Kennisatelier: zorg en onderwijs 11 juni 2015 Provincie Noord-Brabant
Inleiding Eigenaren van erfgoedcomplexen, zoals kloosters, hebben vaak de wens de herontwikkeling van hun complex te zoeken in het verlengde van hun eigen activiteiten: zorg en onderwijs. Daarom is het zinvol te onderzoeken hoe de zorgen onderwijsmarkt eruit ziet en wat dit betekent voor de herbestemming van ons cultureel erfgoed.
Inhoud Presentaties: -- Fort Isabella (Marlies Rijken)
Op donderdag 11 juni 2015 organiseerde de provincie Noord-Brabant daarom een workshop Zorg en Onderwijs in Erfgoed. De bijeenkomst vond plaats in Fort Isabella in Vught, een bijzondere locatie. Marlies Rijken, landschapsarchitect van RijkenVermaat, startte de bijeenkomst met een korte presentatie over de culturele en landschappelijke waarde van het fort.
-- Kennis halen en brengen
De kern van de bijeenkomst werd verzorgd door sprekers Dick Bouwman en Peter Woerdeman. Bouwman sprak over de ontwikkeling van de onderwijsmarkt, Woerdeman ging in op de gezondheidszorg. Beiden werken bij HEVO, een project- en adviesbureau op het gebied van vastgoed.
-- De case Velp (Jasper van Deurzen)
Na deze sprekers presenteerde Jasper van Deurzen, provincie Noord-Brabant, de case van de Heilige Drie-eenheid in Velp. Centrale vraag: welke kansen bieden de onderwijs- en zorgmarkt voor de herbestemming van beide kloosters en het kerkje? De presentaties zoals die gegeven zijn tijdens de workshop Zorg en Onderwijs in Erfgoed hebben we voor u samengevoegd. Zo kunt u kennismaken met materie. Of, als u de workshop hebt bijgewoond, alles nog eens rustig nalezen. Heeft u na het bekijken van de presentatie nog vragen of heeft u misschien zelf een idee voor een workshop in relatie tot ons erfgoed? Neem dan contact op met Wim Haarmann via
[email protected].
2 17
• Onderwijsmarkt (Dick Bouman);
19
• Zorgmarkt (Peter Woerdeman);
27 47
Fort Isabella Van strijdtoneel naar kruisbestuiving Een historisch verhaal in de natuur
De presentatie 1.
Een bijzondere plek
2.
Een zichtbaar verleden
3.
Een belangrijke schakel
4.
“Het strijdtoneel”
5.
De visie
6.
Een plek waar je wil zijn
1. Een bijzondere plek
Rust en geborgenheid
Druk verkeersknooppunt
Bijzondere historische kenmerken (1701 Wachthuis met onderpoort, De puist)
2. Een zichtbaar verleden ‘s-Hertogenbosch
De Gement Fort Isabella
Vught
Bossche Broek
Aanleg 1614- 1618 Vaak vernieuwd en herbouwd. 1914 verloor het zijn vestingstatus 1915- 1917 Kazerne Isabella, veel verandert, nieuwe bebouwing 1993 - 2012 Asielzoekerscentrum
2. Een zichtbaar verleden
1614 - 1618 3. ravelijn, 4. voormalige wal rondom de binnengracht, 6. weg naar ’s-Hertogenbosch, 7. restant buitengracht, 8. wal rondom de buitengracht, 9. Reutsedijk, 10. spoorlijn, 11. Drongelens Kanaal.
De bestaande situatie met de restanten van het oude fort.
3. Een belangrijke schakel in de natuur
Schakel Fort Isabella
4. “Het strijdtoneel”
5. De visie
Historie Behoud historische gebouwen Schootveld / zichtlijn creërem
Oude profiel beleefbaar maken
Oude grachten beleefbaar maken Rijksmonumenten: 1.Hoofdwachtgebouw e 2.De Puist/ Poortgebouw.
Herstel vestingwal en ravelijn
Bereikbaarheid versterken, fietspad
Succes behaald! de gehele nog bestaande vestingwallen inclusief de bedekte weg rond de Isabella (west zijde) + de Isabella vijver en het gebied tussen Isabella en de Postweg rijksmonumentaal zijn.
Natuur Bos met actief bosbeheer Moeras Nat grasland Ecoduct Baggeren grachten Nieuwe grenzen EHS/ natuurontwikkeling
6. Een plek waar je wilt zijn?
Historie beleefbaar
Vergrote en versterkte natuur
Fort Isabella Van strijdtoneel naar kruisbestuiving Een historisch verhaal in de natuur
Kennisatelier Erfgoedfabriek
Kennis halen en brengen
Welke kansen bieden de Onderwijsmarkt en de Zorgmarkt bij herbestemming van monumentaal vastgoed?
Peter Woerdeman (Zorg)
Dick Bouman (Onderwijs)
De Onderwijsmarkt • • • • • •
Primair Onderwijs Voortgezet Onderwijs (Voortgezet) Speciaal Onderwijs Middelbaar Beroepsonderwijs Hoger Beroeps Onderwijs Wetenschappelijk onderwijs
PO VO (V)SO ROC, AOC HBO WO
Omvang • • • • • •
PO VO (V)SO ROC, AOC HBO WO
1,60 mio ll, 1,00 mio ll, 0,11 mio ll, 0,50 mio dn, 0,44 mio st, 0,25 mio st,
7.261 645 870 57 34 12
instellingen instellingen instellingen instellingen instellingen instellingen
Eigen huisvestingsverantwoordelijkheid • Middelbaar Beroepsonderwijs: ROC AOC • Hoger Beroeps Onderwijs • Wetenschappelijk Onderwijs Sinds de 90’er jaren: • Huisvestingsvergoeding per student per jaar • Zelf investeren in huisvesting • Huisvestingsconcentratie op campus • Geen belangstelling voor monumentaal vastgoed
Gemeente verantwoordelijk • Primair Onderwijs • Voortgezet Onderwijs • (Voortgezet) Speciaal Onderwijs Middelen voor huisvesting bij gemeenten • Middelen niet geoormerkt • Investeringsaanvraag door instelling zelf • Instellingen mogen niet investeren in huisvesting • Vaak moeizame processen
Doordecentralisatie Verantwoordelijkheid wordt doorgeschoven naar de instellingen zelf, die daarvoor een vergoeding krijgen van de gemeente. Gemeente behoudt de verantwoordelijkheid Veel beleidsvrijheid voor scholen
Er was eens een land….
8
Waar liggen de kansen? In PO, VO en (V)SO: • Vanwege de schaal • Omdat gemeenten zelf verantwoordelijk zijn • Ook bij doordecentralisatie
Aandachtspunten • • • • • •
Geschikt voor modern onderwijs? Niets is duurzamer dan hergebruik, maar… Energiekosten, onderhoudskosten: TCO Daglicht toetreding, comfort, ventilatie Bij VO kan de schaal een probleem worden Locatie
PREVENTIEVE ZORG
CURE
CARE Gehandicaptenzorg
ziekenhuizen
revalidatiecentra
Thuiszorg
eerstelijnszorg
Verzorgingshuizen
Kortdurende geestelijke gezondheidzorg
Langdurende geestelijke gezondheidszorg Zelfstandige behandel centra
De totale omzet meer dan 40 miljard euro per jaar. Financiering overwegend via de zorgverzekering. 18 juni 2015
Verpleeghuizen
De totale omzet bedraagt ongeveer 27,5 miljard euro per jaar. De financiering van de care is geregeld via de WLZ, Jeugdwet en WMO, hiervoor is een indicatie nodig. Eigen bijdrage
11
Welke vormen van zorg zijn er en hoeveel geven we eraan uit?
24.838
Ziekenhuiszorg
18.228
ouderenzorg
9.355
gehandicaptenzorg
5.886
5.556
2.792
geestelijke geneesmiddelen mondzorg gezondheidszorg
2.684
2.034
1.938
huisartsen jeugdzorg Paramedische zorg zorg
73 miljard per jaar
18 juni 2015
12
Wie zijn de hoofdrolspelers in de zorg? 16,8 mln. Burgers
Adviesorganen
Toezicht
Rijks overheid
houders
Uitvoerende organen
Zorginkopers 9 Zorgverzekeraars 32 Zorgkantoren
Zorgaanbieders
403 Gemeenten
18 juni 2015
13
En de zorgaanbieders zijn… 83 8 22 30 150 2.200 240 1.050 470
algemene ziekenhuizen universitaire medische centra categorale ziekenhuizen revalidatie centra zelfstandige behandelcentra verpleeg- en verzorgingshuizen instellingen verstandelijk gehandicapten GGZ instellingen eerstelijns zorgcentra
58,6 miljoen m2
18 juni 2015
14
Relevante ontwikkelingen We leven langer…
…maar worden eerder chronisch ziek 60
80
jaren
Leeftijd
90 vrouwen
70
mannen
40
vrouwen
20
60
mannen
0 1950
2012
1981
2012
De zorguitgaven nemen toe, absoluut… 100 miljarden
80 60 40 20 0 1972
2013
…en als deel van het nationaal inkomen
…per hoofd van de bevolking… 20
6000 Percentage
euro
5000 4000 3000 2000 1000 018 juni 2015 1972
2013
Project x
15 10 5 0 1972
15
2013
Waarom verandert de zorg vanaf 2015?
Financiële houdbaarheid
Kwaliteit verbeteren
(aansluiten bij wensen en behoeften zorgvragers)
18 juni 2015
16
Hoe verandert de zorg vanaf 2015 voor de care?
AWBZ
18 juni 2015
Wijkverpleging, behandeling doven en blinden, langdurige GGZ
Zorgverzekeringswet
Meest intensieve en zware zorg 24/7
Wet langdurige zorg
Minder zware en intensieve zorg, begeleiding en ondersteuning
Wet maatschappelijke ondersteuning
Grootste deel van de zorg voor gehandicapte kinderen en jongeren
Jeugdwet
17
Turbulenties op de zorgmarkt Terughoudend beleid kredietverlening banken Bedrijfsrisico’s Verhouding beroepsbevolking Nieuwe woonwensen Toetredingsdrempels verlaagd
Marktwerking
Selectief inkopen - Plafonds contracteerruimte Vrije prijzen Aanbestedingen Liquiditeitsbehoefte Tariefkortingen Betaalbaarheid Geen voorschotten Financiele risico’s ook op zorgvastgoed Prestatiebekostiging Extramuraliseren van lichtere zorg Vrije vestiging medisch specialisten (zorg thuis) Mondige en kritische patiënt
Wakkerliggers
Bezuinigingen in de zorg efficiencyverbetering
18 juni 2015
betaalbare All-inclusive pensionvoorziening voor de lagere inkomens
Leegstaand vastgoed
18
Belangrijkste veranderingen • Langdurige zorg aan ouderen vaker thuis • Korting bij decentralisatie van zorgtaken naar gemeenten per 2015 • Beheerste volumeontwikkeling, concentratie van complexe ziekenhuiszorg en verlegging van activiteiten naar de eerste lijn (substitutie). • Andere klant-behoeften, andere markt, andere business • GGZ-aanbieders erkennen krimp. • Sterke toename van licht verstandelijk gehandicapten. • Risico’s op zorgvastgoed • Terughoudende kredietverstrekking
18 juni 2015
19
Vastgoedopgaven • Verdubbeling van aantal eerstelijns centra • Transformatie van bestaande woon-zorgcentra • Ontwikkeling zelfstandig wonen met zorg • Halveren aantal regionale ziekenhuizen - een netwerk van kleinschalige, specialistische klinieken en zorgvoorzieningen, met de huisarts als poortwachter • Particuliere initiatieven in care en cure • Introductie duurzaamheid: energieneutraliteit, alternatieve aanwendbaarheid, van bezit naar gebruik, belevingsgericht, zorg niet zichtbaar aanwezig, meegroeiend met vitaliteit gebruikers • Alternatieve financieringsvormen vastgoed: beleggers ontdekken de zorgvastgoedmarkt 18 juni 2015
20
Kansen voor monumentaal vastgoed • Residentieel verzorgd wonen o Kleinschalig in leefstijl o Comfortabel wonen met meegroeiende zorg o Hogere inkomens o Luxe appartementen • Beschermd wonen dementie (met partner)
Klooster Mariendaal Velp 18 juni 2015
21
Kansen voor monumentaal vastgoed • Zorghotel o Herstel in comfortabele, luxe omgeving o Revalideren o Zorgvakantie o Respijtzorg o Studio’s
Karmelieten-klooster Smakt 18 juni 2015
22
Kansen voor monumentaal vastgoed • Multifunctionele woonzorgcentra o Kleinschalig verblijf en activiteiten verstandelijk gehandicapten o Gecombineerd met zelfstandig wonen in koop en huur o Activiteitencentra
Artilleriekazerne Delft 18 juni 2015
23
Kansen voor monumentaal vastgoed • Zorgformules o Thomashuizen en Herbergier
Het Withof Etten-Leur 18 juni 2015
Herbergier Tiel 24
Kansen voor monumentaal vastgoed • Reguliere zorgaanbieders o intramurale ouderenzorg (dementie en somatiek) o Ambulante zorg en dagkliniek psychiatrie
Klooster Franciscanessen Asten
18 juni 2015
Project x
25
Onderwijs en Zorg: Deuren openen!
Kennisatelier Erfgoedfabriek
De casus: procesaanpak
Stapsgewijze procesaanpak (1)
Het informatiememorandum • Een boekwerk waarin alle ins en outs van stakeholders en project zodanig staan beschreven dat een potentiële koper een goed inzicht krijgt in de propositie. • Zo’n informatiememorandum stelt de koper in staat om een eerste prijs of prijsrange te bepalen.
Strategisch beleid & Zorgexploitatie van zorgexploitant
De prognose van de vraag naar voor ouderen geschikte huisvesting afgezet tegen het aanbod
Bouwplan omschrijving & bouwkosten
Vastgoedexploitatie, balansanalyse & risicomanagement
Casus Velp
26 mei 2015
Omdat ons cultureel erfgoed het verhaal van Brabant vertelt over de geschiedenis én over wat Brabant vandaag de dag is…..
Kennis atelier 11 juni 2015 Case: Heilige drie eenheid Velp
Ligging
Klooster Kapucijnen
Voorm. redemptoristinnen klooster
Vincentius kerkje
Drie eigenaren
Drie eenheid Velp • Emmausklooster van de minderbroeders kapucijnen, gesticht in 1645 in het huis Emmaus. • Redemptoristinnenklooster gesticht in 1858 op de plek van Kasteel Bronckhorst (15e eeuw) • Vincentius kerk stamt uit 12e, wellicht 10e eeuw. Oudste overgebleven kerkmuur van Brabant
Emmaus klooster
Perceel: 42.500 m2 BVO: 3100 m2
Begane grond Schuur 128 m2
Klooster 1024 m2
Gasten verblijf 155 m2
Eerste verdieping
Schuur 128 m2 Klooster 540 m2
Klooster 980 m2 Gasten verblijf 150 m2
Tweede verdieping
Gasten verblijf 150 m2
Redemptoristinnen klooster
Perceel: 10.000 m2 BVO: 3750 m2 Kelder: 1000 m2 Bgg: 1130 Eerste: 1045 Tweede: 1000 Zolder: 575
Begane grond
Eerste verdieping
Tweede verdieping
36,5 m2
Vincentiuskerk 46 m2
52,5 m2
72 m2
Perceel: 2100 m2 NVO: 207 m2
