Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. Galstenen

Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

Galstenen

De Maag Lever Darm Stichting heeft deze brochure met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. De brochure bevat algemene informatie, waaraan niet zonder meer medische conclusies voor een individuele situatie kunnen worden verbonden. Voor een juiste beoordeling van uw eigen situatie, dient u

Inhoud Galstenen

dus altijd te overleggen met uw arts of een andere professionele hulpverlener. De Maag Lever Darm Stichting aanvaardt geen aansprakelijkheid voor mogelijke

Een verhaal uit de praktijk

4

Wat zijn galstenen?

5

De spijsvertering

5

Wat zijn de klachten?

8

van leven te kunnen bieden.

Wat is de oorzaak?

9

De Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen is

Wat kan de arts doen?

9

de w etenschappelijke beroepsvereniging van maag-darm-

Onderzoek

10

leverartsen. De vereniging wil onder andere de kennis over

Behandeling

10

Wat kunt u zelf doen?

15

Hoe verder?

15

Extra informatie of vragen?

16

Overzicht brochures

18

onjuistheid en/of onvolledigheid van de in deze brochure verstrekte informatie, terwijl evenmin aan de inhoud van deze brochure rechten kunnen worden ontleend.

De Maag Lever Darm Stichting is een onafhankelijke organisatie die zich inzet om maag-, darm- en leverziekten te voorkomen en te bestrijden en patiënten een betere kwaliteit

ziekten van de spijsverteringsorganen bevorderen.

Deze brochure valt onder een Creative Commons Naamsvermelding- NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal-licentie (CC-BY-NC-ND). Dit betekent dat het toegestaan is de brochure te delen (kopiëren, verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat), onder de volgende voorwaarden: 1 Naamsvermelding: de gebruiker dient de maker van het werk te vermelden, een link naar de licentie te plaatsen; 2 NietCommercieel: het werk mag niet gebruikt worden voor commerciële doeleinden; 3 GeenAfgeleideWerken: het veranderde materiaal mag niet verspreid worden als het werk is geremixt, veranderd, of op het werk is voortgebouwd; 4 Geen aanvullende restricties: geen juridische voorwaarden of technologische voorzieningen mogen toegepast worden die anderen er juridisch in beperken om iets te doen wat de licentie toestaat.

Wat zijn galstenen?

Een verhaal uit de praktijk

Om te begrijpen wat galstenen zijn, en waarom ze klachten veroorzaken, wordt eerst de werking van de spijsvertering uitgelegd. Daarna wordt

‘Toen ik voor het eerst last had van galstenen wist ik niet wat me over-

besproken wat galstenen zijn en hoe ze ontstaan.

kwam. Ik kreeg een enorm heftige pijnaanval in mijn rechterbovenbuik. De pijn ontstond heel plotseling maar bleef zeker drie uur aanhouden. Daarbij moest ik ook nog braken. De huisarts stelde vrijwel direct de diagnose

→ De spijsvertering

‘galstenen’. In het ziekenhuis werd vervolgens een echo gemaakt, terwijl de

Het verteren van voedsel wordt ook wel

pijn inmiddels verdwenen was. De arts zag in mijn galblaas nog meer kleine

spijsvertering genoemd. Alle organen

steentjes. Zij stelde voor om een afspraak te maken bij de chirurg, want

die samen zorgen voor de spijsvertering

mijn galblaas moest verwijderd worden. Ik vond het nogal ingrijpend; een

noemen we het spijsverteringsstelsel.

1

operatie waarbij een heel orgaan wordt weggehaald. De arts verzekerde mij dat een leven zonder galblaas heel goed mogelijk is. De operatie viel me

De spijsvertering begint in de mond. In

mee. Ik kreeg een kijkoperatie, waardoor ik nauwelijks een litteken heb. De

de mond wordt voedsel fijngekauwd en

eerste weken na de operatie had ik last van diarree. Dat was heel lastig,

vermengd met speeksel. Hierdoor kunt

zeker omdat ik met de trein naar mijn werk reis. Volgens de arts komen die

u het voedsel makkelijk doorslikken. In

klachten vaker voor na een galblaasoperatie. Inmiddels is mijn lichaam

speeksel zitten stoffen die het voedsel

11

blijkbaar gewend aan de nieuwe situatie. Het gaat goed en ik heb geen

helpen verteren. Zodra u voedsel door

10

klachten meer.’

slikt, komt het in de slokdarm. De

2

portkanaal. De spieren in de slok

klachten zijn, welke behandelingen mogelijk zijn en wat u zelf kunt doen.

darmwand duwen het voedsel naar de

9 4

slokdarm is in feite een soort trans In deze brochure krijgt u meer informatie over galstenen. U kunt lezen wat de

3

5 6

maag. Op de overgang van slokdarm

7 8

naar maag zit een sluitspiertje. Dit gaat open als er voedsel vanuit de daarna weer. Hierdoor kan er minder gemakkelijk voedsel en maagsap terugstromen vanuit de maag in de slokdarm. Het sluitspiertje zorgt op Galstenen

4

5

Spijsverteringsstelsel 1 Mond 2 Slokdarm 3 Maag 4 Dunne darm 5 Dikke darm 6 Blinde darm 7 Endeldarm 8 Anus 9 Alvleesklier 10 Galblaas 11 Lever

Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

© Van der Zon – Visueel

slokdarm de maag in gaat en sluit zich

deze manier voor eenrichtingsverkeer. In de maag wordt voedsel gekneed en

→ Galstenen

vermengd met maagsap. Dit maagsap wordt door de maag aangemaakt en het

Galvloeistof (gal) is een vrij dikke, geelgroene vloeistof. Een volwassen persoon

bevat onder andere zoutzuur. Het zure maagsap bevordert de verdere vertering

produceert per dag ongeveer 500 tot 800 milliliter galvloeistof. Galvloeistof bevat

van het voedsel in de maag. Daarnaast vormt het zoutzuur een barrière tegen

slijm, water en een paar belangrijke stoffen:

eventuele ziekmakende bacteriën die u met het eten binnenkrijgt. De meeste bacteriën kunnen niet overleven in de zure maag en gaan dood. Een warme

→ Galzouten

maaltijd blijft gemiddeld drie uur in de maag. Daarna wordt de voedselbrij

Galzouten verkleinen de vetten in het voedsel tot kleine druppeltjes. Dit heet ‘emulgeren’. De spijsverteringsenzymen uit alvleeskliersap breken vervolgens

doorgegeven aan de twaalfvingerige darm; het eerste deel van de dunne darm.

de vetten verder af. In de dunne darm worden spijsverteringssappen uit de galblaas en alvleesklier

→ Bilirubine (galkleurstof)

aan de voedselbrij toegevoegd. Deze spijsverteringssappen zorgen voor een goede

Bilirubine ontstaat in de lever bij de afbraak van rode bloedcellen. Bilirubine

vertering van vetten, eiwitten en suikers in de dunne darm. De alvleesklier

wordt vervolgens met de galvloeistof, en dus uiteindelijk met de ontlasting,

produceert zelf alvleeskliersap met belangrijke spijsverteringsenzymen. De gal

uit het lichaam verwijderd. Onze ontlasting is donkerbruin gekleurd vanwege

blaas is ‘slechts’ een opslagorgaan, waar galvloeistof tijdelijk wordt opgeslagen.

bilirubine. Wanneer er onvoldoende galvloeistof in de dunne darm komt,

De galvloeistof wordt aangemaakt in de lever. Via de galwegen komt het in de

krijgt u een ontkleurde ontlasting. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer

galblaas terecht. Wanneer vet eten de maag verlaat, trekt de galblaas samen. Zo

een galsteen klem zit in de galwegen. Door de verminderde afvoer kan

wordt galvloeistof afgegeven aan de twaalfvingerige darm, waar het nodig is voor

bilirubine dan gaan ophopen in het bloed. Dit veroorzaakt geelzucht: het geel

een goede vertering van vetten.

zien van de huid en het oogwit.

De dunne darm gaat over in de dikke darm en vervolgens de endeldarm. De

→ Cholesterol

spijsvertering is voltooid als de onverteerbare voedselresten als ontlasting het

Cholesterol is een vetachtige stof. Het is een belangrijke bouwstof voor de cellen in ons lichaam. Het teveel aan cholesterol in ons lichaam wordt via de

lichaam verlaten.

Galwegen, lever en alvleesklier

1

1 Slokdarm 2 Lever 3 Galwegen 4 Maag

2 3


galvloeistof uitgescheiden.

9 Dunne darm

2 Lever 3 Maag

5 6 8

4

1

7 Galblaas met

7 8

galstenen 7

8 Galwegen 9 Twaalfvingerige darm 10 Papil van Vater

9 Galstenen

2

4 Galblaas 6 Dikke darm

6 Twaalfvingerige darm 8 Papil van Vater

1 Slokdarm

5 Alvleesklier

5 Galblaas 7 Alvleesklier

Galstenen

9

2 3 4 5 6

5 10 Afb . 22: Galstenen v. 1.2

6

7



Er bestaan twee soorten galstenen: cholesterolgalstenen en bilirubinepigmentstenen. Cholesterolgalstenen bestaan voor een groot deel uit cholesterol, terwijl bilirubine pigmentstenen juist vooral uit bilirubine bestaan. De meeste galstenen zijn

Wat is de oorzaak?

cholesterolstenen. Galstenen ontstaan meestal in de galblaas. Galvloeistof staat daar soms langere tijd ‘stil’ en kan dan gemakkelijker indikken. Galstenen kunnen

Het is onduidelijk hoe galstenen precies ontstaan. Mogelijk spelen de

echter ook ontstaan in de galwegen.

samenstelling van de galvloeistof en de werking van de galblaas zelf hierin een rol. Galstenen kunnen bijvoorbeeld ontstaan als de galblaas zich onvoldoende leegknijpt bij de maaltijd. Hierdoor kan de galvloeistof die

Wat zijn de klachten?

achterblijft indikken. Cholesterolgalstenen kunnen ontstaan als de galvloeistof teveel cholesterol bevat. Cholesterolgalstenen komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Vrouwelijke hormonen spelen hierbij waarschijnlijk een rol. Galstenen ontstaan ook vaker ge

Galstenen die in de galblaas zitten, veroorzaken meestal geen klachten.

durende de zwangerschap.

Klachten ontstaan pas wanneer een galsteen klem komt te zitten in de

Daarnaast komen galstenen vaker voor bij mensen met overgewicht en mensen

galwegen. De doorstroming van galvloeistof wordt dan belemmerd. Dit

die in korte tijd veel zijn afgevallen. Mogelijk spelen ook erfelijke factoren een rol.

wordt galstuwing of cholestase genoemd. De galblaas zal door heftige samentrekkingen proberen om de versperring op te heffen. Dit kan hevige

Wat kan de arts doen?

pijn in de rechterbovenbuik veroorzaken: de bekende galkolieken. De pijn kan één tot vier uur aanhouden. Bijkomende klachten kunnen zijn: misselijkheid, braken en geelzucht. Wanneer de samentrekkingen van de galblaas de versperring niet op kunnen heffen, blijft de galsteen klem zitten. Hierdoor kunnen de volgende complicaties

De huisarts kan meestal de diagnose ‘galstenen’ stellen op basis van de

ontstaan:

klachten. Verder onderzoek is nodig om de diagnose met zekerheid te kunnen stellen. Hiervoor zal de huisarts u doorverwijzen naar een maag-

→ Een ontsteking van de galwegen.

darm-leverarts (MDL-arts) of internist.

→ Een ontsteking van de galblaas. → Acute alvleesklierontsteking; dit is een ernstige complicatie die kan ontstaan wanneer de galsteen klem zit bij de papil van Vater. De papil van Vater is de plaats waar de afvoergang van de alvleesklier uitkomt op de galwegen en de twaalfvingerige darm.

Galstenen

8

9


→ Onderzoek

→ Operatie

Er zijn verschillende onderzoeken mogelijk:

Verwijdering van de galblaas is de meest effectieve behandeling bij galstenen.

→ Echografie

Deze operatie wordt galblaasresectie of cholecystectomie genoemd. Galstenen

In de meeste gevallen kan de diagnose gesteld worden met een echografie.

ontstaan vrijwel altijd in de galblaas. Als uw galblaas verwijderd is, is de kans dat

Dit is een onderzoek waarbij gebruik wordt gemaakt van geluidsgolven.

nieuwe galstenen ontstaan zeer klein. U kunt goed leven zonder galblaas. De

Tijdens het onderzoek ligt u op een onderzoekstafel. Uw buik wordt ingesmeerd

galblaas is immers ‘slechts’ een opslagorgaan. Galvloeistof wordt in de lever

met een gel die geluidsgolven goed geleidt. Daarna beweegt de arts het

geproduceerd en vervolgens via de galwegen naar de twaalfvingerige darm

echoapparaat over uw buik. Het echoapparaat zendt geluidsgolven uit en

getransporteerd. Onderweg hiernaartoe wordt een groot deel van de gal tijdelijk

vangt de teruggekaatste geluidsgolven op. De teruggekaatste geluidsgolven

opgeslagen in de galblaas.

zijn te zien op een beeldscherm. Een echografie is een eenvoudig en pijnloos

Een galblaasoperatie kan op twee manieren uitgevoerd worden: via een gewone

onderzoek.

buikoperatie of via een kijkoperatie. Tegenwoordig wordt meestal een kijkoperatie gedaan. De wonden zijn bij deze operatie veel kleiner dan bij de klassieke buik

→ MRI-scan of magnetic resonance imaging

operatie. Patiënten herstellen daardoor sneller en hebben kleinere littekens.

Beide operaties worden onder algehele narcose uitgevoerd.

Een MRI-scan is een beeldvormend onderzoek, waarbij gebruik wordt gemaakt van een sterk magnetisch veld. Met een MRI-scan kan de arts galstenen in de galblaas en vooral de galgangen opsporen. Voor dit onder

→ Kijkoperatie (laparoscopie)

zoek ligt u in een kokervormige scanner. De scanner maakt een serie

Bij een kijkoperatie maakt de chirurg drie kleine openingen in uw buik.

gedetailleerde afbeeldingen van uw galblaas en galwegen. Meestal krijgt u

Vervolgens blaast hij wat lucht in uw buik, zodat de buikwand loskomt van de

vóór het onderzoek contrastvloeistof in een ader ingespoten.

organen. Via de openingen kan de chirurg een videocamera en instrumenten inbrengen. De beelden die de videocamera maakt worden weergegeven op

Soms kan de arts de galsteen niet terugvinden tijdens bovenstaande onderzoeken.

een beeldscherm. De chirurg kan via het beeldscherm de operatie uitvoeren.

De galsteen kan dan uit het lichaam verwijderd zijn met de ontlasting. In veel

De chirurg verwijdert de galblaas. De galwegen van de lever naar de twaalf

gevallen kan de diagnose toch gesteld worden. Bijvoorbeeld omdat de arts andere

vingerige darm blijven intact.

galstenen in uw galblaas ziet. Of omdat de arts uitgezette galwegen vaststelt als daar een galsteen vastzit.

Nadat de laparoscoop uit de buik is verwijderd, worden de gaatjes gehecht. Het voordeel van deze ingreep is dat u geen grote operatiewond hebt en in het algemeen snel herstelt.

→ Behandeling

Galstenen worden vaak bij toeval gevonden bij een echo of CT-scan van de buik

De meeste patiënten die last hebben van galstenen zijn op deze manier te behandelen. Op pagina 12 wordt deze operatie in een illustratie verduidelijkt.

die om een geheel andere reden is verricht. Deze galstenen die geen klachten veroorzaken hoeven niet behandeld te worden. Voor galstenen die wel klachten veroorzaken is een operatie de meest effectieve behandeling. In enkele gevallen kiest de arts voor een andere behandeling. Galstenen

10

11


→ ERCP of endoscopische behandeling

1 Galblaas

Een ERCP is een kijkonderzoek van de galwegen. Meestal wordt een ERCP

2 Laparoscoop

echter uitgevoerd als behandeling. Bijvoorbeeld om een galsteen te verwijderen


Laparoscopische galblaasoperatie

3 Werkinstrument

uit de galwegen. Tijdens een ERCP kunnen galstenen die zich in de galblaas bevinden niet verwijderd worden. Een ERCP is een endoscopische behandeling. Dat wil zeggen dat de behandeling uitgevoerd wordt met een endoscoop. Een endoscoop is een flexibele slang, met aan het uiteinde een videocamera en een lampje. De arts brengt de endoscoop via uw mond, slokdarm en maag in uw twaalfvingerige darm. Via de twaalfvingerige darm kan de arts de galwegen

1

bereiken. Een galsteen in de galwegen kan op die manier verwijderd worden.

3

ERCP galstenen 2

→ Klassieke buikoperatie (laparotomie)

Bij deze operatie wordt de galblaas verwijderd via een grote snee in uw buik.

1 Slokdarm

7 Dunne darm

2 Lever

8 Galwegen

3 Flexibele slang van endoscoop

9 Twaalfvingerige darm

4 Maag

10 Galsteen

5 Galblaas met galstenen

11 Instrument om galsteen te verwijderen

6 Alvleesklier

12 Papil van Vater

Voorafgaand aan de operatie zal de chirurg de risico’s van de operatie met u

8 9

5

bespreken. De kans op complicaties is klein. Behalve de normale complicaties, die na iedere ingreep kunnen ontstaan, is er een kleine kans op specifieke

1

complicaties. Bijvoorbeeld een beschadiging van nabij gelegen organen, of een 2

na enkele dagen. Als het een grotere lekkage betreft kan de arts via een zogenoemde ERCP de lekkage opheffen. Hierbij wordt met een flexibele slang

3 10

3

(endoscoop) via de mond een kleine ingreep verricht waardoor de galvloeistof

4

11

5

weer in de darm terecht komt. Meer informatie hierover vindt u in de brochure ‘ERCP’ en verderop in deze brochure. Soms wordt via de buikwand ook een

6

slangetje (drain) ingebracht om de weglekkende gal op te vangen. Wanneer alles voorspoedig verloopt, mag u na een kijkoperatie meestal binnen enkele dagen

7

naar huis. In sommige ziekenhuizen gebeurt een kijkoperatie zelfs op de dag

12

6

behandeling. Na een klassieke buikoperatie blijft u wat langer in het ziekenhuis. Galstenen

12

13

Afb . 13 : ERCP galstenen v. 2.2



lekkage van de galwegen. Een klein lekje in de galwegen sluit zich vaak spontaan

Een ERCP is minder effectief dan een operatie als behandeling bij galstenen. Dat komt doordat nieuwe galstenen kunnen ontstaan in de galblaas. In veel gevallen is daarom na een ERCP alsnog een operatie nodig. Een ERCP vindt meestal plaats onder een ‘roesje’. Er bestaat een kleine kans op complicaties, zoals een ontsteking van de alvleesklier. De arts zal deze complicaties van tevoren met u

Wat kunt u zelf doen?

bespreken. Het is onduidelijk hoe galstenen precies ontstaan. Wel zijn een aantal risico Meer informatie vindt u in de brochure ‘ERCP’.

factoren bekend, die de kans op galstenen vergroten. U kunt uw kans op galstenen verminderen door overgewicht te vermijden. Zorg dus voor een gezond lichaamsgewicht. Bent u te zwaar en wilt u afvallen? Doe dat dan

→ Medicijnen

geleidelijk. Door snel veel gewicht te verliezen, heeft u juist een grotere

In enkele gevallen schrijft de arts medicijnen voor bij galstenen. Deze medicijnen

kans op galstenen. Een diëtist kan u helpen om op een gezonde manier

kunnen kleine galstenen laten oplossen. Deze medicijnen werken echter niet bij

gewicht te verliezen.

alle mensen. Een ander nadeel van deze behandeling is dat nieuwe galstenen gemakkelijk kunnen ontstaan. De behandeling is dus veel minder effectief dan een operatie. Medicijnen worden vrijwel alleen maar voorgeschreven aan men sen die niet geopereerd kunnen worden. N.B. In het verleden werden galstenen soms vergruisd, zoals dat ook bij nierstenen

Hoe verder?

gebeurt. In Nederland wordt deze behandeling niet meer uitgevoerd, omdat vergruizen minder effectief is dan bovengenoemde behandelingen. Bovendien

U kunt goed leven zonder galblaas. De galblaas is ‘slechts’ een opslagorgaan.

kan een grote galsteen door het vergruizen uit elkaar vallen in kleine steentjes

Galvloeistof wordt aangemaakt door de lever en tijdelijk opgeslagen in de

en gruis. Deze kunnen gemakkelijk vast komen te zitten bij nauwe doorgangen,

galblaas. Wanneer we vet eten, geeft de galblaas galvloeistof af aan de

zoals de papil van Vater.

dunne darm. Daar is de galvloeistof nodig voor een goede vertering van vetten. Als uw galblaas verwijderd is, wordt galvloeistof geleidelijk afgegeven aan de dunne darm. Dit kan de hele dag door gebeuren. Sommige mensen hebben na de operatie last van diarree of dunne ontlasting. Dit komt doordat het lichaam moet wennen aan de nieuwe situatie. Meestal vermin deren en verdwijnen de klachten vanzelf. Bij diarree is het belangrijk dat u veel vezels eet en voldoende drinkt. Vezels houden vocht vast in de ontlasting, en z orgen daardoor voor een vastere ontlasting. Vezels zitten met name in volkoren produc

Galstenen

14

15


ten, groente en fruit. Veel drinken is belangrijk om het vocht aan te vullen. Blijft u last houden van diarree? Bespreek dit dan met uw arts. Deze kan eventueel medi cijnen voorschrijven om de klachten te verminderen.

Notities en vragen

Meer informatie vindt u in de brochure ‘Diarree’.

Extra informatie of vragen? Hebt u nog vragen over uw klachten, neem dan contact op met uw arts. U kunt ook de Infolijn van de Maag Lever Darm Stichting bellen of mailen. De Infolijn 0900 - 20 25 625 (€ 0,15 per minuut) op maandag, woensdag

en donderdag van 10.00 tot 14.00 uur

E-mail [email protected] Internet www.mlds.nl Hebt u na het lezen van deze brochure nog vragen over ander onderwerpen die ter sprake zijn gekomen? Kijk dan in het brochureoverzicht op pagina 18 voor e xtra informatie. U kunt onze brochures bestellen via onze website: www.mlds.nl. Wilt u meer informatie? Neem dan contact op met: → Nederlandse Leverpatiëntenvereniging

Utrechtseweg 59

3818 EA Amersfoort

Telefoon: 033 – 46 12 231

Internet: www.leverpatientenvereniging.nl

Deze patiëntenvereniging behartigt de belangen van patiënten, geeft informatie en biedt lotgenotencontact aan. Galstenen

16

17


Meer brochures

1 op de 8 mensen heeft een maag-, darm-, leverziekte. Steun ons!

U kunt meer brochures vinden op onze website www.mlds.nl. U kunt onze

Helpt u mee aan een betere toekomst

Met uw bijdrage kunnen wij:

brochures gratis downloaden of bestellen in onze webshop. Er zijn

voor ruim twee miljoen Nederlanders met

• Uitgebreide

verschillende brochures over de volgende onderwerpen:

een spijsverteringsziekte? De Maag Lever

darm-, leverziekten, onderzoeken en

Darm Stichting zet zich in om deze veel

behandelingen

SLOKDARM EN MAAG

LEVER, GAL EN ALVLEESKLIER

DARM

VOEDING EN SPIJSVERTERING

voorkomende ziekten te voorkomen, te

informatie bieden over maag-,

• Wetenschappelijk

onderzoek financieren

bestrijden en het leven van deze patiënten

om deze veel voorkomende ziekten te

draaglijker te maken.

voorkomen en te bestrijden • Gezondheidsvoorlichting

Uw steun is hard nodig

geven via de

Infolijn (0900-2025625)

Wij krijgen geen subsidies van de overheid.

ONDERZOEK

KINDEREN

SONDEVOEDING

Alleen dankzij onze donateurs kunnen wij

Hoe kunt u ons helpen?

ons werk blijven doen. Dat doen we al dertig

Vul onderstaande machtiging in of doneer via

jaar. En we gaan door zolang het moet.

www.mlds.nl. Alvast heel hartelijk bedankt!

Ja, ik help mee!

PREVENTIE

SEPA machtiging

Ik maak een gift over op IBAN rekeningnummer NL70INGB0000002737 o.v.v. ‘Brochure MLDS’ Ik machtig de Maag Lever Darm Stichting om het onderstaande bedrag van mijn IBAN rekeningnummer af te schrijven:

€ 10,-

€ 20,-

per maand

per jaar

€ eenmalig

VOOR- EN ACHTERNAAM STRAAT

Er zijn meerdere brochures per onderwerp, de afgebeelde brochures zijn een

POSTCODE/PLAATS

voorbeeld. Voor een volledig overzicht van alle brochures en de meest actuele

E-MAIL

versie verwijzen wij u naar onze website www.mlds.nl.

IBAN REKENING DATUM

18

HUISNUMMER

HANDTEKENING

Stuur deze machtiging retour naar Maag Lever Darm Stichting: Antwoordnummer 343, 3800 VB Amersfoort • www.mlds.nl • Incassant ID: NLZZZ410101690000

Inhoudelijk herzien: juni 2013 Redactie • Maag Lever Darm Stichting Ontwerp en opmaak • Oranje Vormgevers Illustraties • Van der Zon – Visueel Drukwerk • Torendruk Artikelcode 5045

Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. Galstenen

Recommend Documents