Stichting Pensioenfonds DHV
Informatiebijeenkomst
24 september 2013 ©2013 Royal HaskoningDHV, All rights reserved
Alleen voor intern gebruik
Agenda • •
Opening Jaarverslag 2012 Paul Canisius
•
Actuele ontwikkelingen 2013 Johan Krijgsman
•
Vragen
•
Informeel 13:00-13:30
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
2
Agenda • •
Opening Jaarverslag 2012
Aantal verzekerden Dekkingsgraad Vermogen Verplichtingen Kosten
•
Actuele ontwikkelingen 2013 Vragen
•
Informeel 13:00-13:30
•
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
3
Aantal verzekerden
2.500
2.000
1.500
1.000
500
0 2002
2003
2004
Deelnemers
24-09-2013
2005
2006
2007
2008
Gewezen deelnemers
Stichting Pensioenfonds DHV
2009
2010
2011
Pensioengerechtigden
4
2012
Pensioenvermogen versus verplichtingen
700
x € 1 miljoen
600 500 400 300 200 100 0 2002
2003
2004
2005
Pensioenvermogen
24-09-2013
2006
2007
2008
2009
2010
Voorziening pensioenverplichtingen
Stichting Pensioenfonds DHV
5
2011
2012
Aanwezige dekkingsgraad versus vereiste dekkingsgraad 150% 140% 130% 120% 110% 100% 90% 80% 2002
2003
2004
2005
Aanwezige dekkingsgraad
24-09-2013
2006
2007
Vereiste dekkingsgraad
2008
2009
2010
2011
Minimaal vereiste dekkingsgraad
Stichting Pensioenfonds DHV
6
2012
Resultaten 2011 (x € miljoen)
pensioenvermogen
verplichting
dekkingsgraad
1 januari 510
31 december 519
+ 2%
504
576
+ 14%
101 %
90 %
-/- 11%-punt
31 december 587 630 93 %
+ 13% + 9% + 3%-punt
595 99 %
+ 3% + 6%-punt
Resultaten 2012 (x € miljoen) -
pensioenvermogen verplichting dekkingsgraad
-
verplichting na korten dekkingsgraad na korten
24-09-2013
1 januari 519 576 90 %
Stichting Pensioenfonds DHV
7
Belegd vermogen 2012 ( x € miljoen)
Obligaties Aandelen ontwikkelde markten Aandelen opkomende markten Vastgoed Grondstoffen Liquide (deposito) Totaal
Strategische mix Obligaties Aandelen ontwikkelde markten Aandelen opkomende markten Vastgoed Grondstoffen Liquide Totaal
24-09-2013
1 januari 228 (44 %) 195 (38 %) 28 (5 %) 38 (7 %) 30 (6 %) 1 (0 %) 520 (100 %)
45 % 35 % 5% 10 % 5% 0% 100 %
Stichting Pensioenfonds DHV
31 december 263 (45 %) (37 %) (6 %) 40 (7 %) 29 (5 %) 3 (0 %) 589 (100 %)
rendement + 15 % + 16 % + 17 % + 3% -/- 2 % + 2% + 14 %
rendement t.o.v. benchmark +2% -/- 0 % +1% -/- 1 % -/- 1 % +2% +1%
8
Verplichting (x € miljoen)
verplichting 2011 rekenrente pensioenopbouw uitkeringen overig verplichting 2012 rekenrente pensioenopbouw uitkeringen langer leven ervaringsterfte overig korten 24-09-2013
1 januari 504 3,44 %
31 december 576 2,73 %
+ 72
1 januari 576 2,73 %
31 december 595 (na korten) 2,43 %
+ 19
Stichting Pensioenfonds DHV
+ 73 + 15 -/- 20 + 4
+ 38 + 17 -/- 20 + 5 + 6 + 8 -/- 35 9
Kosten Pensioenbeheer 2012
Pensioenbeheer 2011
€ 0,9 miljoen
€ 1,0 miljoen
2.686 deelnemers (gemiddeld)
2.782 deelnemers (gemiddeld)
€ 348 per deelnemer
€ 370 per deelnemer
0,17% van vermogen
0,20% van vermogen
Vermogensbeheer 2012
Vermogensbeheer 2011
€ 2,4 miljoen
€ 2,5 miljoen
€ 554 miljoen vermogen (gemiddeld)
€ 516 miljoen vermogen (gemiddeld)
0,44% van vermogen
0,48% van vermogen
Totale kosten 2012
Totale kosten 2011
0,61% van vermogen
0,68% van vermogen
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
10
Kosten pensioenbeheer (x € duizend) Pensioenbeheer
2012
2011
verschil
•
Personeel
350
372
-/- 22
•
Controle en toezicht
244
182
+ 62
•
Advies
54
93
-/- 49
•
Bureau
245
241
+ 4
•
Subtotaal
893
888
+ 5
•
Investeringen
41
141
-/- 100
•
Totaal
934
1.029
-/- 95
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
11
Agenda • • •
Opening Jaarverslag 2012 Actuele ontwikkelingen 2013 • • • • •
Haalbaar herstel, maatregelen en actuele dekkingsgraad Fusie (geharmoniseerde regeling en uitvoering) Pensioenakkoord (nFTK en fiscaal) Verhoging pensioenleeftijd en versobering van pensioenen Wet versterking bestuur pensioenfonds
•
Vragen
•
Informeel 13:00-13:30 24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
12
Gezond pensioenfonds dekkingsgraad = waarde vermogen / waarde verplichtingen voor DHV pensioenfonds: • ≥118% gezond • <118% grens reservetekort • <104,4% grens dekkingstekort
24-09-2013
lange termijn herstel (15 jaar) korte termijn herstel (5 jaar) eind 2013 uit onderdekking
Stichting Pensioenfonds DHV
13
Herstelplan en maatregelen (informatiebijeenkomst 12 maart 2013)
Haalbaar herstelpad tot eind 2013: Korten met 5,6% per 1 april 2013 alle pensioenen met een gelijk percentage (conform statuten en reglement) Naar verwachting geen aanvullende korting eind 2013 nodig geen aanleiding voor opmerkingen door DNB (externe toezichthouder) Vaste premie van 28,1% is niet meer kostendekkend Tijdelijk verlagen opbouwpercentage van 2,0% tot 1,9% per 1 april 2013
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
14
Herstelplan evaluatie 2012 Eind 2013:104%
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
15
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
16
Fusie: stuurgroep pensioen HaskoningDHV
Harmonisatie pensioenregeling
Twee fondsen met verschillen in pensioenregeling: DHV: opbouw 2,0%; premie 28,1%; eigen beheer; maatregelen 2013; haalbaar herstel RH: opbouw 1,66% tijdelijk versoberd; premie 25,9% herverzekerd met nominale garantie (tot 1.1.2015)
Onderzoek opties samengaan fondsen en/of besturen
Rangorde keuzes pensioen
Besluit door:
1.
Pensioenregeling (CDC middelloon etc.)
Sociale Partners
2.
Uitvoeringsvorm (OPF, mOPF, BPF etc.)
Werkgever
3.
Governance model (bestuur etc.)
Bestuur
4.
Operationele model (in eigen beheer of uitbesteden)
Bestuur
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
17
Pensioenakkoord
Nieuw FTK en compleet contract: nominaal: accent zekerheid, risicovrije rente, buffer, (LAM optioneel) reëel: ambitie inflatieontwikkeling volgen, beleggen, LAM, RAM met 10 jaar uitsmeren SER-advies: naar macrostabiele reële pensioenen
Fiscaal voor middelloonregeling: Witteveenkader: max. opbouw 2,15% op 67 jaar is 1,9% op 65 jaar regeerakkoord: max. opbouw 1,75% en tot maximaal €100.000,-
AOW-leeftijd sneller naar 67: pensioenrichtleeftijd 67 in 2014 regeerakkoord: 66 in 2018; 67 in 2021 24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
18
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
19
Verhoging pensioenleeftijd en versobering pensioenen Vereenvoudigd rekenvoorbeeld, aannamen: - deelnemer betaalt premie tot 65 - Premie is minimaal kostendekkend - Opbouw is 2,00% (40 jaar) - uitkering tot gemiddeld 85 jaar (20 jaar) Mogelijke versoberingen regeling: - verhoging pensioenleeftijd langer premie betalen en langer opbouwen korter uitkeren - opbouw omlaag (uitkering omlaag)
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
20
Verhoging pensioenleeftijd en lagere opbouw jaren
opbouw
waarde middelloon
jaren
waarde uitkering
40 40
2,00 2,00
80,0 80,0
18 20
1440 1600
100% 111%
42 42 42
2,00 1,90 1,75
84,0 79,8 73,5
18 18 18
1512 1436 1323
105% 100% 92%
Balans met stijgende (kostendekkende) premie en betaalbaarheid? Balans: premie – regeling (opbouw ) – beleggingsrisico’s (toeslagen) 24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
21
Verhoging pensioenleeftijd en lagere opbouw
24-09-2013
jaren
opbouw
waarde middelloon
jaren
waarde uitkering
40 40
2,00 2,00
80,0 80,0
18 20
1440 1600
90% 100%
42 42 42
2,00 1,90 1,75
84,0 79,8 73,5
18 18 18
1512 1436 1323
95% 90% 83%
Stichting Pensioenfonds DHV
22
Pensioenleeftijd en lagere opbouw (politiek)? Regeerakkoord: naar 67 jaar en max. opbouw naar 1,75% “We willen AOW en pensioenen ook voor jonge generaties veilig stellen” Regering: “… dus de premie kan fors omlaag“ (?) 1) € 3 miljard belastinginkomsten per jaar door lagere premieaftrek 2) lagere premie voor werknemers geeft meer koopkracht 3) lagere premie voor werkgever goed voor economie
Abvakabo: “Spaarvarkens van onze kinderen worden stukgeslagen” 1) later minder pensioen en minder koopkracht voor gepensioneerden 2) later minder belastinginkomsten voor overheid
Fondsen: “nFTK vergt hogere kostendekkende premie, dus premie niet omlaag” De regering haalt toekomstige pensioenen/koopkracht naar voren om op de korte termijn de schatkist te spekken. 24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
23
Wet versterking bestuur pensioenfondsen
Verkiezingen VO, DR en bestuur 2012 Bestuur: vijf leden herverkozen/herbenoemd. VO: Hans Bus en Arie Vijfhuizen DR: Robin Kraan en Rik Lurinks
Nieuwe bestuurleden 2013 (twee tussentijdse vacatures): Marga Donehoo en Nigel Janssen DNB toetst geschiktheid (deskundigheid, vaardigheden en gedrag)
Opleiding bestuur o.a.: SPO Competenties met externe begeleiding (juni) SPO Kennisreflector (najaar met de nieuwe bestuursleden) 24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
24
Wet versterking bestuur pensioenfondsen
Bestuursmodel moet per 1 juli 2014 aangepast zijn aan de wet: keuze maken uit 5 modellen (paritaire model) mogelijk externe deskundigen in het bestuur gepensioneerden in het bestuur verantwoordingsorgaan intern toezicht versterken: jaarlijkse visitatie In het kader van de fusie na 1 januari 2015 één bestuur voor de twee pensioenfondsen?
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
25
Vragen of toelichting
plenair
13:00-13:30 Informeel met bestuursleden
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
26
Pensioenakkoord, nFTK: FTK1 of FTK2?
Voor zowel FTK 1 als FTK 2 geldt ambitie is geïndexeerd pensioen (MvT, p.7 en p.17) (geïndexeerde middelloonregeling) beleggen is nodig voor goed pensioen (MvT, p.8) spagaat: sturen op zekerheid versus sturen op indexatie (MvT, p.8) compleet maken (MvT, p.14)
FTK 1 / “Nominaal” toezegging (nominaal) beter waarmaken, indexatie is voorwaardelijk (MvT, p.2) handhaven buffer voor opvangen financiële schokken (MvT, p.13) handhaven risicovrije rente en herstelplansystematiek (MvT, pp.9 en 6)
FTK 2 / “Reëel” winst- en verliesregeling, geheel pensioen is voorwaardelijk (MvT, p.15) geen buffer voor opvangen schokken -> elk jaar direct en volledig verwerken (MvT, p.11) gedifferentieerd: 65+ kleinere schok, 55- grotere schok (AFS, “spreiden”) (MvT, p.24) als fonds vergrijst worden schokken voor 55- groter (MvT, p.25) hogere levensverwachting óók direct verwerken (LAM, MvT, p.25) rente wordt: risicovrije rente + risico-opslag -/- indexatieafslag 24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
27
(MvT, p.25)
Actuele dekkingsgraad 89,3%
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
28
Actuele dekkingsgraad 89,3%
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
29
Agenda 12 maart 2013
16:00 Inloop
16:15 Presentatie door Johan Krijgsman (voorzitter) Maatregelen Toelichting
16:45 Vragen
17:10 Vragen informeel met alle bestuursleden
17:30 Einde
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
30
Uitgangspositie (1)
Balans premie en opbouw pensioen (jaren 90 premies laag i.v.m. dreigende afroming reserves)
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
31
Uitgangspositie (2)
Balans premie en opbouw pensioen (€100 premie moet aangroeien tot €400 a €500 pensioenuitkering)
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
32
Uitgangsituatie en Aard van de regeling (1)
Van eindloon naar middelloon naar CDC-regeling
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
33
Aard van de regeling (2)
Dekkingsgraad beweegt mee aan onderkant bandbreedte (geen bijstorting)
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
34
Beleggingsbeleid en renteafdekking (1)
Beleggingsbeleid (elke 3 jaar een ALM-studie) Strategische mix: verdeling obligaties; aandelen en vastgoed Afweging rendement en risico’s; vereist eigen vermogen FTK (beleggingsbuffer) Balans premie en toeslagen voor prijs/looninflatie uit rendementen Beschouw verschillende economische scenario’s Spreiding binnen categorieën, fondsen en vermogensbeheerders Van actief beleggen naar passief beleggen: lagere kosten
Aansluitend een continuïteitsanalyse (CA) met prognoses voor gekozen beleid voor periode van 15 jaar
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
35
Beleggingsbeleid en renteafdekking (2)
Renteafdekking Balans nominale zekerheid en reële ambitie (koopkracht) Renteafdekking door 45% degelijke langlopende staatobligaties circa 50% afdekking bij grens reservetekort (118%) Geen rentederivaten Bij reservetekort een naar rato lagere renteafdekking (zie ABTN) Daling rente van 3,6% naar 2,4%: circa -10% dekkingsgraad
Met name bij een hoge inflatie kan afdekking van de rente funest zijn voor de ontwikkeling van de reële dekkingsgraad . “Vijf jaar pensioensector: kortingen en indexatie in perspectief” DNB , 7 maart 2013
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
36
Levensverwachting
Toename in laatste 4 jaar: AG tafels 2010-2060: sterke trend toename / ook CBS (-8%) AG tafels 2012-2062: bijstelling landelijke trend (-0,9%) Fonds specifieke ervaringsterfte: TW ervaringssterftemodel 2012 o.b.v. inkomen en sector (-1,1%) Optredende sterfte PF DHV valt binnen bandbreedte TW model Effect laatste 4 jaar is circa -10% dekkingsgraad
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
37
Samenvatting
Combinatie van factoren bepalen huidige dekkingsgraad: Historie/uitgangssituatie en economische ontwikkelingen Balans premie, aard CDC-regeling en beleggingsbeleid Mate renteafdekking bij dalende (reken)rente Toename levensverwachting
Korten is noodzakelijk voor haalbaar herstelpad
24-09-2013
Stichting Pensioenfonds DHV
38