Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. Dikkedarmkanker

Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

Dikkedarmkanker

De Maag Lever Darm Stichting heeft deze brochure met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. De brochure bevat algemene informatie, waaraan niet zonder meer medische conclusies voor een individuele situatie kunnen worden verbonden. Voor een juiste beoordeling van uw eigen situatie, dient u

Inhoud Dikkedarmkanker

dus altijd te overleggen met uw arts of een andere professionele hulpverlener. De Maag Lever Darm Stichting aanvaardt geen aansprakelijkheid voor mogelijke onjuistheid en/of onvolledigheid van de in deze brochure verstrekte informatie, terwijl evenmin aan de inhoud van deze brochure rechten kunnen worden ontleend.

De Maag Lever Darm Stichting is een onafhankelijke organisatie die zich inzet om maag-, darm- en leverziekten te voorkomen en te bestrijden en patiënten een betere kwaliteit van leven te kunnen bieden. De Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen is de w etenschappelijke beroepsvereniging van maag-darm- leverartsen. De vereniging wil onder andere de kennis over ziekten van de spijsverteringsorganen bevorderen.

Deze brochure valt onder een Creative Commons Naamsvermelding- NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal-licentie (CC-BY-NC-ND). Dit betekent dat het toegestaan is de brochure te delen (kopiëren, verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat), onder de volgende voorwaarden: 1 Naamsvermelding: de gebruiker dient de maker van het werk te vermelden, een link naar de licentie te plaatsen; 2 NietCommercieel: het werk mag niet gebruikt worden voor commerciële doeleinden; 3 GeenAfgeleideWerken: het veranderde materiaal mag niet verspreid worden als het werk is geremixt, veranderd, of op het werk is voortgebouwd; 4 Geen aanvullende restricties: geen juridische voorwaarden of technologische voorzieningen mogen toegepast worden die anderen er juridisch in beperken om iets te doen wat de licentie toestaat.

Een verhaal uit de praktijk

4

Wat is dikkedarmkanker?

5

Wat zijn de klachten?

8

Wat is de oorzaak?

9

Wat kan de arts doen?

12

Wat is de behandeling?

16

Wat is de prognose?

18

Wat kunt u zelf doen?

19

Hoe verder?

19

Extra informatie of vragen?

20

Overzicht brochures

22

Een verhaal uit de praktijk

Wat is dikkedarmkanker?

‘Ik was al een tijdje moe en had soms bloed bij de ontlasting. Eigenlijk

Hieronder vindt u eerst een korte uitleg over:

maakte ik me best wel zorgen, maar durfde er niet mee naar de huisarts.

• De spijsvertering en de rol van de dikke darm

Op een gegeven ogenblik was ik bij de huisarts voor iets anders. Ik heb hem

• Hoe ontstaat kanker?

toen ook verteld van mijn vermoeidheid en het bloed bij mijn ontlasting.

• Hoe ontstaat dikkedarmkanker?

Hij stuurde me direct door naar het ziekenhuis. Ik kreeg een uitgebreid darmonderzoek waaruit bleek dat ik dikkedarmkanker had. Natuurlijk ben ik daar vreselijk van geschrokken. Mijn gevoel dat er iets niet goed was klopte. Ik ben daarna snel geopereerd. Ik krijg nu nog een half jaar lang

→ De spijsvertering

chemotherapie. Dat valt niet altijd mee, maar ik ga ervoor. Tot nu toe kan

Het verteren van voedsel wordt ook wel

ik het allemaal vrij goed aan. Gelukkig zijn de artsen best optimistisch. Wel

spijsvertering genoemd. Alle organen

heb ik vaak last van de bijwerkingen van de chemotherapie. Daardoor heb

die samen zorgen voor de spijsvertering

ik klachten zoals misselijkheid, diarree, zweertjes in mijn mond en tranende

noemen we het spijsverteringsstelsel.

ogen. Volgens mijn arts gaan deze klachten weer over zodra ik klaar ben met de chemokuur. Volhouden dus.’

1

2

Via de mond, de slokdarm en de maag

11

komt voedsel eerst in de dunne darm

10

In deze brochure krijgt u meer informatie over dikkedarmkanker. U kunt lezen

en daarna in de dikke darm. In de dun-

wat de mogelijke oorzaken zijn, wat de klachten zijn en wat er eventueel aan te

ne darm worden verteringssappen aan

doen is.

het voedsel toegevoegd. Hierdoor ko-

3 9 4 5

men belangrijke voedingsstoffen vrij

6

uit het voedsel. Deze voedingsstoffen

7 8

worden via de wand van de dunne darm aan het bloed afgegeven. Aan een dunne, onverteerbare massa naar de dikke darm. De dikke darm onttrekt water en zouten uit deze dunne brij. Wat daarna overblijft is de normale Dikkedarmkanker

4

5

Spijsverteringsstelsel 1 Mond 2 Slokdarm 3 Maag 4 Dunne darm 5 Dikke darm 6 Blinde darm 7 Endeldarm 8 Anus 9 Alvleesklier 10 Galblaas 11 Lever

Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

© Van der Zon – Visueel

het eind van de dunne darm stroomt

vaste ontlasting. De ontlasting wordt door de dikke darm naar de endeldarm

Bij kanker is deze celdeling verstoord. Cellen blijven zich in snel tempo delen,

geduwd. Als de endeldarm vol is voelt u aandrang. De spijsvertering is dan voltooid

ook al is het niet nodig om verouderde of beschadigde cellen te vervangen. De

en de ontlasting kan via de anus het lichaam verlaten.

cellen die door deze verstoorde celdeling ontstaan, zijn niet hetzelfde als de

In totaal is de dikke darm ongeveer een meter lang. De dikke darm ligt als een

oorspronkelijke cel. Ze zijn anders van structuur en hebben geen nuttige functie.

soort ‘hoefijzer’ in de buik. De dikke darm begint rechtsonder in de buik en loopt

Het zijn kwaadaardige cellen. Na verloop van tijd ontstaat een opeenhoping van

via een aantal bochten naar de linker onderbuik. Daar gaat de dikke darm over in

kwaadaardige cellen. Dit wordt een kwaadaardig gezwel of ook wel kwaadaardige

de endeldarm. De endeldarm eindigt in de anus.

tumor of kanker genoemd. Deze tumor kan steeds groter worden. De tumor kan

De medische naam voor dikke darm is colon en voor endeldarm is rectum.

zich uitbreiden tot in het omringende weefsel en veel schade veroorzaken. Kwaadaardige cellen kunnen losraken van de tumor. Deze losgeraakte cellen kunnen in de bloedbaan of het lymfestelsel terechtkomen. Via het bloed of de

→ Hoe ontstaat kanker?

lymfe kunnen ze zich verspreiden door het hele lichaam. Zo kunnen losgeraakte

Ons lichaam bestaat uit miljarden cellen. Die cellen zijn niet allemaal hetzelfde.

cellen van een tumor uit de dikke darm zich nestelen in bijvoorbeeld de lymfklieren,

Een dikkedarmcel ziet er bijvoorbeeld heel anders uit dan een huidcel of een

lever of de longen. Deze cellen kunnen daar vervolgens door celdeling uitgroeien

bloedcel. Al deze cellen verouderen of raken beschadigd. Ze moeten daarom

tot nieuwe tumoren. Deze tumoren, die ontstaan zijn door het verplaatsen van

constant vervangen worden. Nieuwe cellen ontstaan door celdeling: uit één cel

kwaadaardige cellen, noemen we uitzaaiingen of metastasen.

ontstaan twee nieuwe cellen. Die twee nieuwe cellen gaan zich ook weer delen, waarna de vier nieuwe cellen zich weer gaan delen, enzovoort.

→ Hoe ontstaat dikkedarmkanker?

Ontstaan van kanker

Dikkedarmkanker ontstaat vrijwel a ltijd

1 Kankercel tussen

een woekering van het slijmvlies van

uit een poliep. Een dikkedarmpoliep is

gezonde cellen

de dikke darm. De meeste poliepen in

3

1

troleerde) deling van

de dikke darm zijn goedaardig en

kankercellen: een kwaad

blijven dit ook. Slechts in een klein

aardige tumor

percentage p oliepen komen ‘onrustige

3 Kankercellen groeien in een bloedvat of lymfevat en verspreiden zich door

in de wand van de dikke darm groeien,

het lichaam

spreken we van dikkedarmkanker.

4 Via een bloedvat of

Wanneer de cellen zich verspreiden

lymfevat komt een

via bloedvaten en lymfevaten, kunnen

kankercel ergens anders 2

4

cellen’ voor. Als kwaadaardige cellen

uitzaaiingen ontstaan.

in het lichaam terecht. Hier ontstaat een


Dikkedarmkanker

1

2

3

Ontstaan van dikkedarmkanker uit een poliep 1 wand van de dikke darm 2 dikke darm poliep 3 kwaadaardige cellen in de wand van

uitzaaiing.

de dikke darm (dikkedarmkanker)

6

7



2 Verstoorde (ongecon

Dikkedarmkanker komt in Nederland veel voor. In 2014 werd bij 15.000 nieuwe

klachten krijgen.

patiënten dikkedarmkanker vastgesteld. In een vroeg stadium is dikkedarmkanker

Zit de tumor in het laatste deel van de dikke darm of in de endeldarm? Dan hebt

meestal goed te behandelen. In een vergevorderd stadium zijn de vooruitzichten veel

u eerder duidelijke klachten. Aan het eind van de dikke darm of in de e ndeldarm

minder gunstig. In Nederland overlijden elk jaar bijna 5.000 mensen aan deze ziekte.

is de ontlasting namelijk al ingedikt. De ontlasting kan daardoor moeilijk langs

Dikkedarmkanker komt vooral voor bij mensen van zestig jaar en ouder. Maar

de tumor. Dit veroorzaakt verstopping en bloed bij de ontlasting.

ook op jongere leeftijd kan dikkedarmkanker optreden. Dikkedarmkanker komt iets vaker bij mannen voor dan bij vrouwen.

De klachten bij dikkedarmkanker zijn: • Bloed bij de ontlasting

→ Bevolkingsonderzoek dikkedarmkanker

• Veranderde stoelgang: verstopping of juist diarree of een blijvende

In 2014 is het bevolkingsonderzoek darmkanker ingevoerd. Het onderzoek is

verandering in de frequentie

bedoeld om darmkanker in een vroeg stadium te ontdekken, als er nog nog geen

• Buikpijn, vaak krampend

klachten zijn. Mensen tussen de 55 en 75 jaar krijgen elke twee jaar een oproep om

• Bloedarmoede

ontlasting in te leveren. Deze ontlasting wordt gecontroleerd op bloedsporen.

• (Onverklaarbaar) gewichtsverlies

Bloedsporen kunnen eventueel wijzen op darmkanker, maar kunnen ook een

• (Aanhoudende) vermoeidheid

andere oorzaak hebben. Wanneer u bloedsporen bij de ontlasting heeft, dan wordt

• Loze aandrang

u verder onderzoek naar de oorzaak van de bloedsporen aangeboden. Meer informatie over het bevolkingsonderzoek vindt u op de website www.bevolkingsonderzoeknaardarmkanker.nl

Deze klachten hebben niet altijd met dikkedarmkanker te maken. Ze kunnen ook een andere oorzaak hebben. Als u bloed opmerkt in uw ontlasting, dan is het verstandig om een afspraak te maken met uw huisarts. Voor de andere klachten

Wat zijn de klachten?

geldt dat het belangrijk is om naar de huisarts te gaan, als ze langer dan twee weken aanhouden. Uw huisarts kan inschatten of er reden is voor verder onderzoek.

Wat is de oorzaak?

Het hangt onder andere van de plaats van de tumor af hoeveel en welke klachten u hebt. Het kan ook zijn dat u helemaal geen klachten hebt. Dit verschilt per persoon.

Er zijn meerdere factoren die een rol spelen bij het ontstaan van dikkedarm Zit de tumor in het begin van de dikke darm? Dan hebt u vaak pas in een later

kanker. Factoren die van invloed kunnen zijn op het ontstaan van dikkedarm

stadium duidelijke klachten. Aan het begin van de dikke darm is de voedselbrij

kanker zijn: leefstijl, voeding en erfelijke aanleg. Daarnaast kunnen een

namelijk nog erg dun. De voedselbrij kan een tumor dus nog makkelijk passeren.

voorgeschiedenis met dikkedarmkanker, een chronische darmontsteking

U merkt daarom in het begin nog weinig van de tumor. Misschien hebt u wat vage

en poliepen in de dikke darm het ontstaan van dikkedarmkanker beïnvloeden.

buikpijn of een gevoelige plek in uw buik. Als de tumor verder groeit kunt u meer

In de meeste gevallen is de oorzaak van darmkanker echter niet bekend.

Dikkedarmkanker

8

9


→ Erfelijke aanleg

→ Voeding en leefstijl

Bij ongeveer vijf tot tien procent van de mensen met dikkedarmkanker is erfelijk-

U kunt het risico op dikkedarmkanker verkleinen door gezond te eten en te leven.

heid de oorzaak van de tumor in de dikke darm. De drie belangrijkste vormen van

Tot nu toe is bekend dat:

erfelijke dikkedarmkanker zijn:

→ overgewicht, roken, alcoholgebruik en weinig lichaamsbeweging risicofactoren

→ Lynch syndroom. Tot voor kort werd dit HNPCC genoemd (Hereditair

zijn voor dikkedarmkanker; → het eten van veel dierlijke producten, vooral ‘rood’ vlees en ‘bewerkt’ vlees

Non-Polyposis Colorectaal Carcinoom).

Het Lynch syndroom is de meest voorkomende vorm van erfelijke

ook een risicofactor is voor dikkedarmkanker. Onder rood vlees wordt verstaan

dikkedarmkanker. Het ontstaat vaak al op jonge leeftijd. Meestal al voor het

rundvlees, varkensvlees, lamsvlees en geitenvlees. Bewerkt vlees is vlees dat

50e levensjaar. Dit is een belangrijk verschil met niet erfelijke dikkedarm-

is geconserveerd door rook, toegevoegd zout of chemische conserverings-

kanker, waarbij de ziekte meestal pas ontstaat na het 60e levensjaar.

middelen.

→ Familiaire Adenomateuze Polyposis (FAP), ook wel polyposis genoemd.

→ zuivelproducten, voedingsvezels, fruit en groente mogelijk een beschermend

Bij polyposis komen er, vaak al op jonge leeftijd, honderden goedaardige

effect hebben tegen dikkedarmkanker.

poliepen voor in de dikke darm. Als hier niets aan wordt gedaan, ontstaat er

→ vis en gevogelte (kip, kalkoen) en vegetarische producten geen invloed hebben

vrijwel altijd dikkedarmkanker. Dikkedarmkanker ontstaat dan meestal al

op het ontstaan van dikkedarmkanker. Door regelmatig vis, gevogelte en

voor het 40e levensjaar.

vegetarische producten te eten, beperkt u de inname van rood vlees.

→ MutYH Adenomateuze polyposis (MAP), lijkt erg op FAP, maar ontstaat vaak na het 35e levensjaar. Bij MAP komen enkele tot tientallen poliepen in de

→ Poliepen

dikke darm voor. Dit ziektebeeld is minder ernstig dan FAP.

Poliepen in de dikke darm vergroten de kans op dikkedarmkanker. Dikkedarmkanker ontstaat namelijk vrijwel altijd uit poliepen. Vooral bij mensen boven de 50 jaar

Soms komt dikkedarmkanker vaker dan normaal in de familie voor, terwijl er

komen poliepen in de dikke darm regelmatig voor. De meeste dikkedarmpoliepen

geen sprake is van één van de drie hierboven genoemde bekende vormen van

zijn goedaardig en blijven dat ook. Slechts in een klein aantal poliepen komen

erfelijke dikkedarmkanker. Toch speelt erfelijkheid dan wel een rol. In dat geval

‘onrustige’ cellen voor. Deze poliepen kunnen soms veranderen in een kwaad

kan het risico op het krijgen van dikkedarmkanker verhoogd zijn als:

aardig gezwel (tumor). Het is onbekend waarom sommige poliepen uitgroeien tot

→ Eén (of meer) eerstegraads familielid (ouders, broers, zussen, kinderen)

een tumor en anderen niet. Aan de buitenkant van de poliep is het ook niet te

dikkedarmkanker heeft. De ziekte moet zijn vastgesteld vóór de leeftijd van

zien. Daarom worden alle poliepen verwijderd, die bij een darmonderzoek worden

50 jaar.

gevonden. Onderzoek van de poliep onder de microscoop toont aan of het om een

→ Twee (of meer) eerstegraads familieleden dikkedarmkanker hebben. De

goedaardige of kwaadaardige poliep gaat. Door de poliepen uit de dikke darm te verwijderen, wordt het risico op dikkedarmkanker kleiner. Zijn er bij u poliepen

leeftijd waarop de ziekte is vastgesteld is hierbij niet van belang.

verwijderd, dan komt u in soms aanmerking voor regelmatige controle. Dit is Komt dikkedarmkanker in uw familie voor? Dan is regelmatig darmonderzoek

afhankelijk van het soort en de hoeveelheid poliepen die zijn gevonden. Uw arts

misschien noodzakelijk. Het is altijd belangrijk om dit met uw arts te bespreken.

kan u informeren over het controleadvies. Meer informatie over poliepen in de dikke darm vindt u in de brochure ‘Poliepen in de dikke darm’.

Dikkedarmkanker

10

11


→ De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa

Op basis van de resultaten van alle onderzoeken bespreekt de arts met u welke

De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn chronische darmontstekingen. Als

behandeling mogelijk is.

gevolg van deze ziekten is de kans op dikkedarmkanker licht verhoogd. Regelmatige controle is daarom belangrijk.

→ Bloedonderzoek Een bloedonderzoek is nodig om vast te stellen of er sprake is van bloedarmoede.

→ Een voorgeschiedenis van dikkedarmkanker

Heeft u al eerder dikkedarmkanker gehad? Dan wordt in het bloed het CEA-

Mensen die al eerder dikkedarmkanker hebben gehad, hebben een grotere kans

gehalte gecontroleerd. CEA is de afkorting van Carcino-Embryonaal-Antigeen en

om opnieuw dikkedarmkanker te krijgen.

is een zogenaamde tumormerkstof. Een verhoogd CEA kan wijzen op terugkeer van de ziekte. CEA is niet specifiek voor dikkedarmkanker. Ook bij andere soorten kanker kan het CEA verhoogd zijn. Bovendien zijn er ook goedaardige aandoeningen, zoals ontstekingen in de darm of lever, waarbij het CEA verhoogd kan zijn. Verder

Wat kan de arts doen?

kan dikkedarmkanker aanwezig zijn zonder dat het CEA is verhoogd. CEA is daarom niet betrouwbaar voor het stellen van een diagnose.

→ Endoscopie Een endoscopie is een kijkonderzoek. Bij een endoscopie van de dikke darm wordt de binnenkant van de dikke darm bekeken met behulp van een endoscoop.

De huisarts bespreekt met u welke klachten u hebt. Daarna wordt u uit

De endoscoop is een dunne, flexibele slang die via de anus in de darm wordt

gebreid lichamelijk onderzocht. Hierbij hoort ook een rectaal toucher. Dit is

geschoven. Aan het uiteinde van de slang zit een lampje en een camera. Deze

een onderzoek van de anus en endeldarm. Bij dit onderzoek gaat de arts

zorgen ervoor dat de arts de binnenkant van de darm goed kan bekijken. De

met zijn vinger via de anus in de endeldarm. De wand van de endeldarm

camerabeelden van de darm worden op een beeldscherm weergegeven. Deze

wordt zo onderzocht op afwijkingen.

beelden kunnen worden bewaard. Dit maakt het mogelijk om ook na de endoscopie alles nog eens rustig te bekijken.

Uw huisarts kan beoordelen of verder onderzoek noodzakelijk is. Hij verwijst u dan door naar een internist of maag-darm-leverarts (MDL-arts).

Tijdens een coloscopie kan de arts, indien hij vermoedt dat er sprake is van

De internist of MDL-arts bespreekt met u welke klachten u precies hebt. Ook

darmkanker, een stukje weefsel uit de tumor wegnemen. Dit heet een biopsie.

wordt u opnieuw uitgebreid lichamelijk onderzocht. Daarna is verder onderzoek

Het weefsel wordt daarna onder de microscoop onderzocht. De uitslag van de

van uw dikke darm nodig om de juiste diagnose te stellen.

biopsie krijgt u na ongeveer één week. Wanneer er tijdens de coloscopie verdenking is op een tumor, zet de arts vaak

Is de diagnose dikkedarmkanker gesteld, dan is nog meer onderzoek nodig. Dit

een tattoo (met inkt) op die plek in de darm. Op die manier is de locatie van de

onderzoek is nodig om vast te stellen of en hoever de tumor is doorgegroeid in

tumor in de darm makkelijker terug te vinden voor een chirurg tijdens een operatie.

het omringende weefsel. Ook wordt dan onderzocht of er uitzaaiingen zijn naar

Om dikkedarmkanker op te sporen kan de arts kiezen uit twee verschillende

de lymfeklieren, naar de lever of naar andere organen.

soorten endoscopieën:

Dikkedarmkanker

12

13


echografie wordt gebruik gemaakt van geluidsgolven. Tijdens het onderzoek ligt

Colonoscopie 2 3

1 Flexibele slang (endoscoop)

u op een onderzoekstafel. Uw huid wordt voor dit onderzoek ingesmeerd met een

2 Licht 3 Dikke darm

gel die geluidsgolven goed geleidt. De arts beweegt het echoapparaat over de

4 Sigmoïd 5 Endeldarm

huid van uw buik. Meestal kunt u tijdens het onderzoek zelf meekijken op het

6 Anus 7 Blindedarm

beeldscherm. Een echografie is een eenvoudig onderzoek dat geen pijn doet. Er kan ook door middel van een CT scan van de lever worden onderzocht of er uitzaaiingen naar de lever zijn.

5 4

7 © Van der Zon – Visueel

→ CT-scan (computertomografie) 6

Een CT-scan is een onderzoek waarbij gebruik gemaakt wordt van röntgenstralen.

1

Ook dit onderzoek wordt gebruikt om te kijken of er uitzaaiingen in het lichaam aanwezig zijn, bijvoorbeeld in de lever, lymfeklieren of longen. Tijdens het onderzoek wordt u langzaam door een kokervormige scanner bewogen. De scanner maakt

→ Sigmoïdoscopie

een serie gedetailleerde foto’s. Soms krijgt u tijdens het onderzoek contrastvloei-

Bij deze endoscopie wordt de endeldarm en het daarboven gelegen bochtige

stof in een ader ingespoten. Dit is nodig om de tumor en eventuele uitzaaiingen

deel van de dikke darm (het sigmoïd) onderzocht.

zo goed mogelijk in beeld te brengen.

→ Colonoscopie

Bij deze endoscopie wordt de endeldarm en de hele dikke darm onderzocht.

→ MRI (magnetische resonantie imaging)

Meer informatie over deze onderzoeken vindt u in de brochures ‘Sigmoïdo

Het MRI onderzoek lijkt op een CT-scan. In plaats van röntgenstralen wordt

scopie’ en ‘Colonoscopie’.

gebruik gemaakt van een magnetisch veld. U ligt ook in een kokervormige scanner. Meestal krijgt u vóór het onderzoek contrastvloeistof in een ader ingespoten. Dit

→ CT-colonografie

onderzoek gebeurt vaak als er sprake is van een tumor in de endeldarm.

Soms lukt het niet om de hele darm met de endoscoop te bekijken. Dan wordt er een CT-colonografie gedaan. Dit wordt ook wel een virtuele colonoscopie ge-

→ Longfoto

noemd. Het is een speciaal röntgenonderzoek, waarbij gebruik wordt gemaakt

Soms zaait dikkedarmkanker uit naar de longen. Daarom is het mogelijk dat de

van een CT-scan. Het voordeel is dat er zonder inwendig onderzoek toch afbeel-

arts een longfoto aanvraagt.

dingen van de binnenkant van de dikke darm gemaakt kunnen worden. Het nadeel is dat er tijdens dit onderzoek geen kleine ingrepen zoals een biopsie of een poliepectomie kunnen worden verricht.

→ Beeldvormend onderzoek van de lever Dikkedarmkanker zaait vaak uit naar de lever. Om de lever op eventuele uitzaaiingen te onderzoeken, wordt een echografie of CT-scan van de lever uitgevoerd. Bij een Dikkedarmkanker

14

15


Wat is de behandeling?

in een speciaal stomazakje. Na verloop van tijd wordt het stoma soms weer opgeheven. De aansluiting met de endeldarm en anus wordt dan hersteld. Een operatie kan onderdeel zijn van een curatieve, maar ook van een palliatieve behandeling. De chirurg bespreekt vóór de operatie met u welke verschillende mogelijkheden er zijn. Soms is het mogelijk om uitzaaiingen in de lever of de longen tijdens een operatie te verwijderen.

Een goede lichamelijke conditie is van invloed op uw behandeling. Welke behandeling u krijgt, hangt af van een aantal factoren, namelijk:

→ Bestraling

→ Hoe groot is de tumor en hoe ver is de tumor doorgegroeid?

Alleen bij een tumor in de endeldarm wordt bestraling gebruikt als onderdeel van

→ Zit de tumor in de endeldarm of in de dikke darm?

de behandeling. Kankercellen gaan kapot door de radioactieve straling. Bestraling

→ Zijn er uitzaaiingen en zo ja, waar en hoeveel?

wordt meestal toegepast vóór de operatie, met als doel de kans dat de tumor terugkomt na de operatie te verkleinen. Bestraling beschadigt de kankercellen,

Zo mogelijk krijgt u een curatieve behandeling, dit is een behandeling die gericht

maar ook de gezonde cellen eromheen. Hierdoor kunnen bijwerkingen optreden.

is op genezing. Het doel van de behandeling is het verwijderen van de tumor

De kankercellen herstellen zich moeilijk of helemaal niet. De gezonde cellen

waardoor herstel mogelijk is.

herstellen zich meestal wel.

Als genezen niet meer mogelijk is, krijgt u een palliatieve behandeling. Deze behandeling is bedoeld om de ziekte zoveel mogelijk af te remmen en de klachten

→ Chemotherapie

te verminderen.

Bij chemotherapie krijgt u medicijnen toegediend die de celdeling remmen. Deze

De meest toegepaste behandelingen bij dikkedarmkanker zijn: een operatie

medicijnen worden ook wel cytostatica genoemd. Chemotherapie remt de celdeling,

(chirurgie), bestraling (radiotherapie), chemotherapie en behandeling met

waardoor ook de groei van de tumor wordt afgeremd. Er zijn veel verschillende

monoklonale antilichamen. Daarnaast wordt onderzoek gedaan naar aanvullende

soorten chemotherapie.

en experimentele therapieën. Deze behandelingen worden ook regelmatig Chemotherapie kan onderdeel uitmaken van:

gecombineerd.

→ een curatieve behandeling; als kankercellen aangetroffen worden in de lymfe-

→ Operatie

klieren in de buurt van de tumor. Patiënten met uitzaaiingen in de lymfe-

Indien mogelijk krijgt u een operatie. Tijdens de operatie wordt de tumor verwijderd.

klieren, krijgen na de operatie gedurende ongeveer 6 maanden chemotherapie.

Soms wordt ook een deel van de dikke darm of de hele dikke darm verwijderd. Dit

→ een palliatieve behandeling; als er uitzaaiingen zijn op andere plaatsen in het

hangt af van de grootte, de plaats en het aantal tumoren in de darm. Behalve de

lichaam die niet met een operatie verwijderd kunnen worden. Deze patiënten

tumor, wordt meestal ook aan beide kanten van de tumor gezond weefsel en een

krijgen vaak gedurende langere tijd chemotherapie. De levensverwachting kan

deel van de omliggende lymfeklieren verwijderd. Daarna maakt de arts de twee

op deze manier soms met jaren worden verlengd.

darmuiteinden weer aan elkaar vast. Dit noemen we een anastomose. In sommige gevallen krijgt u een tijdelijk of blijvend stoma. Een stoma is een

→ Monoklonale antilichamen

kunstmatige uitgang voor de ontlasting op de buik. De ontlasting wordt opgevangen

Patiënten met vergevorderde dikkedarmkanker met uitzaaiingen elders in het

Dikkedarmkanker

16

17


Wat kunt u zelf doen?

lichaam worden tegenwoordig ook behandeld met monoklonale antilichamen. Deze kunnen de groei van de tumor op verschillende manieren remmen. Deze behandeling gebeurt vrijwel altijd in combinatie met chemotherapie.

Als u darmkanker hebt is het belangrijk dat u gezond leeft. U houdt uw conditie

→ Aanvullende en experimentele therapieën

en kwaliteit van leven dan zo goed mogelijk op peil.

In veel universitaire ziekenhuizen en gespecialiseerde kankercentra wordt onder-

De volgende voedingsadviezen en leefregels zijn van belang:

zoek gedaan naar nieuwe behandelingen van dikkedarmkanker. Het gaat hierbij

→ Eet gezond en gevarieerd.

om behandelingen waarvan niet direct duidelijk is of die beter zijn dan de

→ Eet veel groente, fruit en zuivelproducten.

bestaande behandelingen. Mogelijk zal uw arts u vragen om mee te werken aan

→ Zorg voor een goede conditie door zoveel mogelijk te bewegen of te sporten.

een dergelijk onderzoek.

→ Uitzaaiingen in de lever Uitzaaiingen in de lever betekent niet per definitie dat darmkanker niet meer te behandelen is. Soms is een beperkt aantal uitzaaiiingen goed te behandelen door middel van een operatie of een lokale behandeling.

Hoe verder? Wanneer er bij u dikkedarmkanker is gevonden dan wordt de colonoscopie in de meeste gevallen na een bepaalde periode herhaald. Bij dikkedarmkanker wordt

Wat is de prognose?

er meestal een jaar na de operatie nogmaals in de dikke darm gekeken.

Het is belangrijk dat dikkedarmkanker in een vroeg stadium wordt ontdekt. Hoe

mensen om u heen. Hoe moeilijk dat misschien ook is. Praat ook met uw huisarts

eerder de ziekte wordt ontdekt, des te gunstiger zijn de vooruitzichten.

en uw specialist. Hij kan u waarschijnlijk meer vertellen over uw genezingskansen

De kans op genezing is het grootst als er geen uitzaaiingen zijn. De vijfjaarsover-

en vooruitzichten. Als u dat nodig hebt, kunt u via uw huisarts regelen dat u hulp

leving is dan ongeveer tachtig procent. Dit betekent dat na vijf jaar tachtig procent

krijgt van een psycholoog of een andere hulpverlener.

Dikkedarmkanker is een ernstige en ingrijpende ziekte. De ziekte kan behoorlijk veel invloed hebben op uw leven en dat van uw naasten. Na de diagnose breekt vaak een moeilijke periode aan vol angst, zorg en verdriet. Praat hierover met de

van de mensen nog in leven is. Zijn er uitzaaiingen naar de lymfeklieren, dan is de vijfjaarsoverleving ongeveer vijftig procent. Zijn er uitzaaiingen naar de lever of

Bij emotionele of praktische problemen kunt u ook in het ziekenhuis terecht. De

de longen, dan is de kans op genezing en overleving klein. Deze patiënten leven

maatschappelijk werkers of gespecialiseerd verpleegkundigen kunnen u onder-

gemiddeld nog twee jaar.

steunen.

Deze percentages zijn gemiddelden die gelden voor grote groepen patiënten. U moet zich realiseren dat deze cijfers niet helemaal van toepassing zijn op uw

Misschien wilt u graag met lotgenoten praten? Zij weten immers heel goed wat u

eigen situatie. Alleen uw eigen arts kan u meer vertellen over uw vooruitzichten.

doormaakt. Zij zijn misschien wel met min of meer dezelfde problemen geconfronteerd. Op de volgende pagina vindt u enkele belangrijke adressen.

Dikkedarmkanker

18

19


Extra informatie of vragen?

→ Stichting Lynch Polyposis

Postbus 8152, 3503 RD Utrecht

Telefoon: 030 – 291 60 90

Internet: [email protected]

E-mail: info@[email protected]

Hebt u nog vragen over uw klachten, neem dan contact op met uw arts.

→ De Nederlandse Stomavereniging

U kunt ook met de Infolijn van de Maag Lever Darm Stichting bellen of mailen.

Bisonspoor 1230

De Infolijn 0900 - 20 25 625 (€ 0,15 per minuut) op maandag, woensdag

3605 KZ Maarssen

Telefoon: 0346 - 26 22 86

E-mail [email protected]

Internet: www.stomavereniging.nl

Internet www.mlds.nl

E-mail: [email protected]

Kijk voor uitgebreide informatie en een forum over dikkedarmkanker op

Wilt u meer informatie over kanker, neem dan contact op met:

www.darmkanker.info

→ De KWF Kankerbestrijding

en donderdag van 10.00 tot 14.00 uur

Delflandlaan 17

Hebt u na het lezen van deze brochure nog vragen over ander onderwerpen die

1602 EA Amsterdam

ter sprake zijn gekomen? Op pagina 22 vindt u een brochureoverzicht. U kunt

Informatielijn 0800 - 022 66 22

onze brochures bestellen via onze website: www.mlds.nl

Internet www.kwfkankerbestrijding.nl

Wilt u meer informatie? Neem dan contact op met een van de hieronder

Wilt u meer informatie over erfelijkheid en kanker, neem dan contact op met:

genoemde patiëntenverenigingen. Deze verenigingen behartigen de belangen van

→ Stichting Opsporing Erfelijke Tumoren (STOET)

patiënten, geven informatie en bieden lotgenotencontact aan.

Rijnsburgerweg 10

2333 AA Leiden

→ Stichting voor Patiënten met Kanker aan het Spijsverteringskanaal (SPKS)

Telefoon: 071 – 52 62 687

p/a Nederlandse Federatie Kankerpatiënten Verenigingen (NFK)

Internet:www.stoet.nl

Postbus 8152, 3503 RD Utrecht

Telefoon: 088 – 00 29 775

Internet: www.spks.nl


Dikkedarmkanker

20

21



Meer brochures

1 op de 8 mensen heeft een maag-, darm-, leverziekte. Steun ons!

U kunt meer brochures vinden op onze website www.mlds.nl. U kunt onze

Helpt u mee aan een betere toekomst

Met uw bijdrage kunnen wij:

brochures gratis downloaden of bestellen in onze webshop. Er zijn

voor ruim twee miljoen Nederlanders met

• Uitgebreide

verschillende brochures over de volgende onderwerpen:

een spijsverteringsziekte? De Maag Lever

darm-, leverziekten, onderzoeken en

Darm Stichting zet zich in om deze veel

behandelingen

SLOKDARM EN MAAG

LEVER, GAL EN ALVLEESKLIER

DARM

VOEDING EN SPIJSVERTERING

voorkomende ziekten te voorkomen, te

informatie bieden over maag-,

• Wetenschappelijk

onderzoek financieren

bestrijden en het leven van deze patiënten

om deze veel voorkomende ziekten te

draaglijker te maken.

voorkomen en te bestrijden • Gezondheidsvoorlichting

Uw steun is hard nodig

geven via de

Infolijn (0900-2025625)

Wij krijgen geen subsidies van de overheid.

ONDERZOEK

KINDEREN

SONDEVOEDING

Alleen dankzij onze donateurs kunnen wij

Hoe kunt u ons helpen?

ons werk blijven doen. Dat doen we al dertig

Vul onderstaande machtiging in of doneer via

jaar. En we gaan door zolang het moet.

www.mlds.nl. Alvast heel hartelijk bedankt!

Ja, ik help mee!

PREVENTIE

SEPA machtiging

Ik maak een gift over op IBAN rekeningnummer NL70INGB0000002737 o.v.v. ‘Brochure MLDS’ Ik machtig de Maag Lever Darm Stichting om het onderstaande bedrag van mijn IBAN rekeningnummer af te schrijven:

€ 10,-

€ 20,-

per maand

per jaar

€ eenmalig

VOOR- EN ACHTERNAAM STRAAT

Er zijn meerdere brochures per onderwerp, de afgebeelde brochures zijn een

POSTCODE/PLAATS

voorbeeld. Voor een volledig overzicht van alle brochures en de meest actuele

E-MAIL

versie verwijzen wij u naar onze website www.mlds.nl.

IBAN REKENING DATUM

22

HUISNUMMER

HANDTEKENING

Stuur deze machtiging retour naar Maag Lever Darm Stichting: Antwoordnummer 343, 3800 VB Amersfoort • www.mlds.nl • Incassant ID: NLZZZ410101690000

Inhoudelijk herzien: mei 2015 Redactie • Maag Lever Darm Stichting Ontwerp en opmaak • Oranje Vormgevers Illustraties • Van der Zon – Visueel Drukwerk • Torendruk Artikelcode 5027

Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. Dikkedarmkanker

Recommend Documents