Inhoud Voorwoord
V
Afkortingen
XVII
1 Inleiding 1.1 Beroepsmatige incasso 1.2 Definities van incasso en incasseren 1.3 Verplichtingen uit de incasso-overeenkomst, de beroepsaansprakelijkheid en de vraagstellingen 1.4 Rechtsvergelijking met België
1 2
1.5 Beantwoording van de vragen 1.6 Opzet van het onderzoek
6 7
4 5
2 De praktijk 2.1 Inleiding 2.2 De praktijk van het incasseren in Nederland 2.2.1 Gewijzigde maatschappelijke en economische omstandigheden 2.2.2 Incassomethoden 2.2.3 Het incassobureau 2.2.4 De gerechtsdeurwaarder 2.2.5 De advocaat 2.2.6 De rechtskundige adviseur 2.2.7 De andere incassanten 2.2.8 Verzekering tegen beroepsaansprakelijkheid
9 10 10 13 18 18 22 23 25 25 VII
2.3 De praktijk van het incasseren in België 2.3.1 Inleiding 2.3.2 Negatieve klank van incasso 2.3.3 Het afschermen van de incassomarkt door de advocatuur 2.3.4 Incassomethoden 2.3.5 De advocaat 2.3.6 De gerechtsdeurwaarder 2.3.7 Het incassobureau 2.3.8 Verzekering tegen beroepsaansprakelijkheid 2.4 Tot besluit van dit hoofdstuk
27 27 27 29 32 33 35 36 37 39
3 De incasso-overeenkomst 3.1 Inleiding 3.2 De incasso-overeenkomst in haar algemeenheid 3.2.1 Verbintenissen in Nederland en België 3.2.2 Beperkingen van de contractsvrijheid 3.2.3 De partijafspraak 3.2.4 Algemene voorwaarden 3.2.5 Aanvullende werking 3.2.6 Goede trouw bij de uitvoering van de overeenkomst 3.3. Kwalificatie van de overeenkomst 3.3.1 Inleiding 3.3.2 Literatuur over incasso in Nederland 3.3.3 Literatuur over incasso in België 3.3.4 Jurisprudentie over incasso in Nederland 3.3.5 Jurisprudentie over incasso in België 3.3.6 In Nederland en België lastgeving? 3.3.7 Lastgevingsbegrip en incassowerkzaamheden in Nederland 3.3.8 De incasso-overeenkomst is meestal lastgeving
42 44 44 45 45 46 48 49 50 50 51 52 53 54 55 56 58 VIII
3.4 Beroeps- en gedragsregels 3.4.1 Inleiding 3.4.2 Wettelijk vastgestelde regels Literatuur Jurisprudentie Standpuntbepaling 3.4.3 Van verenigingswege vastgestelde regels en ongeschreven regels Literatuur Jurisprudentie Standpuntbepaling 3.5 Tot besluit van dit hoofdstuk
61 61 62 62 65 65 68 68 70 74 79
4 De zorgplicht van partijen 4.1 Inleiding 4.2 De zorgplicht van de incassant 4.2.1 Zorgplicht Regelgeving Overtreding tuchtnorm en de civielrechtelijke zorgplicht Enkele uitspraken tuchtrecht- en civiele procedures vergeleken Tuchtnorm in Nederland voor andere incassanten Zorgplicht voor alle incassanten gelijk? 4.2.2 Zelfstandig maatregelen nemen Inleiding Regelgeving, literatuur en jurisprudentie Enkele voorbeelden uit de civiele - en tuchtrechtspraak in Nederland Enkele voorbeelden uit de civiele rechtspraak in België Gevolgtrekkingen
82 84 84 84 85 87 88 89 90 90 91 92 93 95 IX
4.2.3 Beleidsvrijheid en het opvolgen van aanwijzingen Inleiding Regelgeving Beleidsvrijheid bij de tuchtrechter in Nederland Civiele procedures in Nederland Beleidsvrijheid in België Jurisprudentie over het opvolgen van aanwijzingen Gevolgtrekkingen 4.2.4 Tussentijdse informatieplicht Inleiding Regelgeving Civiele jurisprudentie Tuchtrechtspraak in Nederland Civiele jurisprudentie in België Gevolgtrekkingen 4.2.5 Tussentijdse afdrachtplicht Inleiding Regelgeving Tuchtrechtspraak in Nederland Civiele jurisprudentie in België Gevolgtrekkingen 4.2.6 Voortgang van de werkzaamheden Inleiding Civiele jurisprudentie in Nederland Tuchtrechtspraak in Nederland Civiele jurisprudentie in België Gevolgtrekkingen 4.3 De zorgplicht van de opdrachtgever Inleiding Civiele jurisprudentie in Nederland Civiele jurisprudentie in België
96 96 96 98 101 103 105 108 110 110 110 112 114 116 117 119 119 119 123 125 125 127 127 127 129 130 133 134 134 134 136 X
Gevolgtrekkingen 4.4 Tot besluit van dit hoofdstuk
138 139
5 Verplichtingen bij het einde van de incasso-overeenkomst 5.1 Inleiding 141 5.2 Rekening en verantwoording 142 5.2.1 Inleiding 142 5.2.2 Regelgeving 142 5.2.3 Rekenprocedure 144 5.2.4 Rekening en verantwoording: een volledige opening van zaken 145 5.2.5 Tussentijdse rekening en verantwoording 146 5.2.6 Inhoud van de rekening en verantwoording 147 5.2.7 Stukken meesturen 149 5.2.8 Nazorg 150 5.2.9 Conclusie 151 5.3 Incassokosten 153 5.3.1 Inleiding 153 5.3.2 Incassokosten controversieel 153 5.3.3 Incassokosten alleen indien overeengekomen 154 5.3.4 In strijd met de goede zeden en goede trouw 155 5.3.5 Incassobeding 155 5.3.6 Incassokosten moesten zijn gemaakt 156 5.3.7 Omvang van de incassokosten 157 5.3.8 Op weg naar eenheid 158 5.3.9 Buitengerechtelijke advieskosten 158 5.3.10 Incassokosten onder het huidige Burgerlijk Wetboek bijna altijd toegewezen 159 5.3.11 Incassokosten: overeengekomen of als vermogensschade 160 XI
5.3.12 Het maken van de kosten moet redelijk zijn 161 5.3.13 Voorbereiding van de procedure 163 5.3.14 De omvang van de incassokosten dient redelijk te zijn 164 5.3.15 Controversiële rapporten van de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak 166 5.3.16 Doorberekening van de kosten van invordering in België 167 5.3.17 Het schadebeding bij wanprestatie in België 168 5.3.18 Europese regelgeving 170 5.3.19 Conclusie 171 5.4 Incassoprovisie 174 5.4.1 Inleiding 174 5.4.2 Verschuldigdheid van het loon 174 5.4.3 De omvang van het loon 176 5.4.4 Wettelijk vastgesteld loon 176 5.4.5 De overeengekomen incassoprovisie 177 5.4.6 Tarieven van de beroepsverenigingen 178 5.4.7 No cure, no pay 180 5.4.8 De gebruikelijke en redelijke incassoprovisie 181 5.4.9 Toetsing van de incassoprovisie 182 5.4.10 Conclusie 183 5.5 Incassoprovisie bij voortijdige beëindiging 185 5.5.1 Inleiding 185 5.5.2 Regelgeving 185 5.5.3 Jurisprudentie 186 5.5.4 Conclusie 188 5.6 Afwikkelingskosten 190 5.6.1 Inleiding 190 5.6.2 De ontwikkeling van de afwikkelingskosten 190 5.6.3 Mededingingswetgeving 191 5.6.4 Hoger tarief redelijk? 192
XII
5.6.5 Verwarring bij ambtelijke werkzaamheden van gerechtsdeurwaarders 5.6.6 Situatie in België 5.6.7 Conclusie 5.7 Onkosten 5.7.1 Inleiding 5.7.2 Regelgeving 5.7.3 Onkosten begrepen in het loon 5.7.4 Jurisprudentie over het doorberekenen van onkosten 5.7.5 Conclusie 5.8 Tot besluit van dit hoofdstuk
193 194 194 196 196 196 198 199 199 201
6 De Beroepsaansprakelijkheid 6.1 Inleiding
204
6.2 Wanprestatie of onrechtmatige daad 6.2.1 Wanprestatie of onrechtmatige daad 6.2.2 Samenloop van wanprestatie en onrechtmatige daad in Nederland 6.2.3 Samenloop van wanprestatie en onrechtmatige daad in België 6.2.4 Verschillen tussen wanprestatie en onrechtmatige daad 6.2.5 Conclusie 6.3 Maatstaf voor zorgvuldigheid 6.3.1 Inleiding 6.3.2 Inspanningsverbintenis 6.3.3 Zorgvuldigheid in de praktijk 6.3.4 Maatstaf volgens de rechtspraak 6.3.5 Maatstaf bestaat in beide landen uit twee elementen 6.3.6 Bekwaamheid 6.3.7 Zorg
205 205 207 208 209 211 213 213 213 214 215 216 217 217 XIII
6.3.8 Informatieplicht Gevolgen van bepaalde acties Kosten die in rekening worden gebracht Risicovermijding en de persoon van de opdrachtgever 6.3.9 Conclusie 6.4 Causaal verband 6.4.1 Inleiding 6.4.2 Problemen oplossen met het causaal verband 6.4.3 Toetsingsmaatstaf 6.4.4 Beroepsaansprakelijkheid 6.4.5 Gevaarzetting bij beroepsaansprakelijkheid 6.4.6 Causaal verband in België 6.4.7 Beroepsaansprakelijkheid van advocaten en gerechtsdeurwaarders 6.4.8 Conclusie 6.5 Schadevergoeding 6.5.1 Uitgangspunt: schade volledig vergoed 6.5.2 Schade niet altijd vergoed 6.5.3 'Alles of niets-benadering' 6.5.4 Het verlies van een kans 6.5.5 Het standpunt van de Hoge Raad over het verlies van een kans 6.5.6 Het waarderen van de kans 6.5.7 Verlies van een kans in België 6.5.8 Beroepsaansprakelijkheid van advocaten en gerechtsdeurwaarders in België 6.5.9 Beoordeling van het verlies van een kans 6.5.10 Jurisprudentie over het verlies van een kans 6.5.11 Omvang van het verlies van een kans 6.5.12 Het verlies van een kans in België: conclusie 6.5.13 Conclusie bij incasso
218 218 220 221 222 224 224 224 225 227 229 231 232 234 236 236 237 238 239 241 242 243 244 244 245 247 248 248 XIV
6.6 Tot besluit van dit hoofdstuk
250
7 Samenvatting en conclusie 7.1 Inleiding 7.2 De praktijk van incasso 7.3 De incasso-overeenkomst 7.4 Zorgplicht van partijen 7.5 De afrekening bij het einde van de incasso-overeenkomst 7.6 Beroepsaansprakelijkheid 7.7 Conclusie
7 Résumé et conclusion 7.1 Introduction 7.2 La pratique d’encaissement 7.3 L’accord d’encaissement 7.4 Le devoir de dilligence des partis 7.5 Le règlement à la fin de l’accord d’encaissement 7.6 Responsabilité professionelle 7.7 Conclusion
253 253 255 258 260 263 265 267 267 267 269 272 274 277 279
Literatuurlijst
280
Voorbeeld van een incasso-overeenkomst
306
Zaakregister
311
Curriculum vitae
317
XV
