Infrastructuur en visionair ontwerp – the Next Eindhoven
Kees Doevendans 12 juni 2014
TU/e KU Leuven
Rechte straten
Kromme straten
Otto Wagner
Camillo Sitte
Joseph Stubben Stad:
Carl Henrici Stad:
-
Geest
-
Ziel
-
Stad als menselijk ‘magazijn’
-
Stad als kunstwerk
-
Mechanisch stadsbeeld
-
Harmonieus stadsbeeld
-
Open (uitbreidbare) stad
-
Gesloten stad
Straten:
Straten:
-
Rechte straten (lineariteit)
-
-
Symmetrie
Gebogen of onregelmatige straten (fantasie)
-
Brede straten
-
Asymmetrie
-
Saaie straten
-
Besloten pleinen
-
Enz.
-
‘ Prettige straten’
Waterproject Rose Rotterdam
Stadsarchitect W.N. Rose 1801 - 1877
Uitbreidingsplan Barcelona Ildefonso Cerda, 1860
‘Retorische argumenten – wetenschappelijke fundering’
Cornelis van Eesteren (1897 – 1988)
Algemeen Uitbreidingsplan Amsterdam, 1934
1929 – 1959: Afdeling StadsOntwikkeling A’dam President CIAM (1930 – 1947: Hoogleraar Stedebouw TU Delft
Van Lohuizen
‘De eenheid van het stedebouwkundig werk’
19de eeuw: naturalisme • Ontdekken Begin 20ste eeuw: • Theorie en uitvinden • Techniek méér dan toegepaste natuurwetenschap
Eind19de / begin 20ste eeuw: Municipal movement • Utopisten versus specialisten ‘To solve the urgent complex problems afflicting towns, technicians – town planners in particularare joining with politicians and administrators in the search for the urban utopia. The result was that the course of town planning diverged along paths laid down by two different kind of thinkers: the utopian reformers, who sought ideal, universally applicable models as alternative solutions to the problems of contemporary society; and the technicians, who, as their sphere of action widened form planning streets and bridges to planning housing, sewerage schemes and transport, rediscovered the idea of an overall plan and then of a whole series of regional plans.’ (Oscar Gaspari, p. 598-9)
20ste eeuw: stedenbouw onderdeel nationaal project ‘welvaartstaat’ en opbouw eigen discipline (‘body of knowledge’)
Nieuwe genius voor de stedenbouw
•
‘De stand van de hedendaagse architectuur en stedenbouwkunde is de resultante van maatschappelijke ontwikkeling, technische vooruitgang en de verworvenheden der beeldende kunsten in het algemeen.
•
‘Deelnemen aan stedebouwkundig werk veronderstelt bij de betrokkenen aanwezigheid van visionair vermogen, gepaard gaande aan kennis en kunde. Dit geldt voor de bestuurder, de onderzoeker, de technische specialisten en de ontwerper. Zij moeten, elk op zichzelf, de gave bezitten om op eigen gebied redelijke veronderstellingen omtrent de toekomst te kunnen maken en tevens het onderlinge verband en het geheel zien, met andere woorden, beleven. Gerijpte ervaring is een voordeel, het kan evenwel door diep inzicht worden overtroffen.’
• Een stedebouwkundige werkgroep zal de wezenlijke bestanddelen der samenleving moeten vertegenwoordigen en aldus haar ‘geestelijke, sociale, politieke en economische krachten op het stedebouwkundig doel’ richten en daarvoor een ‘gemeenschappelijke opvatting als feitelijk uitgangspunt’ moeten erkennen. •
Werkgroep als ‘disciplinair alternatief’ voor Stamtafel, Koffiehuis, Sociëteit, Stadsforum, etc. ?
Patrick Abercrombie and the genius of town planning (Town and Country Planning, 1933)
• ‘The plan should not be in the hands of the drill sergeant nor should the city be under the domination of the muddler who will talk about the Law of Supply and Demand and the Liberty of the Individual. Town and Country Planning seeks to proffer a guiding hand to the trend of natural evolution, as a careful study of the place itself and its external relationships. The result is to be more than a piece of skillful engineering or satisfactory hygiene or succesful economics: it should be a social organism and a work of art.’
Faculteit bouwkunde Eindhoven, 1967 • Integratie techniek en vormgeving – ontwerpen en specialisatie • Egalitaire benadering • Wetenschappelijkheid, body of knowledge • ‘Breed inzetbare bouwkundig ingenieur’ • ‘Breed opgeleide specialist’ • …… • Multidisciplinaire benadering • Cross-, transdisciplinair • ‘Netwerkingenieur’- ‘scholarship of gaps’ • Netwerkkennis – Actor-network-theory?
Stad Eindhoven • Eeuwwisseling: van de 19de naar de 20ste eeuw: Philips vestigt zich in Eindhoven, take off industriële stad • 1ste helft 20ste eeuw: ontwikkeling volgens het regionale model, Eindhoven wordt een moderne industriële stad – Philips Company Town • 2de helft 20ste eeuw: de ‘company town’ lost op, Philips trekt zich terug (de ‘ontphilipste stad’) • Eeuwwisseling 2: van de 20ste naar de 21ste eeuw: take off ontwikkeling Brainport • Brainport: Triple Helix
Philips Company Town
Taylorized Beauty of the Mechanical
Hénaff: ‘One age of humanity is ending…’
1953. Construction of the new high rail system and the new 18th September square
1953. Construction of the new high rail system in Woensel
1953-1954. Construction of the new high rail system in the Fellenoord joint and demolition of the old railway lines
Visionaire infrastructurele ingrepen in de stad: het Hoogspoor
Next Eindhoven
Wat gebeurt er als we het hoogspoor (wel of niet) onder de grond brengen?
Resumé • 19de eeuw: de ingenieurs deden het serieuze werk, de architecten blikten terug • 20ste eeuw: synthese van onderzoek en ontwerp, utilisme: ‘zoveel mogelijk geluk voor zoveel mogelijk mensen’ (welvaart – verzorgingsstaat als nationaal project), functionalisme met verkeer als apart domein, machinebouw / standaardisatie als ideaalbeeld – scientific management • Nu: steden winnen weer aan betekenis? Herintroductie van de ‘stamtafel’? Utopisten en specialisten? Scholarship of gaps? Netwerkingenieur? Netwerkkennis? Creatieve economie meer dan in stand houden 20ste eeuw? Andere dan de in de 20ste eeuw geïnstitutionaliseerde disciplines? Van Triple Helix naar Quadruple Helix? • Werk voor 3TU?
