gedrag/inbreuk  moet  handeling  zijn  die  toerekenbaar  is  aan  staat.       Schade  op  zich  is  geen  intrinsieke  vereiste:  in  meest  gevallen  wel  schade  maar  geen  intrinsiek   bestanddeel.  

Uitgangspunt  

  In  principe  enkel  handelingen  van  staatsorganen  toerekenbaar  aan  staat  à  enkel  voor   handelingen  staatsorganen.  

Regels  

  Basisregel  in  art.  4  VNH       -­‐  Handelingen  van  staatsorganen  naar  nationale  recht       ⇒ personen  die  onder  nationaal  recht  bevoegdheid/verantwoordelijkheid  hebben   gekregen  staat  te  vertegenwoordigen.  Bv.  leden  politiepersoneel,  militairen,  ambtenaren,   leden  uitvoerende  of  wetgevende  macht  -­‐>  staatsorganen  onder  nationaal  recht:   handelingen  toerekenbaar  aan  staat  ook  wanneer  deze  ultra  vires  optreedt.     Ultra  vires?  Impliceert  dat  je  als  staatsorgaan  gaat  handelingen  tegen  gekregen  instructies  ofwel   door  bevoegdheid  te  buiten  te  gaan.       ⇒ Bv.  douane  ambtenaar  die  geld  vraagt  wanneer  persoon  binnenkomt,  gaat  boekje  te   buiten  en  handelt  niet  conform  taakomschrijving.  Toch  zegt  men  dat  hij  minstens   optreedt  qua  schijn  als  overheidsvertegenwoordiger  en  dus  optreden  toerekenbaar  aan   staat.       2  onderscheiden  situaties     Bv.  politieagent  die  betrokken  is  bij  bobactie  waarbij  men  mobilisten  controleert  op  overmatig   drankgebruik  -­‐>  politieagent  is  zelf  dronken  en  valt  één  van  automobilisten  aan  die  hij   controleert  en  verwondt  deze  (mensenrechtenschending)  =>  toerekenbaar  aan  staat:  persoon   176   handelt  in  uniform  en  is  bezig  met  officiële  controle.  Feit  dat  hij  boekje  te  buiten  gaat,  belet  niet   dat  handeling  toerekenbaar  kan  zijn  aan  staat.     176  

 

 

 

      Bv.  politieagent  ’s  avonds  naar  huis,  uniform  uit,  op  café  gaat  en  teveel  drink  waarbij  iemand  in   ziekenhuis  slaat  -­‐>  niets  met  officiële  taak  te  maken,  zelf  geen  schijn  van  optreden  als   overheidsvertegenwoordiger  =>  feiten  op  geen  enkele  wijze  toerekenbaar  aan  staat.     Uitbreiding:  art.5  =  ook  als  het  gaat  om  personen  die  gemachtigd  zijn  om  vorm  van   overheidsgezag  uit  te  oefenen     ⇒ Bv.  wanneer  je  bij  bewaking  van  gevangenen  privé  onderneming  inschakelt,  of  douane  of   luchthaven  privé  onderneming  inschakelt  of  in  kader  van  gewapend  conflict  één  van   private  militairy  companies  inschakelt  -­‐>  ingeschakelde  personen  geen  staatsorganen  in   strikt  formele  zin  =>  maar  volgens  art.  5  optreden  toerekenbaar  aan  staat.         Art.  6  à  andere  hypothese/situatie  waarin  organen  ter  beschikking  worden  gesteld  door  staat  A   aan  staat  B  =>  dan  zal  optreden  toerekenbaar  zijn  aan  laatste  staat  B.     ⇒ in  principe  staat  aanspr.  voor  optreden  staatsorganen  ook  wanneer  deze  ultra  vires   optreden   Handelingen  van  private  personen  niet,  tenzij     Uitzondering  uit  rechtspraak  hof  in  Den  haag:     Eerste  uitzondering  niet  terug  te  vinden  in  ontwerpartikelen  maar  die  volgt  uit  rechtspraak  IGH       ⇒ situatie  waarin  groep  volledig  afhankelijk  is  van  staat.     Hof  heeft  criterium  in  aantal  interessante  rechtszaken  gebruikt  (nl.  Nicaragua  zaak,  oosterse   genocidezaak)     Drempel  zeer  hoor:  strenge  vereisten  à  enkel  in  situaties  waar  groep  geen  enkele  vorm   autonomie  meer  geniet,  volledig  afhankelijk  is  qua  financieel,  instructies,  middelen  (in  al  haar   facetten  afhankelijk).     2de  uitzondering:  toerekenbaar  aan  staat  als  privé  personen  handelen  in  opdracht  of  onder   controle  van  staat  (art.8  ).     Heel  wat  discussie  tussen  IGH  den  haag  en  Joegoslavië  tribunaal  à  meningsverschil  tussen  2   instellingen  over  drempel  hoog  of  laag  (ruime  of  enge  interpretatie)     1986:  Nicaragua  zaak:  Nicaragua  vs.  VS  à  links  regima  aan  macht  in  Nicaragua  die  strijd  voeren   met  rechtse  rebellenbeweging  de  contra’s.  in  periode  van  koude  oorlog  waarbij  Ronald  Reagan   steun  gaat  geven  aan  linkse  regime  d.m.v.  eigen  agenten  die  sabotagedaden  gaan  plegen,   wapenlevering,  militaire  training,  hulp  bij  selecteren  doelwitten  à  zeer  uitgebreide  steun  aan  

 

 

  177  

contra’s  =>  vraag  VS  aansprakelijke  voor  daden?     Optreden  CIA  agenten:  VS  aansprakelijk?  CIA  agenten  zijn  staatsorganen  dus  handelingen   sowieso  toerekenbaar  aan  staat.     ⇒ VS  ook  aansprakelijk  voor  optreden  contra’s?  VS  aansprakelijk  voor   mensenrechtenschendingen,  inbreuken  op  oorlogsrecht  begaan  door  contra’s?       ð Hof:  eerst  kijken  of  contra’s  groep  was  die  volledig  afhankelijk  was  van  VS:  Als  ja  dan  zijn   alle  handelingen  toerekenbaar  aan  VS  =>  Hof:  groep  niet  onder  volledige  controle  (hoge   drempel:  geen  enkele  vorm  autonomie  voor  groep  -­‐>  had  eigen  leiding,  agenda).     2de  hypothese:  handelden  contra’s  in  opdracht  of  onder  controle  van  staat?  Hoe  interpreteren?   In  zaak  hanteert  criterium  van  effectieve  controle  à  diverse  vormen  van  steun  zijn  onvoldoende   om  te  spreken  van  effectieve  controle     ⇒ hoge  drempel:  effectieve  controle  op  specifieke  inbreuken:  men  moet  in  concrete  geval   handelen  onder  controle  of  instructies  van  staat  (VS).     ð 1995  arrest  Joegoslavië  tribunaal:  Tadic  zaak       ð hof  buigt  zich  over  gebeurtenissen  in  Bosnië  in  kader  van  Joegoslavische  burgeroorlog       ð tribunaal  begaan  met  vraag  of  gebeurtenissen  in  Bosnië  op  ogenblik  feiten  niet-­‐ internationaal  of  internationaal  gewapend  conflict  =>  niveau  van  bescherming   verschillend  in  beide  hypotheses:  concreet  gaat  men  kijken  naar  band  tussen  Servische   leger  en  Bosnische-­‐Servische  leger       ð  staatsleger  en  niet-­‐statelijke  gewapende  groepering  =>  als  optreden  Bosnisch  Servische   leger  toerekenbaar  was  aan  Servische,  dan  was  Servische  leger  betrokken  en  was  het  int.   gewapend  conflict.    

Tribunaal  verzet  zich  uitdrukkelijke  tegen  effectieve  control  standaard  -­‐>  onderscheid   tussen  2  hypothesen  

178  

  Hypothese  waarbij  individu  handeling  stelt:  om  uit  te  maken  of  handeling  toerekenbaar  is  aan   staat,  kan  men  criterium  van  hof  gaan  garanderen  van  effectieve  controle.     2de  hypothese:  gestructureerde  gewapende  rebellenbeweging  in  kader  van  optreden  gewapende   rebellenbeweging     ⇒ controle  standaard  te  hoog  omdat  je  staten  op  die  manier  toelaat  aan  aansprakelijkheid  te   ontsnappen  door  op  te  treden  via  rebellengroepering  =>  visie  tribunaal     Tribunaal:  in  geval  van  gewapende  rebellengroepering  is  vraag  of  er  vorm  van  overall  control  is        

  178  

 

 

 

    ⇒ verlaagde  drempel:  volstaat  dat  staat  rol  had  bij  organiseren,  coördineren,  plannen  van   militaire  acties  =>  grote  verschilpunt  met  hof  den  haag:  als  toepassing  in  Nicaragua  zaak   andere  uitkomst  (optreden  contra’s  toerekenbaar  zou  zijn  aan  VS).     onderscheid  2  hypotheses     gewapende  groepering:  verlaging  drempel  van  effectieve  naar  overall  control.       In  2001  neemt  ILC  ontwerpartikel  aan  en  neemt  ze  standpunt  in  van  effectieve  controle  (eerste,   strikte  benadering).       2006  velt  hof  in  den  haag  ander  arrest  in  Bosnische  genocidezaak:  Over  genocide  in  Srebrenica   uitgevoerd  door  Bosnische  Servische  leger  (geen  staatsleger  maar  gewapende  groepering  met   banden  met  Servische  overheid).  8000  mensen  vermoord  -­‐>  zaak  tussen  Servië  en  Bosnië:   Servië  schuldig  aan  genocide?         ⇒ men    kijkt  naar  situatie  Bosnische  Servische  leger  en  stelt  zich  vraag  of  het  gewapende   groepering  was  die  volledig  afhankelijk  was  van  Servië  à  als  Ja,  alle  handelingen   toerekenbaar  aan  Servië  =>  besluit  hof:  hoge  drempel,  Bosnisch  Servische  leger  nog  eigen   manoeuvreerruimte  en  niet  louter  afhankelijk  van  Servië  dus  verwerpt  men  idee  van   volledige  afhankelijkheid.       de 2  punt:  art.  8  à  handelde  Bosnisch-­‐Servische  leger  in  opdracht  of  onder  controle  van  Servië?       ⇒ arrest:  uitdrukkelijke  verwerping  benadering  tribunaal.  men  zegt  dat  overall  control  test   handig  is  voor  te  gebruiken  of  er  sprake  is  van  internationaal  conflict  maar  men  mag  overall   control  test  niet  zomaar  gebruiken  wanneer  het  gaat  om  toerekenbaarheid  =>  overall   control  test  verworpen  en  men  keert  terug  naar  vereiste  van  effectieve  controle       ð uitkomst  zaak:  er  waren  al  banden  tussen  Servische  en  Bosnisch  Servische  leger   (financiering,  wapenlevering,  militaire  coördinatie)  maar  geen  effectieve  controle,   niet  in  opdracht  of  onder  controle  van  Servische  staat  =>  Servië  niet   verantwoordelijk  gehouden  voor  genocide  in  Srebrenica.       Ook  in  laatste  ontwerpartikelen  van  2011  verwijst  men  naar  effectieve  controle       ⇒ ontwerpartikelen  over  aansprakelijkheid  int.  organisaties  sterk  gelijklopen  met  die  van   staatsaansprakelijkheid  (bv.  in  beide  regel  dat  organen  hun  optreden  leidt  tot   aansprakelijkheid  organisatie)     Bijkomende  regel  in  DARIO:  wanneer  staten  of  andere  io’s  personen  ter  beschikking  stellen  van   organisaties  zal  die  laatste  verantwoordelijk  zijn  voor  optreden  althans  in  mate  dat  men   effectieve  controle  uitoefent  over  handelingen  ervan  

 

 

  179  

⇒ nationale  personeel  wordt  gedetacheerd  naar  int.  organisatie,  soms  vorm  van  volledig   detachering.  Men  blijft  wel  verbonden  aan  eigen  staat  maar  praktisch  gesproken  gaat  men   eigenlijk  exclusief  werken  voor  int.  organisatie  -­‐>  in  situatie  van  volledige  detachering  is   gedrag  van  gedetacheerd  personeel  in  principe  toerekenbaar  aan  int.  organisatie.       ⇒ Moeilijker  wanneer  geen  volledige  vorm  van  detachering  maar  wanneer  zendstaat  (staat  die   personen  ter  beschikking  stelt  aan  int.  organisatie)  daar  ook  vorm  van  controle  over  had.  Die   problematiek  stelt  zich  vooral  bij  nationale  soevereine  contingenten.       VN-­‐vredesoperatie  :    leger  beroept  op  nationale  contingenten:  staat  heeft  vrijwillig  troepen  aan   en  die  komen  onder  vorm  VN-­‐commando  terecht  (militaire  structuur  gelinkt  aan  VN   secretariaat).     ⇒ Anderzijds  in  kader  van  nationale  contingenten:  militairen  die  deel  uitmaken  van   Indische/Libanese  contingenten  in  Somalië  blijven  disciplinair  onder  controle  van  eigen   staat  en  blijven  verantwoording  verschuldigd  aan  eigen  staat     ð gedeelde  controle  over  twee:  als  nationale  troepen  deelnemen  aan  VN  vredesoperatie  is   het  mogelijk  dat  gedrag  toerekenbaar  is  aan  ene  of  andere.     Effectieve  controle?  Men  moet  gaan  kijken  onder  wiens  controle  nationale  contingenten  staan  en   naar  concrete  omstandigheden  geval.  

  Aantal  uitspraken:  gelijklopende  nationale  procedures     Zaak  die  betrekking  had  op  tolk  die  werkte  voor  Dutchbat  (NL’se  contingente)  à  lokale  tolk  die   omwille  van  feit  dat  hij  deel  uitmaakte  van  lokale  personeel  werd  geëvacueerd  door  NL  troepen   op  moment  dat  president  Srebrenica  heeft  verlaten.  Er  was  probleem:  op  ogenblik  feiten  waren   in  militaire  compound  aantal  familieleden  van  tolk.  NL’se  militairen  hebben  gezegd  dat  ze   familieleden  niet  kunnen  mee  evacueren  en  men  moest  hen  vragen  compound  te  verlaten.       Tolk  wou  familie  niet  alleen  laten  dus  verliet  mee  compound  waarbij  betrokken  personen   uiteindelijk  vermoord       ⇒ aantal  procedures  waarbij  uiteindelijk  aanvaard  dat  NL’se  contingente  Dutchbat   opereerde  in  kader  van  VN  operatie  nog  steeds  onder  effectieve  controle  van  NL’se   overheid  stonden:  NL’se  overheid  was  betrokken  bij  organisatie  van  evacuatie  en  er  was   regelmatig  contact  =>  in  concrete  omstandigheden  feit  heeft  men  geoordeeld  dat  NL   effectief  controle  hield,  optreden  dutchbat  toerekenbaar  was  aan  Nederland  en  men   heeft  gezegd  dat  NL  schending  heeft  begaan  van  verbod  op  menselijke  en  vernederende   behandeling  en  mensenrechtenschendingen  en  recht  op  leven  =>  NL’se  overheid   verantwoordelijk  gehouden  en  bevestigd  in  NL’s  hooggerechtshof.           180       180  

 

 

 

    Andere  reeks  zaken     mothers  of  Srebrenica  zaak  :  veel  omvangrijkere  zaak:  gaat  over  alle  weduwe/nabestaanden  van   mannen  die  zijn  vermoord  in  Srebrenica.  Gaat  in  principe  over  falen  van  NL’se  troepen  om   personen  buiten  compound  te  beschermen       ⇒ al  aantal  nationale  procedures  waarbij  NL’se  rechter  heeft  gezegd  dat  VN  immuniteit  van   rechtsmacht  geniet  door  die  kwestie  -­‐>  Nederlandse  rechter  zegt  dat  deze  zich  niet  kan   uitspreken  over  vraag  of  VN  aansprakelijk  is  want  deze  heeft  immuniteit.  Maar  wel  vraag   of  Nederlandse  overheid  in  die  situatie  effectief  controle  had.       2  resterende  uitzondering       Optreden  privé  personen  in  principe  niet  toerekenbaar  zijn  aan  staat       uitzondering  Ontwerpartikelen:  art.  9  en  11       • Art.  9:  geval  waarin  ineenstorting  overheidsgezag  is  en  niet-­‐statelijke  groep  leegte  vult.  Bv.   relevant  bij  falende  staten.   • Art.  11:  optreden  privé  individuen  waarbij  staat  optreden  erkent  als  staatsoptreden  à  na   gebeurtenis  gaat  staat  handelingen  erkennen  als  optreden  van  zichzelf.   Tehran  zaak:  VS  vs.  Iran  à  1979,  val  van  sjaar  en  islamitisch  regime  dat  aan  macht  komt.  In   nasleep  islamitische  revolutie  vinden  er  spontane  studentenprotesten  plaats  voor  ambassade   die  escaleren  waarbij  men  ambassade  gaat  overmeesteren  en  ambassade  gijzelen       ⇒ gijzeling  toerekenbaar  aan  overheid  Iran?  Ambassade  moest  beschermt  worden  door   Iraanse  overheid  =>  onderscheid:     ð Beschermingsplicht  Iraanse  overheid  waarbij  staten  redelijke  maatregelen  moeten   nemen  voor  bescherming  ambassade  à  Iran  had  plicht  geschonden  door  niet  nemen  van   maatregelen.  Maar  dit  wil  niet  zeggen  dat  Iran  verantwoordelijk  is  voor  gijzeling.     ⇒ Gijzeling  à  spontane  onrusten  door  studenten,  niet-­‐georganiseerd/gestuurd  door  staat  die   ambassade  binnenvielen  en  bezetten  =>  Hof:  niet  toerekenbaar  aan  iran.  Maar  als  we  kijken   naar  evolutie  gijzeling  kan  je  onderscheid  maken  tussen  2  situaties     ⇒ Gijzeling  bleef  voortslepen  en  naarmate  evolutie  kwamen  er  verklaringen  waarin  men   gijzeling  gaat  gebruiken  om  bepaalde  politieke  en  andere  eisen  te  verwezenlijken  door  VS  -­‐>   bevrijding  ambassade  personeel  ging  af  van  mate  dat  VS  eisen  ging  inwilligen  =>  hof:  door   verklaringen  gaat  Iran  verantwoordelijkheid  voor  voortzetting    gijzeling  op  zich  nemen:   erkenning/aanvaarding  voortzetting  gijzeling  door  Iran  als  staatsoptreden.     ⇒ Onderscheid  2  fasen       ð Initiële  gijzeling:  spontaan,  niet-­‐toerekenbaar  aan  Iran  en  schending  beschermingsplicht    

 

 

  181  

ð Iran  erkend  voortzetting  gijzeling  als  staatsoptreden.  

Tot  slot  

  Feit  dat  handelingen  private  actoren  niet  toerekenbaar  zijn  in  bepaald  geval,  belet  niet  dat  staat   zelf  autonome  inbreuk  heeft  begaan.         ⇒ Bv.  situatie  Teheran:  het  is  niet  omdat  initiële  gijzeling  niet  toerekenbaar  is  aan  Iran  dat   Iranese  overheid  geen  andere  inbreuk  heeft  begaan  (beschermingsplicht  ambassade).     ⇒ Bv.  Bosnische  genocidezaak:  Servië  was  niet  schuldig  omwille  feit  dat  Srebrenica  werd   uitgevoerd  door  Bosnische  Servische  leger  à  geen  effectieve  controle  of  volledige   afhankelijkheid  =>  genocide  niet  toerekenbaar  aan  Servische  overheid       ð Hof:  Servië  veroordeeld  voor  andere  inbreuken  (bv.  geen  stappen  ondernomen  om   genocide  te  gaan  voorkomenà  Genocideconventie  bevat  plicht  om  genocide  te   voorkomen  =>  Servië  kon  maatregelen  nemen  om  feiten  tegen  te  houden).      

onderscheid  toerekenbaarheid  en  andere  parallelle  inbreuk     -­‐  Als  rebellengroepering  nieuwe  regering  vormt,  gaat  men  retroactief  optreden   rebellengroepering  als  staatsoptreden  gaan  beschouwen.     ð Bv.  Syrische  oppositie  die  aanslagen  pleegt  op  Libanon  en  later  nieuwe  regering  van   Syrië  wordt,  zullen  aanslagen  toerekenbaar  worden  aan  Syrische  overheid.    

Omstandigheden  die  onrechtmatigheid  uitsluiten       =  bepaalde  verweermiddelen  waarop  staat  zich  kan  beroepen  om  alsnog  aan  aansprakelijkheid   te  ontsnappen.       Draagwijdte  en  beperkingen     ⇒ Tijdelijk  inroepen  zolang  toepassing  relevant  is.     ⇒ Verweermiddelen  die  helpen  aan  staatsaansprakelijkheid  te  ontsnappen  maar  soms  nog   verplichte  schadevergoeding     ð Niet  inroepbaar  bij  inbreuk  ius  cogens  à  geen  rechtvaardigingsmiddel         182         182  

 

 

 

    vooraf  instemming  (art.  20)     ><  afstand  van  claim:  inbreuk  heeft  plaatsgevonden  zonder  instemming  en  nadien  maak  je  duidelijk   dat  aansprakelijkheid  van  staat  in  kwestie  niet  wou  inroepen     ⇒ Geldige  instemming  is    omstandigheid  die  onrechtmatigheid  uitsluit.     ð Bv.  Pakistan  en  VS:  militaire  operatie  waarbij  bin  laden  gedood  à  schending  territoriale   integriteit  Pakistan  en  als  die  nadien  ingestemd/niet  protesteert,  kan  men  afleiden  dat   men  afstand  doet  van  inroepen  staatsaansprakelijkheid.     Zelfverdediging   art.  21   Tegenmaatregelen     Art.  22   Force  majeure       ð =  overmacht:  situatie  waarin  externe  omstandigheden  zijn,  onweerstaanbare   kracht/gebeurtenis  buiten  je  wil  om  die  je  ertoe  dwingt  inbreuk  te  begaan  -­‐>  inbreuk   niet  gevolg  van  eigen  keuze/wilsvrijheid  maar  te  wijten  aan  externe  factoren.     ð Bv.  militaire  vliegtuigen  mogen  niet  over  grondgebied  andere  staten  vliegen,   tenzij  met  toestemming.  Wanneer  door  orkaan  vliegtuig  boven  grondgebied   andere  staat  drijft,  is  dat  situatie  van  force  majeure.     Noodtoestand  (distress)   Inroepen  wanneer  inbreuk  gepleegd  om  mensenlevens  veilig  te  stellen.  Bepaalde  mensen  in   levensbedreigend  gevaar  en  voor  veilig  stellen  van  mensen  ga  je  inbreuk  plegen  (art.  24).     ⇒ <>  force  majeure:  externe  omstandigheden,  geen  wilsvrijheid       ⇒ Noodtoestand:  bewuste  vrije  keuze  om  inbreuk  te  plegen.     ð Bv.  militair  vliegtuig,  als  piloot  ziet  dat  er  storm  op  komst  is  en  die  past  vliegroute  aan   om  deze  te  vermijden  en  vliegt  daarbij  boven  grondgebied  andere  staat  zonder   toestemming  à  eerder  noodtoestand  omwille  van  vrije  keuze.     ð Noodtoestand  en  force  majeure  =>  Tijdelijke  verweermiddel:  als  externe   omstandigheden  weg  zijn  moet  je  terug  verplichting  naleven  en  mag  je  bovendien  niet  

 

 

  183  

zelf  hebben  bijgedragen  aan  feiten  die  aan  basis  liggen.     Noodzaak     ⇒ Vrij  controversieel  =  situaties  waarin  ernstige,  imminente  bedreiging  is  van  essentiële   belangen  staat       ð  inbreuk  op  internationaalrechtelijke  verplichting  is  enige  manier  om  bedreiging  af  te   weren.     ð Bv.  Torrey  Canyon,  petroleumtanker  onder  Libische  vlag  die  vastliep  voor  Britse@   kust.  Schip  was  lek  en  olie  liep  uit  ruim  en  dreigde  voor  enorme  milieuramp  te   zorgen  -­‐>  britse  luchtmacht  heeft  schip  gebombardeerd  waardoor  olie  ontvlamd  is   en  milieuschade  beperkt  bleef.        

Gevolgen  van  Staatsaansprakelijkheid     Wanneer  er  sprake  is  van  inbreuk  kan  arbitragetribunaal  of  Hof  van  Den  Haag  bevel  opleggen   om  inbreuk  te  staken  of  bepaalde  sancties  opleggen  om  te  voorkomen  dat  er  nieuwe  inbreuk   plaatsvindt     ⇒ Van  toepassing  in  consulaire  zaken    

Herstelplicht     =  gewoonterechtelijke  plicht  om  herstel  te  bieden  wanneer  inbreuk  is  gepleegd     • Officiële  verontschuldiging   • Herstel  in  natura   • Financiële  compensatie     ⇒ Materiële/morele  schade;  directe  geïndividualiseerde  schade   Drie  vormen:       ð Restitutio  ad  integrum  –  herstel  in  oorspronkelijke  staat     àm.a.w.  Als  Irak  Koeweit  binnenvalt  en  daar  kunstschatten  ontvreemd  en  meeneemt   naar  Bagdad  -­‐>  herstel:  teruggave.     à  als  eerste  toepassen  maar  in  vele  gevallen  niet  mogelijk     ð Schadevergoeding  à  geleden  verlies  als  voor  lijdend  verlies  

184     184  

 

 

 

      à  als  tweede  toepassen     ð Genoegdoening/satisfaction  à  verschillende  mogelijkheden  maar  mag  niet   disproportioneel  of  vernederend  zijn  voor  staat  die  inbreuk  pleegde     àbv.  formele  veroordeling  waarbij  staat  die  inbreuk  pleegt  zich  moet  gaan   excuseren.   àVerschillende  mogelijkheden  maar  mag  niet  disproportioneel  of  vernederend  zijn   voor  staat  die  inbreuk  pleegde.   àPraktijk:  restitutie  eerder  uitzondering  en  schadevergoeding  en  genoegdoening   eerder  norm.   à  als  laatste  toepassen        

Wie  kan  staatsaansprakelijkheid  inroepen?     Staat  die  voorwerp  vormt  van  het  inbreukmakend  gedrag  (Art.  42)     “if  the  breach  is  owed  to:  (a)  that  State  individually;  or  (b)  a  group  of  States  including  that  State,  or   the  international  community  as  a  whole,  and  the  breach  of  the  obligation:  (i)  specifically  affects  that   State;  or  (ii)  is  of  such  a  character  as  radically  to  change  the  position  of  all  the  other  States  to  which   the  obligation  is  owed  with  respect  to  the  further  performance  of  the  obligation”     Staat  die  getroffen  wordt  door  inbreuk  -­‐  tenzij  afstand  gedaan  van  vordering  of  berusting  (Art.  45)     Beperkingen:  nationaliteit  &  uitputting  lokale  rechtsmiddelen     Beperkingen  gelden  niet  altijd:     • Wanneer  inbreuk  rechtstreeks  staat  raakt     ⇒ Diplomatieke  bescherming     § Andere  Staten?  (Art.  48)     (a)  obligation  breached  is  owed  to  a  group  of  States,  including  that  State,  and  is  established  for   the  protection  of  a  collective  interest  of  the  group     ⇒ Alle  staten  die  deel  uitmaken  van  verdrag  hebben  belang     (b)  erga  omnes  normen  à  verbod  op  slavernij,  recht  op  zelfbeschikking,  …    

 

 

  185  

⇒ Normen  waar  hele  internationale  gemeenschap  belang  bij  heeft     ⇒ IGH,  Barcelona  Traction      

Tegenmaatregelen  art.  49-­‐54     beantwoorden  van  inbreuk  van  andere  staat  met  inbreuk  die  proportioneel  is  om  andere  te  doen   afstappen  van  zijn  inbreuk     =/=    retorsies     =  situaties  waarin  je  bepaalde  maatregelen  gaat  nemen  t.o.v.  ander  land  zonder  dat  je  daarbij   nationale  rechten  en  verplichtingen  gaat  schenden     Procedurele  vereisten     ⇒ Ingebrekestelling;  informeren;  geschillenbeslechting  respecteren       Inhoudelijke  vereisten     ⇒ Geen  ongeoorloofd  gebruik  van  geweld     ⇒ Doelgericht  (partij  ertoe  brengen  inbreuk  te  stoppen)  &  proportioneel     ⇒ Tijdelijk  en  omkeerbaar  -­‐>  niets  veranderen  in  relatie  tussen  partijen     ⇒ Geen  afbreuk  doen  aan  diplomatieke  &  consulaire  immuniteiten;  rechten  van  derde  staten;   humanitaire  verplichtingen;  jus  cogens...     Erga  omnes-­‐verplichtingen  à  alle  Staten,  iedereen  heeft  vereiste  belangen     ⇒ Mogen  alle  leden  van  internationale  gemeenschap  tegenmaatregelen  nemen?  à  vrij   controversieel     ð Geen  rechtsregel,  geen  grondrechtelijke  basis  waarin  staat  dat  bij  erga  omnes-­‐regel  alle   andere  staten  tegenmaatregelen  mogen  nemen                   186         186  

 

 

 

     

Case  study:  the  Rainbow  Warrior       Feiten     Jaren  ’90  à  Franse  overheid  voert  nucleaire  testen  uit  in  Stille  Oceaan   Greenpeace  heeft  schip  in  buurt:  Rainbow  Warrior  die  daar    militaire  domeinen  gaat  betreden   ⇒ Proberen  testen  te  verstoren  en  Franse  overheid  ziet  dat  niet  graag  gebeuren     Ze  men  maakt  plan:     ⇒ Opération  Satanique  –  1985  à  aanslag  plegen  op  schip  op  ogenblik  dat  aangemeerd  ligt  in   haven  van  Auckland  in  Nieuw-­‐Zeeland       ⇒ Schip  was  open  voor  bezoekers     ð 2  explosies:  1    kleine  explosieve  lading  die  paniek  moet  brengen  en  mensen  moet   wegjagen  &  2de  grote  lading  die  ervoor  moet  zorgen  dat  schip  definitief  zinkt     à  In  werkelijkheid  gaat  1ste  explosieve  lading  af,  mensen  verlaten  schip  MAAR  1   Nederlandse  fotograaf  terug  om  zijn  fototoestel  te  gaan  halen   ð 2de  explosie  gaat  af  en  fotograaf  laat  daar  leven  bij  en  schip  zinkt   Leden  van  Franse  dienst  proberen  terug  te  keren  naar  Frankrijk  maar  politie  van  Nieuw-­‐Zeeland   houdt  2  mensen  aan,  worden  voor  strafrechter  gebracht  &  worden  strafrechtelijk  veroordeeld   voor  10  jaar  cel   ⇒ Frankrijk  wil  dit  niet  laten  gebeuren  à  diplomatieke  rel     ⇒ Frankrijk  dreigt  met  economisch  embargo     ⇒ UNSG  onderhandelt  tussen  2  partijen  à  compromis   2  Franse  agenten  Mafart  &  Prieur  moeten  niet  in  cel  in  NZ  verblijven,  maar  moeten  wel  3  jaar   aan  stuk  op  militaire  basis  van  Frankrijk  in  Stille  Oceaan  verblijven  &  Frankrijk  moet   schadevergoeding  betalen   ⇒ Wanneer  geschil  bestaat  over  toepassing  van  compromis  à  geschillen  voorleggen  aan   Arbitragetribunaal   Majeur  Mafart  &  Captain  Prieur  keren  terug  naar  Frankrijk  nog  voor  periode  van  3  jaar  om  is   •

Mafart:  medische  behandeling  ondergaan  

•

Prieur:  bezoek  aan  vader  op  sterfbed  

Frankrijk  heeft  zich  volgens  NZ  niet  aan  overeenkomst  gehouden  

 

 

  187  

⇒ Geen  toestemming  gevraagd  aan  NZ  &  heeft  personen  niet  doen  terugkeren  naar  gebied   in  Stille  Oceaan   ⇒ Er  wordt  Arbitragetribunaal  opgericht   Frankrijk  roept  verweergronden  op  voor  Arbitragetribunaal   •

Geen  force  majeure  à  gaat  hier  niet  om  soort  van  onweerstaanbare  kracht  

•

Geen  noodtoestand   ⇒ 3  vereisten:     ð Levensbedreigende  situatie   ð Proberen  toestemming  te  verkrijgen  van  NZ,  minstens  poging  ondernemen   ð Tijdelijk  van  aard  à  terugkeren  naar  eiland  als  levensbedreigende  situatie  wegvalt  

  Mafart  à  levensbedreigende  situatie,  heeft  toestemming  proberen  te  verkrijgen,  maar  niet   tijdelijk  van  aard   Prieur  à  ><  levensbedreigende  situatie,  ><  geen  poging  toestemming  te  verkrijgen  &  ><  tijdelijk   van  aard   Frankrijk  wordt  veroordeeld  à  gevolgen  van  staatsaansprakelijkheid   Restitutie  à  Personen  moeten  terugkeren  naar  eiland  (Hao)   ⇒ In  concreto  is  er  meningsverschil  tussen  verschillende  arbiters:  2  vs.  1   ð Periode  van  3  jaar  was  bedoeld  als  ononderbroken  periode,  ononderbroken  periode  is   voorbij,  dus  geen  restitutie  mogelijk   ð Wel  terugkeren  volgens  1  arbiter   Schadevergoeding  à  NZ  heeft  geen  schadevergoeding  gevraagd   Genoegdoening  à  Frankrijk  moet  zich  excuseren  en  wordt  veroordeeld   Op  vrijwillige  basis  krijgen  ze  er  aanbeveling  bovenop  à  moeten  ze  gemeenschappelijk  Fonds   oprichten  om  vriendschappelijke  betrekkingen  te  verbeteren                     188         188  

 

 

 

   

Case  study:  Whaling  in  the  Antarctic       Internationaal  gerechtshof  in  Den  Haag  heeft  arrest  aangenomen  in  zaak  tussen  Australië  en   Japan     ⇒ Zaak  aangespannen  Australië  tegen  Japen,  Nieuw-­‐Zeeland  is  tussengekomen  in  procedure     Gaat  over  Japanse  walvisjacht  à  walvisjagers  kunnen  bij  Japanse  overheid  vergunning  krijgen   om  op  walvissen  te  jagen     Wordt  voorgesteld  als  wetenschappelijk  programma,  gericht  op  wetenschappelijk  onderzoek   naar  walvissen     IGH  heeft  besloten  dat  Japan  internationale  verplichtingen  in  kader  van  walvissenverdrag  heeft   geschonden.                                                                

 

 

  189  

Hoofdstuk  7:  Internationale   aansprakelijkheid  &  vreedzame   Geschillenbeslechting    

Algemeen    

Plicht  om  geschillen  op  vreedzame  wijze  te  wijzen       •

Band  met  verbod  op  gebruik  van  geweld     • VN  Handvest:  Art.  2(3),  2(4),  33,  37     • Andere  bronnen:  Vb.  Manila-­‐Verklaring;  Art.  279  UNCLOS,...     Soms  wel  mogelijk  om  tegenmaatregelen  te  nemen.     Internationale  conflicten  à  conflict  kan  internationaal  zijn,  ook  al  zijn  partijen  geen  staten     ⇒ Vb.  oorlogen  in  Joegoslavië  en  Soedan    

Verschillende  middelen  

  Diplomatieke  middelen:  aanvaard  niet  dat  uitslag  bindend  is     ⇒ Andere  factoren  dan  rechtsregels     ⇒ Ouder  dan  jurisdictionele  middelen     Jurisdictionele  middelen:  geschil  voorleggen  aan  bepaald  orgaan  en  waarvan  je  aanvaard  dat   uitslag  bindend  is     ⇒ Geschillenbeslechting  gebeurt  altijd  op  basis  van  rechtsregels       Er  is  geen  verplichte  rangorde!     Je  hebt  ook  regionale  mechanismen  (Art.  52(1)  HVN)     ⇒ Geen  verplichting  om  geschillen  op  te  lossen  (geen  verplichte  jurisdictie  voor   internationale  rechtbanken)     190   Uitzondering  Voor  geschillen  met  gevaar  voor  vrede  &  veiligheid  moeten  partijen  oplossingen   zoeken  (art.  33  Handvest).  Indien  dit  niet  lukt,  moeten  staten  hun  geschil  voorleggen  aan  de  VR.     190  

 

 

 

      Keuzevrijheid  geschillenoplossing:  art.  33  VN  Handvest     • Onderhandelingen,  feitenonderzoek,  bemiddelingen,  doen  van  beroep  op  rechterlijke   beslissing,  akkoorden,  of  andere  vreedzame  middelen  naar  hun  eigen  keuze  -­‐>  diplomatieke   middelen     • Niet  altijd  strikt  onderscheiden  -­‐>  kan  overlopen  van  ene  naar  andere    

Diplomatieke  middelen     Onderhandelingen     1ste  stap;  Meest  gebruikte  methode    

•

Moet  ‘zinvol’  zijn  à  bereid  zijn  compromis  te  sluiten  en  van  eigen  standpunt  af  te   wijken  (vb.  Art.  283  UNCLOS)    

•

Meest  algemene,  flexibele  vorm  à  Bindend  karakter  verschilt  (afhankelijk  van  wil  van   partijen),  uitmonden  in  bindend  verdrag     Direct  tussen  betrokken  partijen  

•  

a. Bemiddeling  en  ‘good  offices’     ‘Good  offices’/goede  diensten:  voorafgaand  aan  directe  onderhandelingen  tussen  partijen;   3de/  onafhankelijke  partij  brengt  partijen  samen  om  te  onderhandelen,  neemt  niet  zelf  deel   (passief)   ⇒ Als  boodschapper  fungeren     Bemiddeling/mediation  à  meer  actieve  rol     • Derde  partij  neemt  deel  aan  onderhandelingen     • Bemiddeling  is  vaak  voortzetting  van  good  offices     • Diplomaten  of  hoog  geplaatste  politieke  figuren     ð vb.  bemiddeling  door  VN  Secretaris-­‐Generaal,  EU,  …      

b. Feitenonderzoek     2de  stap     Derde  partij,  meestal  commissie  van  onafhankelijke  experts/orgaan  onderzoekt  en  rapporteert     ⇒ Onderzoeken  van  feiten/achtergrond  van  geschil  (objectieve  weergave  van  feiten)    

 

  191  

Soms  juridisch  kwalificeren  maar  geen  bindende  beslissing.     Opteren  wanneer  achtergrond  niet  zo  duidelijk  is     ⇒ vb.  USS  Maine     ð Schip  dat  aan  einde  van  19de  eeuw  was  gezonken  in  haven  van  Havana      Men  wist  niet  hoe  of  wat     ⇒ vb.  Dogger  Bank,  Red  Crusader,…     Vaak  aangesteld  door  IO’s       ⇒ vb.  Gaza  –  2008     ð Israel  valt  Gaza-­‐strook  binnen  à  grootschalig  mensenrechten  geschonden     Commission  Requirements  opgericht     ⇒ vb.  Georgië  –  2008     ð Conflict  tussen  Georgië  en  Rusland  over  Zuid-­‐Oost-­‐Ossetië     ð Grootschalig  treffen  tussen  Georgië  en  Rusland     à  Lang  niet  duidelijk  wie  1ste  stap  heeft  genomen  à  EU  heeft  daar  Commission   Requirements  opgericht     ⇒ Vb.  Syrie     ð Meest  betrouwbare  bron  over  feiten  op  terrein  zijn  periodieke  rapporten  van   Commission  Requirements  van  VN  àvolgt  feiten  in  Syrië  op     Bijzonder  geval:  International  Humanitarian  Fact-­‐Finding  Commission     Specifiek  staatsorgaan/vast  orgaan  waarop  staten  die  verwikkeld  zijn  in  conflict  beroep  kunnen   doen  op  concrete  feitenonderzoek    

c. Geschillenregeling  door  VN     Algemene  vergadering     Niet-­‐bindende  aanbevelingen  voor  regelen  van  geschillen  (ook  andere  organen  of   gespecialiseerde  organisaties  van  VN)     ⇒ In  praktijk:  wisselend  succes   192         192  

 

 

 

    Veiligheidsraad     Vreedzame  regeling  van  geschillen  (Hoofdstuk  VI  Handvest):     • Partijen  bij  geschil,  dat  vrede  en  veiligheid  kan  bedreigen,  moeten  geschil  voorleggen  aan   VR,  indien  andere  methodes  hebben  gefaald  (art.  37)       • Elke  verdragspartij  mag  geschil,  dat  vrede  en  veiligheid  kan  bedreigen,  voor  VR  brengen   (art.  35)     • VR  kan  aanbevelingen  doen  over  procedure  of  methodes  van  geschillenregeling  (art.  36);   niet  bindend!     • VR  kan  aanbevelingen  doen  met  het  oog  op  vreedzame  oplossing  van  geschil,  indien  partijen   dit  verzoeken  (art.  38)     ⇒ Handhaving  door  VR  ingeval  van  inbreuk  op  vrede,  bedreiging  voor  vrede  en  daden  van   agressie  (Hoofdstuk  VII  Handvest)     Relatie  tussen  VN  organen  en  ICJ     Hoofdstuk  VI  VN  Handvest:  VR  moet  in  overweging  nemen  dat  juridische  geschillen  als   algemene  regel  voor  ICJ  worden  voorgelegd     Wat  als  geschil  zowel  voor  ICJ  als  voor  VR  of  ander  orgaan  van  VN  wordt  gebracht?     ⇒ Lockerbie:  Hof  nam  geen  voorlopige  maatregelen  omdat  VR  in  deze  zaak  concrete   maatregelen  had  genomen     ⇒ Congo  vs.  Uganda:  Hof  nam  wel  voorlopige  maatregelen,  bij  gebrek  aan  matregelen  door  VR     ⇒ Advies  Palestijnse  muur:  Hof  ging  in  op  relatie  tussen  Hof  en  andere  VN-­‐organen;  Hof   besloot  dat  feit  dat  andere  VN-­‐organen  conflict  behandelen,  geen  bezwaar  vormt  voor  Hof   om  in  te  gaan  op  juridische  aspecten  van  zaak    

d. Geschillenregeling  door  andere  organisaties     • • •

Politieke  organen  (OAS  …)   Economische  fora  (WTO  …)   Rechtbanken  (EHRM,  International  Tribunal  for  the  Law  of  the  Sea  (ITLOS),  …)    

e. Conciliatie     Meer  formeel;  onderhandelingen  tijdelijk  opgeschort;  maar  nog  steeds  niet  bindend       ⇒ Commissie  oprichten,  commissie  die  van  vorm  lijkt  op  arbitrage    

 

  193  

⇒ Beide  partijen  duiden  1  of  2  personen  aan;  geschil  wordt  voor  3de  partij  gebracht    

Die  gekozen  partijen  gaan  3de  persoon  aanduiden     ⇒ vb.  UNCLOS     Rapport  met  aanbevelingen     Meestal  niet  bindend,  kunnen  anders  beslissen  &  als  bindend  beschouwen     ⇒ vb.  Jan  Mayen  Conciliation  Commission  (zeggenschap  over  mariene  gebieden):  IJsland  en   Noorwegen:  wie  heeft  er  zeggenschap  over      

Arbitrage      

Onderscheid  tussen  Arbitrage  en  bestaande  hoven  en  RB     1ste  geval:  partij  bij  geschil  moet  zelf  initiatief  nemen  om  tribunaal  ad  hoc  samen  te  stellen  om   specifiek  dat  geschil  te  gaan  beslechten;  geschil  voorleggen  aan  3de  partij     2de  geval:  geschil  voorleggen  aan  bestaande  organen     ⇒ vb.  Alabama  Claims  arbitrageverdrag  –  1871  à  laatste  jaren  terug  in  opmars     ð VS  vs.  Engeland,  naar  aanleiding  van  golf  van  Engeland  in  Amerikaanse  burgeroorlog   ð Britten  zijn  veroordeeld  omdat  neutraliteit  werd  geschonden     Verschil  met  beslechting  door  rechterlijk  orgaan     Voordeel  à  zelf  initiatief  nemen,  zelf  meer  inspraak,  vrij  in  keuze  van  arbiters  (vaak  panel  van  3   rechters:  rechter  van  elk  land  +  3e  neutrale  rechter)       ⇒ vertrouwen  in  uitkomst  van  procedure     ð Niet  beperkt  tot  conflicten  tussen  staten     Nadeel  à  kost  meer  tijd  &  duurder     • Ouder  dan  bestaande  hoven  en  RB  &  meest  gebruikte  methode     • In  se  steeds  vrijwillig;  verschillende  rechtsbasissen  (niet  dwingen)     • Louter  ad  hoc  à  louter  om  kwestie  aan  arbitrage  voor  te  leggen     194   • Bepaald  verdrag  hebben  waar  in  diverse  rechten  en  plichten  wordt  voorzien  en  1  van   bepalingen  bepaald  wanneer  geschil  ontstaat  over  toepassing/uitvoering  van  verdrag,     194  

 

 

 

   

•

beroep  kan  doen  op  arbitrage     Bindend  beslissing  (genomen  door  3de  partij)  op  juridische  gronden  (=/=  conciliatie)      

Permanent  Hof  van  Arbitrage       • •

Ze  doen  geen  uitspraken,  uitspraak  gebeurt  door  arbitragetribunalen     Ad  hoc  of  bij  permanente  structuur     Opgericht  in  1899  en  ligt  in  Vredepaleis  in  Den  Haag     ><  staatsrechtelijk  orgaan  à  logistieke  ondersteuning  waarin  men  kan  beroepen  op   secretariaat,  op  griffier  à  ondersteunende  diensten     Lijst  van  potentiële  arbiters  bijhouden     ⇒ Mag  4  arbiters  voorstellen       ð vb.  IJzeren  Rijn-­‐geschil  Be/Nl     ð Spoorweg  tussen  Amsterdam  en  Roer-­‐gebied  van  België  die  door  herverdeling  onder   Nederland  kwam     Niet  beperkt  tot  interstatelijke  geschillen  –  vb.  geïnternationaliseerde  contracten     Overeenkomsten/contracten  voorzien  in  mogelijkheden  om  geschillen  tussen  staten  en   ondernemingen  voor  te  leggen  aan  Arbitrage     International  Centre  for  Settlement  of  Investment  Disputes  à  rol  vergelijkbaar  met  PHA;  basis   rechtsmacht:  contracten/BITs/vrijhandelsakkoorden,...     Procedureregels  aangenomen  om  mogelijk  te  maken  procedure  te  regelen  waarbij  1  van  partijen   staat  is     ⇒ PCA  Optional  Rules  for  arbitrating  disputes  between  two  parties  of  which  only  one  is  a  State       ð Vb.  Abyei-­‐arbitrage     =  Regio  op  grens  van  Soedan  en  Zuid-­‐Soedan,  olierijk  gebied  dat  betwist  is  tussen   beiden     Voor  Zuid-­‐Soedan  onafhankelijk  werd,  werd  er  al  arbitrage  geschil  beslecht  rond  die   hele  kwestie  tussen  Soedanese  overheid  (staat)  en  andere  partij  (Zuid-­‐Soedanese   vrijheidsbeweging)  

 

 

  195  

UNCITRAL-­‐rules  on  commercial  arbitration  between  companies       ⇒ Iran-­‐US  Claims  Tribunal  (°1981)     ð Arbitragetribunaal  dat  werd  opgericht  na  Iraanse  revolutie  in  Iran  –  1979     ð Sjah  word  omver  geworpen     ð Heel  wat  Amerikaanse  bezettingen  werden  onteigend     ð Om  al  deze  geschillen  te  gaan  beslechten  heeft  men  bijzonder  specifiek  arbitragehof   opgericht        

IGH     Functies,  tweevoudig     • Geschillenbeslechting  tussen  staten   • Geven  van  juridische  adviezen     ⇒ Uitspraken  zijn  gezaghebbend   ⇒ Juridische  zaken  tussen  staten     Toegang  tot  Hof     • Bij  geschillen:  enkel  staten   • Adviezen:  enkel  VN  organen  en  bepaalde  gespecialiseerde       Algemeen     • Voornaamste  rechterlijk  orgaan  van  VN  -­‐>  hoofdorgaan   • IGH-­‐Statuut  en  lidmaatschap     ⇒ Alle  leden  zijn  automatisch  partij   ⇒ Niet  leden  kunnen  intekenen  op  Statuut     ð 1st  partij  worden  bij  statuut  en  dan  pas  lid  bij  VN             196         196  

 

 

 

    Samenstelling     15  onafhankelijke  rechters  –  ad  hoc  rechters     • Verkozen  binnen  VR  en  binnen  AV   • Verkozen  voor  termijn  van  9  jaar   • In  praktijk  kiest  men  elke  3  jaar  kiest  men  er  5     Juristen/experten  uit  recht  of  mensen  die  fungeren  als  juristen/juridische  adviseurs  voor   ministerie  van  buitenlandse  zaken     Ad  hoc  rechters:  gaan  aanduiden  wanneer  je  geschil  hebt  tussen  2  partijen,  waarbij  1  van   partijen  of  beide  partijen  geen  rechter  hebben  die  deel  uitmaakt  van  hof     ⇒ Vb.  Japan  vs.  Australië  (geen  rechter  bij  hof)     • Verkiezing   • Meerderheid  van  stemmen   • Afzonderlijke  meningen       Bevoegdheid  in  contentieuze  zaken     Alleen  Staten;  compétence  de  la  compétence     • Hof  zal  zelf  soeverein  oordelen  of  hij  bevoegd  is  om  over  deze  zaak  te  oordelen   • Consensueel  à  toestemming  van  staat  vereist     Vier  opties  van  instemming     • Compromis  à  staten  zijn  overeengekomen  om  geschil  voor  te  leggen     • Compromissoire  clausule  à  bepaald  verdrag  dat  rechten  en  plichten  bevat  en  1  van   bepalingen  van  verdrag  bepaald  dat  geschillen  kunnen  worden  voorgelegd  aan  Hof  van  Den   Haag     ⇒ vb.  consulaire  zaken  tegen  VS     ð Paraguay,  Mexico  &  Duitsland  à  ter  doodveroordelingen  van  VS     • Facultatieve  clausule  van  verplichte  rechtsmacht  (Art.  36(2)  Stat.  IGH  (thans  70  Staten)     à  verklaring  afleggen  dat  hof  t.o.v.  hun  bevoegd  is  juridische  geschillen  te  beslechten    

 

 

  197