vragen en antwoorden over de AOW-leeftijdsverhoging en de oudedagslijfrente verzekering
Inhoud 1 Onze brief 1.1 Waarom krijg ik een brief van de Onderlinge ‘s-Gravenhage? 2 De toelichting bij onze brief 2.1 Waarom krijg ik een toelichting bij de brief van de Onderlinge ‘s-Gravenhage? 3 Hebt u vragen? 3.1 Hebt u vragen over onze brief of de toelichting? 3.2 Hebt u vragen over de belastingregels, de gevolgen voor uw verzekering of uw mogelijkheden? 3.3 Wilt u meer informatie lezen over de AOW-leeftijdsverhoging en uw oudedagslijfrente verzekering? 3.4 Wilt u meer informatie lezen over uw lijfrenteverzekering en de inkomstenbelasting? 3.5 Hebt u vragen over uw lijfrenteverzekering en uw aangifte inkomstenbelasting? 4 De verhoging van de AOW-leeftijd 4.1 Wanneer is de AOW-leeftijd verhoogd? 4.2 Hoe wordt de AOW-leeftijd verhoogd? 4.3 Waar vind ik meer informatie over de verhoging van de AOW-leeftijd? 4.4 Heeft de verhoging van de AOW-leeftijd gevolgen voor mijn oudedagslijfrente verzekering? 5 De oudedagslijfrente verzekering 5.1 Wat is een oudedagslijfrente verzekering? 5.2 Welke belastingregels zijn veranderd voor een levenslange oudedagslijfrente? 5.3 Wat zijn de OUDE belastingregels voor een levenslange oudedagslijfrente? 5.4 Wat zijn de NIEUWE belastingregels voor een levenslange oudedagslijfrente? 5.5 Mogen mijn levenslange lijfrentetermijnen ingaan vóór de uiterste ingangsdatum/contractdatum? 5.6 Mag ik met mijn oudedagslijfrente verzekering (ook) tijdelijke oudedagslijfrente uitkeringen aankopen? 5.7 Mag ik met mijn oudedagslijfrente verzekering (ook) overbruggingslijfrente uitkeringen aankopen? 6 De tijdelijke oudedagslijfrente verzekering 6.1 Wat is een tijdelijke oudedagslijfrente verzekering? 6.2 Welke belastingregels zijn veranderd voor de tijdelijke oudedagslijfrente? 6.3 Wat zijn de OUDE belastingregels voor een tijdelijke oudedagslijfrente? 6.4 Wat zijn de NIEUWE belastingregels voor een tijdelijke oudedagslijfrente? 6.5 Wat zijn de OVERGANGSregels voor een tijdelijke oudedagslijfrente? 6.6 Mogen de tijdelijke uitkeringen ingaan na het jaar waarin ik mijn AOW-leeftijd bereik? 6.7 Blijft de waarde in het economisch verkeer op 31 december 2013 na 1 januari 2014 behouden? 7 De overbruggingslijfrente 7.1 Wat is een overbruggingslijfrente? 7.2 Welke belastingregels zijn veranderd voor de overbruggingslijfrente? 8 Het aanpassen van uw verzekering? 8.1 Moet ik mijn oudedagslijfrente verzekering aanpassen? 8.2 Hoe kan ik mijn oudedagslijfrente verzekering aanpassen? 8.3 Hoe kan ik mijn oudedagslijfrente verzekering verlengen? 8.4 Hoe kan ik mijn oudedagslijfrente verzekering tussentijds verlengen? 8.5 Hoe kan ik mijn oudedagslijfrente verzekering op de einddatum van de verzekering verlengen? 8.6 Hoe kan ik mijn oudedagslijfrente verzekering premievrij maken? 8.7 Hoe kan ik een nieuwe oudedagslijfrente verzekering afsluiten? 8.8 Kan ik mijn oudedagslijfrente verzekering met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2014 aanpassen? 9 De lijfrenteverzekering en de inkomstenbelasting 9.1 Wat zijn de belastingregels voor de aftrek van de koopsom of de lijfrentepremies die ik betaal? 9.2 Zijn mijn lijfrente uitkeringen belast in de inkomstenbelasting? 9.3 Waar kan ik terecht met vragen over mijn lijfrenteverzekering in mijn aangifte inkomstenbelasting? 10 Aanvullende vragen en antwoorden 10.1 Gelden de OUDE en NIEUWE belastingregels voor een kapitaalverzekering met lijfrenteclausule?
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 3 3 3 3 4 4 4 4 4 5 5 6 7 7 7 7 8 8 8 8 9 9 9 10 10 10 10 10 11 11 11 12 13 13 13 13 13 13
Postadres | Postbus 629 | 2501 CP ’s-Gravenhage T (070) 342 11 11 | www.onderlinge.info Inschrijving Handelsregister K.v.K. 27001014 AFM-register 12000386 PM/
1
1
Onze brief
1.1 Waarom krijg ik een brief van de Onderlinge ‘s-Gravenhage? U hebt een oudedagslijfrente verzekering van de Onderlinge ’s-Gravenhage. De belastingregels voor oudedagslijfrente verzekeringen zijn veranderd door het verhogen van de AOW-leeftijd. In onze brief informeren wij u over: – de verhoging van de AOW-leeftijd en – de verandering van de belastingregels voor (tijdelijke) oudedagslijfrente verzekeringen. 2
De toelichting bij onze brief
2.1 Waarom krijg ik een toelichting bij de brief van de Onderlinge ‘s-Gravenhage? De belastingregels voor de (tijdelijke) oudedagslijfrente zijn niet altijd eenvoudig. In de toelichting geven wij u een kort overzicht van: – de verhoging van de AOW-leeftijd per 1 januari 2013, – de OUDE en NIEUWE belastingregels voor levenslange oudedagslijfrente verzekeringen per 1 januari 2013, – de OUDE en NIEUWE belastingregels en de OVERGANGSregels voor tijdelijke oudedagslijfrente verzekeringen per 1 januari 2014. 3
Hebt u vragen?
3.1 Hebt u vragen over onze brief of de toelichting? Neemt u dan contact op met ons team Klantservice, telefoon: 070 – 342 12 85, e-mail:
[email protected]. U kunt ons bereiken van maandag tot en met vrijdag van 8.00 tot 17.30 uur. 3.2 Hebt u vragen over de belastingregels, de gevolgen voor uw verzekering of uw mogelijkheden? Neemt u dan contact op met uw assurantieadviseur. Uw assurantieadviseur kan u helpen te beoordelen wat uw situatie is en welke mogelijkheden u hebt. 3.3 Wilt u meer informatie lezen over de AOW-leeftijdsverhoging en uw oudedagslijfrente verzekering? Leest u dan de vragen en antwoorden op onze website: www.onderlinge.info. 3.4 Wilt u meer informatie lezen over uw lijfrenteverzekering en de inkomstenbelasting? Leest u dan onze algemene brochure ‘Uw verzekering en de inkomstenbelasting’ op onze website: www.onderlinge.info. 3.5 Hebt u vragen over uw lijfrenteverzekering en uw aangifte inkomstenbelasting? Neemt u dan contact op met de Belastingdienst, of kijk op de website: www.belastingdienst.nl.
4
De verhoging van de AOW-leeftijd
4.1 Wanneer is de AOW-leeftijd verhoogd? De AOW-leeftijd is vanaf 1 januari 2013 verhoogd voor iedereen die op of na 1 januari 1948 is geboren. Voor iedereen die vóór 1 januari 1948 is geboren, blijft de AOW-leeftijd 65 jaar. 4.2 Hoe wordt de AOW-leeftijd verhoogd? De AOW-leeftijd wordt in stappen verhoogd van 65 jaar naar 67 jaar. – de verhoging van uw persoonlijke AOW-leeftijd hangt af van uw geboortedatum, – de AOW-leeftijd gaat naar 66 jaar in 2019 en naar 67 jaar in 2023, – de AOW-leeftijd is vanaf 2024 afhankelijk van de levensverwachting en kan dan nog verder stijgen. Het kabinet wil de AOW-leeftijd vanaf 2016 sneller verhogen. – de AOW-leeftijd gaat dan naar 66 jaar in 2018 en naar 67 jaar in 2021. – de Tweede en Eerste Kamer moeten dit wetsvoorstel nog behandelen en goedkeuren.
2
4.3 Waar vind ik meer informatie over de verhoging van de AOW-leeftijd? U vindt uitgebreide informatie over de verhoging van de AOW-leeftijd op de website van de rijksoverheid: www.overheid.nl. Op http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/algemene-ouderdomswet-aow/vraag-en-antwoord/wanneer-krijg-ikaow.html. – vindt u een overzicht van de ingangsdata van de AOW, – kunt u zelf uitrekenen wanneer u AOW krijgt. 4.4 Heeft de verhoging van de AOW-leeftijd gevolgen voor mijn oudedagslijfrente verzekering? Het hangt van (een combinatie) van verschillende zaken af of de verhoging van de AOW-leeftijd gevolgen heeft voor uw verzekering. – wat is uw AOW-leeftijd; 65 jaar of ouder? – wanneer is uw verzekering afgesloten; vóór 1 januari 2013, op of na 1 januari 2013 of op of na 1 januari 2014? – betaalt u lijfrentepremies die u wilt (blijven) aftrekken in uw aangifte inkomstenbelasting? – wilt u met het lijfrentekapitaal levenslange uitkeringen of (ook) tijdelijke uitkeringen aankopen? Wilt u weten wat de verhoging van de AOW-leeftijd voor u en uw verzekering betekent? Neemt u dan contact op met uw assurantieadviseur. Uw assurantieadviseur kan u helpen te beoordelen wat uw situatie is en welke mogelijkheden u hebt.
5
De oudedagslijfrente verzekering
5.1 Wat is een oudedagslijfrente verzekering? Met een oudedagslijfrente verzekering bouwt u lijfrentekapitaal op tot de einddatum van uw verzekering. Als u een oudedagslijfrente hebt verzekerd, staat dat in uw polis. U koopt met het lijfrentekapitaal levenslange uitkeringen aan voor uzelf; de uitkeringen heten ook wel ‘lijfrentetermijnen’. – u koopt de uitkeringen aan bij een financiële instelling; bijvoorbeeld een bank of een verzekeraar, – u ontvangt de uitkeringen van de financiële instelling per maand, per kwartaal, per halfjaar of per jaar, – u ontvangt de uitkeringen zolang u leeft; de uitkeringen zijn levenslang, – de uitkeringen stoppen als u overlijdt; u kunt de uitkeringen eventueel laten overgaan op uw langstlevende (ex-)partner. 5.2 Welke belastingregels zijn veranderd voor een levenslange oudedagslijfrente? De belastingregels voor de uiterste ingangsdatum van de lijfrentetermijnen zijn veranderd vanaf 1 januari 2013. – voor verzekeringen afgesloten vóór 1 januari 2013 gelden OUDE belastingregels, – voor verzekeringen afgesloten op of na 1 januari 2013 gelden NIEUWE belastingregels. Komt uw verzekering tot uitkering? Houdt u dan ook rekening met de ‘wettelijke termijn’ voor het ingaan van de uitkeringen. U hebt vanaf de einddatum van uw verzekering nog de tijd tot en met uiterlijk 31 december van het daaropvolgende kalenderjaar om de uitkeringen daadwerkelijk aan te kopen en te laten ingaan. 5.3 Wat zijn de OUDE belastingregels voor een levenslange oudedagslijfrente? De OUDE belastingregels gelden als uw verzekering is afgesloten vóór 1 januari 2013. Voor de uiterste ingangsdatum van de lijfrentetermijnen volgens de OUDE belastingregels geldt: – de lijfrentetermijnen mogen niet later ingaan dan in het jaar waarin u 70 jaar wordt; dit is de uiterste ingangsdatum, - uw verzekering mag daarom niet later eindigen dan in het jaar waarin u 70 jaar wordt; dit is de uiterste contractdatum, – binnen de ‘wettelijke termijn’ kunnen de lijfrentetermijnen feitelijk uiterlijk ingaan in het jaar waarin u 71 jaar wordt. Let op: U mag een verzekering die vóór 1 januari 2013 is afgesloten, verlengen tot de uiterste ingangsdatum/contractdatum volgens de NIEUWE belastingregels.
3
Voorbeeld 1 Uw oudedagslijfrente verzekering is afgesloten vóór 1 januari 2013 en valt onder de OUDE belastingregels. Uw AOW-leeftijd is 65 jaar. U wilt uw lijfrentetermijnen laten ingaan 5 jaar na het jaar waarin u uw AOW-leeftijd bereikt; dat is het jaar waarin u 70 jaar wordt. De einddatum van uw verzekering is in het jaar waarin u 70 jaar wordt. – de einddatum klopt met de uiterste ingangsdatum voor levenslange uitkeringen volgens de OUDE belastingregels, – binnen de ‘wettelijke termijn’ kunnen de lijfrentetermijnen feitelijk uiterlijk ingaan in het jaar waarin u 71 jaar wordt. 5.4 Wat zijn de NIEUWE belastingregels voor een levenslange oudedagslijfrente? De NIEUWE belastingregels gelden als uw verzekering is afgesloten op of na 1 januari 2013. Voor de uiterste ingangsdatum van de lijfrentetermijnen volgens de NIEUWE belastingregels geldt: – de lijfrentetermijnen mogen niet later ingaan dan 5 jaar na het jaar waarin u uw AOW-leeftijd bereikt; dit is de uiterste ingangsdatum, - uw verzekering mag daarom niet later eindigen dan in het jaar waarin u uw AOW-leeftijd bereikt + 5 jaar; dit is de uiterste contractdatum, – binnen de ‘wettelijke termijn’ kunnen de lijfrentetermijnen feitelijk uiterlijk ingaan in het daaropvolgende kalenderjaar. Let op: U mag een verzekering die vóór 1 januari 2013 is afgesloten, verlengen tot de uiterste ingangsdatum/contractdatum volgens de NIEUWE belastingregels. Voorbeeld 1 Uw oudedagslijfrente verzekering is afgesloten op of na 1 januari 2013 en valt onder de NIEUWE belastingregels. Uw AOW-leeftijd is verhoogd naar 67 jaar. U wilt uw lijfrentetermijnen laten ingaan 5 jaar na het jaar waarin u uw AOW-leeftijd bereikt; dat is het jaar waarin u 72 jaar wordt. De einddatum van uw verzekering is in het jaar waarin u 72 jaar wordt. – de einddatum klopt met de uiterste ingangsdatum voor levenslange uitkeringen volgens de NIEUWE belastingregels, – binnen de ‘wettelijke termijn’ kunnen de lijfrentetermijnen feitelijk uiterlijk ingaan in het jaar waarin u 73 jaar wordt. 5.5 Mogen mijn levenslange lijfrentetermijnen ingaan vóór de uiterste ingangsdatum/contractdatum? Ja. Lijfrentetermijnen uit een levenslange oudedagslijfrente mogen eerder ingaan dan de uiterste ingangsdatum/contractdatum, – volgens de OUDE belastingregels mogen de levenslange uitkeringen ingaan vóór het jaar waarin u 70 jaar wordt, – volgens de NIEUWE belastingregels mogen de levenslange uitkeringen ingaan vóór het jaar waarin u uw AOWleeftijd + 5 jaar bereikt. Let op: Als u vóór de einddatum van uw verzekering het lijfrentekapitaal gebruikt om lijfrente uitkeringen aan te kopen, dan zijn het lijfrentekapitaal en de uitkeringen lager dan wanneer u doorspaart tot de einddatum van de verzekering. Voorbeeld 1 Uw oudedagslijfrente verzekering is afgesloten vóór 1 januari 2013 en valt onder de OUDE belastingregels. Uw AOW-leeftijd is verhoogd naar 67 jaar. U wilt uw lijfrentetermijnen laten ingaan in het jaar waarin u 65 jaar wordt. De einddatum van uw verzekering is in het jaar waarin u 65 jaar wordt. – de einddatum klopt, want deze ligt vóór de uiterste ingangsdatum voor levenslange uitkeringen volgens de OUDE belastingregels. U koopt op de einddatum van uw verzekering levenslange uitkeringen aan in het jaar dat u 65 jaar wordt. – binnen de ‘wettelijke termijn’ kunnen de lijfrentetermijnen feitelijk uiterlijk ingaan in het jaar waarin u 66 jaar wordt.
4
Voorbeeld 2 Uw oudedagslijfrente verzekering is afgesloten vóór 1 januari 2013 en valt onder de OUDE belastingregels. Uw AOW-leeftijd is verhoogd naar 67 jaar. U wilt uw lijfrentetermijnen laten ingaan in het jaar waarin u 65 jaar wordt. De einddatum van uw verzekering is in het jaar waarin u 70 jaar wordt. – de einddatum klopt met de uiterste ingangsdatum voor levenslange uitkeringen volgens de OUDE belastingregels. U koopt vóór de einddatum van uw verzekering levenslange uitkeringen aan in het jaar waarin u 65 jaar wordt. 5.6 Mag ik met mijn oudedagslijfrente verzekering (ook) tijdelijke oudedagslijfrente uitkeringen aankopen? Ja. U mag het lijfrentekapitaal van uw oudedagslijfrente verzekering (ook) gebruiken om tijdelijke uitkeringen aan te kopen. – de verzekering en de uitkeringen moeten dan wel voldoen aan de belastingregels die gelden voor de tijdelijke oudedagslijfrente, – tijdelijke oudedagslijfrenten worden meestal niet apart verzekerd of in de polis opgenomen. Wilt u tijdelijke oudedagslijfrente uitkeringen aankopen? Voor de tijdelijke oudedagslijfrente gelden OUDE of NIEUWE belastingregels en OVERGANGSregels. Leest u dan onze informatie over ‘de tijdelijke oudedagslijfrente’ en neem contact op met uw assurantieadviseur. Let op: Als u vóór de einddatum van uw verzekering het lijfrentekapitaal gebruikt om lijfrente uitkeringen aan te kopen, dan zijn het lijfrentekapitaal en de uitkeringen lager dan wanneer u de lijfrentepremies doorbetaalt tot de einddatum van uw verzekering. Voorbeeld 1 Uw oudedagslijfrente verzekering is afgesloten vóór 1 januari 2013 en valt onder de OUDE belastingregels. U betaalt op of na 1 januari 2014 lijfrentepremies en bouwt daarmee lijfrentekapitaal op om levenslange uitkeringen aan te kopen. Uw AOW-leeftijd is 65 jaar. U wilt met het lijfrentekapitaal tijdelijke en levenslange lijfrentetermijnen aankopen. Wat kunt u doen? 1. U koopt tijdelijke uitkeringen aan – volgens de OUDE belastingregels met maximaal de waarde in het economisch verkeer van uw verzekering op 31 december 2013, u maakt dan gebruik van de OVERGANGSregels voor tijdelijke uitkeringen, of – volgens de NIEUWE belastingregels met het opgebouwde lijfrentekapitaal, en 2. U koopt levenslange uitkeringen aan – volgens de OUDE of NIEUWE belastingregels met het opgebouwde lijfrentekapitaal. Let op: U mag een verzekering die vóór 1 januari 2013 is afgesloten, verlengen tot de uiterste ingangsdatum/contractdatum volgens de NIEUWE belastingregels.
5.7 Mag ik met mijn oudedagslijfrente verzekering (ook) overbruggingslijfrente uitkeringen aankopen? Ja. U mag het lijfrentekapitaal van uw oudedagslijfrente verzekering (ook) gebruiken om overbruggingsuitkeringen aan te kopen. – de verzekering en de uitkeringen moeten dan wel voldoen aan de belastingregels die gelden voor de overbruggingslijfrente, – overbruggingslijfrenten zijn niet altijd apart verzekerd of staan niet altijd apart in de polis opgenomen. Wilt u overbruggingsuitkeringen aankopen? Voor de overbruggingslijfrente gelden OVERGANGSregels en mag u rekening houden met uw verhoogde AOWleeftijd. Leest u dan onze informatie over ‘de overbruggingslijfrente’ en neem contact op met uw assurantieadviseur. Let op: Als u vóór de einddatum van uw verzekering het lijfrentekapitaal gebruikt om lijfrente uitkeringen aan te kopen, dan zijn het lijfrentekapitaal en de uitkeringen lager dan wanneer u de lijfrentepremies doorbetaalt tot de einddatum van uw verzekering.
5
Voorbeeld 1 Uw oudedagslijfrente verzekering is afgesloten vóór 1 januari 2013 en valt onder de OUDE belastingregels. U betaalt op of na 1 januari 2014 lijfrentepremies en bouwt lijfrentekapitaal op om levenslange uitkeringen aan te kopen. Uw AOW-leeftijd is 65 jaar. U wilt met het lijfrentekapitaal overbruggings-, tijdelijke en levenslange lijfrentetermijnen aankopen, – vanaf het jaar waarin u 60 jaar wordt, 5 jaar overbruggingsuitkeringen, en – vanaf het jaar waarin u 65 jaar wordt, 5 jaar tijdelijke uitkeringen, en – vanaf het jaar waarin u 70 jaar wordt, levenslange uitkeringen. De einddatum van uw verzekering is in het jaar waarin u 70 jaar wordt. – de einddatum klopt met de uiterste ingangsdatum voor tijdelijke en levenslange uitkeringen volgens de OUDE belastingregels. Wat kunt u doen? 1. U koopt overbruggingsuitkeringen aan volgens de OVERGANGSregels voor de overbruggingslijfrente – u koopt vóór de einddatum van uw verzekering overbruggingslijfrente uitkeringen aan in het jaar waarin u 60 jaar wordt, – u koopt overbruggingsuitkeringen aan met maximaal de waarde in het economisch verkeer van uw verzekering op 31 december 2005. – de einddatum is in het jaar waarin u 65 jaar wordt en klopt met de einddatum voor overbruggingsuitkeringen, - de uitkeringen mogen per jaar niet hoger zijn dan € 63.288 (cijfers 2014), - de uitkeringsperiode stopt in het jaar waarin u 65 jaar wordt, én 2. U koopt tijdelijke uitkeringen aan volgens de OVERGANGSregels voor de tijdelijke oudedagslijfrente – u koopt vóór de einddatum van uw verzekering tijdelijke uitkeringen aan in het jaar waarin u 65 jaar wordt, – u koopt tijdelijke uitkeringen aan met maximaal de waarde in het economisch verkeer van uw verzekering op 31 december 2013, – de ingangsdatum klopt met de vroegste ingangsdatum voor tijdelijke uitkeringen volgens de OUDE belastingregels, - de uitkeringsperiode is minimaal 5 jaar en stopt in het jaar waarin u 70 jaar wordt, - de uitkeringen mogen per jaar niet hoger zijn dan € 20.963 (cijfers 2014), én 3. – – – –
6
U koopt levenslange uitkeringen aan volgens de belastingregels voor de levenslange oudedagslijfrente u koopt op de einddatum van uw verzekering levenslange uitkeringen aan in het jaar waarin u 70 jaar wordt, u koopt levenslange uitkeringen aan met het lijfrentekapitaal op de einddatum van de verzekering, de ingangsdatum klopt met de uiterste ingangsdatum voor levenslange uitkeringen volgens de OUDE en NIEUWE belastingregels, binnen de ‘wettelijke termijn’ kunnen de levenslange lijfrentetermijnen feitelijk uiterlijk ingaan in het jaar waarin u 71 jaar wordt.
De tijdelijke oudedagslijfrente verzekering
6.1 Wat is een tijdelijke oudedagslijfrente verzekering? Met een oudedagslijfrente verzekering bouwt u lijfrentekapitaal op tot de einddatum van uw verzekering. Tijdelijke oudedagslijfrenten worden meestal niet apart verzekerd of in de polis opgenomen. Als u specifiek een tijdelijke oudedagslijfrente hebt verzekerd, staat dat in uw polis. U koopt met het lijfrentekapitaal tijdelijke uitkeringen aan voor uzelf; de uitkeringen heten ook wel ‘lijfrentetermijnen’. – u koopt de uitkeringen aan bij een financiële instelling; bijvoorbeeld een bank of een verzekeraar, - de uitkeringsperiode moet minimaal 5 jaar zijn, – u ontvangt de uitkeringen van de financiële instelling per maand, per kwartaal, per halfjaar of per jaar, - de uitkeringen mogen per jaar niet hoger zijn dan € 20.963 (cijfers 2014), – u ontvangt de uitkeringen tijdens de afgesproken periode zolang u leeft; de uitkeringen zijn tijdelijk, – de uitkeringen stoppen als u overlijdt; u kunt de uitkeringen eventueel laten overgaan op uw langstlevende (ex-)partner.
6
6.2 Welke belastingregels zijn veranderd voor de tijdelijke oudedagslijfrente? De belastingregels voor de vroegste en uiterste ingangsdatum van de lijfrentetermijnen zijn veranderd vanaf 1 januari 2014. – voor verzekeringen afgesloten vóór 1 januari 2014 gelden OUDE belastingregels én OVERGANGSregels, – voor verzekeringen afgesloten op of na 1 januari 2014 gelden NIEUWE belastingregels. Komt uw verzekering tot uitkering? Houdt u dan ook rekening met de ‘wettelijke termijn’ voor het ingaan van de uitkeringen. U hebt vanaf de einddatum van uw verzekering nog de tijd tot en met uiterlijk 31 december van het daaropvolgende kalenderjaar om de uitkeringen daadwerkelijk aan te kopen en te laten ingaan. De belastingregels voor aftrek van de koopsom/lijfrentepremies in uw aangifte inkomstenbelasting zijn ook veranderd vanaf 1 januari 2014. Het lijfrentekapitaal dat u opbouwt met de koopsom/lijfrentepremies die u op of na 1 januari 2014 betaalt, – mag u niet meer gebruiken om tijdelijke uitkeringen volgens de OUDE belastingregels aan te kopen, – mag u wel gebruiken om tijdelijke uitkeringen volgens de NIEUWE belastingregels aan te kopen. 6.3 Wat zijn de OUDE belastingregels voor een tijdelijke oudedagslijfrente? De OUDE belastingregels gelden als uw verzekering is afgesloten vóór 1 januari 2014. Voor de vroegste en uiterste ingangsdatum van de lijfrentetermijnen volgens de OUDE belastingregels geldt: – de lijfrentetermijnen mogen niet eerder ingaan dan in het jaar waarin u 65 jaar wordt; dit is de vroegste ingangsdatum, - uw verzekering mag daarom niet eerder eindigen dan in het jaar waarin u 65 jaar wordt; dit is de vroegste contractdatum, – de lijfrentetermijnen mogen niet later ingaan dan in het jaar waarin u 70 jaar wordt; dit is de uiterste ingangsdatum, - uw verzekering mag daarom niet later eindigen dan in het jaar waarin u 70 jaar wordt; dit is de uiterste contractdatum, – binnen de ‘wettelijke termijn’ kunnen de lijfrentetermijnen feitelijk uiterlijk ingaan in het jaar waarin u 71 jaar wordt. Let op: De lijfrentepremies die u vanaf 1 januari 2014 voor uw tijdelijke oudedagslijfrente verzekering betaalt, zijn alleen nog maar aftrekbaar in uw aangifte inkomstenbelasting, als uw verzekering voldoet aan de NIEUWE belastingregels. Voorbeeld 1 Uw tijdelijke oudedagslijfrente verzekering is afgesloten vóór 1 januari 2014 en valt onder de OUDE belastingregels. U betaalt op of na 1 januari 2014 geen lijfrentepremies (meer). Uw AOW-leeftijd is 65 jaar. U wilt uw tijdelijke lijfrentetermijnen laten ingaan in het jaar waarin u uw AOW-leeftijd bereikt; dat is het jaar waarin u 65 jaar wordt. De einddatum van uw verzekering is in het jaar waarin u 65 jaar wordt. – de einddatum klopt met de vroegste ingangsdatum voor tijdelijke uitkeringen volgens de OUDE belastingregels, U – – –
koopt tijdelijke uitkeringen aan volgens de OUDE belastingregels voor de tijdelijke oudedagslijfrente u koopt op de einddatum van uw verzekering tijdelijke uitkeringen aan in het jaar waarin u 65 jaar wordt, u koopt tijdelijke uitkeringen aan met het lijfrentekapitaal op de einddatum van de verzekering, de ingangsdatum klopt met de vroegste ingangsdatum voor tijdelijke uitkeringen volgens de OUDE belastingregels, - de uitkeringsperiode is minimaal 5 jaar en stopt na afloop van de afgesproken periode; tijdelijke uitkeringen, - de uitkeringen mogen per jaar niet hoger zijn dan € 20.963 (cijfers 2014).
7
6.4 Wat zijn de NIEUWE belastingregels voor een tijdelijke oudedagslijfrente? De NIEUWE belastingregels gelden als uw verzekering is afgesloten op of na 1 januari 2014. Voor de vroegste en uiterste ingangsdatum van de lijfrentetermijnen volgens de NIEUWE belastingregels geldt: – de lijfrentetermijnen mogen niet eerder ingaan dan in het jaar waarin u uw AOW-leeftijd bereikt; dit is de vroegste ingangsdatum, - uw verzekering mag daarom niet eerder eindigen dan in het jaar waarin u uw AOW-leeftijd bereikt; dit is de vroegste contractdatum, – de lijfrentetermijnen mogen niet later ingaan dan 5 jaar na het jaar waarin u uw AOW-leeftijd bereikt; dit is de uiterste ingangsdatum, - uw verzekering mag daarom niet later eindigen dan 5 jaar na het jaar waarin u uw AOW-leeftijd bereikt; dit is de uiterste contractdatum, – binnen de ‘wettelijke termijn’ kunnen de lijfrentetermijnen feitelijk uiterlijk ingaan in het daaropvolgende kalenderjaar. Let op: De lijfrentepremies die u vanaf 1 januari 2014 voor uw tijdelijke oudedagslijfrente verzekering betaalt, zijn alleen nog maar aftrekbaar in uw aangifte inkomstenbelasting, als uw verzekering voldoet aan de NIEUWE belastingregels. Voorbeeld 1 Uw tijdelijke oudedagslijfrente verzekering is afgesloten op of na 1 januari 2014 en valt onder de NIEUWE belastingregels. U betaalt op of na 1 januari 2014 lijfrentepremies. Uw AOW-leeftijd is verhoogd naar 67 jaar. U wilt uw tijdelijke lijfrentetermijnen laten ingaan in het jaar waarin u uw AOW-leeftijd bereikt; dat is het jaar waarin u 67 jaar wordt. De einddatum van uw verzekering is in het jaar waarin u 67 jaar wordt. – de einddatum klopt met de vroegste ingangsdatum voor tijdelijke uitkeringen volgens de NIEUWE belastingregels. U koopt tijdelijke uitkeringen aan volgens de NIEUWE belastingregels voor de tijdelijke oudedagslijfrente – u koopt op de einddatum van uw verzekering tijdelijke uitkeringen aan in het jaar waarin u 67 jaar wordt, – u koopt tijdelijke uitkeringen aan met het lijfrentekapitaal op de einddatum van de verzekering, – de ingangsdatum klopt met de vroegste ingangsdatum voor tijdelijke uitkeringen volgens de NIEUW belastingregels, - de uitkeringsperiode is minimaal 5 jaar en stopt na afloop van de afgesproken periode; tijdelijke uitkeringen, - de uitkeringen mogen per jaar niet hoger zijn dan € 20.963 (cijfers 2014). 6.5 Wat zijn de OVERGANGSregels voor een tijdelijke oudedagslijfrente? De OVERGANGSregels gelden als uw verzekering is afgesloten vóór 1 januari 2014 en bestaat op 31 december 2013. Voor het bedrag waarmee u de tijdelijke lijfrentetermijnen nog volgens de OUDE belastingregels mag aankopen, geldt: – als u vanaf 1 januari 2014 wel premies betaalt voor uw verzekering, - dan koopt u de tijdelijke uitkeringen aan met de waarde van uw verzekering op 31 december 2013, - dit is de zogenoemde waarde in het economisch verkeer (WEV) van uw verzekering, óf – als u vanaf 1 januari 2014 geen premies (meer) betaalt voor uw verzekering, - dan koopt u de uitkeringen aan met het lijfrentekapitaal op de einddatum van uw verzekering, - dit is de waarde van uw verzekering op 31 december 2013 verhoogd met het rendement tot de einddatum van uw verzekering. Dit betekent dat u tijdelijke uitkeringen nog volgens de OUDE belastingregels mag aankopen ook als uw AOW-leeftijd is verhoogd. Het bedrag waarmee u tijdelijke uitkeringen aankoopt, hangt af van het feit of u vanaf 1 januari 2014 (nog) lijfrentepremies betaalt. Let op: U kunt uw premiebetalende verzekering in 2014 met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2014 premievrij voortzetten en daarnaast, ook vanaf 1 januari 2014, een nieuwe verzekering afsluiten.
8
Wilt u uw verzekering premievrij voortzetten én een nieuwe verzekering afsluiten? Leest u dan onze informatie over ‘het premievrij maken van uw verzekering’ en ‘het aanvragen van een nieuwe verzekering’ en neem contact op met uw assurantieadviseur. 6.6 Mogen de tijdelijke uitkeringen ingaan na het jaar waarin ik mijn AOW-leeftijd bereik? Ja. Tijdelijke uitkeringen hebben een vroegste en een uiterste ingangsdatum. U mag uw tijdelijke uitkeringen laten ingaan in de periode van de vroegste tot en met de uiterste ingangsdatum volgens de belastingregels die van toepassing zijn: – voor tijdelijke uitkeringen volgens de OUDE belastingregels en de OVERGANGSregels, - is de vroegste ingangsdatum het jaar waarin u 65 jaar wordt, en - is de uiterste ingangsdatum het jaar waarin u 70 jaar wordt, – voor tijdelijke uitkeringen volgens de NIEUWE belastingregels, - is de vroegste ingangsdatum het jaar waarin u uw AOW-leeftijd bereikt, en - is de uiterste ingangsdatum 5 jaar na het jaar waarin u uw AOW-leeftijd bereikt. 6.7 Blijft de waarde in het economisch verkeer op 31 december 2013 na 1 januari 2014 behouden? Ja. De waarde in het economisch verkeer van uw verzekering op 31 december 2013 blijft ook na 1 januari 2014 behouden. U mag die waarde in de toekomst gebruiken om tijdelijke oudedagslijfrente uitkeringen aan te kopen volgens de OUDE belastingregels: – u mag die waarde blijven gebruiken binnen de OVERGANGSregels voor de tijdelijke oudedagslijfrente, ook – als u uw verzekering verlengt en omzet in een nieuwe verzekering volgens de NIEUWE belastingregels. U mag met die waarde ook tijdelijke oudedagslijfrente uitkeringen aankopen die aan de NIEUWE belastingregels voldoen. 7
De overbruggingslijfrente
7.1 Wat is een overbruggingslijfrente? Met een overbruggingslijfrenteverzekering bouwt u lijfrentekapitaal op tot de einddatum van uw verzekering. Overbruggingslijfrenten worden meestal niet apart verzekerd of in de polis opgenomen. Als u specifiek een overbruggingslijfrente hebt verzekerd, staat dat in uw polis. U koopt met het lijfrentekapitaal ‘tijdelijke’ uitkeringen aan voor uzelf; de uitkeringen heten ook wel ‘lijfrentetermijnen’. – u koopt de uitkeringen aan bij een financiële instelling; bijvoorbeeld een bank of een verzekeraar, - de uitkeringen stoppen in het jaar dat u 65 jaar wordt of een pensioen uit een pensioenregeling gaat ontvangen, maar - als uw AOW-leeftijd is verhoogd mogen de uitkeringen ook stoppen in het jaar waarin u uw AOW-leeftijd bereikt. – u ontvangt de uitkeringen van de financiële instelling per maand, per kwartaal, per halfjaar of per jaar, - de uitkeringen mogen per jaar niet hoger zijn dan € 63.288 (cijfers 2014), – u ontvangt de uitkeringen tijdens de afgesproken periode zolang u leeft; de uitkeringen zijn tijdelijk, – de uitkeringen stoppen als u overlijdt; u kunt de uitkeringen eventueel laten overgaan op uw langstlevende (ex-)partner. 7.2 Welke belastingregels zijn veranderd voor de overbruggingslijfrente? Met ingang van 1 januari 2006 is de aftrek van lijfrentepremies voor een overbruggingslijfrente vervallen. Met ingang van 1 januari 2013 mogen de overbruggingsuitkeringen, als uw AOW-leeftijd is verhoogd, ook stoppen in het jaar waarin u uw AOW-leeftijd bereikt.
8
Het aanpassen van uw verzekering?
8.1 Moet ik mijn oudedagslijfrente verzekering aanpassen? Of u uw oudedagslijfrente verzekering moet aanpassen hangt af van (een combinatie) van verschillende zaken. – wat is uw AOW-leeftijd; 65 jaar of ouder? – wanneer is uw verzekering afgesloten; vóór 1 januari 2013 of na 1 januari 2014?
9
– – –
wat is de einddatum van uw huidige verzekering? betaalt u lijfrentepremies die u wilt (blijven) aftrekken in uw aangifte inkomstenbelasting? wilt u met het lijfrentekapitaal levenslange uitkeringen of (ook) tijdelijke uitkeringen aankopen?
Wilt u weten wat de verhoging van de AOW-leeftijd of de veranderde belastingregels voor u en uw verzekering betekenen? Neemt u dan contact op met uw assurantieadviseur. Uw assurantieadviseur kan u helpen te beoordelen wat uw situatie is en welke mogelijkheden u hebt. 8.2 Hoe kan ik mijn oudedagslijfrente verzekering aanpassen? U kunt uw verzekering verlengen, als u de einddatum van uw verzekering wilt opschuiven naar een latere datum. Leest u dan onze informatie over ‘het verlengen van uw verzekering’ en neem contact op met uw assurantieadviseur. U kunt uw verzekering premievrij voortzetten, als u geen lijfrentepremies meer wilt betalen. Leest u dan onze informatie over ‘het premievrij maken van uw verzekering’ en neem contact op met uw assurantieadviseur. U kunt een geheel nieuwe verzekering aanvragen. Leest u dan onze informatie over ‘het aanvragen van een nieuwe verzekering’ en neem contact op met uw assurantieadviseur. U kunt uw verzekering in 2014 met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2014 aanpassen. Het kan door de veranderde AOW-leeftijd of belastingregels belangrijk zijn dat u uw verzekering aanpast met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2014. U kunt ons vóór 1 december 2014 via uw assurantieadviseur een verzoek of aanvraag sturen om: – uw verzekering vanaf 1 januari 2014 premievrij voort te zetten, of – uw verzekering vanaf 1 januari 2014 premievrij voort te zetten én daarnaast een nieuwe verzekering af te sluiten. Leest u dan onze informatie over ‘het met terugwerkende kracht aanpassen van uw verzekering vanaf 1 januari 2014’ en neem contact op met uw assurantieadviseur. 8.3 Hoe kan ik mijn oudedagslijfrente verzekering verlengen? U kunt de duur van uw verzekering verlengen door de einddatum van uw huidige verzekering op te schuiven naar een latere datum. Verlengen van uw verzekering gebeurt op een nieuwe verzekering. Voor de nieuwe verzekering gelden de NIEUWE belastingregels. – u kunt uw verzekering tussentijds verlengen tijdens de looptijd van de verzekering, of – u kunt uw verzekering op de einddatum van de verzekering verlengen. Let op: De waarde in het economisch verkeer van uw verzekering op 31 december 2013 blijft in uw nieuwe verzekering behouden. Wilt u uw verzekering tussentijds verlengen? Neemt u dan contact op met uw assurantieadviseur om uw aanvraag bij ons in te dienen. 8.4 Hoe kan ik mijn oudedagslijfrente verzekering tussentijds verlengen? Tussentijds verlengen betekent dat u tijdens de looptijd van uw verzekering de einddatum van uw verzekering opschuift. U zet uw huidige verzekering om in een nieuwe verzekering met een nieuwe einddatum volgens de NIEUWE belastingregels. Wat doet u? – u vraagt de omzetting in een nieuwe verzekering bij ons aan via uw assurantieadviseur, – voor het verzekeren van een nabestaandenlijfrente, is soms ook een nieuwe gezondheidsverklaring van de verzekerde nodig.
10
Wat doen wij? Als wij uw aanvraag accepteren, sluiten wij een nieuwe verzekering met u af. – wij gebruiken de waarde van uw huidige verzekering als koopsom of 1e premie voor de nieuwe verzekering, – op de nieuwe verzekering zijn onze voorwaarden en tarieven van toepassing die op het moment van afsluiten gelden, – uw huidige verzekering vervalt per de omzettingsdatum. Let op: De waarde in het economisch verkeer van uw verzekering op 31 december 2013 blijft in uw nieuwe verzekering behouden. Wilt u uw verzekering tussentijds verlengen? Neemt u dan contact op met uw assurantieadviseur om uw aanvraag bij ons in te dienen. 8.5 Hoe kan ik mijn oudedagslijfrente verzekering op de einddatum van de verzekering verlengen? Verlengen op de einddatum betekent dat uw verzekering tot uitkering is gekomen en het lijfrentekapitaal beschikbaar is. U gebruikt het lijfrentekapitaal om een nieuwe verzekering met een nieuwe einddatum volgens de NIEUWE belastingregels af te sluiten. Let op: De waarde in het economisch verkeer van uw verzekering op 31 december 2013 blijft in uw nieuwe verzekering behouden. Wat doet u? – u vraagt een nieuwe verzekering bij ons aan via uw assurantieadviseur, – voor het verzekeren van een nabestaandenlijfrente, is soms ook een nieuwe gezondheidsverklaring van de verzekerde nodig. Wat doen wij? Als wij uw aanvraag accepteren, sluiten wij een nieuwe verzekering met u af. – wij gebruiken het lijfrentekapitaal van uw huidige verzekering als koopsom of 1e premie voor de nieuwe verzekering, – op de nieuwe verzekering zijn onze voorwaarden en tarieven van toepassing die op het moment van afsluiten gelden. Let op: De waarde in het economisch verkeer van uw verzekering op 31 december 2013 blijft in uw nieuwe verzekering behouden. Wilt u uw verzekering op de einddatum verlengen? Neemt u dan contact op met uw assurantieadviseur om uw aanvraag bij ons in te dienen. 8.6 Hoe kan ik mijn oudedagslijfrente verzekering premievrij maken? U kunt uw verzekering premievrij voortzetten. U betaalt dan geen lijfrentepremies en blijft verzekerd voor lagere bedragen. U kunt uw verzekering in 2014 met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2014 premievrij maken. Het kan door de veranderde AOW-leeftijd of belastingregels belangrijk zijn dat u uw verzekering aanpast met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2014. Wij bieden u aan uw verzekering in 2014 met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2014 aan te passen als dit nodig is. Een dergelijk verzoek moet wel vóór 1 december 2014 door ons zijn ontvangen, anders kunnen wij het niet tijdig verwerken. Wat doet u? U kunt ons vóór 1 december 2014 vragen uw verzekering met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2014 premievrij te maken. – u vraagt de premievrijmaking bij ons aan via uw assurantieadviseur, – wij sturen u een opgave van de premievrije waarde, – u stuurt ons een ondertekend verzoek tot premievrijmaking.
11
Wat doen wij? – als wij uw verzekering premievrij maken, verlagen wij de verzekerde bedragen, – wij sturen u een nieuw polisaanhangsel van de premievrije verzekering. Wat doen wij met de lijfrentepremies die u vanaf 1 januari 2014 voor uw oudedagslijfrente verzekering hebt betaald? – wij betalen de lijfrentepremies aan u terug, als u met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2014 geen nieuwe oudedagslijfrente verzekering bij ons afsluit, of – wij gebruiken de lijfrentepremies voor de betaling van de nieuwe oudedagslijfrente verzekering die u met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2014 bij ons afsluit. Wilt u uw verzekering, eventueel met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2014, premievrij voortzetten? Neemt u dan contact op met uw assurantieadviseur om uw verzoek bij ons in te dienen. 8.7 Hoe kan ik een nieuwe oudedagslijfrente verzekering afsluiten? U kunt een nieuwe verzekering bij ons afsluiten via uw assurantieadviseur. – u vraagt de nieuwe verzekering bij ons aan via uw assurantieadviseur, – voor het verzekeren van een nabestaandenlijfrente, is soms ook een gezondheidsverklaring van de verzekerde nodig, Als wij uw aanvraag accepteren, sluiten wij met u een nieuwe verzekering af. – op de nieuwe verzekering zijn onze voorwaarden en tarieven van toepassing die op het moment van afsluiten gelden. Wilt u een nieuwe verzekering afsluiten? Neemt u dan contact op met uw assurantieadviseur om uw aanvraag bij ons in te dienen. 8.8 Kan ik mijn oudedagslijfrente verzekering met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2014 aanpassen? Ja. U kunt uw verzekering in 2014 met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2014 aanpassen. Het kan door de veranderde AOW-leeftijd of belastingregels belangrijk zijn dat u uw verzekering aanpast met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2014. U kunt ons vóór 1 december 2014 via uw assurantieadviseur een verzoek of aanvraag sturen om: – uw verzekering vanaf 1 januari 2014 premievrij voort te zetten, of – uw verzekering vanaf 1 januari 2014 premievrij voort te zetten én daarnaast een nieuwe verzekering af te sluiten. Wilt u uw verzekering met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2014 aanpassen en eventueel een nieuwe verzekering afsluiten? Neemt u dan contact op met uw assurantieadviseur om uw verzoek of aanvraag bij ons in te dienen. Het verzoek of de aanvraag moet wel vóór 1 december 2014 door ons zijn ontvangen, anders kunnen wij het niet tijdig verwerken.
9
De lijfrenteverzekering en de inkomstenbelasting
9.1 Wat zijn de belastingregels voor de aftrek van de koopsom of de lijfrentepremies die ik betaal? De koopsom of de lijfrentepremies die u voor uw (tijdelijke) oudedagslijfrente betaalt zijn binnen de regels van de belastingwet aftrekbaar. – de belastingregels staan in de Wet inkomstenbelasting 2001 (Wet IB 2001), – als uw verzekering aan de Wet IB 2001 voldoet, staat dat in uw polis, – u kunt de koopsom/lijfrentepremies aftrekken binnen de grenzen en tot de maximum bedragen die in de Wet IB 2001 staan. De belastingregels voor aftrek van de koopsom/lijfrentepremies voor de tijdelijke oudedagslijfrente zijn veranderd vanaf 1 januari 2014. Het lijfrentekapitaal dat u opbouwt met de koopsom/lijfrentepremies die u op of na 1 januari 2014 betaalt, – mag u niet meer gebruiken om tijdelijke uitkeringen volgens de OUDE belastingregels aan te kopen, – mag u wel gebruiken om tijdelijke uitkeringen volgens de NIEUWE belastingregels aan te kopen.
12
9.2 Zijn mijn lijfrente uitkeringen belast in de inkomstenbelasting? Ja. U moet de lijfrentetermijnen die u van de financiële instelling ontvangt, aangeven in box 1 van uw aangifte inkomstenbelasting. Uw financiële instelling kan u een jaaropgave verstrekken van de lijfrentetermijnen die u hebt ontvangen. Bij het belasten van de ontvangen lijfrentetermijnen mag, binnen de grenzen en bedragen van de belastingregels, rekening worden gehouden met lijfrentepremies die u heeft betaald maar niet in aftrek hebt gebracht. 9.3 Waar kan ik terecht met vragen over mijn lijfrenteverzekering in mijn aangifte inkomstenbelasting? Hebt u vragen over uw lijfrenteverzekering en uw aangifte inkomstenbelasting? Neemt u dan contact op met de Belastingdienst, of kijk op de website: www.belastingdienst.nl. 10
Aanvullende vragen en antwoorden
10.1 Gelden de OUDE en NIEUWE belastingregels voor een kapitaalverzekering met lijfrenteclausule? Nee. De OUDE en NIEUWE belastingregels gelden alleen voor ‘lijfrentekapitaalverzekeringen’. Een ‘kapitaalverzekering met lijfrenteclausule’ is geen lijfrentekapitaalverzekering. Let op: Hebt u een ‘kapitaalverzekering met lijfrenteclausule’ afgesloten, die is aangepast aan de belastingregels volgens de Wet inkomstenbelasting 2001, dan betreft een deel van uw verzekering een ‘lijfrentekapitaalverzekering’. Is dit lijfrentekapitaaldeel bestemd voor een levenslange of tijdelijke oudedagslijfrente, dan moet u rekening houden met de OUDE of NIEUWE belastingregels die daarvoor gelden. Hebt u vragen over de belastingregels voor een kapitaalverzekering met lijfrenteclausule? Neemt u dan contact op met uw assurantieadviseur of met de Belastingdienst.
Disclaimer Deze vragen en antwoorden beschrijven op hoofdlijnen de belastingregels voor een oudedagslijfrente verzekering. De inhoud is met de grootst mogelijke zorg samengesteld op basis van zo recent mogelijke wet- en regelgeving. De Onderlinge ’s-Gravenhage aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade als gevolg van het gebruik van informatie uit deze vragen en antwoorden.
13
