Inhoud Voorwoord
5
1
Akoestiek
15
1.1 1.1.1 1.1.2 1.1.3 1.2 1.2.1 1.2.2 1.3 1.3.1 1.3.2 1.3.3 1.3.4
Het geluidsveld Berekening van de golflengte Tijd- en frequentiedomein Rekenen met dB’s Geluidsuitbreiding Interferentie Reflectie en buiging Zaalakoestiek Ruimtelijk geluid: reflectie en nagalm Direct en diffuus geluid Eigenfrequenties van de zaal (staande golven) De klank van een zaal
15 18 18 20 23 23 24 26 26 28 30 31
2
Beginselen van de psychoakoestiek
33
2.1 2.1.1 2.1.2 2.2 2.2.1 2.2.2 2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.3
Geluidswaarneming Geluidssterkte en toonhoogte Het gehoorvlak Ruimtelijk horen Richtinghoren Afstandswaarneming Beginselen van de stereofonie en surroundtechniek Virtuele geluidsbronnen Normale en kunsthoofdstereofonie Drie methoden voor stereo-opnamen
33 33 34 36 36 37 38 39 40 41
9
microfoons in theorie en praktijk 2e editie – görne elektor international media 079012/nl pagina 9
R
INHOUD
3
Omzetters
43
3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3
Kapselconstructies De drukopnemer De drukgradiëntopnemer Akoestische storingen Elektromechanische omzetting Elektrodynamische omzetting: de dynamische microfoon Elektrostatische (capacitieve) omzetting: de condensatormicrofoon Andere omzetters Frequentie-afhankelijkheid van de microfoon Mechanische frequentie-afhankelijkheid Elektrische frequentie-afhankelijkheid De resulterende frequentiekarakteristiek
44 45 46 51 55 56 59 64 67 68 70 71
4
Microfoonconstructie
75
4.1 4.1.1 4.1.2 4.1.3 4.1.4 4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.2.4 4.2.5 4.2.6 4.2.7 4.3 4.4 4.4.1 4.4.2 4.4.3 4.4.4
Dynamische microfoons Constructie van het kapsel Podium-zangmicrofoons Instrumentaalmicrofoons Dynamische drukopnemers Condensatormicrofoons Kapselconstructie Correctieschakelingen en voorverzwakking Impedantie-omzetters – buis en transistor Modulaire kleinmembraansystemen Studiomicrofoons met omschakelbare richtingkarakteristiek Solisten- en podiummicrofoons Opsteek- en andere miniatuurmicrofoons Digitale microfoons Bijzondere constructies Microfoons met akoestische vervorming van de karakteristiek Grensvlakmicrofoons Shotgun-microfoons Microfoonarrays
75 76 80 82 82 83 83 90 92 94 94 98 99 101 102 102 104 105 108
5
Stereo- en surroundmicrofoons
113
5.1 5.5.1 5.1.2 5.2 5.2.1 5.2.2
Meerkanaals-formaten Stereoformaten Surroundformaten Opname met meerkanaals-microfoons Het ruimtelijke geluidsbeeld Direct en diffuus geluid, galmbalans
114 114 116 120 121 122
10
L
microfoons in theorie en praktijk 2e editie – görne elektor international media 079012/nl pagina 10
INHOUD
5.3 5.3.1 5.3.2 5.3.3 5.3.4 5.3.5 5.4 5.4.1 5.4.2 5.4.3 5.5 5.5.1 5.5.2 5.5.3 5.5.4
Intensiteits-stereofonie; coïncidente microfoons XY-stereomicrofoon MS-stereomicrofoon Blumlein-opstelling (gekruiste achten) Coïncidente microfoons voor surround-opnamen Voorbij surround: Ambisonic, Soundfield, B-formaat Looptijdstereofonie; AB-microfoons AB-configuraties AB-opstellingen voor surround Driepunts-AB, Decca- en Fukada-Tree Equivalentie-stereofonie; equivalentiemicrofoons Equivalentiemicrofoons voor stereo: ORTF, NOS en andere Equivalentiemicrofoons voor surround: INA, OCT en andere Surround in de zaal: Hamasaki-vierkant en IRT-kruis Scheidsvlakmicrofoons en kunsthoofd
124 126 128 130 132 134 136 139 141 141 143 145 148 151 153
6
Aansluittechniek en toebehoren
159
6.1 6.1.1 6.1.2 6.2 6.3 6.4 6.5 6.5.1 6.5.2 6.5.3 6.6 6.7
Symmetrische en asymmetrische verbindingen Symmetrering Aansluitingsnormen Impedantie-aanpassing Digitale aansluitingen: AES3 en AES42 Fantoomvoeding, DPP, signaaladervoeding Draadloze overdracht Principes Zendfrequenties Techniek van zender en ontvanger Toebehoren Handige adapters
159 161 163 166 167 169 171 171 173 175 178 183
7
Technische gegevens
187
7.1 7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.1.4 7.1.5 7.2 7.2.1 7.2.2 7.2.3 7.2.4 7.2.5 7.2.6
De microfoon-meetopstelling Meetmicrofoon en calibratie-geluidsbronnen Signaalgenerator, filters, lijnschrijver Digitale meetopstellingen Meet-geluidsbronnen Meetruimten en meetkamers Specificaties in het datablad en andere metingen De frequentiekarakteristiek Het overdrachtbereik De richtingkarakteristiek De nominale impedantie Nominale afsluitweerstand Overdrachtfactor
187 188 189 192 193 196 198 198 200 201 204 204 205 11
microfoons in theorie en praktijk 2e editie – görne elektor international media 079012/nl pagina 11
R
INHOUD
7.2.7 7.2.8 7.2.9 7.2.10 7.2.11 7.2.12 7.2.13 7.2.14
Ruisspanning Het equivalente ruisgetal Signaal/ruisafstand Niet-lineaire vervorming Het maximale geluidsdrukniveau De effectieve dynamiek Wind- en plopgevoeligheid Het impulsgedrag
206 208 210 210 213 215 215 216
8
Studiotechniek
219
8.1 8.2 8.2.1 8.2.2 8.2.3 8.3 8.3.1 8.3.2 8.3.3 8.4 8.4.1 8.4.2 8.4.3 8.5 8.5.1 8.5.2 8.6 8.6.1 8.6.2 8.6.3 8.6.4 8.6.5 8.6.6 8.6.7 8.6.8 8.6.9 8.6.10 8.6.11 8.6.12 8.6.13
Keuze van de microfoon De productie-omgeving De opnameruimte Tips en trucs voor “akoestische tuning” Regiekamer en monitorluidsprekers Opstelling van de microfoons Ruimtelijkheid: menging van direct en diffuus geluid Sonoriteit: opname in het nabije geluidsveld Het akoestische perspectief Veelgemaakte fouten bij de microfoonopstelling Interferentie tussen meerdere microfoons Interferentie door geluidsreflectie Interferentie vlakbij een wand (herhalingstoonhoogte) Meerkanaalsfilosofieën Stereo-/surroundmicrofoon of afzonderlijke microfoons Live-mix of meersporenopname De praktijk van het opnemen Spraak Zang Akoestische gitaar Elektrische gitaar en e-bas Strijkers (viool, cello, contrabas) Vleugel en piano Keyboards Koperblazers (trompet, trombone) Houtblazers (fluit, hobo, klarinet, saxofoon) Slagwerk Percussie Achtergrondkoor, strijkers- en blazersensemble Opnamen met hoofd- en steunmicrofoons
220 223 223 228 230 231 231 236 237 238 239 240 241 242 243 245 246 247 250 251 253 255 258 261 262 264 266 271 272 273
9
PA-techniek
277
9.1 9.2
Keuze van de microfoons Speciale problemen bij de weergavetechniek
277 281
12
L
microfoons in theorie en praktijk 2e editie – görne elektor international media 079012/nl pagina 12
INHOUD
9.3 9.3.1 9.3.2 9.4 9.4.1 9.4.2 9.4.3 9.5 9.5.1 9.5.2
Weergave van live-muziek Inregelen van de PA Live-opname Spraakweergave Redenaar achter een lessenaar Mobiele redenaar, podiumdiscussie Geluidsweergave in het theater Problemen en hun oplossing Terugkoppeling (feedback) Brom
283 285 288 289 290 292 293 293 294
10
Film- en videotechniek
301
10.1 10.2 10.2.1 10.2.2 10.2.3 10.3 10.4
De keuze van de microfoon Geluid bij het beeld Hengelen: een handleiding Dialoogopname Alternatieven voor de “gehengelde” shotgun Reportages Achtergrondgeluid, atmo’s en geluidseffecten
302 304 305 306 308 310 312
Aanhangsels
315
Formules Tabellen Rekenen met decibels Muzikale akoestiek Omzetters; meettechniek Microfoongegevens Leveranciers en importeurs Overig Literatuur en internetadressen Bronvermelding illustraties
315 317 317 319 321 323 328
Index
333
A B B.1 B.2 B.3 B.4 B.5 C C.1 C.2
329 330
13
microfoons in theorie en praktijk 2e editie – görne elektor international media 079012/nl pagina 13
R
