Inleiding Beste groep-8 leerling, Ben je ook zo benieuwd hoe het er op het voortgezet onderwijs aan toe gaat? Tijdens ‘Experimenteer met SCIENCE’ krijg je in ieder geval een goed beeld van het Comenius College in het algemeen en van de vestiging P.C. Boutenssingel in het bijzonder. Je mag tijdens ‘Experimenteer met SCIENCE’ overal je neus insteken: je voelt, probeert en experimenteert zelf. Zo begrijp je de dingen beter en sneller en leer je op een leuke en spannende manier iets bij over wetenschap en technologie. Je zult merken dat wetenschap allesbehalve saai is! Ik wens je namens alle medewerkers van de school veel plezier met dit wetenschappe-leuk pakket en veel succes bij het vinden van een nieuwe school!
E. Dekker directeur
3
Hoi aanstaande brugklasser, Ik ben Einstein en zal af en toe door het boekje heen wat uitleg geven. Ik maak gebruik van Lampje die jullie tips geeft. Lees het goed, dit kan je helpen. Veel plezier!
4
Inhoud Inleiding...................................................................................................................................... 3 Inhoud......................................................................................................................................... 5 Het ei van Columbus................................................................................................................. 6 Natuurkunde.............................................................................................................................. 7 Ei-weetjes.................................................................................................................................. 8 Biologie...................................................................................................................................... 10 Tekenen & handvaardigheid................................................................................................. 12 Gezondheid .............................................................................................................................. 14 Vraag: Hoe komt het nu dat een ouder ei meer gaat drijven? .................................... 16 Nederlands............................................................................................................................... 17 Frans ......................................................................................................................................... 18 Wiskunde.................................................................................................................................. 21 Inleiding.................................................................................................................................................................................... 3
Ik ben Lampje. Inhoud ...................................................................................................................................................................................... 5 5 ............................................................................................................................................................................................... 5
In januari 2011 kun je op de website van Natuurkunde ............................................................................................................................................................................ 7 Comenius (PCB) 7 ............................................................................................................................................................................................... 7 Ei-weetjes ................................................................................................................................................................................ 8 opdrachten nakijken. Het ei van Columbus................................................................................................................................................................ 6
8 ............................................................................................................................................................................................... 8 Biologie .................................................................................................................................................................................. 10 Tekenen & handvaardigheid.................................................................................................................................................. 12 13 ........................................................................................................................................................................................... 13 Gezondheid............................................................................................................................................................................ 14 Vraag: Hoe komt het nu dat een ouder ei meer gaat drijven?............................................................................................... 16 Nederlands............................................................................................................................................................................. 17 Frans ...................................................................................................................................................................................... 18 Wiskunde ............................................................................................................................................................................... 21
5
Het ei van Columbus Kun jij een ei laten vallen van twee meter hoog zonder het te laten breken? Dat is de opdracht van een wedstrijd die jullie gaan uitvoeren. Elke school krijgt twee minuten voor de presentatie en dertig minuten om alles op te bouwen. Nadat elk team zijn ei heeft laten vallen, heeft het één minuut om de resultaten te presenteren. De jury van het Comenius College looft prijzen uit voor het meest geslaagde experiment, de origineelste oplossing, de snelste afdaling waarbij het ei nog heel blijft, de nauwkeurigste landing en de beste beschrijving van het experiment. Zowel winnaars als verliezers zullen het heel leuk vinden om mee te doen. Elk team krijgt dezelfde materialen: 4 25 25 150 5 5 1 1 3
6
A-4tjes plastic rietjes stokjes cm draad cm plakband elastiekjes schaar ei (tussen 55 en 60 g) ballonnen
Wees voorzichtig met het ei!
Natuurkunde Ei in de fles. Een hoepel heeft een groot gat waar jij makkelijk zelf doorheen kunt. Een naald heeft een heel klein gaatje en jij bent veel te groot om daar zelf door heen te passen. Toch kunnen grote dingen soms (vanzelf) wel door kleine gaatjes. Nodig: hardgekookt ei, fles met brede hals (bijv. van Heinz tomatensoep), lucifers, volwassene en 10 minuten. 1. Pel het hardgekookte ei. 2. Zet de melkfles voor je op tafel. 3. Zet het ei op de fles. vraag 1: Past het ei er zonder te duwen doorheen? 4. Haal het ei er weer af. 5. Steek drie lucifers af en doe deze in de fles. 6. Zet het ei op de fles met de brandende lucifers. vraag 2: Wat gebeurt er nu? vraag 3: Hoe denk je dat dat komt?
Ik snap er niets van.
7
Ei-weetjes
8
9
Biologie Het inwendige van een ei.
Schrijf bij elk deel het juiste nummer: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
10
Dooier Kiemschijf Hagelsnoeren Dik eiwit en dun eiwit Schaalvliezen Luchtkamer Schaal Eihuidje
Ik voel me echt een ei.
Eitjes in het dierenrijk.
Goed lezen! Nakijken in januari 2011
Hoe planten dieren zich voort? Het vrouwtje van een…
produceert…
omdat…
kies uit: - geen eieren - één ei(tje) tegelijk - meerdere eitjes
kies uit: - de overlevingskansen van de eieren klein is - het eitje wordt inwendig bevrucht - een jong wordt levend geboren - het vrouwtje legt het eitje of de eitjes en broedt ze uit
-
heel veel eitjes
-
het vrouwtje legt het eitje of de eitjes en ze komen vanzelf uit
kikker koe slang haai karper mens hagedis merel mier slak
11
Tekenen & handvaardigheid Paaseieren schilderen. Pasen vieren zonder beschilderde eieren is bijna ondenkbaar. Hieronder een tip hoe je ze een kleur geeft.
Koken tot ze een kleur hebben: Je kunt de eieren kleuren door een natuurlijk kleurmiddel toe te voegen. - Leg de eieren op de bodem van een pan, niet op elkaar stapelen. - Doe water in de pan tot alle eieren helemaal onder water liggen. - Voeg een theelepel azijn toe (dit maakt de schaal poreuzer, zodat de kleur beter pakt). - Voeg de natuurlijke kleurstof toe. - Breng het water aan de kook. - Kook de eieren vijftien minuten. - Laat de eieren afkoelen. - Ben je niet tevreden met de kleur? Laat de eieren dan een nacht, bedekt met het kleurmiddel, in de koelkast staan. - Let op: Hoe meer eieren je tegelijk kookt, hoe meer kleurstof je moet nemen.
Een paar voorbeelden van natuurlijke kleurmiddelen: - Bieten: licht rood. - Schil van limoen/sinaasappel, wortel, selderijzaad: licht oranje. - Saffraan, kurkuma: geel. - Spinazieblaadjes: licht groen. - Sterke koffie, koffiedrap, uienschillen: beige/bruin. - Bosbessen: blauw. 12
Mooi he!
Ei-verftechnieken. - Breek de schaal van het gekookte ei door het over tafel te rollen en leg het dan tien minuten in een bad van voedingskleurstof. Afpellen en in mooie eierdopjes serveren. - Bedruppel de schaal van het ei met kaarsvet voordat je het ei in een verfbad legt. Laat het ei drogen en haal dan het kaarsvet er af. Herhaal dit eventueel een paar keer met verschillende kleuren. Begin altijd met de lichtste kleur. - Kleef kleine plantjes op het ei en kook het. Verwijder de plantjes en je ziet een prachtig wit lijnenpatroon.
Baby uit een ei. Nodig: eischalen van gebruikte eieren, zelfhardende witte klei, lijm, zout of zand, verf, penseel of stift en eventueel watten. Opdracht: laat op de bodem van een lege eischaal een paar druppels lijm vallen en meteen daarna een lepeltje zand of zout. Het ei blijft nu vanzelf rechtop staan. Uit de klei maak je een baby-tje: - Het hoofd (balletje) - De armpjes (worstjes) - Een stukje romp (groter balletje) Zorg ervoor dat het in verhouding is met het ei (de baby komt zonet uit het ei, om ’t zo te zeggen). Maak alle delen goed aan elkaar en werk de vorm wat bij. Deze baby moet nu passen in de eierschaal. Eventueel kun je het teveel aan lege ruimte opvullen met watten of zand. Laat de baby eerst drogen en breng dan een gezichtje aan met verf en penseel of met stift.
13
Lekker vers!
Gezondheid De versheid van de eieren testen. Versheidstest na het breken van het ei: - Een vers ei heeft een stevige, bolle dooier waaromheen stevig eiwit zit. - Een ei van één à twee weken oud heeft een iets vlakkere dooier en het eiwit begint aan de randen dunner te worden en uit te vloeien. - Hoe ouder het ei wordt, hoe platter de dooier en hoe wateriger het eiwit.
Versheid kun je horen! Nodig: een vers ei en een oud ei. Als je een vers ei zachtjes bij je oor heen en weer schudt, hoor je niets. Doe hetzelfde met een oud ei, dan hoor je de inhoud van het ei bewegen.
Versheid kun je zien! Nodig: een zaklantaarn, toiletrol, plakband, een vers ei, een ei van drie weken oud, een ei van zes weken oud. Aan de inhoud van een ei kun je ook zien of het ei vers of oud is. Plak de toiletrol met plakband zo op de voorkant van een zaklantaarn dat er geen licht door de rand schijnt. Doe de zaklamp aan en houd het ei met de bolle kant tegen de toiletrol aan. Hoe groter de luchtkamer, hoe ouder het ei.
14
Een windei: Nodig: een rauw ei en een kop azijn. Opdracht: door een ei twee dagen in een kopje azijn te laten liggen, lost de kalkschaal helemaal op. Er blijft dan een zakje over dat aanvoelt als een ballon die gevuld is met water. Een ei zonder schaal wordt een windei genoemd. Jonge hennen leggen ook wel eens zulke eieren. De boer is daar niet blij mee, want deze eieren zijn niet te verkopen. Vandaar de uitdrukking: “Het zal hem geen windeieren leggen”.
Ahum … een windei kun je niet eten hoor. Deze wordt vaak door de kippen zelf … ahum … opgegeten. Ik moet er niet aan denken … ahum … lijkt me niet echt lekker.
15
Versheidstest zonder het ei te breken. Nodig: een vers ei en een oud ei, keukenzout en een hoge kan. Opdracht: Giet een liter water in een hoge kan en voeg veertig gram keukenzout toe. Leg het ei in het water. - Een ei van één à twee dagen oud zakt langzaam naar de bodem. - Een ei van drie weken oud gaat op zijn punt staan. - Een ei van zes weken oud gaat “hangen”. - Een ei dat blijft drijven is zo oud, dat deze beter niet meer kan worden gegeten.
Vraag: Hoe komt het nu dat een ouder ei meer gaat drijven? Het antwoord vind je in januari 2011 op de website van Comenius.
16
Nederlands ?
In januari 2011 kun je het nakijken via de website.
t, de b
, de huism
Welke ei-ij past in het den kan!
Wat een kip l
dieren, zoals de g
Allerl de r
ger, de patr
s, enz. l
den niet alt
De kip is echter ook niet te ben Z
w
d een h
nu in de w
land, het bl
,de h
,rond de v
ft een heel karw
Dan hebben we nog niet uitgew elke dag afsch Maar
elke dag verbl Want het bl Om te
b
tje kw
om het af te sch
d over de p
t te raken. dse
den.
n in haar hartje om tje.
na vergeten hoe de kip ons
genl
k
d. ft zonder enige tw
ndigen nog deze w
fel toch een echte lekkern
!
ze raad:
R
s je ooit naar een afgelegen
p
nzen welk dier je in de tr
en geen
lzaam leventje.
ver of langs het w
d te moeten nemen van haar
zo na zouden w
svogel,
den.
doet er meer dan een dag over om haar
Loopt z
t, de
land, dan hoef je zeker niet te
n meeneemt om je daar rond te l
zige honger te moeten l
den
den. ei …ij
17
Frans Un oeuf is enough. Een Frans dominoeufspel (dominospel): Spel: elke speler krijgt vijf dominostenen om te starten. Er wordt één steen gelegd. Er mag langs beide zijden een dominosteen bijgelegd worden. Als de vertaling maar klopt. Tip: kopieer de basisstenen – het aantal varieert naar gelang het aantal spelers en de mogelijke duur van het spel.
Comment t'appelles tu? Je m´appelle Lampje.
18
19
Lekker ingewikkeld hé!
20
Wiskunde Een driepunts-ei, bepaald door de driehoek ACD. Nodig: liniaal, potlood, passer, papier. Doen: stap voor stap tekenen:
21
