Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. Levertransplantatie

Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

Levertransplantatie

Inhoud

Deze brochure is ontwikkeld door de Maag Lever Darm Stichting en de N ederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen.

Levertransplantatie De Maag Lever Darm Stichting is een onafhankelijke organisatie die zich inzet om maag-, darm- en leverziekten te voorkomen en te bestrijden en patiënten een betere kwaliteit

Een verhaal uit de praktijk

4

De spijsvertering

5

Wat is een levertransplantatie?

8

Orthotope of gewone levertransplantatie

8

Splitlevertransplantatie

8

De Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen is de

Auxilliaire levertransplantatie

8

wetenschappelijke beroepsvereniging van maag-darm-leverartsen.

Levende donortransplantatie

10

De vereniging wil onder andere de kennis over ziekten van de

Domino levertransplantatie

10

van leven te kunnen bieden. De stichting werkt intensief samen met organisaties en personen die een bijdrage kunnen leveren aan het realiseren van deze missie, zoals patiëntenorganisaties, vrijwilligers, verenigingen van specialisten en zorgprofessionals, overheden en het bedrijfsleven.

spijsverteringsorganen bevorderen. Hieronder vallen slokdarm, maag, dunne darm, dikke darm, alvleesklier, lever en galwegen, en het anale gebied.

juni 2010 Redactie • Maag Lever Darm Stichting Ontwerp en opmaak • Oranje Vormgevers Illustraties • Van der Zon – Visueel

Wanneer een levertransplantatie?

11

12

De screening

Wachtlijst

13

De operatie

14

Na de operatie

15

Complicaties

18

Klachten na de operatie

18

Hoe verder?

20

Extra informatie of vragen?

22

Drukwerk • Dunnebier Print Artikelcode 5046 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

De spijsvertering

Een verhaal uit de praktijk

Eerst krijgt u uitleg over de werking van het spijsverteringsstelsel en de rol van de lever. Daarna krijgt u meer informatie over de operatie.

‘Sinds ik te horen heb gekregen dat ik Hepatitis C heb, staat mijn leven op zijn kop. Hepatitis C is een ernstige ontsteking van de lever. Ik moest het

> De spijsvertering

mijn klachten maar bleven verergeren. De hepatitis heeft geleid tot cirrose

Het verteren van voedsel wordt ook

van mijn lever. De arts vertelde mij dat ik een nieuwe lever nodig heb, omdat

wel spijsvertering genoemd. Alle

mijn levercirrose in een vergevorderd stadium is en de complicaties hiervan

organen die samen zorgen voor de

levensbedreigend kunnen worden. Nu kom ik in aanmerking voor een lever-

spijsvertering noemen we het spijs-

transplantatie. Hiervoor moet ik eerst uitgebreid gescreend worden om te

verteringsstelsel.

beoordelen of een transplantatie echt nodig is, en of mijn lichaam de

De spijsvertering begint in de mond. In

transplantatie aan kan. Vervolgens word ik op een wachtlijst geplaatst

de mond wordt voedsel fijngekauwd en

voor mensen die een nieuwe lever nodig hebben.

vermengd met speeksel. Hierdoor kunt

Er breekt een spannende periode aan. Eerst de screening, en als alles

u het makkelijk doorslikken. In

“goed”gekeurd wordt voor de transplantatie dan volgt het wachten op een

speeksel zitten stoffen die het voedsel

nieuwe lever. Niet elke donorlever is geschikt voor mijn lichaam en de

helpen verteren. Zodra u voedsel

wachttijd is ook afhankelijk van de beschikbare donorlevers. Zodra ik op de

doorslikt, komt het in de slokdarm. De

wachtlijst kom, wordt op basis van mijn bloedwaarden beoordeeld hoe

slokdarm is in feite een soort trans-

hoog mijn plaats op de wachtlijst is. De arts kan niet precies zeggen hoe

portkanaal. De spieren in de slok-

lang het allemaal gaat duren. Maar ik blijf moed houden en krijg veel steun

darmwand duwen het voedsel naar de

van mijn familie en vrienden. Een nieuwe lever gaat mijn leven redden, ik

maag. Op de overgang van slokdarm

weet het zeker!’

naar maag zit een sluitspiertje. Het

01

02

11 10

slokdarm naar de maag gaat. Daarna

welke patiënten in aanmerking komen voor een levertransplantatie, welke

gaat het weer dicht. Hierdoor kan er

verschillende vormen van transplantatie mogelijk zijn en wat u kunt verwachten

geen voedsel en maagsap vanuit de

voor en na de operatie.

maag terugstromen in de slokdarm. Zo zorgt het sluitspiertje voor eenrichtingsverkeer. In de maag wordt voedsel

Levertransplantatie

4

5

09 04 05 06 07 08

gaat open als er voedsel vanuit de In deze brochure krijgt u meer informatie over levertransplantatie. U kunt lezen

03

Spijsverteringsstelsel 01 Mond 02 Slokdarm 03 Maag 04 Dunne darm 05 Dikke darm 06 Blinde darm 07 Endeldarm 08 Anus 09 Alvleesklier 10 Galblaas 11 Lever

Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

© Van der Zon – Visueel

afgelopen jaar met steeds kleinere tussenpozen naar het ziekenhuis, omdat

gekneed en vermengd met maagsap. Dit maagsap wordt door de maag aangemaakt

Vanwege de grote reservecapaciteit van de lever geven leverziekten vaak pas in

en het bevat onder andere zoutzuur. Het zure maagsap is belangrijk voor de

een laat stadium klachten. In een vroeg stadium hebben veel mensen met lever-

verdere vertering van het voedsel in de maag. Daarnaast vormt het zoutzuur een

ziekten geen klachten. Dit komt doordat het gezonde deel van de lever de

barrière tegen eventuele ziekmakende bacteriën die u met het eten binnenkrijgt.

verschillende functies goed genoeg kan uitvoeren.

De meeste bacteriën kunnen niet overleven in de zure maag en gaan dood. Een warme maaltijd blijft gemiddeld drie uur in de maag. Daarna wordt de voedselbrij doorgegeven aan de twaalfvingerige darm; het eerste deel van de dunne darm.

01

In de dunne darm worden spijsverteringssappen uit de galblaas en alvleesklier aan de voedselbrij toegevoegd. Deze spijsverteringssappen zorgen voor een goede vertering van vetten, eiwitten en suikers in de dunne darm. De alvleesklier produceert zelf alvleeskliersap met belangrijke spijsverteringsenzymen. Galvloeistof

02

wordt aangemaakt door de lever. In de dunne darm vindt het belangrijkste deel van de vertering plaats. De voedingsstoffen die vrijkomen bij de vertering, worden

03

via de wand van de dunne darm in het bloed opgenomen. Vervolgens komen ze in de lever terecht. In de lever worden de voedingsstoffen tijdelijk opgeslagen of omgezet in bijvoorbeeld bouwstoffen of energie. De dunne darm gaat over in de

05

04

dikke darm en vervolgens de endeldarm. De spijsvertering is voltooid als de onverteerbare voedselresten als ontlasting het lichaam verlaten.

06

De lever is een belangrijk orgaan met veel verschillende functies. Behalve de plaats. In de lever worden veel essentiële stoffen geproduceerd zoals eiwitten en

07

vetten. Daarnaast maakt de lever giftige stoffen en medicijnen onschadelijk en speelt hij een belangrijke rol bij de energiehuishouding. De lever is een bijzonder orgaan met een grote reservecapaciteit en een groot herstelvermogen. De lever

Lever en Galwegen 01 Slokdarm 02 Lever 03 Galwegen 04 Galblaas 05 Maag 06 Alvleesklier 07 Dunne darm

ligt rechtsboven in de buikholte, vlak achter de ribben. Bij volwassen mensen weegt de lever ongeveer anderhalve kilo en is bijna zo groot als een voetbal. Wanneer een deel van de lever verwijderd wordt, groeit het resterende deel weer aan. Een voorwaarde hiervoor is dat het achtergebleven deel van de lever gezond en groot genoeg is.

Levertransplantatie

6

7



aanmaak van galvloeistof vindt ook opslag van vitaminen en mineralen in de lever

Wat is een levertransplantatie?

niet meer functioneert, waardoor een transplantatie snel uitgevoerd moet worden. In de acute fase van leverfalen neemt de donorlever de functies over. Na verloop van tijd kan de eigen lever herstellen. De donorlever verschrompelt en wordt eventueel met een operatie verwijderd. Splitlevertransplantatie 01 Rechterkwab (vanuit het lichaam gezien)

Een levertransplantatie is een operatie, waarbij de zieke lever van een

02 Donorlever

patiënt wordt vervangen door een gezonde lever van een donor. Jaarlijks

03 Linkerkwab (vanuit het lichaam gezien)

worden in Nederland, afhankelijk van het aanbod, tussen de 110 en 140 levertransplantaties uitgevoerd. De vraag is echter groter dan het aanbod en daarom is er een lange wachtlijst. In Nederland worden levertrans-

02

plantaties uitgevoerd in gespecialiseerde levercentra. Deze levercentra zitten in de academische ziekenhuizen in Groningen, Rotterdam en Leiden. Levertransplantaties bij kinderen worden alleen in Groningen uitgevoerd. 01

03

Er bestaan verschillende soorten levertransplantaties:

> Orthotope of gewone levertransplantatie Een orthotope of gewone levertransplantatie wordt het meeste uitgevoerd. Bij deze levertransplantatie wordt de zieke lever verwijderd en vervangen door de donorlever.

> Splitlevertransplantatie Bij een splitlevertransplantatie wordt de donorlever gesplitst, waardoor twee patiënten getransplanteerd kunnen worden. De kleine linkerkwab van de donorlever kan aan een kind gegeven worden. De grotere rechterkwab kan bij een volwassene getransplanteerd worden. Ook hierbij wordt de eigen lever verwijderd.

> Auxiliaire levertransplantatie © Van der Zon – Visueel

Bij de auxiliaire levertransplantatie wordt de donorlever naast de eigen lever van de patiënt geplaatst. De eigen (zieke) lever wordt bij deze operatie dus niet verwijderd. Deze operatie wordt in zeldzame gevallen uitgevoerd, en alleen bij patiënten met acuut leverfalen. Acuut leverfalen houdt in dat de lever plotseling Levertransplantatie

8

9


> Levende donor levertransplantatie Sinds 2004 worden levende donor levertransplantaties in Nederland uitgevoerd, vanwege het tekort aan orgaandonoren. Nog steeds wordt deze operatie beperkt uitgevoerd. Bij deze operatie wordt een deel van de lever van een gezonde volwassene verwijderd. Dit deel wordt getransplanteerd bij de patiënt. De meeste

Wanneer een levertransplantatie?

donoren zijn familie van de ontvanger of hebben een emotionele band met de ontvanger. Het deel van de lever dat bij de donor achterblijft, groeit aan tot normaal

Patiënten met onder andere de volgende leverziektes kunnen in aanmerking

formaat. Het getransplanteerde deel van de lever groeit met de ontvanger mee.

komen voor een levertransplantatie:

Het risico op overlijden van de donor aan de gevolgen van de operatie is tussen

> Levercirrose als gevolg van hepatitis B of C;

de 0.5 en 1%.

> Acuut leverfalen als gevolg van bijvoorbeeld vergiftiging of medicijngebruik; > Primaire biliaire cirrose (een chronische ontsteking van de galkanaaltjes in de lever);

> Domino levertransplantatie

> Primaire scleroserende cholangitis (een chronische ontsteking van de

Bij deze vorm van levertransplantatie komt de donorlever van een patiënt met

galwegen binnen en buiten de lever);

een erfelijke stofwisselingsziekte. Door deze ziekte maakt de lever een afwijkend

> Levercirrose als gevolg van auto-immuun hepatitis;

eiwit aan. Verder is de lever gezond. Deze aandoening begint meestal rond het

> Kanker in de lever, waarbij de kanker is ontstaan in de lever en er geen

dertigste levensjaar en kan op den duur levensbedreigend worden. De enige

uitzaaiingen elders in het lichaam zijn;

manier om dit te voorkomen is door transplantatie van een gezonde donorlever. De

> Ziekte van Wilson (koperstapelingsziekte);

verwijderde 'zieke' lever is nog wel bruikbaar bij andere patiënten die dringend

> Galgangatresie (een aangeboren afwijking aan de galwegen);

een donorlever nodig hebben. Het duurt namelijk vele jaren voordat de ontvanger

> Levercirrose als gevolg van overmatig alcoholgebruik;

van de lever last krijgt van de stofwisselingsziekte. Om in aanmerking te komen voor een levertransplantatie moet een patiënt voldoen aan de volgende voorwaarden: > Er is langer dan zes maanden geen alcohol- of drugsgebruik; > Er is sprake van een ernstige leverziekte, waarbij de lever zijn functies niet meer kan uitoefenen; > Er is geen andere behandeling mogelijk; > Er is een beperkte levensverwachting; > Er zijn geen andere ernstige aandoeningen, die een bezwaar vormen voor de levertransplantatie; > De patiënt begrijpt wat een levertransplantatie inhoudt en is in staat om zich te houden aan de leefregels na de operatie. Een aantal algemene leefregels vindt u op pagina 20 in deze brochure. Levertransplantatie

10

11


> De screening

> U komt niet direct in aanmerking voor levertransplantatie.

Als u in aanmerking komt voor een levertransplantatie, wordt u doorverwezen

Wanneer u niet direct in aanmerking voor een levertransplantatie komt, kan

naar een levertransplantatiecentrum voor een screening. Hiervoor wordt u één

het zijn dat u eerst behandeld moet worden voor een infectie of andere aan-

tot twee weken opgenomen in het ziekenhuis. Deze screening wordt uitgevoerd

doening. Ook is het mogelijk dat u nog een extra onderzoek moet ondergaan.

door een levertransplantatieteam. Dit team bestaat uit verschillende medische specialisten, zoals een chirurg, een maag-darm-leverarts, een verpleegkundig coördinator, een verpleegkundige, een diëtist, een fysiotherapeut en een maatschappelijk werker. Zij onderzoeken of u in aanmerking komt voor de transplantatie. Gesprekken met uw partner en familie kunnen ook deel uit maken van de screening.

Wachtlijst

De specialisten zullen verschillende onderzoeken doen om een goed beeld te krijgen van het verloop van uw ziekte. Daarnaast onderzoeken zij uw algehele

Als blijkt dat u in aanmerking komt voor een levertransplantatie, betekent

lichamelijke conditie en het functioneren van andere organen, zoals uw longen,

dat niet dat u direct geopereerd wordt. Er is een wachtlijst voor mensen die

hart en nieren. De maatschappelijk werker zal gesprekken met u voeren over uw

een nieuwe lever nodig hebben. De artsen en de verpleegkundig coördina-

motivatie om de transplantatie te ondergaan. Ook zal hij of zij de leefregels met u

tor zullen een inschatting maken wanneer de operatie zal plaatsvinden. Dit

bespreken die gelden na de operatie en een inschatting maken of u zich daaraan

is een grove schatting; niemand kan u precies vertellen hoe lang u moet

kunt houden.

wachten op een donorlever. De wachttijd is afhankelijk van de beschikbaarheid van donorlevers en de ernst van uw leverziekte.

Als de uitslagen van alle onderzoeken bekend zijn, zal het transplantatieteam de uitslagen bespreken. Het team neemt een gezamenlijk besluit over de lever-

De ernst van uw leverziekte wordt ingeschat met een zogeheten MELD score.

transplantatie. Er zijn drie mogelijkheden:

MELD staat voor Model of Endstage Liver Disease (schema voor eindstadium leverziekte). Deze score wordt vastgesteld aan de van hand van laboratoriumuit-

> U komt in aanmerking voor levertransplantatie.

slagen van bloed. De MELD score geeft een schatting van de kans om de eerst-

Wanneer u in aanmerking voor een levertransplantatie komt, wordt tijdens de

komende drie maanden te overlijden. De score loopt van 7 tot 40. Hoe hoger de

bespreking direct een besluit genomen over de urgentie van de transplantatie.

score hoe groter de kans op overlijden en hoe eerder de transplantatie moet

Vervolgens zullen de uitslagen van de onderzoeken met u besproken worden.

plaatsvinden. Plaatsing op de wachtlijst vindt meestal plaats bij MELD scores van

Uw arts zal u uitgebreid informeren over de operatie, de mogelijke risico’s,

15 of hoger. De hoogte van de MELD score bepaalt de plaats op de wachtlijst. De

complicaties en problemen op lange termijn. Als u daarna toestemming

meeste patiënten worden getransplanteerd bij MELD scores van 25 of hoger. In

geeft voor de transplantatie, kan de verpleegkundig coördinator u op de

geval van leverkanker kan de score na zes maanden worden verhoogd. De

wachtlijst plaatsen. Voor iedere bloedgroep is een aparte landelijke wachtlijst.

verpleegkundig coördinator zal u op de hoogte houden van uw plaats op de

> U komt niet in aanmerking voor levertransplantatie.

wachtlijst.

Wanneer u niet voor een levertransplantatie in aanmerking komt, wordt u

Tijdens de wachtperiode hebt u regelmatig een afspraak op de polikliniek van het

terugverwezen naar uw eigen specialist.

transplantatiecentrum. Deze controles zijn bedoeld om uw lichamelijke en

Levertransplantatie

12

13


geestelijke conditie in de gaten te houden. U hebt dan een afspraak met de

en volgens de piggy back methode. De piggy back methode wordt in Nederland

verpleegkundig coördinator en de maag-darm-leverarts (MDL-arts). Indien

het meeste toegepast. Zie de illustratie op pagina 16 en 17.

gewenst kunnen zij u doorverwijzen naar een diëtist, fysiotherapeut of medisch maatschappelijk werker. Als er verandering optreedt in uw toestand, kan dat een

De chirurg sluit alle bloedvaten en galwegen van de nieuwe lever aan op de

levertransplantatie tijdelijk onmogelijk maken. U krijgt dan (tijdelijk) de status ‘niet

bloedvaten en galwegen van uw lichaam. Tijdens de operatie verwijdert de

transplanteerbaar’, totdat uw conditie weer op het gewenste peil is. Dit kan

chirurg uw galblaas. U kunt goed leven zonder galblaas. De operatie duurt in

bijvoorbeeld gebeuren wanneer er een infectie of een bloeding van de slokdarm-

totaal ongeveer zes tot acht uur.

spataderen ontstaat. Wanneer u bijna bovenaan op de wachtlijst staat, moet u 24 uur per dag bereik-

> Na de operatie

baar zijn. Het is verstandig om afspraken te maken met uw partner en familieleden

Na de operatie gaat u naar de intensive care. Op deze afdeling krijgt u intensieve

over het moment dat er een donorlever beschikbaar is.

zorg en worden al uw vitale functies goed in de gaten gehouden. U hebt verschillende slangen in uw lichaam, die zorgen voor de afvoer van wondvocht, maagsap en urine. Ook hebt u een infuus voor het toedienen van vocht en medicijnen. In uw mondholte zit een buis voor de beademing, waardoor u niet kunt praten. Zodra u

De operatie

goed wakker bent en in staat bent om zelf te ademen, wordt de buis verwijderd. Gemiddeld blijven patiënten na een levertransplantatie twee tot drie dagen op de intensive care. Vervolgens gaat u naar een verpleegafdeling. Hier blijft u waarschijnlijk twee tot drie weken, afhankelijk van uw herstel.

Als u in het ziekenhuis bent aangekomen, kan het nog een paar uur duren voordat u wordt geopereerd. De lever moet namelijk worden vervoerd naar

De eerste dagen na de operatie voelt u zich meestal niet lekker. Pijn komt veel

het ziekenhuis en de chirurg moet de lever inspecteren. Dit gebeurt terwijl

voor en zal zoveel mogelijk worden onderdrukt door pijnstillende medicijnen. Na

u op de afdeling wordt voorbereid op de operatie. Wanneer de lever niet in

de operatie krijgt u verschillende routine onderzoeken. Deze zijn bedoeld om

goede staat is, kan deze worden afgekeurd en gaat de transplantatie niet

complicaties en infecties op te sporen en uw lichamelijke conditie te controleren.

door.

De eerste weken wordt er regelmatig onderzoek gedaan, zoals bloedonderzoek,

Dit is een heel vervelende situatie. Toch is het uiteindelijk beter om langer

urineonderzoek en een echo van de lever. Ook na ontslag uit het ziekenhuis zult u

te wachten dan een slechte lever te krijgen.

regelmatig terugkomen voor controle. Na zes en twaalf maanden (en daarna jaarlijks) vindt een grote controle plaats in het ziekenhuis.

Als de lever wordt goedgekeurd, wordt u naar de operatiekamer gebracht. De operatie vindt plaats onder algehele narcose. De chirurg maakt een snee vlak

Om uw conditie zo goed mogelijk te houden, is het belangrijk dat zo snel mogelijk

onder uw ribben en verwijdert eerst uw zieke lever. De donorlever wordt klaar

na de operatie wordt gestart met sondevoeding. Sondevoeding krijgt u via een

gemaakt en vervolgens in uw lichaam geplaatst. De chirurg kan de donorlever op

slangetje in uw neus, omdat u direct na de operatie nog niet direct zelf kunt eten.

twee manieren in uw lichaam plaatsen, namelijk volgens de klassieke methode

Als sondevoeding niet mogelijk is, krijgt u voeding via het infuus. Wanneer u de

Levertransplantatie

14

15


Levertransplantatie Klassieke methode 01 Holle ader

Levertransplantatie Verwijdering oude lever

Verwijdering oude lever

02 Galblaas

Piggy back methode 01 Holle ader 02 Galblaas

03 Stukje 01

holle ader van

01

donorlever

02

02

01 01

Plaatsing nieuwe lever

Plaatsing nieuwe lever

Levertransplantatie

16

17



03

sondevoeding goed verdraagt, mag u starten met het eten van vloeibare voeding

of infecties ontstaan. Daarom is het nodig dat u na een levertransplantatie

zoals pap, vla en soep. Langzaam zult u overgaan naar meer vaste en normale

levenslang medicijnen gebruikt. De kans op afstoting en infectie is daardoor

voeding. Een diëtist zal u begeleiden in dit proces.

kleiner. Helaas blijft deze kans wel altijd aanwezig. Soms zijn daardoor hogere doseringen medicijnen of een nieuwe ziekenhuisopname noodzakelijk.

Meer informatie vindt u in onze brochures over sondevoeding. Een overzicht van onze brochures vindt u achterin deze brochure.

Door het gebruik van medicijnen, met name de immunosupressiva , kunt u last krijgen van bijwerkingen. De meest voorkomende bijwerkingen zijn: > De medicijnen onderdrukken uw afweersysteem. Daardoor vermindert uw

> Complicaties

weerstand tegen infecties. U kunt dus gemakkelijker ziek worden door

Bij iedere ingreep of operatie kunnen complicaties optreden. Voorafgaand aan de

besmetting met een bacterie of virus;

operatie zal de arts of chirurg de mogelijke complicaties en risico’s van een

> Maag- en darmklachten, zoals misselijkheid en diarree;

levertransplantatie uitvoerig met u bespreken. Na de levertransplantatie kan een

> Verhoogde bloeddruk is een mogelijke bijwerking. De arts kan hiervoor

algemene complicatie optreden, bijvoorbeeld trombose, wondinfectie of compli-

bloeddrukverlagende medicijnen voorschrijven; > U kunt diabetes (suikerziekte) krijgen, waardoor u insuline moet gebruiken.

caties door de narcose. Er kunnen ook complicaties optreden die specifiek zijn voor levertransplantatie. Bijvoorbeeld een nabloeding, gallekkage, een afsluiting

Dit kan een tijdelijke bijwerking zijn van de medicijnen; > Botontkalking kan ontstaan door gebruik van prednisolon;

van één van de aanvoerende bloedvaten of afstoting van de donorlever.

> Er kunnen nierfunctiestoornissen ontstaan; De artsen zullen proberen de kans op complicaties zoveel mogelijk te beperken.

> U kunt last krijgen van trillende handen en/of voeten;

U krijgt na de operatie bijvoorbeeld immunosupressiva. Dit zijn medicijnen die uw

> U kunt dikker worden, onder andere doordat u meer vocht vasthoudt en door

afweersysteem onderdrukken. Door deze medicijnen te gebruiken, wordt de kans

een toename van de eetlust door de medicijnen. Vooral in het eerste jaar

op afstoting van de donorlever veel kleiner. Deze medicijnen maken u wel

kunt u een dikker gezicht krijgen;

vatbaarder voor allerlei infecties. Daarnaast kunnen ze suikerziekte uitlokken en

> Extra haargroei op het gezicht en de rest van het lichaam kan een vervelende

problemen geven met de nieren.

bijwerking zijn van prednisolon en cyclosporine.

Soms is een nieuwe operatie nodig om ernstige complicaties te voorkomen. Dit kan het geval zijn als de donorlever niet functioneert of bij een afsluiting van een

Na een levertransplantatie hebben sommige patiënten last van psychische

aanvoerend bloedvat. U wordt dan met de hoogste urgentie opnieuw op de wacht-

problemen en verwardheid. Dit kan verschillende oorzaken hebben. Natuurlijk is

lijst gezet, om zo snel mogelijk een nieuwe donorlever te ontvangen. Dit wordt

het een heftige en emotionele periode, voor u en voor uw naasten. U kunt last

een re-transplantatie genoemd.

krijgen van angstige gevoelens en onzekerheid over de operatie en de periode na de operatie. U kunt ook verward zijn door de narcose en de medicijnen die u krijgt. Ook slecht slapen en nachtmerries kunnen voorkomen. Het kan helpen

> Klachten en problemen na de operatie

om hierover te praten met uw arts, de verpleegkundigen en uw naasten. U kunt

De eerste drie maanden na een levertransplantatie zijn het meest kritisch in het

natuurlijk ook professionele hulp zoeken bij het verwerken van alles wat er

genezingsproces. Toch kunnen ook na drie maanden nog afstotingsverschijnselen

gebeurd is. Uw arts kan u hierbij helpen.

Levertransplantatie

18

19


Hoe verder?

om direct contact op te nemen met uw huisarts. Het is ook noodzakelijk om jaarlijks naar uw huisarts te gaan voor de griepprik. > Gezond lichaamsgewicht

Zoals eerder in de deze brochure besproken is, zullen regelmatig controles

Houd uw lichaamsgewicht op peil. Overgewicht is niet goed voor u en uw

plaatsvinden. Deze zijn met name gericht op het functioneren van uw

nieuwe lever. Vermijd ook ondergewicht, omdat dit een negatieve invloed

donorlever. U kunt zelf ook een aantal dingen doen om klachten en

heeft op uw lichamelijke conditie. Een diëtist kan u eventueel helpen bij het

complicaties te voorkomen. Het transplantatieteam zal bij uw ontslag uit

verkrijgen en behouden van een gezond lichaamsgewicht.

hetz iekenhuis de leefregels met u bespreken. Het is erg belangrijk dat u > Sporten en lichaamsbeweging

die leefregels opvolgt. Hieronder vindt u een aantal algemene adviezen.

In de eerste maanden na de levertransplantatie krijgt u fysiotherapie. Daarna

> Eet gezond en gevarieerd

kunt u gaan sporten, als u zich daartoe in staat voelt. U kunt bijvoorbeeld

In principe hoeft u zich niet aan een dieet te houden. Goede voeding is wel

door middel van fitness uw conditie en spierkracht opbouwen. Dit bevordert

erg belangrijk. Eventueel kan een diëtist u helpen bij het samenstellen van

uw herstel. Het is belangrijk dat u altijd goed naar uw lichaam luistert.

een gezond voedingspatroon.

Forceer niets en neem bij twijfel contact op met uw specialist of fysiotherapeut.

Zorg voor een goede hygiëne bij het bewaren en bereiden van voedsel

U bent immers vatbaarder voor infecties door de medicijnen die u gebruikt;

> Was uw handen regelmatig als u bezig bent met het bereiden van voedsel;

> Werken

Enige maanden na een levertransplantatie kunt u de draad weer oppakken.

> Vermijd rauwe producten zoals filet americain en tartaar;

Meestal is het mogelijk een normaal leven te leiden. Als alles goed gaat,

> Was of schil groente en fruit;

kunt u na drie tot zes maanden weer gaan werken. Werken helpt het herstel

> Verhit vlees en vis door en door;

van de levertransplantatie te bevorderen.

> Eet liever geen schepijs, softijs en milkshakes. Gebruik bij voorkeur > Vakantie en reizen

voorverpakt of zelfgemaakt ijs.

Ook op vakantie gaan (naar het buitenland) behoort tot de mogelijkheden.

> Alcohol, drugs en roken

Wees voorzichtig met vakanties naar tropische landen of landen met slechte

Gebruik geen alcohol en drugs, omdat dit slecht is voor uw nieuwe lever.

hygiënische omstandigheden. Zeker in de eerste jaren na de transplantatie.

Roken is schadelijk voor ieders gezondheid. Voor het herstel van uw lichaam

Infectieziekten zoals malaria en hepatitis komen in deze landen veel vaker

en voor uw lichamelijke conditie is het verstandig om niet te roken.

voor. Overleg bij vakanties naar het buitenland daarom altijd met uw arts of de verpleegkundig coördinator.

> Besmettelijke ziekten

Probeer mensen met een besmettelijke ziekte, zoals griep of waterpokken,

> Gebruik van pijnstillers

zoveel mogelijk te vermijden. Vanwege de medicijnen die u gebruikt bent u

vatbaarder voor infecties en virussen. Als u wel ziek wordt, is het verstandig Levertransplantatie

20

U kunt bij pijn paracetamol gebruiken in de aanbevolen dosering. Wanneer paracetamol niet voldoende helpt, neemt u contact op met uw maag-darm-

21


leverarts (MDL-arts) of de levertransplantatiecoördinator. Ook bij a cute pijn

Wilt u meer informatie? Neem dan contact op met:

is het verstandig om contact op te nemen met hen.

> Nederlandse Leverpatiënten Vereniging

Gebruik geen zogenaamde NonSteroidal Anti-Inflammatory Drugs (NSAID’s)

Telefoon: 033 – 46 12 231

zoals Voltaren (diclofenac), Naproxen en Ibuprofen .

E-mail: [email protected]

Internet: www.leverpatientenvereniging.nl

®

®

®

> Zwangerschap

Deze patiëntenvereniging behartigt de belangen van patiënten, geeft informatie

en biedt lotgenotencontact.

Vrouwen kunnen na een levertransplantatie meestal gewoon zwanger worden. Het wordt afgeraden om in het eerste jaar na de transplantatie zwanger te worden. Uw lichaam heeft de tijd nodig om helemaal te herstellen. Bespreek

Wilt u meer informatie over orgaantransplantatie? Neem dan contact op met:

een eventuele kinderwens met uw specialist. Die kan beoordelen of een

> Stichting Transplantatie Nu!

zwangerschap risico’s oplevert vanwege uw ziektegeschiedenis. Eventueel

Telefoon: 035 – 69 12 668

kan de specialist u doorverwijzen naar een gynaecoloog.


Internet: www.stnu.nl

> Nederlandse Transplantatie Stichting

Extra informatie of vragen?

Telefoon: 071 – 57 95 777


Internet: www.transplantatiestichting.nl

Hebt u nog vragen, neem dan contact op met uw arts. U kunt ook met de Infolijn van de Maag Lever Darm Stichting bellen of mailen. De Infolijn 0900 - 20 25 625 (€ 0,15 pm) op werkdagen van 10.00 tot 14.00 uur E-mail

[email protected]

Internet

www.mlds.nl

Hebt u na het lezen van deze brochure nog vragen over andere onderwerpen die ter sprake zijn gekomen? Kijk dan in het brochureoverzicht op pagina 24 voor extra informatie.

Levertransplantatie

22

23


Overzicht brochures Slokdarm- en Maagbrochures

Lever- gal- en alvleesklierbrochures

Brandend maagzuur

Acute alvleesklierontsteking

Functionele maagklachten

Chronische alvleesklierontsteking

Darmbrochures

Aambeien

Voeding en spijsvertering

Spijsvertering bij 50+ers

Coeliakie Darmflora

Maagkanker

Alvleesklierkanker

Diarree

Maagslijmvlies ontsteking

Galstenen

Dikkedarmkanker

Hepatitis

Divertikels en diverticulitis

Maagzweer

Deze brochures kunt u bestellen in de webshop op onze website www.mlds.nl, of via onze Infolijn, telefoon 0900 – 20 25 625 (€ 0,15 per minuut).

Onderzoek

Kinderen

Sondevoeding

Colonoscopie

Buikpijn bij kinderen

Sondevoeding via een neussonde

Diarree bij kinderen

Sondevoeding via een voedings stoma

Leveraandoeningen door alcohol gebruik

Corporate brochure

ERCP Voeding bij levercirrose

Gastroscopie

Voeding bij MDLaandoeningen

Sigmoïdoscopie

Rottige buiken boekje

Preventiebrochure

Verstopping bij kinderen

Kanker in de lever Slokdarmkanker

Algemene brochures

Preventie van spijsverterings aandoeningen

Ontlastings incontinentie Poliepen in de dikke darm

Levercirrose Levertransplantatie

Prikkelbare Darm Syndroom Verstopping Ziekte van Crohn en colitis ulcerosa

Levertransplantatie

24

25


Notities en vragen

Levertransplantatie

26

27


Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. Levertransplantatie

Recommend Documents