PACTNIEUWS Arbeidsmarktnieuws
Het VWL: een kwestie van halen en brengen
V.l.n.r.Wiel Eggen, Guido Wolfs, Jan Tindemans
D
e provincie heeft in het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg (VWL) een bijzondere rol.Als vertegenwoordiger van de belangen
van heel Limburg, beschouwt de provincie het als haar taak om de partijen bij elkaar te brengen en hen te stimuleren om verder te kijken dan hun eigen taakgebied.
Pactnieuws Uitgave december 2001 jaargang 4 nummer 11
“Sinds de Perspectievennota Limburg (PNL) – die gericht was op de herstructurering van Limburg na de mijnsluitingen – koppelt de provincie economisch beleid aan een zeer actief arbeidsmarktbeleid”, aldus gedeputeerde Jan Tindemans, voorzitter van het VWL. “Daaraan ligt de visie ten grondslag dat je werkloosheid alleen kunt oplossen door de economische
structuur te versterken.” Guido Wolfs, hoofd afdeling Economie,Arbeidsmarkt en Onderwijs bij de provincie maakt dat concreet:“We stimuleren enerzijds de vestiging van bedrijven in de regio om arbeidsplaatsen te creëren.Anderzijds werken we ook aan verbetering van de arbeidsmarktstructuur door bijvoorbeeld de vestiging van opleidingsinstellingen en door projecten te stimuleren voor werkzoekenden of voor sectoren. Om dat te realiseren is samenwerking tussen regionale partijen noodzakelijk: werkgevers, werknemers, onderwijsinstellingen, gemeenten, uitvoeringsinstellingen en Arbeidsvoorziening.” lees verder op pagina 2
•
1
PACTNIEUWS PACT •
vervolg: Het VWL : een kwestie van halen en brengen
Rol provincie
Jan Tindemans:“Wij voeren als provincie een sociaaleconomisch beleid. Het succes daarvan is afhankelijk van de mate waarin partijen met elkaar kunnen samenwerken.Als provincie hebben wij de rol van aanjager gekozen.Wij willen de partijen vanuit een neutrale positie bij elkaar brengen en houden, zodat zij gezamenlijk de richting kunnen bepalen.Als provincie hebben we op het gebied van de arbeidsmarkt geen wettelijke taken, ons past dus die neutrale rol.Wij hebben sinds de PNL-tijd telkens opnieuw bewust voor arbeidsmarktbeleid gekozen, omdat dat uiteindelijk ten goede komt aan alle Limburgers. Voor dat beleid maken wij mensen en middelen vrij, al hebben wij geen primaire uitvoeringstaken. Die liggen namelijk bij de partners in het VWL.” Hard werken
Guido Wolfs weet echter dat de neutrale positie van de provincie ook een keerzijde heeft:“Het is hard werken. Omdat wij de partij zijn die naar het brede belang kijkt, worden wij ook geacht daarvoor op de bres te staan en anderen te motiveren om over de grenzen van hun directe belangen heen te kijken. Dat is lang niet altijd eenvoudig.” Wiel Eggen, secretaris van het VWL, noemt als voorbeeld het project mobilisatie arbeidsgehandicapten:“Alle partners erkennen het probleem, maar ieder heeft een eigen verantwoordelijkheid en opdracht. Daardoor krijgt het aan het werk helpen van arbeidsgehandicapten geen prioriteit.Als provincie zetten we ons dan in om de partners bij elkaar te krijgen voor een gezamenlijk programma. Daarbij maken we één van de partijen verantwoordelijk, om te voorkomen dat wij als provincie straks met een grote afdeling ‘Sociaaleconomisch Beleid’ gaan bepalen wat andere partijen zouden moeten doen.” Jan Tindemans:“Het gaat om het draagvlak. De partners moeten zelf het belang van een project zien en het onderschrijven. Dat geldt voor projecten én voor het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg als geheel.” Voorbeeldfunctie
2
Dat de werkwijze van het VWL behoorlijk stabiel is, is de afgelopen maanden gebleken. Door de SUWIoperatie verdween de rol van het Regionaal Bestuur Arbeidsvoorziening, waar werkgevers, werknemers en Arbeidsvoorziening met elkaar overlegden. Ook veranderde de verhouding tussen gemeenten en Arbeidsvoorziening fundamenteel. Dat alles leidde elders in Nederland tot een vacuüm. In Limburg is het VWL in stand gebleven en weten partijen elkaar ook in hun nieuwe rol te vinden. Jan Tindemans: “Het VWL is sinds 1997 een platform voor de regio en staat langzamerhand model voor regionaal overleg
Instroom stille reserve blijft nodig
in heel Europa. Zelf passen we deze werkwijze sinds kort ook toe voor ons innovatiebeleid en het beleid voor toerisme.” Netwerk
Guido Wolfs beschrijft de kracht van het model in één woord: netwerken.“We groeien momenteel in hoog tempo toe naar een kenniseconomie waarin netwerken essentieel zijn. Partners combineren als het ware hun expertise en middelen voor een bepaald doel.Voorwaarde is dan wel dat de partners elkaar kennen en vertrouwen en dat ieder accepteert dat niet meer volledig meetbaar is wat de directe effecten van de eigen inbreng zijn. Het is een kwestie van halen en brengen.” Wiel Eggen:“De partners zetten niet meer ieder voor zich een gelijksoortig project op, en voorkomen zo hoge projectontwikkelingskosten. Bovendien maak je gebruik van de multiplier effecten: in plaats van 5 aparte projecten in 5 gemeentes voor 10 deelnemers, probeer je te bereiken dat er één project komt voor 75 deelnemers die door verschillende partners worden aangebracht.”
Krapte in Limburg blijft
H
et aantal werkenden in Limburg is lager dan het landelijk gemiddelde. Daardoor blijft het de komende jaren noodzakelijk om de arbeidspar-
ticipatie in Limburg te verhogen, ook al groeit de economie minder hard. Het blijft belangrijk om te kijken naar mogelijkheden om vanuit de zogeheten stille reserve soelaas te bieden voor sectoren.
Selectieve instroom
Toekomst
Jan Tindemans:“Wij zijn overtuigd van de kracht van dit model en dat beluisteren we ook bij de andere partners. Deze gezamenlijke aanpak stelt ons in staat om een betere match op de arbeidsmarkt te bewerkstelligen, door onder meer het opleidingsniveau in Limburg te verhogen en de kennisinfrastructuur te versterken.We brengen dit Maasmodel ook onder de aandacht van Den Haag en Brussel en we blijven ons inzetten voor een verdere versterking van de regionale samenwerkingsstructuur. Let wel: dat betekent niet dat het VWL geïnstitutionaliseerd wordt. Het moet een dynamisch geheel blijven dat zich aanpast aan de ontwikkelingen en de problemen die om een oplossing vragen. Ons staat voor ogen dat het vanzelfsprekend wordt om samen te werken en dat partijen in hun beleid rekening houden met de ontwikkelingen die in Limburg wenselijk zijn. Een werkgever die gaat uitbreiden, zou onmiddellijk moeten denken aan de mogelijkheden die dat schept voor bijvoorbeeld hoog opgeleide allochtonen. Of omgekeerd: de gemeente die werkzoekenden via een opleidingstraject aan het werk wil krijgen, zou moeten kijken naar de behoefte op de arbeidsmarkt in en rond die gemeente. Het is zeer hoopgevend dat de partners in november verklaard hebben bereid te zijn een financiële bijdrage aan het VWL te leveren! Daarmee onderschrijven zij de waarde van het VWL.”
Dat de krapte op de Limburgse arbeidsmarkt volgens de arbeidsmarktmonitor RAIL zal aanhouden, heeft voor een groot deel te maken met de vergrijzing en ontgroening van de beroepsbevolking. De komende jaren bereiken veel werknemers de pensioengerechtigde leeftijd.Als zij de arbeidsmarkt verlaten, is instroom van nieuwe arbeidskrachten vereist. Dat maakt het wenselijk om te blijven streven naar een toename van de arbeidsparticipatie. In Limburg zijn blijkens RAIL ruim 200.000 personen niet actief op de arbeidsmarkt. Deze zogeheten stille reserve bestaat voor bijna 75% uit vrouwen. Het bevorderen van de instroom van deze mensen mag gezien de aanhoudende krapte voorlopig op de beleidsagenda blijven staan.
Recentelijk heeft het Centraal Planbureau (CPB) zijn prognoses voor de groei van de Nederlandse economie in dit en het volgende jaar neerwaarts bijgesteld. De afnemende groei zal ook zijn weerslag hebben op de arbeidsmarkt. De werkgelegenheid zal minder groeien, het aantal vacatures zal afnemen en in 2002 zal de werkloosheid weer toenemen. Natuurlijk zitten er veel negatieve kanten aan deze ontwikkeling.Tal van werknemers, vooral de laag opgeleide, zullen hun baan verliezen. De doorstroom vanuit gesubsidieerde banen naar reguliere banen zal naar verwachting stagneren en bepaalde groepen schoolverlaters zullen minder snel aan de slag komen. De ontwikkelingen zijn echter minder bedreigend dan ze lijken.Voor de overspannen arbeidsmarkt kan de oplopende werkloosheid in zekere zin positief zijn.
Om de instroom uit de stille reserve succesvol te laten verlopen is een goede match nodig tussen functies die bedrijven en organisaties willen opvullen en de actuele kwaliteit van het aanbod. Zo kan vastgesteld worden welke categorieën en sectoren prioriteit moeten krijgen bij het stimuleren van de arbeidsparticipatie door mensen in de ‘stille reserve’. Met name de zorgsector biedt goede mogelijkheden voor een succesvolle match. Deze sector zal de komende jaren onder druk blijven staan wat betreft de personeelsvoorziening, onder meer voor lagere verzorgende beroepen. Daar staat tegenover dat in de huidige ‘stille reserve’ vrij veel personen te vinden zijn die eerder een opleiding in de zorg hebben genoten of die in de zorg willen werken. De administratieve sector kan profiteren van het feit dat veel vrouwen in de ‘stille reserve’ een administratieve achtergrond op MBO-niveau hebben.Tenslotte zijn er ook voor de commerciële dienstverlening goede mogelijkheden, omdat hier in vergelijking met andere sectoren veel parttime werk aangeboden wordt. Dat sluit aan bij de wens van veel vrouwen die niet participeren op de arbeidsmarkt, en die juist nu op zoek zijn naar parttime werkzaamheden. Al kan of wil niet iedereen uit de ‘stille reserve’ aan het werk, het verdient toch aanbeveling om de instroom zeker voor bepaalde sectoren, de komende tijd te blijven stimuleren.
www.railsite.nl
3
PACTNIEUWS PACT Gevolgen ramp in Amerika O
p 11 september werd de wereld opgeschrikt door een aantal terreuraansla-
gen, waarbij de Verenigde Staten militair, economisch en psychologisch in het hart werden geraakt. Inmiddels zijn de stofwolken opgetrokken en lijkt er wereldwijd een heel nieuwe situatie te ontstaan. Een voorlopige
Ruimte voor het programma Limburg
ber werd het dieptepunt van -20% bereikt.Al snel ontstond het vertrouwen dat de Westerse wereld er met hernieuwde kracht uit zou komen. Een maand na de aanslagen waren de koersen vrijwel op het oude niveau.Aangenomen dat de beurskoersen een uitdrukking vormen van de gekapitaliseerde winstverwachtingen van bedrijven, dan lijkt er niet veel aan de hand te zijn.
A
art van Bochove van Bureau Blaauwberg is adviseur voor het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg.“Deze regio heeft
landelijk een naam opgebouwd als frontgebied voor vernieuwing van arbeidsmarktbeleid. Hier lopen de ontwikkelingen 2 à 3 jaar voor op de rest van Nederland. Heel inspirerend!”
balans kan worden opgemaakt voor de effecten op de economie en de arbeidsmarkt.
Begin november wordt in de VS een verlies van enkele honderdduizenden banen gemeld in de luchtvaart en de toeristische sector. In Nederland werken 33.000 mensen in de luchtvaart. Dat is nog geen 0,5% van de nationale werkgelegenheid. Limburg haalt dit aandeel bij lange na niet en zal dus in deze sector nauwelijks directe negatieve gevolgen ondervinden van de aanslagen. Hoewel ook de Limburgse reisbureaus merken dat mensen minder vliegen of reizen uitstellen, zou de toeristische sector in Limburg zelfs kunnen profiteren van de veranderingen. Mensen kiezen momenteel immers voor reisbestemmingen dichter bij huis. Een sector die eveneens sterk wordt beïnvloed is de beveiligingsbranche. Er is bij bedrijven en organisaties veel behoefte aan advies over en implementatie van extra veiligheidsmaatregelen. Illustratief is dat Handelsonderneming H.T. in Weert in de weken na de ramp een enorme vraag naar gasmaskers moest verwerken. In één week tijd werden veertigduizend gasmaskers verkocht aan Groot-Brittannië. Vertrouwen
Belangrijker dan de directe effecten van de terroristische aanslagen zijn wellicht de indirecte effecten als gevolg van een verminderd vertrouwen in de economie. Ruim een jaar geleden begon zowel het consumenten- als het producentenvertrouwen in Nederland af te nemen. Sinds afgelopen zomer hebben de meeste producenten en consumenten minder vertrouwen in de economie en na 11 september daalde dat vertrouwen extra scherp. Inmiddels meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) echter dat de koopbereidheid weer bijna terug is op het niveau van vóór de aanslagen, zeker als rekening gehouden wordt met seizoensinvloeden. Beurskoersen
4
Ook de koersen van de aandelen op de Amsterdamse effectenbeurs daalden onder invloed van paniek in de eerste dagen na de terreuraanslagen. Op 21 septem-
“Limburg is een open, complete regio met een pluriforme economie en een internationale oriëntatie. Bovendien is er een bereidheid om regionaal beleid te ontwikkelen en de regio te organiseren. Dat betekent dat niet alleen gewerkt wordt aan de materiële functies als beschikbaarheid van grond en bereikbaarheid, maar dat er ook aandacht wordt besteed aan het organiseren van kennis, een open relatie tussen overheid en bedrijfsleven en tussen overheid en arbeidsmarkt. Ik hoop dat over een jaar of drie de ruimte bevochten is die het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg nodig heeft om het arbeidsmarktbeleid te kunnen verbinden met een lange termijn structuurbeleid voor de regio.”
Exportpositie Limburg
Limburg is relatief gevoelig voor schommelingen in de wereldeconomie. Dit komt doordat het deel van de productie van goederen en diensten dat wordt geëxporteerd groter is dan gemiddeld in Nederland. De chemische industrie, met name DSM, exporteert driekwart van de productie en de transportmiddelenindustrie, met name Nedcar, is voor tweederde deel afhankelijk van export. De terugslag van de economie in de VS kan nadelige gevolgen hebben, ook voor andere sterk exporterende sectoren als de papieren kartonindustrie, de voedings- en genotmiddelenindustrie en de elektrotechnische industrie.Viasystems Mommers BV in Echt moet bijna 300 mensen ontslaan, omdat een belangrijke Amerikaanse klant de komende negen maanden geen orders meer heeft. Het is logisch dat Amerikaanse bedrijven voorzichtig zijn en orders uitstellen. Er hoeft echter geen direct causaal verband te bestaan met de recente gebeurtenissen in de VS.
Bestaande beperkingen
Conjuncturele dip
De economische groei in Nederland bedroeg in het eerste halfjaar van 2001 1,4%.Volgens prognoses van het Centraal Planbureau op 1 november komt de economische groei in 2002 uit op 1,5%. Daarmee is het tempo van de groei in vergelijking met vorig jaar (3,5%) meer dan gehalveerd. Het consumenten- én het producentenvertrouwen daalt. De werkloosheid in Limburg loopt sinds augustus enigszins op.Toch lijkt dit slechts een conjuncturele dip, die door de aanslagen in de VS hooguit is versneld. Al met al is de verwachting dat het totale effect van de ramp voor de Limburgse economie marginaal is. Dit laat onverlet dat de autonome daling van de economische groei leidt tot een geringere groei van de werkgelegenheid en bij enkele sectoren zelfs tot krimp. Maar de eerste tekenen van herstel van de wereldeconomie worden reeds eind dit jaar verwacht. Demografische factoren, alsmede een redelijk gezonde economische structuur, zullen er toe leiden dat de werkloosheid in Limburg de komende jaren niet substantieel zal oplopen.
RAIL is een samenwerkingsverband tussen de Provincie Limburg, de Regionale Opleidingencentra,Arbeidsvoorziening Limburg, de Limburgse Werk-
De huidige uniforme regelgeving beperkt de ontwikkelingsmogelijkheden. Aart Van Bochove kan zich daarover opwinden:“Arbeidsmarkten zijn per definitie regionaal en elke sector heeft binnen zo’n regio weer een eigen dynamiek. De conjunctuur en de arbeidsmarkt vragen om een veelzijdige benadering en maatwerk voor de diverse doelgroepen en sectoren. De SUWI-kaders bieden daarvoor echter geen ruimte. Neem bijvoorbeeld de ‘vrijheid’ die gemeentes hebben gekregen om dienstverlening aan werkzoekenden in te kopen vanuit het fonds Werk en Inkomen. Zij mogen uit dit fonds echter niet de mensen betalen die de benodigde inkoop- en cliëntexpertise hebben, waardoor de gemeente dus nooit een volwaardige opdrachtgever kan zijn. Het zou goed zijn als de partners in het VWL hier gezamenlijk tegen in het geweer kwamen en zouden eisen dat deskundigheid ingehuurd mag worden om het publieke geld optimaal te kunnen inzetten in het kader van het regionale arbeidsmarktbeleid.”
gevers Vereniging, de Federatie Nederlandse Vakbeweging en Limburgse
Focus
gemeenten. Om de arbeidsmarkt in
Aart van Bochove is een warm voorstander van regionaal structuurbeleid:“Dan moet je als regio allereerst formuleren wat je wilt en niet wilt. Stel dat de regio zich begint te ontwikkelen tot het buitenverblijf voor de Nederlandse senioren.Als je
Limburg op de voet te kunnen volgen, is een aantal jaren geleden de arbeidsmarktmonitor in het leven geroepen. www.railsite.nl
dat laat gebeuren, wordt het beeld dat je hebt als complete regio behoorlijk aangetast met alle negatieve effecten die dat heeft op bedrijven die zich hier willen vestigen. De focus van Limburg zou volgens mij duurzaamheid en kwaliteit moeten zijn. Dat betekent dat er niet zomaar grote bedrijven binnengehaald moeten worden, maar dat je selectief bent zodat er kennisintensieve banen komen. Daarmee bind je hoogopgeleiden aan de regio en verhoog je het algehele kennisniveau, zodat je eindelijk gelijk komt met de Randstad.Tegelijkertijd bevorder je op die manier de banengroei aan de onderkant van de arbeidsmarkt. De vestiging van een high tech industriepark bevordert immers de vraag naar kinderopvang, facilitaire diensten, horeca, enzovoort.” Brede lobby
“Een volgende stap is om in Den Haag en Brussel de ruimte te claimen om ambities waar te maken. Bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid hoef je momenteel voor sectorbeleid of arbeids-
5
PACTNIEUWS PACT marktbeleid niet meer aan te kloppen. Daarvoor kun je beter terecht bij het ministerie van Economische Zaken. Dat moet je dan wel goed aanpakken met een sterke, brede lobby. Het VWL kan de katalysator zijn in zo’n proces. Mij staat voor ogen hoe krachtig er tijdens de mijnsluitingen in één front werd opgetrokken naar Den Haag. Zo’n publiek-private samenwerking werkt, omdat je daarmee zowel in Den Haag als in Brussel één gezicht toont en één signaal van urgentie afgeeft. De toekomst van Limburg mag immers best een spoedeisend karakter krijgen!” Steigers bouwen
“Uiteraard ben je er niet met alleen ambities en ruimte in de regelgeving”, aldus Van Bochove.“Er moet hard gewerkt worden aan Parkstad Limburg en Roermond, waar nog grote sociale problemen zijn en waar de stedelijke structuur niet in orde is. Verder moeten er instrumenten komen om de ambities te realiseren. De afgelopen dertig jaar is alleen maar nagedacht over het bestrijden van de werkloosheid. Nu is er een tekort op de arbeidsmarkt waar we nog geen antwoord op hebben. Hoe krijg je bijvoorbeeld de overheidsdienstverlening geënt op een tekort aan chemisch technologen bij DSM? Hoe reageer je op andere nieuwe ontwikkelingen en problemen? De 10% van de bevolking die al generaties lang arm is, wordt duidelijk zichtbaar. Over de kwaliteit die je als samenleving aan deze mensen wilt bieden, zul je moeten nadenken. Het onderwijs maakt een proces van vermaatschappelij-
king door en krijgt daarmee een heel andere positie. Hoe dat vorm krijgt, is nog niet duidelijk, al is de intentie uitgesproken. De instrumenten moeten ontwikkeld worden: steigers bouwen, noem ik dat. Daarvoor is vooral ook bij ambtenaren veel kennis en empowerment nodig, een ondernemende cultuur, bestuurskracht die over grenzen durft heen te stappen, mensen die kleinschalig handelen kunnen verbinden met grootschalig denken. Het VWL heeft wat mij betreft de taak en de mogelijkheden om de mensen uit te dagen om het ‘programma Limburg’ op te bouwen. Het VWL wordt daarmee een centrum voor ‘powerbuilding’ in de goede betekenis van het woord. Het is aan de partners om kansen te herkennen, problemen gezamenlijk te benoemen en oplossingen bij de juiste partijen aan te kaarten.”
Convenant ‘Programma Limburg’
Aart van Bochove ziet het stappenplan voor het programma Limburg voor zich:“Eerst worden de krachten gebundeld om Limburg als regio sterk neer te zetten en dwarsverbanden te leggen tussen arbeidsmarktbeleid voor de regio en voor de afzonderlijke sectoren. Met een krachtige lobby wordt hier de ruimte voor bevochten, zodat je in deze spannende overgangstijd voor de arbeidsmarkt niet voortdurend aan banden wordt gelegd door de regelgeving. En verder zal Limburg zichzelf ook inhoudelijk als een actor moeten positioneren. Het moet in- en extern duidelijk zijn dat wat hier gebeurt, betekenis heeft!”
HOOG insteken voor hoog opgeleide allochtonen K
omend voorjaar gaat ProLim van start. Het project ProLim heeft als doelstelling
om 17 allochtonen met een HBO- of een academische opleiding in Limburg aan een baan bij de overheid te helpen. Dat gaat echter veel verder dan het stroomlijnen van de toeleiding naar een baan. ProLim wil diversiteitsbeleid stimuleren, waardoor overheid en bedrijfsleven de samenstelling van hun personeelsbestand in overeenstemming brengen met de bevolkingssamenstelling in hun gemeente of regio.
6
De aanpak van ProLim heeft de steun van het VWL en is de afgelopen jaren ontwikkeld bij Arbeidsvoorziening Limburg. Daar werden Abdel Benamrane en
nering bij Arbeidsvoorziening wilden wij draagvlak creëren voor het beleid en de daarvan afgeleide doelstellingen en taakstellingen voor de vestigingsmanagers van de Arbeidsbureaus. Daarnaast wilden wij de weg bereiden om de doelgroepen naar ons project te leiden.We hebben een netwerk opgebouwd om te zorgen dat wie eenmaal in ons project zit, ook kan doorstromen naar een baan en voor de arbeidsmarkt behouden blijft. Op die manier lukte het om tussen 1998 en 2000 via het Allochtonen Scholingsproject 11 consulenten en personeels-functionarissen op HBO-niveau op te leiden. Zij zijn aan het werk bij Arbeidsvoorziening en bedrijven in de regio.” Eenzelfde werkwijze wordt nagestreefd bij alle werkgevers.
Nuray Altundal in 1997 benoemd als bedrijfsadviseur minderheden. Zij gingen aan de slag om beleid op het gebied van diversiteit en intercultureel management te ontwikkelen. Abdel Benamrane:“Sinds de invoering van de Wet SAMEN op 1 januari 1998 zijn organisaties met meer dan 35 werknemers verplicht om een registratie bij te houden van het aantal allochtone medewerkers dat zij in dienst hebben. De Wet SAMEN streeft naar evenredige arbeidsdeelname van minderheden op de arbeidsmarkt; in kwantitatieve en kwalitatieve zin.Arbeidsvoorziening verzamelt als depotadres de informatie uit de jaarverslagen en gebruikt die om bedrijven te bezoeken. Daarnaast moeten bedrijven plannen ontwikkelen om bovenwettelijke (regionale) streefcijfers en taakstellingen te realiseren.
Intercultureel management
De beide Bedrijfsadviseurs Minderheden vinden dat Arbeidsvoorziening het goede voorbeeld moet geven en zich met het minderhedenbeleid moet positioneren via Intercultureel Management.Abdel Benamrane:“Intercultureel Management gaat verder dan personeelsbeleid en de personele samenstelling. Het heeft ook betrekking op de mate waarin de organisatie is afgestemd op de wensen en behoeften van alle klanten, dus ook minderheden. Het resultaat van Intercultureel Management is een kwalitatieve en kwantitatieve verbetering van het aanbod aan producten en diensten. Bovendien biedt het mogelijkheden om flexibel in te spelen op veranderingen in de samenleving. Zo helpen diversiteitsbeleid en Intercultureel Management organisaties om hun dienstverlening te verbeteren.” Draagvlak
Niet voor niets zijn de Bedrijfsadviseurs op hoog niveau ingestoken bij Arbeidsvoorziening.“Intercultureel management vereist een top-downbenadering om tot succes te kunnen leiden.Aan de top moet volstrekte duidelijkheid in beleidsstreven zijn, wil het tot op de werkplek positief uitpakken. Dat geldt voor elke organisatie en elk bedrijf”, stelt Abdel Benamrane.“Door een strategische positio-
Inmiddels zijn beide Bedrijfsadviseurs Minderheden bezig met de volgende stap.“Omdat wij van mening zijn dat ook de overheid in Limburg een voorbeeldfunctie en voortrekkersrol heeft, hebben wij ons samen met de provincie Limburg en diverse Limburgse gemeenten gericht op het realiseren van het ProLim-project, vertelt Abdel Benamrane. “Geconstateerd kan worden dat de wens om allochtonen in de organisatie op te nemen vaak wordt gehinderd door negatieve beeldvorming; vooroordelen, taalachterstand, onbekendheid met diploma’s, enzovoort. Friesland heeft daarmee ervaring opgedaan tijdens het werkervaringsproject VerFries. Mede door die bevindingen hebben wij, met steun van minister Van Boxtel van Grotesteden- en Integratiebeleid en commissaris van de koningin Van Voorst tot Voorst, een tweesporenbeleid kunnen ontwikkelen voor Limburg.Tijdens de startconferentie van ProLim, komend voorjaar, zal dit beleid in een convenant bevestigd worden door de partners van het VWL. In het ProLim-project zullen de Bestuursacademie Zuid Nederland, het adviesbureau voor personeel en organisatie ATBconsultancy en Arbeidsvoorziening Limburg 17 werkloze Limburgse allochtonen met een HBO- of academische opleiding via een werk- en leertraject aan een functie bij de overheid in Limburg helpen. Naast deze instroomdoelstelling willen wij in het kader van het VWL samen met de deelnemende gemeenten een blauwdruk ontwikkelen op het gebied van intercultureel management en diversiteitbeleid. Het gaat daarbij niet alleen om allochtonen –dat is wel ónze opdracht–, we willen bereiken dat organisaties open staan voor alle minderheidsgroeperingen. Zij hebben immers ook recht een plek in het arbeidsproces!” Prolim wordt mede mogelijk gemaakt door een subsidie van de Provincie Limburg.
7
PACTNIEUWS PACT De Limburgse Arbeidsmarktdag O
p 1 november vond in de Oranjerie in Roermond de Limburgse Arbeids-
marktdag plaats. 300 deelnemers wisselden ervaringen uit en kregen thema’s aangereikt om over na te denken.
ons personeelsbeleid zodanig in dat wij flexibel kunnen reageren op de bewegingen in de markt?” Het bedrijf kreeg daar ook concrete antwoorden op. De Hogeschool Zuyd zwengelde de discussie aan over de voors en tegens van duaal leren.“Hebben bedrijven voordeel van een dergelijk systeem?” De gemeente Kerkrade tenslotte gaf te kennen met beide voeten op de grond te willen staan temidden van de veranderende taken van de gemeente.Wethouder Bosch pleitte voor een kleinschalige aanpak. Achterkant
De vierde editie van de Limburgse Arbeidsmarkt ging van start met een waarschuwing van Jan Tindemans, voorzitter van het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg (VWL):“Er dreigt zwaar weer. Weliswaar blijft er grote vraag naar personeel, maar in sommige bedrijven en sectoren zullen banen verdwijnen. Dat vraagt om acties van het VWL.” Jan Tindemans heeft er vertrouwen in dat de partners in het VWL de noodzaak tot samenwerking in de huidige omstandigheden zien:“Werk is de basis voor welzijn en welbevinden. Die overtuiging bindt de partners in het VWL in toenemende mate. Dat wordt onderstreept door het feit dat zij financieel en inhoudelijk inbreng willen hebben.”
toelichting op de nieuwe CWI-organisatie kon Rens de Groot, directie Verandermanagement CWI Nederland , het beeld dat mevrouw Van de Ven had opgeroepen niet ontkrachten. Het enige uitzicht op ruimere mogelijkheden voor de ondernemende werkzoekende lijkt het persoonsgebonden reïntegratiebudget, waar momenteel over wordt nagedacht. Binden én boeien
Maurits Bruel, schrijver van ‘de Geluksfabriek’, gaf de bezoekers vervolgens iets om langer over na te denken. Hij pleitte ervoor om te erkennen en te waarderen dat mensen op verschillende manieren in hun werk kunnen staan. De één voelt zich geboeid door een organisatie omdat hij wil helpen de winst te maximaliseren, de ander voelt zich verbonden omdat hij graag met anderen waarden en normen wil delen. Beide types zijn nodig in een gezonde organisatie.‘Binden en boeien’ krijgt daarmee een heel andere dimensie.
Het hoogtepunt van de dag was een ‘Achterkant van het gelijk’, gepresenteerd door Marcel van Dam. Hij ondervroeg de deelnemers over nut en noodzaak van reïntegratiebeleid. De deelnemers aan het panel waren:Hans de Boer van MKB Nederland, Marjan Dunnewijk van de Hogeschool Zuyd, Kitty Roozenmond van het FNV,André Timmermans van het CWI, Paul Roosenmuller van Groen Links, Gerald Jansen van het ABP, Jan Tindemans van de provincie Limburg en voorzitter van het VWL en Jørgen Sørensen van DSM. Marcel van Dam na afloop:“Het was voor mij een uitdaging om mij in het onderwerp reïntegratie te verdiepen. De constatering van deze ‘achterkant’ was dat de deelnemers aan de Arbeidsmarktdag van de grote SUWI-reorganisatie niet veel verbeteringen verwachten.Verder verbaas ik mij dat niet geaccepteerd wordt dat er mensen zijn die zonder te werken gelukkig kunnen zijn. Natuurlijk heeft betaald werk waarde, maar dat geldt niet voor iedereen.Volgens mij hoeft dan ook niet iedereen ten koste van alles aan het werk. Reïntegratie kost handenvol geld en je kunt je afvragen wat de opbrengsten zijn. De deelnemers delen mijn mening blijkbaar niet, maar misschien heb ik ze aan het denken gezet.”
Gedachtewisseling
De workshops van Nedcar, onderwijsveld en gemeenten trokken gemotiveerde deelnemers. Nedcar had een concrete vraag:“Hoe richten wij
Waarde
8
Vervolgens werd de deelnemers op verschillende manieren een blik gegund op ‘de waarde van werk’. Mevrouw Van de Ven vertelde hoeveel geduld en moeite het haar had gekost om vanuit een werkloosheidssituatie als productiemedewerker (fase 1) over te stappen naar een baan in de zorg. In zijn
9
H
oe kunnen gemeenten snel beschikken over de expertise voor het inkopen van
In juni presenteerde het VWL een
reïntegratiediensten om werkzoekenden aan
voorstel over het inkoopbeleid van
het werk te krijgen? Over die vraag heeft het
reïntegratiediensten aan de
Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg
gemeenten. De reacties zullen
(VWL) in juni een onderzoeksrapport gepre-
worden verwerkt in een rapport
senteerd aan de gemeenten.Wiel Meijs van
waarmee partners in het VWL
het secretariaat van het VWL en Leon Soons,
aan de slag kunnen.
hoofd sociale zaken bij de gemeente Vaals, bespreken achteraf het voorstel uit dat rapport om de inkoopexpertise te bundelen.
Wiel Meijs:“De gemeenten beschikken vanaf volgend jaar zelf over een groot budget voor reïntegratiediensten.Tot nu toe werden reïntegratietrajecten voor een belangrijk deel bij Arbeidsvoorziening ingekocht.Als gevolg van de stelselherziening van de sociale zekerheid moeten gemeenten en uitvoeringsinstellingen de markt op en heeft het inmiddels geprivatiseerde reïntegratie-onderdeel van Arbeidsvoorziening, Kliq, niet langer het alleenrecht op het aanbieden van deze diensten. Daarmee dreigt expertise te verdwijnen over aanbestedingsregels, Europese regelgeving, kwaliteit, offertebeoordeling, organisatie, onderhandelingen, verschillende groepen werkzoekenden. Gemeenten doen er goed aan deze expertise zo snel mogelijk in huis te halen. Ons voorstel is dat zij rond die inkoop kunnen samenwerken, de arbeidsmarkt is immers ook regionaal georiënteerd.” Leon Soons:“Er komt veel op ons af. Samenwerking zou ons snel vooruit kunnen helpen. Bovendien zijn er financiële voordelen te halen uit het gezamenlijk inkopen van trajecten en kun je op basis van je inkoop voor de lange termijn beleid ontwikkelen. Dat zijn argumenten waar ook de politiek gevoelig voor zou moeten zijn.”
10
Wiel Meijs:“Je kunt samen met andere gemeenten een goed geëquipeerd, professioneel bureau inrichten dat de technische kant verzorgt van de inkoop van trajecten voor alle uitkeringsgerechtigden en niet-uitkeringsgerechtigden uit de regio. Daarvoor kun je gebruik maken van ervaring die in het verleden is opgedaan. Elke gemeente kan vervolgens zelf bepalen welk type trajecten nodig is voor haar werklozen.Als de gemeenten de rol van inkoper met hulp van een expertisebureau goed kunnen vervullen, hebben zij ook kansen om het beleid veel
breder vorm te geven. Er kunnen bijvoorbeeld met de Regionale Opleidingencentra en de plaatselijke welzijnsorganisaties afspraken gemaakt worden over opleidings- en begeleidingstrajecten. Op die manier kunnen zowel lokaal als regionaal economische zaken, sociale zaken en welzijn naadloos in elkaar grijpen.Als je dat goed inricht, kunnen zelfs de branches en sectoren erbij betrokken worden om de doorstroom op de arbeidsmarkt te bevorderen.” Leon Soons:“De vakambtenaren hebben nu al de grootste moeite om de zaak draaiende te houden. Ze hebben geen tijd voor een brede, regionale oriëntatie. Ik denk dat je het systeem daarom stap voor stap vanuit de praktijk moet opbouwen. De casemanager begeleidt een werkzoekende in de volle breedte en de afdeling wordt zó ingericht dat de casemanager goed gefaciliteerd wordt. Bestuurlijk moet helder zijn hoe één en ander financieel en infrastructureel geregeld is. De CWI’s richten zich op het beleid zoals we dat in de regio hebben afgesproken. Daarna kun je in gesprek gaan met de branches en sectoren. In dat geheel heb je goede trajecten nodig om de werkzoekenden te begeleiden.” Wiel Meijs:“Daarvoor heb je inkoopexpertise nodig. Je kunt er dan vervolgens over discussiëren of je als gemeente een reïntegratiebedrijf beschouwt als een soort hoofdaannemer in de inkoopketen of dat je trajecten als schuldsanering of alfabetisering zelf blijft inkopen en bewaken.” Leon Soons:“De gemeente is er heel direct voor de burger en ik denk dat daarom de behoefte blijft om trajecten zelf in de hand te houden.Als we dat niet doen, worden we alleen beleidsmaker.We hebben behoefte aan expertise voor het specificeren van de trajecten die we willen hebben.Toch zijn dit discussies over alternatieven die we volgens mij niet theoretisch moeten voeren. Laten we gewoon beginnen met het bundelen van de inkoopexpertise en in de praktijk ervaren wat de beste manier van werken is!”
Cijfers en resultaten
expertise in eigen huis halen of regionaal bundelen?
Arbeidsvoorziening Limburg
Inkoop van reïntegratie:
PACTNIEUWS PACT Openstaande vacatures (30 september 2001) VACATURES
openstaande vacatures 2000 2001
w.v. moeilijk vervulbaar 2000 2001
Sectoren Landbouw Industrie w.v. metaal Bouw Handel Horeca Reparatie Transport/opslag/communicatie Zakelijke diensten Overige dienstverlening w.v. zorg w.v. onderwijs
283 1.139 609 577 954 764 124 355 1.221 1.718 622 151
343 965 524 525 830 688 85 278 904 1.458 561 135
163 465 259 304 305 410 38 145 448 586 213 27
272 517 298 325 310 355 38 140 318 520 206 24
Totaal
7.135
6.076
2.864
2.795
Niet Werkende Werkzoekenden per gemeente (30 september 2001) GEMEENTEN Gulpen-Wittem Margraten Simpelveld Vaals Eijsden Maastricht Meerssen Heerlen Voerendaal Brunssum Onderbanken Landgraaf Kerkrade Nuth Valkenburg Beek Stein Sittard-Geleen-Born Schinnen Susteren Ambt Montfort Haelen Heel Heythuysen
GEMEENTEN 2000 276 214 237 380 214 5.296 377 4.416 235 1.140 214 1.470 2.184 309 429 380 605 3.325 279 279 265 215 149 249
2001 303 238 240 375 189 4.759 363 4.307 228 1.141 213 1.398 2.025 308 441 327 521 2.928 250 298 284 206 158 217
Maasbracht Roerdalen Roermond Roggel en Neer Swalmen Thorn Bergen Gennep Meerlo wanssum Venray Horst aan de Maas Sevenum Arcen & Velden Venlo Beesel Helden Kessel Maasbree Meijel Hunsel Cranendonck Nederweert Weert Echt LIMBURG *
2000 319 260 2.546 125 245 46 284 396 119 1.039 526 96 120 3.458 236 318 56 195 71 104 258 1.474 490
2001 315 304 2.276 118 234 51 229 332 117 881 431 86 138 3.157 233 299 57 162 71 92 357 235 1.299 438
35.918
33.272
* exclusief Cranendonck
Het aantal vacatures neemt over de hele linie af, behalve in de landbouwsector. Het personeelsvoorzieningsprobleem wordt echter niet kleiner. In sommige sectoren (dienstverlening, horeca) daalt
het aandeel moeilijk vervulbare vacatures licht, maar in andere sectoren stijgt dat aantal juist (landbouw, industrie, bouw). Het aantal niet werkende werkzoekenden blijft dalen.
11
PACTNIEUWS PACT Deelnemers Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg Provincie Limburg:
drs. J.J.M.Tindemans, gedeputeerde van Economische Zaken en Werkgelegenheid en voorzitter van het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg; dr. G.Wolfs, hoofd van de afdeling Economie, Arbeidsmarkt en Onderwijs.
drs. P. Göbbels, regiobestuurder Zuidoost Nederland FNV Regiowerk; drs. C.H.J.M. Lebens, hoofd coöperatieve dienst van de Limburgse Land- en Tuinbouw Bond; mr. D.J.J.M. Havenith, hoofd regiokantoor CNV Sittard; F. de Vries MHP, regiomanager Vakbond De Unie Sittard.
Uitvoeringsinstanties (uvi’s):
F. Kamoen, directeur GAK Heerlen-Maastricht; W.J.H.G. Caris, manager regionale uitvoering SFB uitvoeringsorganisatie; W.L.M.M. Beljaars, hoofd COG; drs. F.P.M. Petit, vestigingsmanager Cadans; mr. H.M.A. Guise, directeur GUO.
H. Duijvestein, districtsmanager district 4 Arbeidsvoorziening Limburg. Onderwijs:
drs.Th. Bovens, gemeente Maastricht; T.Thissen, gemeente Roermond; A. Heijmans, gemeente Weert; L. Heldens, gemeente Venray; mw C.C. Leppink-Schuitema, gemeente Venlo; drs. K. Scoltissen, gemeente Heerlen; F.Wagemans, gemeente Sittard.
mw. drs.A. Christophe, lid van het College van Bestuur van Agrarisch Opleidings Centrum Limburg; L.L.G.H. Scholl, voorzitter College van Bestuur Gilde Opleidingen; W.Kohl, voorzitter College van Bestuur ROC Arcus Heerlen; drs. E.H.A. van Helsland, voorzitter College van Bestuur Leeuwenborgh Opleidingen; mw. drs. M. Dunnewijk, voorzitter College van Bestuur Hogeschool Zuyd.
Sociale partners:
Secretariaat:W. Eggen en R. Bosma
mw. mr. S. van der Laak, secretaris Limburgse Werkgevers Vereniging; mw. E. Schoenmakers, secretaris Limburgse Organisatie van Zelfstandige Ondernemers;
Eerdere uitgaven van het Pactnieuws, zijn te downloaden via www.vertrouwenspact.nl
Limburgse gemeenten:
Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg Werkgelegenheids- en arbeidsmarktproblemen kunnen volgens de Europese Commissie effectiever op regionaal niveau aangepakt worden dan op nationaal of Europees niveau. Dat vormt, naast de veranderende positie van Arbeidsvoorziening, het vertrekpunt van het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg (VWL). Sinds 1997 vervult het VWL de rol van denktank. De doelstellingen en het samenwerkingsverband van partners op de Limburgse arbeidsmarkt zijn verwoord in een convenant dat in 1999 werd gesloten: het verminderen van de werkloosheid; het verbeteren van de werkgelegenheid; het realiseren van een integraal sluitende aanpak op de arbeidsmarkt; het afstemmen van beleid en middelen op de arbeidsmarkt. Om de arbeidsproblematiek op te lossen hebben de gezamenlijke partners programmalijnen geformuleerd: inschakelen stille reserves; optimaliseren inzet werkenden (employability); versterken van het onderwijs; verbeteren bedrijfsvoering; optimaliseren beleidsafstemming, middelencoördinatie. Ter concretisering zullen in 2001 projecten ontwikkeld worden.
• • • •
12
Arbeidsvoorziening:
• • • • •
Colofon Pactnieuws geeft vier keer per jaar informatie over oplossingen voor problemen op de Limburgse arbeidsmarkt. De informatie is afkomstig van de partners van het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg en RAIL. Voor meer informatie of suggesties voor projecten die aansluiten bij de doelstellingen van het Vertrouwenspact Werkgelegenheid Limburg, kunt u contact opnemen met: Dhr. R. Bosma, Provincie Limburg, Postbus 5700, 6202 MA Maastricht. tel. 043 389 74 94 fax 043 389 71 07 e-mail
[email protected] www.vertrouwenspact.nl Tekst: karin dormans bureau voor tekst en communicatie, Geleen Oplage: 2000 Ontwerp: Mediaan Communicatie Projecten, Heerlen Fotografie: Bert Janssen, Maastricht Druk:Van Hooren Drukkerij en Repro, Heerlen
