jaarverslag 2009
Inhoudsopgave Voorwoord Missie en Identiteit Raad van Toezicht In de prijzen
3 4 4 4
Bestuur en bestel
5
De vereniging
6
Televisie
7
Radio Nieuwe media
11
Uitgeverij
13
Communicatie & Marketing
14
12
2
Voorwoord 2009 was voor de VARA een bijzonder jaar. Het was het jaar waarin Vera Keur afscheid nam en ik als voorzitter het stokje van haar mocht overnemen. Daarnaast liet Biografie van een Omroep, van de hand van Huub Wijfjes, zien welk een indrukwekkende positie de VARA als omroep altijd heeft ingenomen. Niet alleen vanaf het prille begin in 1925, maar ook in het heden waarin Wijfjes de VARA kwalificeert als een moderne grote crossmediale speler in het landschap van de publieke omroep. Het is daarom voor mij een eer om die omroep te kunnen leiden. We kijken ook terug op een jaar waarin het Commissariaat voor de Media het ledenaantal van de omroepverenigingen heeft vastgesteld als uitgangspunt voor de verdeling van zendtijd en geld en met het oog op een nieuwe concessieperiode. Hoewel onze actie met betrekking op de werving en het behoud van het aantal leden conform de prognoses was, eindigde de VARA ten opzichte van de andere grote omroepen toch op een licht teleurstellende positie. Desondanks constateert het bestuur met tevredenheid dat de minister de VARA in 2009 liet weten dat de omroep aan de vereisten voldoet om een nieuwe concessie te krijgen. Op vele verschillende manieren stond de programmering van de VARA in 2009 volop in de schijnwerpers en was ze letterlijk en figuurlijk talk of the town. Het is daarom verleidelijk om specifieke voorbeelden en namen te noemen. Niet alleen past ons hierin bescheidenheid, maar veeleer volstaat de constatering dat er een rode lijn loopt vanuit de vertegenwoordiging van de leden van de VARA in de Verenigingsraad naar de programma’s waarmee we zo succesvol zijn. Die lijn is van levensbelang voor de VARA én ze is een voortdurende inspiratiebron voor de programmamakers. Ik wil er maar mee zeggen dat het bestuur trots is op de programmatische prestaties van de VARA in 2009. Prestaties die mede konden worden geleverd dankzij een inspirerende Verenigingsraad!
Cees Korvinus Voorzitter
3
Missie en identiteit De VARA wil als onafhankelijke en progressieve omroep bijdragen aan een samenleving waarin zoveel mogelijk mensen goed geïnformeerd zijn, aan het publieke debat deelnemen en participeren in cultuur en maatschappij. Daarbij wil de VARA aandacht besteden aan nieuwe ontwikkelingen en grenzen verkennen. De VARA laat zich hierbij inspireren door beginselen en waarden uit de sociaaldemocratie en het humanisme, waaronder de gelijke behandeling van mensen, het belang van sociale rechtvaardigheid, de bescherming van de menselijke waardigheid en de internationale verbondenheid van mensen. Als journalistieke organisatie stelt de VARA geen mening voorop, maar laat ze mensen graag zelf nadenken. Dat neemt niet weg dat de VARA soms ook stelling zal nemen. Het programma-aanbod van de VARA onderscheidt zich door een progressieve inhoud, door professionele kwaliteit, originaliteit, toegankelijkheid, betrokkenheid, kritisch vermogen, humor en durf. Op basis van haar missie, identiteit en specifieke expertise zal de VARA zich bij haar programma- en contentbeleid richten op de volgende speerpunten: maatschappelijke/politieke/culturele informatie en debat, consumenteninformatie, natuur en milieu, cabaret/satire en daarmee samenhangend amusement, kennisquizzen en drama & cultuur.
Raad van Toezicht De Raad van Toezicht (RvT) is belast met het toezicht op en de controle van het bestuur. Daarnaast heeft de raad tot taak de Verenigingsraad (VR) te adviseren.
De raad kent gedurende 2009 de volgende samenstelling: Dhr. C.J.D. Waal (voorzitter), Leiden Dhr. J. Bruins (vice-voorzitter), Den Haag. Dhr. G.Th. den Uyl, Odijk Dhr. Th. H. Roes, Leiden Mevr. G.J.J. Prins, Utrecht Mevr. A.M. de Groot, Vogelenzang Dhr. F.J.M. Crone, Leeuwarden
In de prijzen… Een goede indicatie voor het slagen van vernieuwing en voor het handhaven of vergroten van de kwaliteit is de toekenning van diverse prijzen door vakjury’s of het publiek. Een opsomming van het prachtige resultaat in 2009: • De telefilm Coach ontvangt op het Festival Européen des 4 Ecrans in Parijs de Silver Screen Award. • De laatste dagen van Emma Blank ontvangt een Gouden Kalf voor het Beste Scenario en op het Filmfestival Venetië wordt de film beloond met het Label Europa Cinémas. • De film Spion van Oranje wordt beloond met een Gouden Film. • Zembla ontvangt voor de uitzending‚ ’Gijzeling in Almelo‘ De Loep, de prijs van de Vereniging van Onderzoeksjournalisten. Deze prijs wordt toegekend aan journalisten voor producties die door opzet, aanpak en uitwerking tot voorbeeld strekken voor collega’s. • De onderzoeksjournalistieke rubriek Zembla (VARA/NPS) wint in 2010 een Beeld en Geluid Award in de categorie Informatie voor de aflevering ’Vieze ziekenhuizen‘ uit 2009. • De Kinderen voor Kinderen Karaoke ontvangt de Cinekid New Media Award, voor de beste jongerenwebsite. • Cabaretier Alex Klaassen ontvangt De Neerlands Hoop. • Wim Helsen ontvangt voor Het uur van de prutser De Poelifinario. • Claudia de Breij wint de Zilveren Radioster voor Radiovrouw van het Jaar 2009.
4
• Actrice Carine Crutzen wint in 2010 een Beeld en Geluid Award voor Beste Actrice voor haar rol als Kristel in de VARA-dramaserie Vuurzee uit 2009. • Acteur Mark Rietman wint in 2010 een Beeld en Geluid Award voor Beste Acteur voor zijn rol als Peer in de VARA-dramaserie Vuurzee uit 2009. • De tv-film Anvers uit de VARA/NPS/ VPRO-dramareeks One Night Stand wint een Gouden Kalf voor beste televisiedrama 2009 én een FIPA d‘Or Grand Prize in de categorie Drama.
Omwille van de programma’s… Voor de VARA is het van essentieel belang dat leden voor de omroep (blijven) kiezen omwille van datgene waar zij voor staat en omwille van de programma’s en andere activiteiten (en dus niet in eerste instantie voor een eventueel cadeau dat aan het lidmaatschap is verbonden). Daarom wordt steeds gekeken naar nieuwe mogelijkheden om de leden de belangrijke meerwaarde te laten ervaren van hun lidmaatschap.
Op 6 november 2009 verleent minister Plasterk de VARA een erkenning voor de periode van 1 september 2010 tot 1 januari 2016. Ook besluit de minister om MAX wél en LLiNK geen definitieve erkenning te verlenen. PowNed en Wakker Nederland (WNL) krijgen een voorlopige erkenning.
Bestuur en bestel Het VARA-bestuur bestaat uit twee leden. Voorzitter tot 1 oktober 2009 is Vera Keur. Zij vervult het voorzitterschap van de VARA dan ruim dertien en een half jaar. In het voorjaar van 2009 benoemt de Verenigingsraad Cees Korvinus per 1 oktober 2009 als nieuwe voorzitter. Penningmeester is Mark Minkman. Het bestuur is tevens de algemene bedrijfsleiding.
De visitatie Eind april 2009 presenteert de Visititatiecommissie haar eindrapport. De commissie is ingesteld om te beoordelen hoe de publieke omroep zijn taakopdracht in de periode september 2004 - januari 2008 heeft uitgevoerd.
De ledentelling en de erkenning Net als voor alle andere (ledengebonden) omroepen staat 2009 bij de VARA voor een belangrijk deel in het teken van de erkenningsaanvraag voor de periode 2010 – 2015 en van de daarbij horende ledentelling. Omdat de ledentelling plaatsvindt op 1 april, worden de eerste drie maanden van het jaar benut om zoveel mogelijk nieuwe leden te werven.
Wat de VARA betreft, oordeelt de commissie niet alleen positief over haar verankering in de samenleving, maar ook over de wijze waarop ze verantwoording aflegt m.b.t. haar verplichtingen, over de vertaling van haar missie in concrete programmatische keuzes en over haar samenwerking met andere omroepen.
Op 30 maart wordt het ledenbestand aangeleverd bij het Commissariaat dat vervolgens een steekproef uitvoert om na te gaan of de gegevens betrouwbaar zijn. Het ledenbestand van de VARA blijkt zo accuraat, dat van alle 500 leden uit de steekproef wordt vastgesteld dat ze voldoen aan de eisen van de Mediawet. Een en ander leidt er toe dat het Commissariaat op 2 juli 2009 het aantal VARAleden officieel vaststelt op 360.356.
Daarnaast stelt de commissie vast dat de VARA haar doelstellingen realiseert m.b.t. het kijk- en luistertijdaandeel op de verschillende netten en zenders en dat het publiek ook op internet de VARA in ruime mate weet te vinden én te waarderen. De code beloningsbeleid Op 1 september treedt het zogenaamde Beloningskader Presentatoren in de Publieke Omroep in werking. Het bevat een regeling voor onder anderen presentatoren en programmakers van wie duidelijk is dat hun honorering in hoge mate wordt bepaald door de marktwerking. Afwijking van de vastgestelde normen is alleen in uitzonderlijke omstandigheden toegestaan en is aan strikte regels gebonden.
In een tijd waarin steeds minder mensen lid zijn van een vereniging (of bereid zijn dat te worden), realiseert de VARA daarmee haar doelstelling. Dat neemt echter niet weg dat de VARA van alle grote omroepverenigingen momenteel het minste aantal leden telt. Waar het gaat om de kijk- en waarderingscijfers behoort de VARA tot de top 3, maar hoge waardering blijkt zich niet automatisch te vertalen in een even hoog ledental.
Het beloningskader geldt overigens alleen voor nieuwe overeenkomsten. Bestaande overeenkomsten worden gerespecteerd. Voor de VARA betekent dit concreet dat er vanaf 2010 mogelijk een beroep gedaan zal worden op de mogelijkheid tot afwijking van de normen.
In de laatste week van juli dient de VARA bij het Commissariaat voor de Media haar erkenningsaanvraag in voor de periode 2010 – 2015. Het daarbij horende beleidsplan bevat onder meer het voorgenomen programmabeleid voor televisie, radio, internet en nieuwe media. In dat plan werkt de VARA de zes inhoudelijke speerpunten uit zoals die worden geformuleerd in de Missie & Identiteit (zie pagina 4).
Samenwerking met andere mediabedrijven Begin 2009 stelt minister Plasterk een commissie in die zal adviseren over innovatiemogelijkheden binnen de pers en over de toekomst van de nieuws- en opinievoorziening in Nederland.
Het beleid voor de komende jaren richt zich naast een intensieve programmaontwikkeling ook op het levend houden van de vereniging, het betrekken van de leden bij het programmabeleid en het vergroten van het gevoel van verbondenheid bij de leden.
In haar rapport (dat in juni verschijnt) stelt de commissie vast dat de crisis waarin de Nederlandse kranten zich bevinden niet incidenteel is. Dagbladen vinden steeds minder aansluiting bij het publiek door – onder meer - de uitbreiding van het televisie- en tijdschriftenaanbod, de gratis kranten en de ‘digitale revolutie’.
5
Als gevolg van het rapport roept de minister roept op om de mogelijkheden van journalistieke samenwerking tussen de krantenuitgevers en de publieke omroepen te verkennen.
De vereniging De verkiezingen en de nieuwe voorzitter In het voorjaar van 2009 vinden de verkiezingen voor een nieuwe Verenigingsraad (VR) plaats. Er zijn in totaal 46 kandidaten voor 35 vacatures. Alle VARA-leden krijgen, via het ledenblad Uitgesproken, een stembiljet toegestuurd. Daarnaast bestaat ook de mogelijkheid om via een speciale verkiezingssite een stem uit te brengen. Op 7 maart wordt, tijdens een feestelijke bijeenkomst, afscheid genomen van de vertrekkende leden. De nieuwe en herkozen leden worden op die dag officieel geïnstalleerd voor een periode van vier jaar.
De VARA geeft aan de oproep gevolg door onderhandelingen te starten met de Volkskrant. Er wordt onderzocht hoe beide partijen kunnen komen tot journalistieke samenwerking rondom de gemeenteraadsverkiezingen in 2010, tot de ontwikkeling van een nieuwe buitenlandrubriek, tot de uitwisseling van beelden en materiaal en de mogelijkheid om een nieuw tijdschrift op te zetten. De uitwerking van de projecten zal in 2010 plaatsvinden. De toekomstverkenning Hoewel minister Plasterk de omroepverenigingen een erkenning verleent voor de komende vijf jaar en daarmee kiest voor bestendiging van het huidige bestel, kondigt hij in 2009 ook aan een toekomstverkenning naar de publieke omroep te willen uitvoeren.
De nieuwe VR kan vrijwel meteen aan de slag om een opvolger te benoemen voor de zittende voorzitter Vera Keur, die per 1 oktober 2009 haar functie neerlegt. In een extra VR-vergadering op 11 april 2009 wordt Cees Korvinus, in een gezamenlijke voordracht van het bestuur en de Raad van Toezicht, ter benoeming aan de VR voorgedragen.
Vooruitlopend op de uitkomsten van deze verkenning spreekt Plasterk in een interview in het Parool de verwachting uit dat, na 2015, in Hilversum ‘alles anders’ wordt omdat de techniek grote(re) invloed krijgt op het kijkgedrag. Die verschuiving in het kijkgedrag ondermijnt het huidige systeem van netten en omroepen, aldus Plasterk.
Teken van Verdienste Tijdens de VARA Roodshow in Arnhem wordt door de Raad van Toezicht het Teken van Verdienste uitgereikt aan Caroline van de Burgt, Annie van Es en Wiebe Lageveen. Zij krijgen de onderscheiding omdat zij zich bijzonder hebben ingezet voor de VARA (respectievelijk voor het Kinderen voor Kinderen Songfestival en voor de VR). Tijdens de afscheidsbijeenkomst van vertrekkende VRleden krijgt ook Wim Dalhuisen, vanwege zijn bijzondere inzet voor de VARA, het Teken van Verdienste.
Goed bestuur en integriteit Voor de landelijke publieke omroep geldt een aantal richtlijnen voor ‘goed bestuur en integriteit’. In dat kader kent VARA onder meer een integriteitregeling die normen, gedragsaanwijzingen en opgavenverplichtingen bevat waaraan medewerkers, bestuurders en toezichthouders zich moeten houden. De regeling is er tevens ter voorkoming van (de schijn van) vermenging van privébelangen of belangen van derden met de zakelijke belangen van de omroep.
Ledengroepen, ledenpanel en focusgroepen De ledengroepen, die op gezette tijden met de directie en programmamakers in discussie gaan over de programma’s, zijn van groot belang voor de VARA. In 2009 discussiëren in totaal ongeveer 350 leden met programmamakers en de directie over Nieuwslicht, De Mike en
Elke VARA-medewerker ontvangt jaarlijks de regeling en wordt daarbij schriftelijk geattendeerd op het belang van naleving. Iedere medewerker bij een publieke omroep moet bovendien jaarlijks een verklaring over nevenfuncties/-werkzaamheden indienen, ook als men die niet heeft. Op de VARA-site zijn onder meer de rubrieken Verantwoording en Mediacode te vinden waarin duidelijkheid wordt verschaft m.b.t. de gevolgde wijze van besturen en werken. De Mediacode komt per 1 januari 2010 bovenop de bestaande richtlijnen voor goed bestuur en integriteit en maakt voor het publiek transparant waar omroepen voor staan en waarop ze kunnen worden aangesproken.
Afscheid Vera Keur
6
Thomasshow, De Wereld Draait Door, het speerpunt Consumenten en over de radioprogramma’s Argos en De Heer ontwaakt! Aan de deelnemers wordt niet alleen gevraagd wat zij van deze programma’s vinden, maar er wordt ook intensief gesproken over de VARA-uitstraling en de presentatie van de programma’s.
televisie Algemeen Het mag duidelijk gezegd worden: 2009 is een zeer goed jaar voor de VARA. Dat geldt voor diverse gebieden: het kunnen versterken van het VARA-profiel, de gekregen en gecreëerde mogelijkheden om te innoveren, de grote hoeveelheid zendtijd waarin de VARA haar programma’s kan uitzenden en de rol van internet bij het versterken van de programmering. Programma’s die het altijd al goed deden, zoals Kinderen geen bezwaar, Pauw & Witteman, De Wereld Draait Door en de quizzen, mogen zich verheugen op nóg meer belangstelling. Nieuwe programma’s zijn succesvol of minimaal een goede poging om de kijker te verrassen met vernieuwende televisie. En met een paar spraakmakende projecten (zoals De Onrendabelen) toont de VARA ook duidelijk waar zij voor staat. Aan het tot uitdrukking laten komen van de VARA-identiteit in de programmering wordt langs twee lijnen gewerkt. Op de eerste plaats gaan bestuur en mediadirectie wederom met alle programmateams in gesprek over de betekenis van elk programma en over de vraag wat een programma tot een (goed) VARA-programma maakt. Op de tweede plaats worden enkele onderscheidende nieuwe programma’s ontwikkeld en projecten uitgevoerd. Voorbeelden hiervan zijn: • Gifkikkers: een programma waarin het milieu centraal staat. • Joop.nl: een progressieve opinie- en debatsite. • Kassa Klimaat en speciale programmering rondom de klimaattop in Kopenhagen. • De documentaire De Onrendabelen en het daarop aansluitende debatprogramma Eigen schuld dikke bult!
Een bijzondere ledengroep in 2009 is ‘Nieuws en Actualiteit’ die wordt georganiseerd op verzoek van een student aan de Hogeschool van Amsterdam. Voor haar afstudeerscriptie - met als hoofdvraag ‘Wat is de nieuwsbehoefte van VARA-leden tussen de 35 - 45 jaar’ - heeft zij o.a. kwalitatief onderzoek gedaan onder een groep VARAleden. Een en ander moet leiden tot een programmavoorstel voor een VARA-programma, met name gericht op de genoemde doelgroep, over nieuws en actualiteiten op Nederland 3. Ondertussen blijft het aantal deelnemers aan het ledenpanel groeien. De teller staat nu op 700. Via e-mail en internet krijgen de deelnemers vragenlijsten toegestuurd over het blad Kassa, de internetsite Scan, het themakanaal Humor TV 24 en de programma’s Top of Flop, Claudia op vrijdag en Vrouw en Paard. De grote betrokkenheid van de deelnemers blijkt onder andere uit de goede respons en de uitgebreide wijze waarop de open vragen worden beantwoord. In tegenstelling tot de ledengroepen, die eenmalig rondom een bepaald thema bij elkaar komen, wordt aan de deelnemers aan een focusgroep onder andere gevraagd een programma gedurende een wat langere tijd kritisch te volgen of een pilot van een programma te bekijken. Voor twee bijzondere onderzoeken wordt in 2009 een beroep gedaan op de deelnemers van de focusgroep. Het eerste onderzoek is van de afdeling Nieuwe Media en betreft één van de VARA-sites. Het tweede betreft een kwalitatief onderzoek naar de VARAgids en het ledenblad Uitgesproken. Ook worden de deelnemers aan de focusgroep gevraagd mee te doen aan het testen van het nieuwe consumentenprogramma Weet wat je koopt.
De VARA wil, vanuit haar missie, een omvangrijk en breed samengesteld publiek informeren over wat er in Nederland en in de wereld gaande is. Alle programma’s die voor een sterke basis zorgen (zoals De Wereld Draait Door, Pauw & Witteman, NOVA, Lieve Paul, Kassa, Kinderen geen bezwaar en Zembla) vinden in 2009 doorgang. Die basis wordt aangevuld met vernieuwende programma’s waarbij de VARA haar nek uitsteekt. Een voorbeeld hiervan is Vrouw & Paard, waarin vijf vrouwen wekelijks praten over de actualiteit. Van een aantal (speciale) programma’s in 2009 mag gezegd worden dat die in het bijzonder de ambitie vertolken om het profiel van de VARA te versterken. Dat zijn onder meer Gifkikkers, Kassa klimaat en de speciale klimaatprogrammering rondom Kopenhagen, de documentaire De Onrendabelen en het programma dat daarop voortborduurde, Eigen schuld dikke bult! Als gekeken wordt naar het totale pakket van VARAprogramma’s, is er duidelijk sprake van een evenwichtige verhouding tussen informatieve en verstrooi-
7
ende programma’s met een accent op de informatieve programma’s. Diversiteit De VARA wil met haar programmering ook meer allochtone Nederlanders bereiken en streeft in dat kader naar een grote diversiteit binnen haar werknemers voor en achter de schermen. Daarom is de VARA aanwezig op de Diversiteitsbeurs, wordt gestart met een grote wervingsactie en wordt een database opgezet met allochtone kandidaten voor verschillende functies. Daarnaast worden contacten gelegd met organisaties voor hoog opgeleide Turkse en Marokkaanse potentiële collega’s. Ondanks deze inspanningen blijft het echter moeilijk om allochtone medewerkers te werven. Daarom blijft de VARA intensief zoeken naar manieren om haar doelstellingen op dit vlak te realiseren.
De Onrendabelen
De speerpunten Consumenteninformatie Omdat een crossmediale aanpak bij de VARA vooropstaat wordt in 2009 besloten tot een aanzienlijke vernieuwing en uitbreiding van de Kassa-website. De aandacht voor de klimaattop in Kopenhagen is een goed voorbeeld van een thema dat op alle platforms (radio, tv, internet) uitgebreid wordt belicht. Onder de noemer ‘Wat laat U achter, Kopenhagen 2009’ wordt zo een krachtige boodschap neergezet in diverse programma’s en projecten waarbij elk programma en medium op eigen wijze invulling geeft aan het thema. Natuur & Milieu Vroege Vogels had al in 2008 meer ‘gezicht’ gekregen door ook op televisie het hele jaar door aanwezig te zijn. In 2009 wordt de internetsite flink vernieuwd (met o.a. de weblog van Menno Bentveld en de veel bekeken ‘Vogel Top 100’) zodat bezoekers nog sterker betrokken worden bij het programma én de site.
Van linksaf: Tof Thissen, Dick Swaab, Paul Witteman, Theo Doreleijers en Bram Orobio de Castro
In augustus is op Nederland 3 een pilot te zien van Gifkikkers, een aantrekkelijk vormgegeven programma waarin de bedreigingen voor het milieu centraal staan. Hoewel het programma goed beoordeeld wordt door de kijkers, krijgt het helaas vooralsnog geen plek in het schema. Informatie & Debat In 2009 besteedt de directie, zoals al gezegd, veel aandacht besteed aan gesprekken met programmamakers over thema’s die het progressieve profiel van de VARA (extra) reliëf (kunnen) geven. De programma’s rond de klimaattop in Kopenhagen vormen hier een goed voorbeeld van, maar spraakmakend (en veelbeken!) is zeker ook de documentaire De Onrendabelen, over de verwaarlozing van een groep mensen die aan de rand van samenleving leeft. De week erna volgt het discussieprogramma Eigen schuld, dikke bult!, dat verder ingaat op dit thema. De uitzendingen leveren veel publiciteit voor het onderwerp op en zetten het (weer) op de kaart.
Vroege Vogels met Menno Bentveld en Andrea van der Pol
8
Annie M.G.
Francisco van Jole (links) en Maarten van den Heuvel De Ombudsman met Pieter Hilhorst
Joop.nl is de progressieve opinie- en debatsite van de VARA die in het najaar van start gaat, met Francisco van Jole als editor-in-chief.
(18-25 jaar), waarbij de VARA met Amnesty en Cool Politics samenwerkt.
In 2009 wordt ook het programma De Ombudsman ontwikkeld dat in het teken staat van overheidsoptreden jegens burgers. Het programma wordt vanaf januari 2010 uitgezonden.
Cabaret, satire, amusement Het themakanaal HumorTV wordt versterkt door een beter herhalingsbeleid, een creatief hergebruik van het archief en door het verbeteren van de kwaliteit en kwantiteit van de aangekochte programma’s.
Een goed voorbeeld van het levendig houden van discussies door middel van input via internet is Blikvoer, een videodebatsite speciaal gericht op de jonge doelgroep
Met Van Zon op Zaterdag wordt een langgekoesterde wens van de VARA gerealiseerd om een nieuw satirisch programma voor de zaterdagavond te ontwikkelen. In
9
Kinderen voor Kinderen 30 jaar
juni vindt de eerste uitzending plaats en begin 2010 zal de VARA een kleine serie maken die als opmaat fungeert voor een heropleving van de satire binnen de VARA-programmering.
Het jaarlijks terugkerend project One Night Stand, waarin jonge makers en acteurs een kans krijgen, is een voorbeeld van een podium voor innovatie en talentontwikkeling.
In Comedy Corner maakt Nederland kennis met comedy van over de grenzen, nieuwe ontwikkelingen en talenten. Stand-up comedians, comedyseries, satirische tv-programma‘s, internetfilmpjes, films, Nederlandse cabaretiers in het buitenland passeren de revue. Frank Evenblij, bijgestaan door Leon Happé, presenteert het programma en ontvangt Nederlandse comedians die hun visie geven op buitenlandse comedy. Drama Ook dramaproducties worden in 2009 crossmediaal ‘aangepakt’. Bij de nieuwe afleveringen van Shouf Shouf kan de kijker 24 uur per dag op internet chatten met personage Ap door middel van een chatbot. Bij Vuurzee krijgt de kijker een voorpremière van een aflevering op internet. Op de site van One Night Stand zijn onder andere interviews met makers te vinden.
Met Gebak van Krul blaast de VARA een oud genre (de muzikale comedy) geheel nieuw leven in. Maar ook op het terrein van de televisiefilms en speelfilms laat de VARA zich niet onbetuigd. Zo staat Coach midden in de actualiteit met het hilarisch uitgewerkte thema van coaches voor allochtone jongeren. Ook wordt de coproductie Kicks uitgezonden en op eerste kerstdag is de televisiepremière te zien van de succesvolle film Alles is Liefde. Cultuur Kinderen voor Kinderen 30 jaar wordt omringd met veel activiteiten en promotie. Een aantal weekenden staat Beeld & Geluid in het teken van KvK en in het najaar wordt een extra lange jubileumuitzending gemaakt waarin 30 jaar historie de revue passeert. De uitzending wordt goed bekeken en er is veel aandacht in landelijke de pers voor het jubilerende koor. Ook KvK-Karaoke player op internet is in 2009 weer een groot succes. Kortom: Kinderen voor Kinderen is ondanks haar 30-jarig bestaan nog steeds alive and kicking. Kijkcijfers De belangstelling voor de VARA tv-programma’s is in 2009 wederom hoger dan in het voorafgaande jaar. Gemiddeld kijken naar programma’s van de VARA in 2009 13,5% van de mensen die op dat moment tv keken (= kijktijdaandeel). Ter vergelijking: in 2008 was dat
Kinderen geen bezwaar kan weer rekenen op hoge kijkcijfers en veel waardering. De nieuwe serie Vuurzee is succesvol bij pers en publiek en met Shouf Shouf geeft de VARA opnieuw vorm aan haar ambities op het gebied van culturele diversiteit. De serie Annie M.G. wordt afgerond in 2009 en is als sneak preview in diverse filmtheaters in het land te bewonderen. Met het realiseren van Annie M.G. wordt een belangrijke bijdrage geleverd op het gebied van oorspronkelijk Nederlands kwaliteitsdrama.
10
12,9%. Van belang in de vergelijking met andere omroepen is de bijdrage van de VARA aan de totale belangstelling (= kijktijd) voor de publieke omroep. Dat resulteert in het volgende beeld:
radio De ruggengraat van de VARA-radioprogrammering wordt gevormd door Vroege Vogels op Radio 1, Spijkers met Koppen op Radio 2, Claudia d’r op op 3FM en natuurlijk door de dagelijkse uitzendingen van Radio Kassa (Radio 1), De Heer ontwaakt (Radio 2) en GIEL (3FM) en Stenders’ eetvermaak (3FM).
Tabel 1: Aandeel per omroep in het kijktijdaandeel van de publieke omroep1 Omroep
2009
NOS
26,1%
VARA
18,7%
TROS
12,5%
KRO
8,9%
AVRO
7,8%
NCRV
7,5%
EO
7,1%
NPS
3,1%
VPRO
2,6%
BNN
2,5%
MAX
1,3%
39F
1,1%
39E
0,5%
LLINK
0,2%
OVERIG
0,1%
Totaal
100%
Er wordt ingezet op het minimaal handhaven van de luistercijfers van deze programma’s. Dat doel wordt ook ruimschoots gerealiseerd met dien verstande dat, ten opzichte van 2008, de luisterdichtheid gemiddeld licht
1 De samenwerkingsprogramma’s van de VARA zijn aan de VARA toegerekend.
De bijdrage van de VARA in de totale belangstelling voor de publieke omroep (Nederland 1, 2 en 3) in het tijdvak tussen 18.00 en 24.00 uur bedraagt 18,7%. De VARA moet in de bijdrage aan het totale aandeel van de publieke omroep alleen de NOS voor zich laten gaan. Samenwerking De samenwerking met de voormalige Nederland 3-partners (VPRO en NPS) wordt ook in 2009 gecontinueerd met de programma’s NOVA (VARA/NPS), Buitenhof (VARA/NPS/VPRO), Zembla (VARA/NPS), Pauw & Witteman (VARA/NPS), de registratie van Pinkpop (VARA/NPS/ VPRO), Argos (VARA/VPRO) en met het ontwikkelen van drama. Begin 2010 wordt echter duidelijk dat de samenwerking met de NPS in NOVA, Pauw & Witteman en Zembla vanaf september 2010 wordt beëindigd. NOVA houdt op te bestaan en de VARA gaat alleen verder met Pauw & Witteman en Zembla. In 2009 wordt ook, mede naar aanleiding van het rapport van de Visitatiecommissie, gestart met een onderzoek naar de mogelijkheden van een fusie tussen de NPS, de RVU en Teleac. Een eventuele fusie zal consequenties hebben voor de samenwerking, zowel op programmatisch als niet-programmatisch gebied. In de loop van 2010 zal hierover meer duidelijk worden.
Giel Beelen
11
stijgt en het aandeel licht daalt. De hier genoemde VARAprogramma’s overstijgen overigens allemaal de gemiddelde luisterdichtheid van de zenders waarop ze worden uitgezonden en dragen daarmee in sterke mate bij aan het realiseren van de kwantitatieve doelstellingen van de zenders!
nieuwe media De VARA is van alle ledengebonden omroepen de internetaanbieder waar de meeste belangstelling van de bezoekers naar uit gaat en realiseert in 2009 een groei van het gemiddelde aantal bezoekers van 50%.
Tabel 2: Luistercijfers
2,7
17,1
1,4
4,7
Kassa
Radio 2 De Heer ontwaakt
Niet alleen in kwantiteit maakt de VARA een mooi een jaar door, ook qua kwaliteit blijkt het een goed jaar. De waarderingscijfers voor de digitale producten zijn hoger dan de jaren daarvoor en de VARA krijgt veel nominaties voor diverse internetsites zoals Blikvoer.tv, Kinderen voor Kinderen-karaoke, de VARA-biografiesite, vara.nl en humortv.nl.
Luisterdichtheid Aandeel
Radio 1 Vroege Vogels
2,0
9,5
Spijkers met koppen 2,7
10,7
3FM
Giel
2,5
10,4
Stenders (Claudia)
3,0
10,5
1% luisterdichtheid = ca 140.000 luisteraars meting oktober-november 2009
Daarnaast maakt VARA’s Nieuwe Media zich sterk om het profiel van de VARA digitaal goed naar voren te brengen. Onder andere door het lanceren van de progressieve opinie- en debatsite Joop.nl, de biografiesite van de VARA (biografie.vara.nl), een nieuwe versie van de Kassa-site en het online debatplatform voor jongeren, Blikvoer.tv.
Crossmediaal De radio effectiever betrekken bij de crossmediale strategie is een van de belangrijke voornemens voor 2009. Als gevolgd daarvan krijgt het programma Circus Jeroen Bosch een zusje in de vorm van het themakanaal ‘Liedkunst.nl’. Dit kanaal komt tot stand i.s.m. Radio 2 en gaat in de toekomst zowel nieuwe programma’s ontwikkelen als oude herhalen. For the Record (met Leo Blokhuis en Mart Smeets) is vanaf dit jaar ook te ‘podcasten’.
mijnvara.nl In het kader van de ledenbinding en -werving wordt in 2009 hard gewerkt aan de ontwikkeling van mijnvara. nl, waar leden een eigen, exclusieve plek krijgen. Deze website zorgt ervoor dat ze exclusieve video‘s kunnen bekijken zoals pilots van nieuwe programma‘s en exclusieve interviews met presentatoren en VARA-medewerkers. Leden kunnen via deze site hun gegevens en nieuwsbrieven beheren en zichzelf gemakkelijk opgeven om VARAprogramma‘s bij te wonen. De lancering zal begin 2010 plaatsvinden en in de loop van dat jaar zal mijnvara.nl verder worden uitgebouwd.
Radioprogramma’s spelen ook een belangrijke rol bij het versterken van de VARA-identiteit. Zo wordt in De Heer ontwaakt! extra aandacht gevraagd voor de Stichting 2 Miljoen Handtekeningen die zich bezig houdt met het bevorderen van donorregistratie. Tijdens de VARAklimaatweken kunnen luisteraars bellen met vragen voor een klimaatdeskundige en Serious Request haalt onder leiding van Giel Beelen zeven miljoen euro op met de actie ‘Stop malaria’.
Tot slot zorgt de VARA er in 2009 voor dat de gebruikers altijd zelf kunnen bepalen hoe, wanneer en via welk apparaat ze naar VARA-titels kijken. Innovatie speelt daarbij een sleutelrol. Zo is de VARA de eerste publieke omroep die zich manifesteert op de Interactieve TV van Yahoo! Connected TV en Philips Net TV en de eerste omroep wereldwijd die Twitter met TV integreert.
Een voorbeeld van ‘versterken en blijvend vernieuwen’ van goedlopende programma’s is Spijkers met Koppen, dat zich ook dit jaar weer goed weet te handhaven. De luistercijfers zijn nog steeds goed en het programma wordt hoog gewaardeerd. Dit jaar wordt afscheid genomen van columniste Carrie. Zeer veel goede, bekende en jonge artiesten maken ook nu weer hun opwachting op het podium van Spijkers.
Bereik In 2008 was het bereik al flink gestegen (18%) ten opzichte van het jaar ervoor, in 2009 wordt een nog veel grotere groei gerealiseerd van 50%.
Op Radio 4 blijft de VARA wekelijks de programma’s Pianistenuur en Componist voor de Week brengen terwijl op Radio 6 wordt gestart met twee gloednieuwe programma’s: GielJazz en Sweet Soul Music.
De VARA bereikt in oktober en november van dit jaar een recordaantal van meer dan 6 miljoen unieke bezoekers per maand. Gemiddeld wordt de VARA via internet maandelijks door ruim 5 miljoen mensen bezocht.
Naast het positieve nieuws is er helaas ook droevig nieuws. In 2009 overlijdt Hugo van Krieken, die het programma Over de schutting (met muziek uit alle landen en alle tijden) presenteerde.
12
uitgeverij
keuze voor de VARAgids is vaak bewust. Hierin speelt zowel de affiniteit met de omroep als de kwaliteit van de gids een rol.
De printmarkt Algemene trends De uitgeverij heeft in 2009 te maken met een aantal relevante ontwikkelingen en trends waarbij de belangrijkste bedreiging wordt gevormd door de huidige recessie. Daarnaast valt op dat jongere generaties minder tijdschriften lezen en meer tijd besteden aan digitale media en neemt het gevoel van binding van consumenten en kijkers met omroepen af.
De waardering van de VARAgids onder abonnees is goed: de gids is overzichtelijk, duidelijk en lezers zijn snel op de hoogte van het relevante programma-aanbod. De VARA als afzender wordt ook goed herkend. Per saldo is ook de restyling positief ontvangen. De nieuw geïntroduceerde rubrieken zijn meteen de best gelezen en hoogst gewaardeerde rubrieken. Activiteiten In 2009 worden door de Uitgeverij nieuwe concepten ontwikkeld voor de ledenbijlage Uitgesproken. Dit zal begin 2010 leiden tot de introductie van de Uitgesproken nieuwe stijl waarbij onder meer een koppeling zal worden gemaakt met mijnvara.nl.
De tijdschriftenmarkt kenmerkt zich door versnippering. De oplagedaling van bestaande titels werd de laatste jaren goedgemaakt door nieuwe introducties, maar vanaf 2008 daalt de markt jaarlijks licht. Het segment RTVbladen is in omvang nog steeds een van de grootste segmenten, maar daalt ook omdat er steeds meer (digitale) alternatieven komen. Anderzijds blijft ‘gidsen’ ook weer relevant vanwege het toegenomen media-aanbod.
Daarnaast starten in 2009 specifieke initiatieven voor de lezers van de VARAgids waaronder de filmpreviews. De ambitie is om een wekelijkse film- of televisieavond aan te bieden.
In 2009 daalt de totale verkoop van programmabladen met 4% naar ruim 3,6 miljoen verkochte exemplaren per week (vorig jaar was dit nog 3,8 miljoen). De VARAgids scoort zowel in losse verkoop als in abonnementen onder het marktgemiddelde. Opvallend is overigens dat alle top 5 titels onder het marktgemiddelde scoren, ook de ‘prijsvechters’ TROS Kompas en Mikrogids.
Ook de VARAgids gaat uit van een crossmediale aanpak vanwege de kansen die juist nieuwe media bieden op het gebied van ‘het gidsen’ en de presentatie van de programmagegevens. In dat kader starten in december 2009 starten vijf nieuwe projecten waarvan de meeste begin 2010 hun beslag zullen krijgen. Het betreft onder meer de vernieuwde website en widget- en iPhone-applicaties. Daarnaast start de VARAgidsredactie met twitteren en wordt er ’s avonds live commentaar op de programma’s gegeven.
Verder is van belang dat voor dagbladen de programmagegevens, onder voorwaarden, worden vrijgegeven. Het is de verwachting dat de Telegraaf binnenkort als eerste met een bijlage met programmagegevens komt. Onduidelijk is in hoeverre andere kranten zullen volgen. Daarnaast is de kans groot dat ook andere partijen (tijdschriften, aanbieders digitale televisie) zullen aankloppen voor deze gegevens. De aankondiging van MAX en WNL met een programmablad te willen komen kan eveneens gevolgen hebben voor de markt.
Kassa tijdschrift Op basis van een eerste evaluatie wordt in 2009 de redactionele koers aangepast van Kassa Magazine en wordt nog nadrukkelijker gekozen voor een formule met veel praktische informatie.
Advertentiemarkt De bruto bestedingen op de advertentiemarkt dalen in 2009 met 4% ten opzichte van 2008. De tijdschriften kampen met de grootste daling (16%), maar televisie- en dagbladen doen het relatief goed met dalingen van 2%. Radio en buitenreclame laten beiden een daling zien van 8%.
Tot slot geldt dat de focus van de uitgeverij, ondanks de op dit moment minder gunstige markt, ook blijft liggen op het ontwikkelen van nieuwe producten. Zij kunnen en zullen ook een belangrijke rol spelen in het op peil houden van een groot en sterk VARA-ledenbestand. Sales De afdeling Sales exploiteert – onder meer – de rechtenbibliotheek waarover de VARA beschikt. Daarnaast levert de afdeling een bijdrage in de ondersteuning van de werving van leden en abonnees door producten te ontwikkelen die speciaal voor dit doel zijn bestemd.
VARAgids Uit lezersonderzoeken komt naar voren dat de dalende oplage van de VARAgids niet het gevolg is van de redactionele formule. De primaire functie die de gids vervult is het inhoudelijk gidsen door het enorme media-aanbod: wat is de moeite van het kijken waard? Dit is de reden waarom kopers een programmablad in huis hebben. De
13
communicatie & Marketing Ook in 2009 zijn de kernactiviteiten van de afdeling Communicatie & Marketing (C&M) gericht op een duidelijke positionering en profilering van de VARA (als organisatie) en van haar verschillende programma’s en speerpunten. Daarbij komt in de eerste maanden van het jaar extra sterk de nadruk te liggen op projecten en acties met betrekking tot de ledenwerving. Blijf verschillig! De activiteiten van C&M liggen grotendeels in het verlengde van de programma’s en de internetprojecten van de VARA, maar hebben óók betrekking op de totale organisatie en haar missie. Dat gebeurt door zelf actief te communiceren (bv. door middel van persberichten, advertenties, campagnes), door de vele vragen te beantwoorden die door andere media worden gesteld en door het behandelen van (grote hoeveelheden) publieksmail en brieven.
Paul de Leeuw
In 2009 worden in totaal 62 nieuwe titels aan de catalogus toegevoegd waaronder: • De speciale cd-box van Kinderen voor Kinderen en het Kinderen voor Kinderen-spel, beide in verband met het 30-jarig jubileum. • De dvd-box, n.a.v. het 25-jarig artiestenjubileum van Paul de Leeuw, die de gouden status haalt en een nieuwe dvd-compilatie van de Mooi! Weer de Leeuw-programma’s. • Een dvd met de meest boeiende en ontroerende fragmenten uit drie jaar Pauw & Witteman. • Een dvd met de meest aansprekende optredens, aangevuld met bonusmateriaal, uit De Wereld Draait Door. • De dvd-projecten: Hadimassa, Pension Hommeles en een drietal uitgaven van J.J. de Bom.
De in mei 2008 gelanceerde ‘Wees Verschillig’-campagne wordt daarom in 2009 verder uitgediept. C&M ontwikkelt daartoe nieuwe concepten en evenementen. Hierbij valt, bijvoorbeeld, te denken aan de vernieuwing van de VARA Roodshow, de samenwerking met organisaties als Amnesty International en de Klimaatweek die in de december plaatsvindt.
Met de ‘Wees verschillig’-pay-off blijft de VARA niet alleen duidelijk aangeven waar zij staat, maar roept ze de samenleving ook telkens weer op tot het maken van keuzes en het laten varen van een onverschillige houding ten aanzien van grote en kleine maatschappelijke ontwikkelingen. Om de impact van de boodschap zo groot mogelijk te maken, wordt – net als vorig jaar bij de lancering van de pay-off - gekozen voor een brede verspreiding via, onder meer, advertenties en de aftiteling van de tvprogramma’s. Dat een en ander niet onopgemerkt blijft, bewijst onder meer de bekroning van de campagne met de SAN-prijs in de categorie ‘geïntegreerde communicatie’.
In het kader van crossmediale samenwerking worden voor verschillende programma’s dvd-projecten ontwikkeld waarbij materiaal van deze dvd’s weer wordt uitgezonden via HumorTV. Ook de verkoop van programma’s, die via NOS loopt, wordt gecontinueerd. Zo worden bijvoorbeeld Vuurzee II en enkele Zembla-afleveringen aan de VRT verkocht.
In het oog springende activiteiten Debatten n.a.v. ‘De Onrendabelen’ In de weken na de televisie-uitzending van De Onrendabelen organiseert de VARA vertoningen van deze documentaire op diverse plaatsen in het land. Na het bekijken van de film kan het aanwezige publiek in discussie gaan met maker Marcel van Dam, het VARA-bestuur en diverse regionale en lokale politici. Op 8 december vindt, ook naar aanleiding van de film, een groot politiek debat plaats in De Rode Hoed in Am-
14
VARA Roodshow
sterdam met als centrale vraag: wat doet de politiek aan de afbreuk van de verzorgingsstaat?
zijn er zang- en dansworkshops, optredens van het koor en live karaoke. De Club Kinderen voor Kinderen krijgt de exclusieve mogelijkheid tot voorinschrijving. Ondanks het mooie weer en de vakantietijd zijn er ruim 450 kinderen die zeer actief meedoen en enthousiast naar huis terugkeren.
VARA Roodshow Op vijf zaterdagen in februari en maart trekt de VARARoodshow weer door Nederland. Daarbij worden dit keer Haarlem, Groningen, Roermond, Arnhem en Vlaardingen aangedaan. In totaal boeken ruim 2700 mensen een kaartje voor één van de Roodshows. Het evenement biedt leden en niet-leden de kans om de VARA, haar programma’s en de makers (nog) beter te leren kennen. Het biedt bovendien een niet alledaags kijkje in de keuken en geeft leden de kans om met het bestuur en de directie uitgebreid van gedachten te wisselen over de koers en de programma’s van de VARA.
De verjaardag van Kinderen voor Kinderen krijgt ook veel landelijke media-aandacht die mede wordt aangewakkerd door de verkiezing van het beste Kinderen voor Kinderenliedje ooit (en die wordt gewonnen door “Op een onbewoond eiland”). In november is er tot slot een anderhalf uur durende uitzending op Nederland 3 waarbij alle leden van de Club Kinderen voor Kinderen worden uitgenodigd om de opnamen bij te wonen. De prijsvragen op de website van Kinderen voor Kinderen krijgen een maandelijkse update en t.g.v. de verjaardag worden er extra prijzen ingezet.
De Roodshow brengt daarnaast een amuserend en verrassend programma boordevol muziek en entertainment. Belangrijk element daarbij is de (steeds succesvolle) live uitzending van het VARA Radio 2-programma Spijkers met Koppen met Felix Meurders en Dolf Jansen.
Van Amnesty tot JOOP.nl De VARA brengt, zoals van haar verwacht mag worden, een groot aantal programma’s en internetprojecten met een duidelijke maatschappelijke relevantie. Een aantal daarvan is in 2009 aanleiding tot inzet van extra promoti-
Kinderen voor Kinderen Songfestival In 2009 wordt 30 jaar Kinderen voor Kinderen natuurlijk uitgebreid gevierd. De ‘start’ van de verjaardag vindt plaats in Beeld en Geluid in augustus. Vier zondagen lang
15
onele middelen. Een dergelijke inzet vindt onder meer plaats rond de samenwerking met Amnesty International m.b.t. het Movies that Matter Filmfestival waarbij de VARA optreedt als mediapartner en tijdens de festivalweek een aantal films en documentaires in kader van het festival op televisie brengt. De VARAgids Publieksprijs gaat naar The Heart of Jenin van Leon Geller.
grafie.vara.nl. In 2009 ontvingen per maand gemiddeld 2900 leden de nieuwsbrief. Op weg naar Het Lagerhuis De VARA organiseert in het schooljaar 2008/2009 voor de elfde keer (!) de scholierendebatcompetitie Op weg naar Het Lagerhuis (OWNHL). Ruim 200 middelbare scholen (uit alle provincies) nemen deel. Er zijn 2.300 deelnemende scholieren en net als de vorige jaren is hun enthousiasme (en dat van de leraren, juryleden en gespreksleiders) zeer groot. In de regionale pers levert de competitie ook veel publiciteit op. Op weg naar Het Lagerhuis blijkt (nog steeds) een uitstekende formule om scholieren te laten debatteren en te laten nadenken over uiteenlopende, actuele onderwerpen.
Het loyaliteitsprogramma Dat leden voor de VARA belangrijk zijn, is al op een aantal plaatsen in dit Jaarverslag benadrukt. Concreet betekent dit dat de VARA een groot aantal evenementen speciaal voor haar leden organiseert. Tot de initiatieven die in 2009 worden ontwikkeld, horen onder meer de succesvolle filmpreviews waarbij VARA-leden de mogelijkheid wordt geboden om diverse kwalitatief betere bioscoopfilms in een voorvertoning te zien. Op het programma staan onder meer Milk, The Curious Case of Benjamin Button, Spion van Oranje, La Siciliana Ribelle en Brothers. De 21 gratis filmpreviews worden verdeeld over het hele land aangeboden en trekken ruim tienduizend leden!
Ook dit jaar heeft de VARA bij de organisatie van het project met een aantal partners samengewerkt zoals de Nationale Jeugdraad, de 12 Nederlandse provincies en het NCDO. Nieuw is de samenwerking met de maatschappelijke partners Nationale Hoorstichting en Soa Aids Nederland. Op weg naar het Cabaretpodium In samenwerking met partner Puree organiseert de VARA in het schooljaar 2008/2009 een tweede landelijke scholierencompetitie onder de naam Op weg naar het Cabaretpodium. Het doel van de competitie is de talentontwikkeling van jongeren op het gebied van cabaret te stimuleren. Bovendien is een dergelijke competitie zeer geschikt voor de jonge doelgroep en haar docenten omdat ze op een speelse manier de maatschappelijke betrokkenheid en het inzicht in de maatschappelijke problematiek kan bevorderen. Met humor en satire kunnen luchtige en lastige maatschappelijke issues worden behandeld.
Ook worden leden in de gelegenheid gesteld gratis of met korting speciale vertoningen te bezoeken van onder andere de documentaire De Onrendabelen en Annie M.G., kunnen cabaretvoorstellingen gratis worden bijgewoond (zoals de voorrondes en de theatertour van het Leids Cabaret Festival en voorstellingen van Alex Klaassen en Lebbis), worden kortingskaarten weggegeven voor het Amsterdam Comedy Festival, worden ruim 100 prijsvragen uitgeschreven, kunnen artikelen uit de shop worden besteld zonder dat portokosten hoeven betaald te worden, kan een Masterclass Debatteren worden gevolgd, en krijgen veertig VARA-leden de kans om te figureren in de dramaserie Deadline.
Colofon
Uitgesproken, de VARA Ledensite en de VARA emailnieuwsbrief Speciaal voor VARA-leden verschijnt, in het hart van de VARAgids, twintig keer per jaar het ledenkatern ‘Uitgesproken’. Via dit katern worden leden geïnformeerd over ledenbindende activiteiten, prijsvragen/aanbiedingen en andere onderwerpen. Dit jaar is ervoor gekozen om in elk nummer een thema als uitgangspunt te nemen. Aan de orde komen onder meer de onderwerpen debat, drama, aankoopbeleid, winterprogrammering, VARA-geschiedenis, mijnvara.nl, Kinderen voor Kinderen 30 jaar, Kopenhagen 2009 en cabaret.
Het jaarverslag valt onder verantwoordelijkheid van het VARA-Bestuur. Productie: Afdeling Communicatie & Marketing Eindredactie: René T’Sas Grafische vormgeving: Marijke Reer Fotografie: Bob Bronshoff, Leendert Jansen, Hans-Peter, Katrien Mulder e.a. Omroepvereniging VARA Sumatralaan 49, 1217 GP Hilversum Postbus 175, 1200 AD Hilversum T 035-6711911 E
[email protected] W www.vara.nl leden.vara.nl
Speciaal voor VARA-leden is er ook de maandelijkse emailnieuwsbrief. Hierdoor blijven de leden op de hoogte van het actuele ledennieuws, het nieuws uit de VARAvereniging, de actuele aanbiedingen en acties en over de VARA-programma’s die kunnen worden bijgewoond. Bovendien brengt de nieuwsbrief elke maand een leuk, spannend of ontroerend fragment van de website bio-
16
