Inspiratiekader voor streekeigen bouwen
Inspiratiekader voor streekeigen bouwen Dit
Inspiratiekader
is
gemaakt
in
opdracht
van
het
Samenwerkingorgaan Hoeksche Waard (SOHW) door het kwaliteitsteam Hoeksche Waard. Er is medewerking verleend door: De familie Spieker-Kruijthoff Bureau Vista landschapsarchitectuur en stedenbouw RoosRos Architecten Samenstelling en opdracht kwaliteitsteam: Leden •
Henk van den Berg – Coop Duurzaam HoekscheWaard
•
Dick Bussing – Hoekschewaards Landschap
•
Raymond van Galen – Ondernemersvereniging Hoeksche Waard
•
Jos Gevers – Streekcommissie Hoeksche Waard
•
Aad Klompe – H-Wodka
•
Adrie Konijnendijk – Streekcommissie Hoeksche Waard
•
Basjan Niemansverdriet - LTO Noord
•
Jan Prince – Hoekschewaards Landschap
•
Jeroen Ras – Erfgoedkoepel Hoeksche Waard
•
Willy Spaan – Erfgoedkoepel Hoeksche Waard
•
Jos Gevers – Streekcommissie Hoeksche
•
Janneke Zevenbergen – Stichting Rietgors
De leden van het kwaliteitsteam leveren een bijdrage op grond van hun specifieke gebiedskennis en op individuele, onafhankelijke basis. Het advies is niet bindend voor of namens hun organisatie.
Voorzitter Ir. Miranda Reitsma Secretaris namens SOHW Jaap Groeneweg
Tekst: Miranda Reitsma Lay out : Urban Synergy November 2014
2
Inhoudsopgave
01 02
Aanleiding
06
Nationaal landschap 2.0
11 12
Gebiedsontwikkeling nieuwe stijl
07 03
Kwaliteitsteam als ‘kennishub’
08
Advies kwaliteitsteam
Lessen van de Mariahoeve
Inspiratiekader als logboek - leren van pilots
Dynamiek agrarische erven als thema
Colofon
Bijlage bronnen
04
Streekeigen bouwen Wat is dat en waarom is dat belangrijk?
09 10
Dynamiek agrarische erven in de Hoeksche Waard
Pilot ‘Zorglandschap Mariahoeve’
10.1
05
Biografie van de ‘Hofstede Mariahoeve’ 10.2 Wat zijn de kernwaarden? 10.3 Terug bij de Mariahoeve - de planontwikkeling 10.4 Nieuwe uitgangspunten 10.5 Aanpassing beeldkwaliteitsplan Landschapsplan Maria Hoeve
Meerjarenprogramma 2015-2018 en ruimtelijke thematiek
5
7 6
1
13 4
2
Architectonisch concept Het programma en het architectonisch concept voor de bebouwing zijn weergegev een aantal principetekeningen. Het uitgangspunt voor de gebouwen vormt de wen ouderenappartementen gefaseerd te bouwen in een kleinschalige landelijke setting resultaat is een 5-tal appartementengebouwen met ieder 8 appartementen in diver groottes. De functionele hoofdopzet per gebouw is in de basis identiek. De indelin appartementen zelf kan en zal worden afgestemd op de oriëntatie ten opzichte van ning en uitzicht.
3
8
13
9
1. boomgaard met 2 woonblokken en dienstwoning 2. landschapstuin met 3 woonblokken en schuur 3. moestuin 4. terras 5. siertuin 6. parkeerterrein 7. toegangspoort 8. notenlaan 9. wilgenlaan 10. rietoever langs te verbreden kreek 11. rustplek aan het water 12. brug 13. locaties landhuizen
Qua architectonische uitwerking, materialisering en kleurstelling van het exterieur w een balans gezocht tussen diversiteit en samenhang. De bestaande boerderij zal h hoofdgebouw van het erf blijven en dus zijn de appartementengebouwen daaraan geschikt. Niet alleen qua bouwvolume, maar ook qua goot- en nokhoogte zal dit pe appartementengebouw lager zijn dan de boerderij. De hellingshoek van de daken z nagenoeg gelijk zijn aan dat van de boerderij. In materiaal en kleur wordt een palet gesteld dat passend is in de context van het groene erf én de bestaande boerderij dit palet kunnen de appartementengebouwen op licht verschillende manieren word afgewerkt. Zodoende ontstaat een totale erfbebouwing die goed gefaseerd te bou kleinschaligheid en diversiteit uitstraalt en samenhang heeft, zowel onderling als m boerderij.
3
Fasering Om praktische en financiële redenen zal het plan gefaseerd worden uitgevoerd. Be wordt met de omvorming en uitbreiding van de boomgaard en de bouw van 16 app
4
1. Aanleiding Het Samenwerkingsorgaan Hoeksche Waard (SOHW) heeft de afgelopen jaren uitvoering gegeven aan het Masterplan Noordrand. Het Masterplan Noordrand hanteert de schaal van de Hoeksche Waard als uitgangspunt voor het denken over ruimtelijke en landschappelijke ontwikkelingen en vraagstukken. Daarbij wordt NOORDRAND HOEKSCHE WAARD
steeds het behoud en de versterking van de unieke identiteit en vitaliteit van de dorpen als randvoorwaarde meegenomen. Met het Masterplan Noordrand werd het DNA van de Hoeksche Waard grondig in beeld
samenwerkingsorgaan HoekscHe waard - west8
Masterplan Noordrand Hoeksche Waard (2012)
gebracht. In het uitvoeringsprogramma van het Masterplan is opgenomen dat
“Met het Masterplan Noordrand werd het DNA van de Hoeksche Waard grondig in beeld gebracht.”
deze begeleid worden door een
‘Inspiratiekader voor streekeigen bouwen’. Het kwaliteitsteam heeft de vraag gekregen om deze op te stellen.
5
projecten Hoeksche Waardenmakerij
6
2. Gebiedsontwikkeling nieuwe stijl Inmiddels heeft het Samenwerkingsorgaan Hoeksche Waard (SOHW) het afgelopen jaar ook uitvoering gegeven aan de Hoeksche Waardenmakerij in de Zuidrand. Samen met het masterplan voor de Noordrand zijn dit twee majeure trajecten die de basis zijn voor gebiedsontwikkeling in de Hoeksche Waard en de projecten die daaraan gekoppeld zijn. Daarin is de bottomup aanpak sterker neergezet. Overheden, maatschappelijke organisaties en ondernemers zijn op zoek gegaan naar een nieuwe creatieve manier van gebiedsontwikkeling waarin lokale initiatiefnemers en hun netwerken centraal staan. Gewerkt is aan de totstandkoming van zogenaamde waardenketens. Een waardenketen is te beschouwen als een nieuw economisch concept, waarbij rondom een bepaald thema initiatieven bij elkaar worden gebracht die elkaar onderling versterken. Het gaat daarbij om een breed scala van initiatieven op het vlak van innovatieve landbouw, biodiversiteit, landschap, recreatie, toerisme, cultureel erfgoed en vitaliteit van dorpen. De nieuwe vorm van gebiedsontwikkeling met waardenketens wordt doorontwikkeld. Dat heeft zijn neerslag gekregen in het meerjarenprogramma SOHW 2015-2018, “Vitale dorpen in een dynamisch landschap”. Voor de initiatiefnemers wordt de ‘rode loper’ neergelegd. Niet de regels en belemmeringen maar de initiatiefnemers staan centraal. Het kwaliteitsteam heeft de ambitie om met het Inspiratiekader voor streekeigen bouwen deze ontwikkeling op het ruimtelijke vlak te ondersteunen.
Hoeksche Waardenmakerij (2014)
7
8
3. Nationaal landschap 2.0 De Hoeksche Waard heeft steeds gewerkt met de uitgangspunten van het Belvedèreprogramma: behoud door ontwikkeling. In de Hoeksche Waardenmakerij wordt gesteld dat de huidige dynamiek van ontwikkelen, uitbouwen, herstructureren, transformeren en veranderende eigenschappen eerder bij ‘de stad’ passen dan bij ‘het land’. Recent worden in de stedelijke ontwikkeling steeds vaker de begrippen ‘bottom-up’, ‘ondernemerschap’ en ‘beherend ontwikkelen’ gebruikt en is ‘tijdelijkheid’ belangrijk. Als we deze begrippen hanteren voor het landschap betekent
“Een Nationaal Landschap nieuwe stijl: een Nationaal Ondernemend landschap”
dit een Nationaal Landschap nieuwe stijl: een Nationaal Ondernemend landschap.
Hierin is ruimte
voor economische dynamiek en ondernemerschap mits het de kernkwaliteiten versterkt. In dat laatste zit de crux – hoe ga je in deze stadse dynamiek met de regionale kernwaarden om? En hoe verhoudt dat zich tot streekeigen bouwen?
9
inspiratie voor veranderend gebruik
10
4. Streekeigen bouwen
Wat is dat en waarom is dat belangrijk?
Streekeigen bouwen houdt in dat nieuwe ontwikkelingen zich voegen naar de kernwaarden. Door voort te bouwen op de ruimtelijke patronen en de schaal van het bestaande landschap – de dorpstypen, dijken, kreken, de boerenerven, de streekeigen bouwtypen - dragen ze bij aan behoud van een vitaal en gaaf landschap en herkenbare dorpen. De cultuurhistorie van het eiland blijft levend en beleefbaar, een belangrijke grondslag voor de identiteit en het imago van de Hoeksche Waard. Die ambitie ligt ten grondslag aan het beleid dat de afgelopen jaren is ontwikkeld, van structuurvisies tot welstandsnota’s. De verwachting is dat dit bijdraagt aan het versterken van de unieke waarden in de Hoeksche Waard, waarmee het eiland haar identiteit en karakter verder versterkt en daardoor ook een sterk imago kan uitdragen. afbeeldingen uit: Masterplan Noordrand Hoeksche Waard (2011), beelden bij identiteit Hoeksche Waard
In het Masterplan Noordrand wordt het als volgt verwoord: “ De borging van de kernwaarden door ze te behouden is niet alleen van belang vanuit historisch perspectief maar vooral ook met het vooruitzicht op toekomstige ontwikkelingen. Het getuigt van goed rentmeesterschap als ontwikkelingen plaatsvinden in het ruimtelijk kader dat onmiskenbaar de Hoeksche Waard representeert. Geen museumlandschap maar een levend landschap waar gewoond en gewerkt wordt.”
11
Nieuwbouw CONO kaasmakerij in de Beemster
12
Dat hoeft niet te leiden tot een conserverende benadering .Twee voorbeelden van elders laten dat zien:
CONO kaasmakerij in de Beemster
De CONO kaasmakerij van de Beemster De Beemster is al geruime tijd uitgeroepen tot Werelderfgoed, vanwege
zijn
strict
mathematische
aanleg
volgens
de
verhoudingen van de kopergravure van het ontwerp uit 1644. De CONO is een coöperatieve kaasmakerij van boeren uit de Beemster. De huidig fabriek is ad hoc gegroeid en verouderd - de Cono wilde nieuwbouw. De eerste plannen deden geen recht aan het Werelderfgoed, integendeel. Na een ontwerpwedstrijd heeft architect Bastiaan Jongherius inmiddels in twee fasen moderne nieuwbouw gerealiseerd, die met dezelfde strict mathematische vormgeving zich voegt naar de verhoudingen van de polder.
13
De KeizersRande bij Deventer
14
De KeizersRande Het project Ruimte van de Rivier heeft direct ten noorden van Deventer geleid tot een bijzonder project, de KeizersRande. Ten behoeve van de waterbeheersing heeft de IJssel hier een nieuwe lus gekregen, met uiterwaarden die bij hoog water onderlopen. Op de rand hiervan is een biologische boerderij verrezen. Het is met routing en zichtlijnen verbonden met een netwerk van historische landgoederen en vormt de vierde in de reeks. Daarmee bouwt het voort op de geschiedenis van ontwikkeling en inrichting van het landschap.
15
16
In de Hoeksche waard zelf zijn ook innovatieve plannen ontworpen. Het architectenbureau RoosRos heeft voor de landgoederenzone in de Torensteepolder te Numansdorp een modern laag en geometrisch landhuis ontworpen, dat nog niet is gebouwd.
Aan de Middelsluisedijk oostzijde is een landgoed verrezen dat refereert aan de oorspronkelijk agrarische bebouwing in de streek
17
18
5. Meerjarenprogramma 2015-2018 en ruimtelijke thematiek De
veranderingen
die
nagestreefd
worden
in
het
Meerjarenprogramma – de toekomstagenda voor het eiland spelen op veel vlakken. Het gaat in het landelijke gebied om schaalvergroting van (agrarische) bedrijven, leegkomende (soms historische) agrarische opstallen, verpaupering van dijklinten, energietransitie, wateropgaven, natuurontwikkeling en -beheer, innovaties in de landbouwsector en recreatie en vrijetijdsbesteding. In de Hoeksche Waardenmakerij is veel aandacht besteed aan de sociaaleconomische en sociaal-culturele aspecten van de waardenketens. De ruimtelijke thematiek
is vooralsnog
onderbelicht. Het inspiratiekader voorziet in deze leemte door te kennis aan te dragen over de wijze waarop individuele initiatieven bij kunnen dragen aan behoud en vitalisering van de kernkwaliteiten van de Hoeksche Waard.
19
Structuurvisie Hoeksche Waard (2008)
Ruimtelijke kernwaarden Masterplan
20
6. Kwaliteitsteam als ‘kennishub’ De kernwaarden zijn in het beleid voor de Hoeksche Waard
provincie en ervenconsulenten, die opdrachtgevers adviseren
goed omschreven en op alle schaalniveaus en overheidslagen
bij inrichting van hun bedrijfscomplex. Het is een kwestie van
zijn de principes eensluidend. De kunst is om deze waarden
locale of regionale cultuur wat het beste werkt.
in te zetten voor nieuwe ontwikkelingen. Dan moeten deze
In de Hoeksche Waard heeft men daarvoor het Kwaliteitsteam
kernwaarden gedeelde waarden worden – gedeeld door
in het leven geroepen. Het kwaliteitsteam heeft de ambitie
de partijen die plannen gaan realiseren. Nu zijn die waarden
om met dit Inspiratiekader een belangrijke rol te spelen bij
abstract en nog lang niet bij alle partijen in en buiten de
kennisoverdracht en de vertaling van abstracte kernwaarden
Hoeksche Waard bekend. In de praktijk blijkt dat ondernemers
naar de praktijk.
en initiatiefnemers vaak niet bekend zijn met het beleid, het te
Dit kan bereikt worden door het team vooraan in het proces te
abstract vinden of verwachten dat het hen belemmert.
betrekken bij het formuleren van de ruimtelijke uitgangspunten
Om een proactieve en streekeigen ontwikkeling te bevorderen
voor planontwikkeling. Dan kunnen de kernwaarden meteen
is het is belangrijk dat deze waarden niet als criteria worden
worden ingebracht in gesprekken met de initiatiefnemers, zodat
gebruikt om plannen ‘af te vinken’. Het gaat er juist om dat deze
die van meet af aan in hun projecten een rol spelen. Daarmee
kernwaarden vroeg in het (ontwerp)proces in worden gebracht
wordt voorkomen dat ze pas later aan bod komen, als de plannen
om daar gezamenlijk een meerwaarde aan te ontlenen. Volgens
al klaar zijn, waardoor misschien kansen worden gemist.
de Structuurvisie is immers maatwerk nodig bij de inpassing van nieuwe ontwikkelingen. Om de kernwaarden in de praktijk toe te passen is kennisoverdracht nodig. Dat heeft in den lande allerlei vormen aangenomen, van keukentafelgesprekken, ‘kookboeken’ met receptuur, voorbeelduitwerkingen bij het gebiedsprofiel van de
Kwaliteitsteam v.l.n.r.: Jan Prince – Hoekschewaards Landschap; Janneke Zevenbergen – Stichting Rietgors; Ir.Miranda Reitsma – Voorzitter kwaliteitsteam/Adviseur ruimtelijke kwaliteit; Jaap Groeneweg – Secretaris SOHW; Dick Bussing – Hoekschewaards Landschap; Adrie Konijnendijk – Streekcommissie Hoeksche Waard; Raymond van Galen – Ondernemersvereniging Hoeksche Waard; Jos Gevers – Streekcommissie Hoeksche Waard.
21
22
7. Inspiratiekader als logboek
Leren van pilots
De ruimtelijke thematiek van het Meerjarenprogramma 20152018 kan het beste verkend worden aan de hand van concrete initiatieven die daaraan gekoppeld zijn - pilots. Per thema – bijvoorbeeld uitbreiding van een bedrijf in het landelijk gebied of herbestemming van leegkomende agrarische opstallen – kan dan gekeken worden hoe de ruimtelijke opgave bijdraagt aan de kernwaarden en deze kan vitaliseren. Door met pilots te werken krijgt het Inspiratiekader het karakter van een dynamisch ‘logboek’. Gedurende de looptijd van het Meerjarenprogramma groeit het Inspiratiekader, net als een logboek, met het aantal thematische pilots dat achtereenvolgens wordt opgepakt en gedocumenteerd. Deze benadering heeft wel het gevaar in zich dat een pilot slechts een lokaal project betreft. Om dat te voorkomen richt het Inspiratiekader zich niet alleen op het concrete project zelf, maar verbindt ook conclusies aan het proces en aan de uitkomst in de vorm van reflectie: ‘lessen van de pilot’. Het vormt de neerslag van een ‘reis’ langs de ontwikkeling en realisatie van voorbeeldprojecten. De pilot krijgt dan een voorbeeldwerking en heeft daarmee ook meerwaarde voor de Hoeksche Waard als geheel. De opbouw van het Inspiratiekader is dan globaal als volgt: 1. Algemeen deel, zoals hieraan voorafgaand is omschreven 2. Een korte beschrijving van de ruimtelijke thematiek 3. Thematische pilots, het ‘logboekdeel’, waarbij aan bod komt: •
een ‘biografie’, een korte geschiedenis van de plek en de gebruikers/ initiatiefnemers
•
de kernwaarden die een rol spelen bij de locatie van de planontwikkeling
•
de
plangeschiedenis
–
een
analyse
van
eventuele
voorafgaande plannen •
gezamenlijke
formulering
uitgangspunten
voor
planontwikkeling op basis van het voorgaande •
de uitkomst in de vorm van een plan of een beeldkwaliteitplan
•
advies kwaliteitsteam, waarin reflectie op het proces en de uitkomst – de lessen van de pilot
In de volgende paragrafen wordt deze werkwijze toegepast en volgt de eerste pilot . Er wordt ingegaan op de ruimtelijke thematiek van de dynamiek van agrarische erven. Dit wordt vervolgens uitgewerkt aan de hand van de pilot ‘Zorglandgoed Mariahoeve’ aan de Weelsedijk te Strijen.
23
Krantenartikel AD, juli 2014
24
8. Dynamiek agrarische erven als thema De dynamiek in de agrarische erven dient zich landelijk en in de Hoeksche Waard aan. Een recente studie van Alterra geeft het volgende, landelijke beeld te zien: Citaat uit de studie :
beleidsmakers, bestuurders en gebruikers. Edo Gies: “Om
“In 2030 staat 15 miljoen vierkante meter agrarisch
verpaupering van het landelijk gebied te voorkomen, is
onroerend goed leeg. Dat komt overeen met de oppervlakte
herbestemming van groot belang. Innovatieve oplossingen
van meer dan 2100 voetbalvelden. De verwachte leegstand
zullen naast de nu al gebruikelijke oplossingen hard nodig
van Nederlandse boerenerven overstijgt daarmee die
zijn.”
van kantoren of winkels. In de komende twintig jaar zullen
Voor deze problematiek is ook al uitgebreid aandacht gevraagd
circa 24.000 agrarische bedrijven stoppen. Dat zijn steeds
in het nationale Jaar van de Boerderij 2013, dat in de Hoeksche
meer boerderijen met grote stallen, die ongeschikt zijn
Waard werd geopend met een studiedag en excursies voor
voor gangbare vormen van wonen en werken.(…)
professionals en ambtenaren.
“Die
24.000 bedrijven laten 32 miljoen vierkante meter aan woon- en bedrijfsgebouwen achter,” zegt Edo Gies, die het onderzoek uitvoerden met collega’s Wim Nieuwenhuizen en Rob Smidt.(…) “Als onze verwachtingen uitkomen zorgt dit voor een leegstand van 15 miljoen vierkante meter aan
bedrijfsgebouwen.
Daarnaast
zal
17 miljoen vierkante aan gebouwen van eigenaar veranderen.”
Nieuwe bestemmingen “Om verpaupering van het landelijk gebied Provincies en gemeenten zien hergebruik te voorkomen, is van vrijkomende agrarische locaties steeds herbestemming van vaker als een kans voor revitalisering van het groot belang. Innovatieve landelijk gebied, stelt het InnovatieNetwerk in oplossingen zullen naast een verklaring: de nu al gebruikelijke oplossingen hard nodig zijn.” “ Er zullen de komende twintig jaar veel nieuwe kansen ontstaan. Gebouwen een nieuwe functie geven met een duurzame maatschappelijke waarde vergroot
“ Stoppende boeren aan
de levendigheid en economische vitaliteit op het platteland
schaalvergroting gedaan) (…) Voor grote historische
en de belevingswaarde van het landschap. Beleidsmakers
boerderijen die niet functioneel meer zijn voor de huidige
kunnen het verschil maken door onnodig klemmende wet-
bedrijfsvoering en die leeg komen te staan, wordt het moeilijk
en regelgeving los te laten en een stimulerende rol bij
om een goede nieuwe economische bestemming te vinden.
hergebruik en/of sloop passende nieuwbouw bij bestaande
De jonge ondernemers die hun landbouwareaal uitbreiden
historische panden te spelen. Nieuwe gebruikers zullen ook
hebben behoefte aan moderne nieuwe bedrijfsgebouwen,
meer actief gewezen moeten worden op de mogelijkheden
die vaak moeilijk passen bij historische en voor de omgeving
van hergebruik van vrijkomende agrarische gebouwen. Dit
beeldbepalende boerderijen en erven. Stoppende boeren
in plaats van nieuwbouw of hergebruik op andere locaties.
zullen hun gebouwen verkopen aan andere agrariërs die er
Hierbij inspelen op actuele wensen en ideeën voor nieuwe
een bedrijf voortzetten, aan niet-agrarische ondernemers die
bestemmingen is belangrijk. Alleen dan kunnen vrijkomende
er gaan ondernemen en aan burgers die er gaan wonen.
gebouwen van nut blijven voor mens en omgeving.”
Sinds
1970
hebben
agrarische
bedrijven
veel
Zowel de enorme leegstand als ook de veranderingen van
bestemming
vragen
indringende
aandacht
van
Naar aanleiding daarvan kopte in juli het Algemeen Dagblad:
25
26
9. Dynamiek agrarische erven in de Hoeksche Waard Een eerste quick scan laat zien waar de dynamiek in de agrarische erven de afgelopen jaren al op het eiland zat (zie tekening). Op basis van uitdraaien van de vijf gemeenten over aanvragen voor functiewijziging in het bestemmingsplan of toepassing van de Ruimte voor Ruimte regeling over afgelopen 10 jaar zien we dat verspreid over de Hoeksche Waard nu al op veel agrarische erven functiewijzigingen plaatsvinden. Dat leidt niet altijd tot verandering van de bebouwing of het erf; in de toekomst zal dat volgens het onderzoek van Alterra wél vaker voorkomen.
27
Waardenketen: De kracht van het ommeland
20 Waardenketen: Kracht van het Ommeland (2014)
28
10. Pilot ‘Zorglandschap Mariahoeve’. Vanuit de gemeente Strijen is een pilot voor herbestemming van een boerderij met omliggende grootschalige bedrijfsgebouwen aangedragen voor dit Inspiratiekader. Het project loopt al enige tijd. Het gaat om een zorglandgoed (ca. 10 ha) aan de Weelsedijk in Strijen. Inmiddels maakt het project ook deel uit van de waardenketen ‘De kracht van het Ommeland’ van de ‘Hoeksche Waardenmakerij’, de concept-visie op de Zuidrand. Deze waardenketen houdt in dat de kernen van de Hoeksche Waard hun vitaliteit behouden door de creatieve ondernemingskracht van hun ommeland: “ Het agrarische buitengebied rondom de kernen herbergt een groot aantal kleinschalige initiatieven. Op voormalige agrarische erven weten ondernemers gebiedseigen initiatieven te ontplooien. Hier wordt ingezet op het in samenhang versterken van het voorzieningenniveau, de recreatieve aantrekkingskracht en het landschap. Ondernemers vinden elkaar en deze economie van Beeldkwaliteitsplan Zorglandgoed Mariahoeve
het buitengebied – een Ondernemend Nationaal Landschap – versterkt de kernen. Dit biedt een markt heel dicht bij de grote stad. De Kracht van het Ommeland speelt in op de Rotterdamse regio en ontstijgt de schaal van de Hoeksche Waard.”
Zorglandgoed Mariahoeve Initiatiefnemers Alex en Jeantine Spieker-Kruijthoff, Dick en Jozien Kruijthoff “Wij willen een bedrijfsvorm realiseren die toegevoegde waarde heeft voor de maatschappij en zorgdraagt voor mens en landschap.”
De initiatiefnemers willen een zorglandgoed starten. Naast het vaste personeel is er straks altijd een betrokken beheerdersechtpaar aanwezig. De visie gaat uit van het ontwikkelen van een maatschappelijke functie door de bouw van levensloopbestendige seniorenappartementen, betaalbare zorgpakketten en natuurontwikkeling.
29
Mariahoeve 1935
Inundatie 1944
Luchtfoto Mariahoeve, foto naar schatting genomen in jaren 60
Foto Mariahoeve 2003
30
10.1
Biografie van de ‘Mariahoeve’ De Mariahoeve
- de ‘Hofstede Mariahoeve’, zoals het op de
bouwtekeningen heette - is in 1929 gesticht door Dirk Johannes Kruythoff, die uit Dordrecht kwam. Hij was getrouwd met Maria Willempje Bouman. Hun zoon, Leendert Pieter Kruythoff (getrouwd met Aaltje Jacoba Schouwenburg) nam de boerderij in 1957 over. In 1999 is de boerderij door het overlijden van Leendert Kruijthoff aan de landbouw onttrokken. De familie Kruijthoff beheert de kavel en gebouwen nog steeds. Van de
boerderij zijn gevels en dak onlangs door de familie
opgeknapt; de achtergevel is in zijn oorspronkelijke staat terug gebracht. Topografische kaart 1939
De boerderij is herkenbaar, als voor die tijd moderne stap in de ontwikkeling van de het Hoeksche Waardse langsdeeltype boerderij, behorend tot de Vlaamse schuurgroep De positionering van het woonhuis t.o.v. de schuur is in de 19de eeuw ingegeven door de bedrijfsvoering – de schuur heeft een zijlangsdeel en niet, zoals daarvoor gebruikelijk, een dwarsdeel. Om met oogstwagens de schuur in te kunnen rijden staat het woonhuis daarom iets verschoven t.o.v. de as van de schuur, asymmetrisch (of: excentrisch) dus. De graanzolders zijn niet meer in gebruik maar zijn nog herkenbaar in de hoge kapvorm van het woonhuis, waar de opslag oorspronkelijk plaatsvond. De bouwperiode wordt weerspiegeld in de uitgebouwde erker van het woonhuis met een balkon erboven. Naast de boerderij zijn in de jaren ’60 grootschalige loodsen en koelhuizen gebouwd ten behoeve van de op-, overslag en handel van aardappelen. Het complex is witgekleurd en domineert het beeld vanaf de dijk. Nu is het verhuurd aan derden. Grote, (internationale) vrachtwagens rijden af en aan over de smalle Weeldsedijk.
Topografische kaart 1968
Topografische kaart 1980
Huidige situatie Mariahoeve
31
Hoofdwegen en dijken in de Hoeksche waard; bron: Herziene Welstandsnota 2012
32
10.2
Wat zijn de kernwaarden? In de herziene welstandsnota van de gemeente Strijen (versie januari
2012) en het gebiedsprofiel Hoeksche Waard van de
provincie Zuid-Holland is voor de Mariahoeve het volgende relevant:
Landschap In het karakteristieke open polderlandschap van de Hoeksche Waard staat de ontstaanswijze van het eiland centraal. Aan het dijkenpatroon met de lintbebouwing is de eeuwenlange aanwasen bedijkingsgeschiedenis afleesbaar. Mede hierdoor is de bebouwing buiten de kernen over het gehele gebied op dezelfde uit de Herziene Welstandsnota (2012)
manier te karakteriseren. Ook de aanwezigheid van slechts één overheersend landschapstype, namelijk het kleipolderlandschap, speelt hierbij een belangrijke rol. De kernen liggen verspreid over het eiland aan dijken en op oude kreekoevers, dammen en hillen aan (voormalig) water. De dijkenstructuur verbindt de kernen en hieraan liggen de bebouwingslinten. Herkenbaar is dat de woningen aan de voormalige zeezijde bovenaan de dijk staan en aan de polderzijde aan de voet van de dijk. De Mariahoeve ligt in de polder Het Land van Essche (1599), een van de zuidelijke aanwaspolders van de Hoeksche Waard. In het beleid wordt daarover het volgende opgemerkt: Behoud de openheid van het polderlandschap en de kenmerkende
uit de Herziene Welstandsnota (2012)
doorzichten van dijk tot dijk. Voorkom versnippering van de ruimte door bebouwing en beplanting waar mogelijk te koppelen aan de dijk en de erven. Zet in op behoud van het ‘luwere’ karakter van de zuidrand van de Hoeksche Waard in contrast met de meer dynamische en verstedelijkte noordrand. Ontwikkelingen zijn gericht op versterking van recreatieve gebruiksmogelijkheden van het landschap en bijzondere woonmilieus, passend binnen het landschappelijke karakter en ze worden integraal opgepakt. Behoud de herkenbaarheid en leesbaarheid van het kenmerkende schilvormige polderpatroon met stevig beplante dijken. De polder
Zuidelijke aanwaspolder uit het Gebiedsprofiel Hoeksche Waard
wordt als eenheid beschouwd en ontwikkelingen worden vanuit de polder als geheel bezien. Er is ruimte voor ontwikkeling van de landbouw (schaalvergroting en/of specialisatie) als belangrijke drager van het open polderlandschap.
33
bron: Herziene Westandsnota 2012
Principe profiel: beplant erf aan de dijk
34
