Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. Alvleesklierkanker

Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

Alvleesklierkanker

De Maag Lever Darm Stichting heeft deze brochure met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. De brochure bevat algemene informatie, waaraan niet zonder meer medische conclusies voor een individuele situatie kunnen worden verbonden. Voor een juiste beoordeling van uw eigen situatie, dient u

Inhoud Alvleesklierkanker

dus altijd te overleggen met uw arts of een andere professionele hulpverlener. De Maag Lever Darm Stichting aanvaardt geen aansprakelijkheid voor mogelijke onjuistheid en/of onvolledigheid van de in deze brochure verstrekte informatie, terwijl evenmin aan de inhoud van deze brochure rechten kunnen worden ontleend.

De Maag Lever Darm Stichting is een onafhankelijke organisatie die zich inzet om maag-, darm- en leverziekten te voorkomen en te bestrijden en patiënten een betere kwaliteit van leven te kunnen bieden. De Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen is de w etenschappelijke beroepsvereniging van maag-darm- leverartsen. De vereniging wil onder andere de kennis over ziekten van de spijsverteringsorganen bevorderen.

Deze brochure valt onder een Creative Commons Naamsvermelding- NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal-licentie (CC-BY-NC-ND). Dit betekent dat het toegestaan is de brochure te delen (kopiëren, verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat), onder de volgende voorwaarden: 1 Naamsvermelding: de gebruiker dient de maker van het werk te vermelden, een link naar de licentie te plaatsen; 2 NietCommercieel: het werk mag niet gebruikt worden voor commerciële doeleinden; 3 GeenAfgeleideWerken: het veranderde materiaal mag niet verspreid worden als het werk is geremixt, veranderd, of op het werk is voortgebouwd; 4 Geen aanvullende restricties: geen juridische voorwaarden of technologische voorzieningen mogen toegepast worden die anderen er juridisch in beperken om iets te doen wat de licentie toestaat.

Een verhaal uit de praktijk

4

De spijsvertering

5

Hoe ontstaat kanker?

9

Wat is alvleesklierkanker?

10

Wat zijn de klachten?

12

Wat is de oorzaak?

13

Wat kan de arts doen?

13

Wat is de behandeling?

17

Wat kunt u zelf doen?

23

Hoe verder?

24

Extra informatie of vragen?

25

Overzicht brochures

26

De spijsvertering

Een verhaal uit de praktijk

De alvleesklier speelt een belangrijke rol in de spijsvertering. Hieronder krijgt u in het kort een uitleg over de werking van de spijsvertering en de

‘Een paar maanden geleden kreeg ik steeds vaker last van een zeurend

functie van de alvleesklier. Daarna kunt u lezen hoe kanker ontstaat.

gevoel in mijn buik. Ik had geen trek meer in eten en viel in een paar weken ineens vijf kilo af. Dat vond ik een reden om naar mijn huisarts te gaan. Ik

→ De spijsvertering

heb mijn klachten besproken, en de huisarts heeft mij toen doorverwezen

Het verteren van voedsel wordt ook

naar het ziekenhuis voor verder onderzoek. Een maag-darm-leverarts heeft

wel spijsvertering genoemd. Alle

eerst bloedonderzoek laten doen, waarop een echo van de buik volgde.

organen die samen zorgen voor de

Direct na het onderzoek kreeg ik slecht nieuws. Er werd verteld dat er een

spijsvertering noemen we het spijs

tumor in mijn alvleesklier zat. Er volgden nog meer onderzoeken, waaronder

verteringsstelsel.

een CT-scan. Met dit onderzoek werd vastgesteld dat er gelukkig geen

De spijsvertering begint in de mond. In

uitzaaiingen waren. Ik ben nu een maand geleden geopereerd. Het was een

de mond wordt voedsel fijngekauwd en

grote en zware operatie, waarbij een deel van mijn alvleesklier en de dunne

vermengd met speeksel. Hierdoor kunt

darm zijn verwijderd. Het gaat nu redelijk met me, maar ik heb nog wel

u het voedsel makkelijk doorslikken. In

problemen met eten en voel me slap. Volgens mijn specialist heeft het

het speeksel zitten stoffen die het

herstel tijd nodig. Mijn lichaam past zich langzaam maar zeker aan de

voedsel helpen verteren. Zodra u

11

voedsel doorslikt, komt het in de slok

10

nieuwe situatie aan. Ik blijf positief en krijg veel steun van mijn familie.’

1

2

3 9

darm. De slokdarm is in feite een soort transportkanaal. De spieren in

deze vorm van kanker ontstaat, wat de klachten zijn en welke behandelings

de slokdarmwand duwen het voedsel

mogelijkheden er zijn.

naar de maag. Op de overgang van

Er bestaan verschillende soorten alvleesklierkanker. De meest voorkomende

slokdarm naar maag zit een sluit

soort is een zogenoemd ‘adenocarcinoom’ in de alvleesklier. De informatie in

spiertje. Deze gaat open als er voedsel

deze brochure gaat over deze vorm van alvleesklierkanker. Het adenocarcinoom

vanuit de slokdarm naar de maag

wordt verder toegelicht op pagina 10 in deze brochure.

gaat. Daarna gaat het weer dicht. Hierdoor stroomt voedsel en maagsap uit de maag niet voortdurend terug in de slokdarm. Zo zorgt het sluitspiertje voor eenrichtingsverkeer.

Alvleesklierkanker

4

5

4 5 6 7 8

Spijsverteringsstelsel 1 Mond 2 Slokdarm 3 Maag 4 Dunne darm 5 Dikke darm 6 Blinde darm 7 Endeldarm 8 Anus 9 Alvleesklier 10 Galblaas 11 Lever

Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

© Van der Zon – Visueel

In deze brochure krijgt u informatie over alvleesklierkanker. U kunt lezen hoe

De voedselbrij gaat via de maaguitgang in kleine porties door naar de twaalf

Galwegen, lever en alvleesklier

vingerige darm. Dit is het eerste deel van de dunne darm. In de twaalfvingerige

1

1 Slokdarm

darm worden spijsverteringssappen uit de galblaas en alvleesklier aan de

2 Lever

voedselbrij toegevoegd.

3 Galwegen

In de dunne darm vindt het grootste deel van de voedselvertering plaats.

4 Galblaas

Belangrijke voedingsstoffen worden via de wand van de dunne darm door het

5 Maag

2

6 Twaalfvingerige darm

lichaam opgenomen. De dunne darm gaat over in de dikke darm en vervolgens

7 Alvleesklier

de endeldarm. De spijsvertering is voltooid als de onverteerbare voedselresten

3

5

8 Papil van Vater 9 Dunne darm

4 6 8 7

→ De alvleesklier De alvleesklier is een langgerekte trosvormige klier. De medische naam voor

9

alvleesklier is pancreas. De alvleesklier speelt onder andere een belangrijke rol bij de spijsvertering. Bij volwassen mensen is de lengte ongeveer twaalf tot


als ontlasting het lichaam verlaten.

vijftien centimeter en de dikte ongeveer één tot drie centimeter. De alvleesklier ligt achter in de bovenbuik, vlak voor de wervelkolom. Aan de onderzijde van de

De alvleesklier heeft twee belangrijke, maar duidelijk verschillende, functies:

alvleesklier bevindt zich de dunne darm.

de exocriene functie en de endocriene functie.

De alvleesklier kan in de lengte worden opgedeeld in drie delen:

→ Spijsvertering (exocriene functie)

→ Het gedeelte van de alvleesklier dat het dichtst bij de dunne darm ligt, heet

De alvleesklier produceert spijsverteringssappen. Deze sappen bevatten

‘de kop’ van de alvleesklier. Deze ligt in het midden van de buik, onder de

enzymen die nodig zijn voor de vertering van eiwitten, suikers en vetten. Door

lever en tegen de twaalfvingerige darm;

de alvleesklier lopen veel kleine afvoerkanaaltjes, die uiteindelijk samen

→ Het middengedeelte of ‘lichaam’ van de alvleesklier bevindt zich achter de

komen in de grote afvoergang van de alvleesklier. De spijsverteringsenzymen die de alvleesklier produceert, worden door deze kanaaltjes naar de afvoer

maag; → Het laatste deel is ‘de staart’ van de alvleesklier en deze ligt links in de

gang van de alvleesklier getransporteerd. Deze afvoergang van de alvleesklier mondt samen met de grote galgang uit in de papil van Vater. Dit is een sluit

uikholte dicht bij de milt en de linkernier.

spiertje aan het uiteinde van de alvleesklierbuis. Deze ligt ter hoogte van de kop van de alvleesklier in de wand van de twaalfvingerige darm. De alvlees kliersappen en galsappen worden daar afgegeven aan de twaalfvingerige darm en zorgen voor een goede vertering van het voedsel.

De alvleesklier produceert per dag ruim een liter alvleeskliersap. Dit sap wordt niet de hele dag door afgegeven aan de twaalfvingerige darm.

Alvleesklierkanker

6

7


darm, stimuleert de alvleesklier tot het aanmaken van alvleeskliersap.

Hoe ontstaat kanker?

De spijsverteringsenzymen in het alvleeskliersap werken in op de voedselbrij

Ons lichaam bestaat uit miljarden cellen. Die cellen zijn niet allemaal het-

in de dunne darm. Hierdoor komen belangrijke voedingsstoffen vrij. Deze

zelfde. Een alvleeskliercel ziet er bijvoorbeeld heel anders uit dan een huidcel

voedingsstoffen kunnen vervolgens via de wand van de dunne darm in ons

of een bloedcel. Cellen verouderen of raken beschadigd. Ze moeten daarom

lichaam worden opgenomen.

constant vervangen worden. Nieuwe cellen ontstaan door celdeling: uit één

Wanneer we voedsel zien, ruiken, proeven of doorslikken krijgen de hersenen een seintje dat er voedsel in aantocht is. Dit signaal wordt ook doorgegeven aan de alvleesklier. Deze begint vervolgens met het aanmaken van alvlees kliersap. Ook de aanwezigheid van voedsel in de maag en de twaalfvingerige

cel ontstaan twee nieuwe cellen. Die twee nieuwe cellen gaan zich ook weer → Bloedsuiker regulatie (endocriene functie)

delen, waarna de vier nieuwe cellen zich weer gaan delen, enzovoort.

In de alvleesklier zitten kleine klieren die onder andere het hormoon insuline produceren. Deze kliertjes heten de ‘Eilandjes van Langerhans’. Naast insuline

Bij kanker is de celdeling verstoord. Cellen blijven zich in snel tempo delen, ook al is

produceren ze ook glucagon. Glucagon en insuline spelen een belangrijke rol

het niet nodig om verouderde of beschadigde cellen te vervangen. De cellen die

bij de suikerstofwisseling in ons lichaam. Zij zorgen ervoor dat het bloedsuiker

door deze verstoorde celdeling ontstaan, zijn niet hetzelfde als de oorspronkelijke

gehalte in het lichaam in evenwicht blijft. De alvleesklier reageert op de hoeveelheid suiker in het bloed. Is het suikergehalte verhoogd, bijvoorbeeld na een maaltijd, dan wordt er meer insuline aangemaakt. Bij een laag

Ontstaan van kanker

suikergehalte gaat de alvleesklier juist glucagon produceren en minder

1 Kankercel tussen

insuline. Bij suikerziekte is er sprake van een slechte regulatie van dit

gezonde cellen

suikergehalte. Dit komt doordat er geen of onvoldoende insuline wordt

2 Verstoorde (ongecon-

geproduceerd. Hierdoor kan het bloedsuikergehalte sterk verhoogd raken.

troleerde) deling van

Dit kan allerlei klachten en schade aan het lichaam geven.

1

3

kankercellen: een kwaadaardige tumor 3 Kankercellen groeien in een bloedvat of lymfevat en verspreiden zich door het lichaam 4 Via een bloedvat of lymfevat komt een kankercel ergens anders

2

4

in het lichaam terecht. Hier ontstaat een


Alvleesklierkanker

8

9

uitzaaiing.


cel. Ze hebben een andere structuur en hebben geen nuttige functie. Het zijn

In en rondom de kop van de alvleesklier kunnen ook tumoren ontstaan die niet

kwaadaardige cellen. Na verloop van tijd ontstaat een opeenhoping van kwaad

afkomstig zijn van het alvleesklierweefsel zelf. Een tumor kan bijvoorbeeld

aardige cellen. Dit wordt een kwaadaardige tumor of ook wel kanker g enoemd.

ontstaan in het weefsel van de papil van Vater, het bovenste deel van de dunne

Deze kwaadaardige tumor kan steeds groter worden en doorgroeien tot in de

darm (de twaalfvingerige darm) of van het onderste deel van de galweg. De naam

omliggende weefsels. Zo kan de tumor veel schade veroorzaken. Als de tumor

van deze tumoren is dan afhankelijk van het soort weefsel waaruit de tumor

door een bloedvat of lymfevat groeit, kunnen kwaadaardige cellen losraken. Deze

oorspronkelijk is ontstaan. Zo onderscheidt men een tumor van de alvleesklier,

losgeraakte cellen kunnen zich via de bloedbaan of het lymfestelsel v erspreiden

een tumor van de papil van Vater, een galwegtumor of een dunnedarmtumor.

door het hele lichaam. Zo kunnen de losgeraakte cellen zich nestelen in bijvoor

Soms kan met weefselonderzoek niet precies worden bepaald uit welk type weefsel

beeld de lever of de longen. Hier kunnen vervolgens door celdeling weer nieuwe

een tumor in of rond de kop van de alvleesklier is ontstaan. In dat geval spreken

tumoren ontstaan. Deze tumoren, die ontstaan zijn door het verplaatsen van

we van een ‘periampullaire tumor’.

kwaadaardige cellen, heten uitzaaiingen of metastasen.

→ Groeiwijze tumor

Wat is alvleesklierkanker?

Als een alvleeskliertumor groter wordt, kan deze door de wand van de alvleesklier heen groeien. Doorgroei in aangrenzende organen en weefsels is dan mogelijk, vooral in het bovenste deel van de dunne darm (de twaalfvingerige darm), in zenuwen en bloedvaten, en in de buikholte. Rondom de alvleesklier bevindt zich een uitgebreid systeem van lymfeklieren. Naarmate een tumor verder doorgroeit, is de kans groter dat er cellen losraken. Deze cellen kunnen in de lymfeklieren terechtkomen en daar uitgroeien tot tumoren. Dit zijn uitzaaiingen van alvlees

De diagnose ‘alvleesklierkanker’ wordt ieder jaar bij bijna 2200 Nederlanders

klierkanker in de lymfeklieren. Bij verspreiding via het bloed kunnen er uitzaaiin

gesteld. De aandoening komt vooral voor bij mensen boven de zestig jaar.

gen ontstaan in andere organen, bijvoorbeeld in de lever en de longen.

In enkele gevallen komt de aandoening ook voor op jongere leeftijd. Alvleesklierkanker komt ongeveer evenveel voor bij mannen als bij vrouwen.

→ Stadium

Alvleesklierkanker is een kwaadaardige tumor in de alvleesklier. Er bestaan

Het stadium van de ziekte betekent de mate waarin de ziekte zich in het lichaam

verschillende soorten alvleesklierkanker, afhankelijk van het type weefsel waaruit de

heeft uitgebreid. Dit is van belang voor het vaststellen van de behandeling. Het

tumor ontstaat. De meest voorkomende soort alvleesklierkanker is kanker die

stadium van de ziekte wordt vastgesteld aan de hand van:

ontstaat in de afvoerkanaaltjes van de alvleesklier, een zogenoemd ‘adenocarcinoom’.

→ De grootte van de tumor;

Een adenocarcinoom is een kwaadaardige tumor die gevormd wordt uit klierweefsel.

→ De mate van doorgroei in omringend weefsel;

Dit soort tumor kan ook bij andere kankervormen voorkomen. In tweederde deel

→ Het al dan niet aanwezig zijn van uitzaaiingen in lymfeklieren of organen.

van de gevallen ontstaat deze tumor in de kop van de alvleesklier. Dit wordt een ’pancreaskopcarcinoom’ genoemd. Alvleesklierkanker

10

11


Wat is de oorzaak?

Wat zijn de klachten?

De precieze oorzaak van alvleesklierkanker is onduidelijk. De aandoening komt vaker voor in de westerse landen. Roken is een bewezen risicofactor voor het

Meestal is de tumor al enige tijd in de alvleesklier aanwezig voordat er klachten

ontstaan van alvleesklierkanker. Van enkele andere leefstijlfactoren bestaat het

ontstaan. De aard en de ernst van de klachten hangt samen met de grootte en de

sterke vermoeden dat deze een hoger risico geven, zoals overmatig gebruik van

plaats van de tumor in de alvleesklier. De meest voorkomende klachten zijn;

dierlijke vetten en overmatig alcoholgebruik. Bij ongeveer vijf procent van de

verminderde eetlust, misselijkheid, zeurende pijn in de buik, zeurende pijn in de rug,

mensen met alvleesklierkanker lijkt erfelijkheid een rol te spelen. Ook mensen

een verstoord ontlastingspatroon en gewichtsverlies. Als de tumor de galwegen

met een chronische alvleesklierontsteking hebben een verhoogd risico op

dichtdrukt kan er geelzucht ontstaan. De ontlasting is hierbij vaak lichtgekleurd

alvleesklierkanker.

en de urine juist erg donker van kleur. In een later stadium van de ziekte kan jeuk, braken, ernstige vermoeidheid en vetdiarree ontstaan. Risicofactoren die de kans op alvleesklierkanker vergroten: • Roken; De meest voorkomende klachten:

• Overmatig gebruik van dierlijke vetten;

• Verminderde eetlust en misselijkheid;

• Alcohol;

• Zeurende pijn in buik of rug;

• Chronische alvleesklierontsteking;

• Verstoord ontlastingspatroon;

• Erfelijke aanleg.

• Gewichtsverlies; • Geelzucht.

De genoemde klachten hoeven niet altijd op alvleesklierkanker te wijzen. Ze kunnen ook een andere oorzaak hebben. Als u een of meerdere van deze klachten

Wat kan de arts doen?

hebt die niet binnen twee weken vanzelf overgaan, dan is het verstandig om naar uw h uisarts te gaan.

De huisarts bespreekt met u welke klachten u hebt en zal u lichamelijk onderzoeken. Als uw huisarts vermoedt dat er sprake kan zijn van alvleesklierkanker, zal hij u doorverwijzen naar een maag-darm-leverarts (MDL-arts) of een internist. Deze specialist zal het lichamelijk onderzoek herhalen en aanvullend uitgebreid onderzoek laten verrichten. Hieronder kunt u meer lezen over de onderzoeken die kunnen plaatsvinden.

Alvleesklierkanker

12

13


→ Onderzoek

veld, waarmee de arts een gedetailleerd beeld kan verkrijgen van inwendige

Er zijn meerdere onderzoeken mogelijk om alvleesklierkanker vast te stellen. In

organen. Tijdens het onderzoek ligt u in een kokervormige scanner. Meestal

eerste instantie wordt bloedonderzoek gedaan en een echografie van de buik

krijgt u voor het onderzoek contrastvloeistof in een ader ingespoten. Het is

gemaakt. Afhankelijk van de aard van de klachten en de bevindingen uit de eerste

een veilig onderzoek dat tegenwoordig vaak gebruikt wordt in plaats van een

onderzoeken, zal aanvullend onderzoek plaatsvinden.

CT-scan. Het voordeel van een MRI/MRCP is dat de galwegen en de alvlees klierbuis extra goed worden afgebeeld.

→ Bloedonderzoek

In het bloed kan een vroeg stadium van geelzucht worden aangetoond. Ook

→ CT-scan (computertomografie)

kan suikerziekte in het bloed worden aangetoond. Deze symptomen zijn

soms een aanwijzing voor alvleesklierkanker.

Een CT-scan is een gespecialiseerd röntgenonderzoek waarbij de alvlees klier en omliggende organen en weefsels zeer gedetailleerd in beeld worden gebracht. Tijdens het onderzoek wordt u langzaam door een kokervormige

→ Echografie

scanner bewogen. De scanner maakt een serie gedetailleerde foto’s. Meestal

Bij een echografie van de bovenbuik worden met behulp van geluidsgolven

krijgt u van tevoren een contrastvloeistof te drinken. Een andere contrast

afbeeldingen gemaakt van vrijwel alle organen in de buik. De geluidsgolven,

vloeistof wordt via een infuus in uw arm in de bloedbaan gespoten. Hierdoor

die niet hoorbaar zijn, weerkaatsen tegen de organen. De alvleesklier en een

worden de bloedvaten duidelijker zichtbaar. Op de foto’s is te zien hoe groot

eventuele tumor en uitzaaiingen kunnen hierdoor in beeld worden gebracht.

de tumor is. Ook is te zien of de tumor is doorgegroeid in omliggende organen,

Tijdens het onderzoek ligt u op een onderzoekstafel. Uw buik wordt ingesmeerd

wat de relatie is met de (grote) bloedvaten in de omgeving en of er uitzaaiingen

met een gel die geluidsgolven goed geleidt. Daarna beweegt de arts het

zijn naar andere delen van het lichaam zoals de lever en lymfklieren.

echoapparaat over uw buik. Het echoapparaat zendt geluidsgolven uit en vangt de teruggekaatste geluidsgolven op. De teruggekaatste geluidsgolven

→ Endoscopische UltraSonografie (EUS)

zijn te zien op een beeldscherm.

Een endoscopie is een onderzoek waarbij gebruik wordt gemaakt van een endoscoop. Dit is een flexibele dunne slang waarmee de arts inwendig onderzoek kan verrichten via de mond of anus. Bij een endoscopische ultra

→ Verder onderzoek

sonografie wordt een flexibele slang via de mond door de slokdarm en maag

Als er tijdens een echografie een tumor is aangetoond, is het nodig om ook de

tot in de dunne darm ingebracht. Aan het uiteinde van de slang zit een klein

andere omliggende organen van de alvleesklier nog verder in beeld te brengen.

echoapparaatje ingebouwd. Dit apparaatje zendt geluidsgolven uit. Doordat de

Ook kan het nodig zijn om een stukje weefsel weg te nemen om verder te laten

geluidsgolven diep in de weefsels doordringen, krijgt de arts zeer gedetailleerde

onderzoeken in het laboratorium.

beelden van de dieper gelegen organen, zoals de alvleesklier en de omge ving van de alvleesklier. Tevens is het bij dit onderzoek mogelijk om met een

De volgende onderzoeken kunnen plaatsvinden:

punctienaald weefsel (biopten) van bijvoorbeeld een alvleeskliertumor of een

→ MRCP (Magnetische Resonantie Cholangio Pancreaticografie)

verdachte lymfklier weg te nemen.

Een MRCP is een MRI-scan van de galwegen en de alvleesklier. Bij dit onder zoek wordt in plaats van röntgenstralen gebruik gemaakt van een magnetisch

Alvleesklierkanker

14

15


→ ERCP

Een ERCP is een kijkonderzoek waarbij een afsluiting van de galgang of van de afvoergang van de alvleesklier door een tumor kan worden aangetoond. Dit onderzoek vindt meestal plaats onder een roesje. Bij een ERCP kan de arts met een flexibele buis (endoscoop) via de mond, slokdarm en de maag

Wat is de behandeling?

tot in het eerste deel van de dunne darm komen. In dit deel van de dunne darm zit de gezamenlijke uitgang van de galwegen en de alvleesklier. Dit

Aan de hand van de uitslagen van de onderzoeken bepaalt de arts welke

noemen we ook wel de papil van Vater. De arts kan door de endoscoop met

behandeling mogelijk is. De arts zal de mogelijke behandeling(en) uitvoerig

een dun slangetje contrastvloeistof in de afvoergang van de alvleesklier of

met u bespreken.

galgang spuiten om een duidelijke afbeelding te maken. Ook kan de arts een

instrument door de endoscoop schuiven waarbij een klein borsteltje in de

Bij de meeste patiënten wordt de diagnose in een gevorderd stadium gesteld.

richting van de tumor wordt geschoven. Hiermee kunnen cellen van de tumor

Dat wil zeggen dat de tumor is doorgegroeid in omliggende weefsels, of dat er

worden weggehaald voor verder onderzoek. Als de patiënt geelzucht heeft

uitzaaiingen zijn elders in het lichaam. Een operatie is bij alvleesklierkanker de

doordat de tumor de galgang afsluit, kan de arts een buisje in de galwegen

enige behandeling die kans geeft op genezing. Helaas komen weinig mensen in

plaatsen. Op die manier kan de gal weer naar de dunne darm stromen/vloeien.

aanmerking voor een operatie bij alvleesklierkanker. Omdat de tumor vaak pas laat

Meer informatie over een ERCP vindt u in de brochure ‘ERCP’.

wordt ontdekt, is dit slechts bij ongeveer vijftien procent van de patiënten mogelijk. Afhankelijk van het stadium van de ziekte krijgt u een curatieve of een palliatieve

→ Laparoscopie (kijkoperatie)

behandeling:

Soms is een kijkoperatie noodzakelijk om uitzaaiingen aan te tonen of uit te

→ Curatieve behandeling

sluiten. Het betreft dan vaak uitzaaiingen op het buikvlies. Dit gebeurt terwijl

Een curatieve behandeling is een behandeling die gericht is op genezing. Bij

u onder narcose bent. Tijdens deze kijkoperatie is het ook mogelijk om kleine

een curatieve behandeling vindt altijd een operatie plaats. Soms wordt een

‘hapjes’ weefsel (biopten) weg te nemen voor verder onderzoek.

operatie gecombineerd met andere (aanvullende) behandelingen. → Palliatieve behandeling

Alvleesklierkanker geeft meestal pas klachten als de tumor zich al behoorlijk heeft uitgebreid. Genezen van alvleesklierkanker is dan niet meer mogelijk. Een palliatieve behandeling is bedoeld om de ziekte zoveel mogelijk af te remmen en de klachten te verminderen Genezen van alvleesklierkanker is dan niet meer mogelijk.

Een palliatieve behandeling kan bestaan uit een operatie, het plaatsen van een buisje tijdens een ERCP, chemotherapie, bestraling of een combinatie van deze behandelingen.

Hieronder worden de meest gebruikelijke curatieve en palliatieve behandelingen besproken. Alvleesklierkanker

16

17


Curatieve behandeling

Na de operatie ligt u een paar dagen op de intensive care. Daarna gaat u naar de verpleegafdeling om verder te herstellen. De eerste periode na de operatie kunt

→ Operatie

u nog niet veel eten. Uw voeding wordt daarom langzaam weer opgebouwd. U

Bij de operatie worden de tumor en het omringende weefsel zoveel mogelijk

krijgt naast normale voeding ook voeding via een sonde toegediend. Deze vloeibare

verwijderd. Dit is alleen mogelijk als de tumor niet te groot is en er geen door

voeding komt via een dun slangetje (sonde) rechtstreeks in de dunne darm

groei is van de tumor in omliggend weefsel, zoals bloedvaten en lymfeklieren.

terecht. Meer informatie over sondevoeding vindt u in de brochure ‘Sondevoeding

Ook mogen er geen uitzaaiingen zijn in andere organen. De operatie die dan

via een voedingsstoma’.

meestal wordt gedaan is een PPPD (pylorus sparende pancreaticoduodenectomie). Meestal wordt nog de term Whipple operatie gebruikt, hoewel deze term eigen

Als sondevoeding niet mogelijk is, krijgt u voeding via een infuus. Dit is een speciaal

lijk niet meer juist is. Bij deze operatie wordt namelijk in tegenstelling tot de

infuus, waarbij de voeding direct in uw bloedbaan komt. Deze voeding zorgt dat u

PPPD, ook het laatste stukje van de maag verwijderd. Tegenwoordig wordt bijna

voldoende voedingsstoffen en calorieën binnen krijgt, zodat u goed aansterkt. Als

altijd een PPPD gedaan. Deze operatie wordt uitgevoerd als de tumor in de ‘kop’

er geen complicaties optreden verblijft u gemiddeld tien tot veertien dagen in het

van de alvleesklier of bij de papil van Vater zit. Tijdens de operatie wordt de kop

ziekenhuis.

van de alvleesklier verwijderd, samen met de galblaas, de twaalfvingerige darm, een deel van de galwegen. De chirurg verwijdert ook de lymfeklieren rondom de

Na de operatie kunt u problemen hebben met voeding, door de verandering in uw

alvleesklier. De verbroken verbinding tussen alvleesklier en dunne darm wordt

spijsverteringsstelsel. De problemen kunnen verminderen en verdwijnen, door

daarna weer hersteld.

aanpassing van het lichaam. Veel mensen houden echter in meer of mindere

Deze operatie is een ingrijpende behandeling. Het is daarom belangrijk dat uw

mate klachten, zoals:

conditie zo goed mogelijk is. Als u niet voldoende kunt eten, krijgt u voor de operatie

→ Vetdiarree

sondevoeding om te voorkomen dat uw voedingstoestand verslechtert. Voor een

Vetdiarree kan ontstaan doordat de vertering van vet minder goed gaat. Voor

deskundig voedingsadvies kan de arts u naar een diëtist verwijzen. Meer informatie

een goede vertering van vetten zijn enzymen uit alvleeskliersap en galvloeistof

over sondevoeding kunt u lezen in onze brochures over dit onderwerp.

nodig. Door een tekort aan de enzymen wordt vet minder goed verteerd. U krijgt dan last van dunne, vettige ontlasting; → Gewichtsverlies

→ Na de operatie

→ Dumpingsyndroom

Zoals bij iedere operatie is er kans op complicaties van een operatie. Dit zijn

Het dumpingsyndroom kan ontstaan bij mensen bij wie een deel van de

bijvoorbeeld wondinfectie, trombose, longontsteking en een nabloeding. Een

maag verwijderd is. Voedsel komt bij hen veel sneller dan normaal in de dun

ernstige complicatie die specifiek bij deze operatie kan ontstaan is een lekkage

ne darm terecht. Dit kan klachten veroorzaken als een vol gevoel, darm

bij de verbinding van de geopereerde organen. Als dat gebeurt hebt u een

krampen, diarree, hartkloppingen, duizeligheid, trillen en zweetaanvallen;

verhoogd risico op een ontsteking in het operatiegebied en kan een tweede

→ Diabetes of suikerziekte

operatie noodzakelijk zijn.

Als een deel van de alvleesklier is verwijderd, ontstaan vaak problemen met de bloedsuikerspiegel. De alvleesklier speelt namelijk een belangrijke rol bij het regelen van de bloedsuikerspiegel.

Alvleesklierkanker

18

19


→ Chemotherapie

Als het plaatsen van een stent via een ERCP niet mogelijk is, dan kan de radioloog

Chemotherapie is een behandeling met kankerremmende medicijnen. Deze

een slangetje door de huid en de lever in de galwegen plaatsen om zo de gal te

medicijnen worden ook wel cytostatica genoemd. Chemotherapie remt de celdeling,

laten afvloeien. Dit heet een percutane galwegdrainage (PTCD).

waardoor de groei van de tumor wordt afgeremd. U kunt de medicijnen krijgen

Meer informatie over een ERCP vindt u in de brochure ‘ERCP’.

via een infuus of via tabletten. Chemotherapie is een niet-lokale behandeling. Dat betekent dat de behandeling is gericht tegen kankercellen in uw hele lichaam.

Als de twaalfvingerige darm wordt dichtgedrukt door de tumor, kan het eten niet goed

Soms wordt chemotherapie toegepast voor of na de operatie. Chemotherapie na

meer goed passeren. In dit geval kan de arts samen met u besluiten om een buisje

een operatie lijkt het terugkomen van de ziekte te vertragen. Hier wordt vaak het

te plaatsen in de twaalfvingerige darm, waardoor deze weer doorgankelijk wordt.

medicijn gemcitabine voor gebruikt.

→ Operatie

Bijwerkingen van chemotherapie zijn afhankelijk van de soort medicijnen die u

Als de tumor niet kan worden verwijderd, wordt er soms toch een operatie uitgevoerd

krijgt. Mogelijke bijwerkingen van gemcitabine zijn vermoeidheid, misselijkheid

om de afsluiting van de galwegen en de twaalvingerige darm op te heffen. Als de

en een verminderde weerstand. Deze bijwerkingen kunnen erg belastend zijn.

tumor de twaalfvingerige darm aantast kan dit de voedselpassage van de maag

Bespreek van tevoren met uw arts of verpleegkundige wat u kunt verwachten.

naar de dunne darm blokkeren. De chirurg kan dan een nieuwe verbinding

Meld bijwerkingen altijd bij uw arts en bespreek wat u ertegen kunt doen.

maken tussen de maag en het gezonde deel van de dunne darm.

→ Bestraling (radiotherapie)

Palliatieve behandeling

Bestraling is een behandeling waarbij de tumor wordt bestraald met radioactieve stralen. Cellen raken hierdoor beschadigd en gaan dood. De straling wordt zo

→ Alvleesklierenzymen om gewichtsverlies te voorkomen

precies mogelijk gericht op de tumor, zodat gezonde cellen gespaard worden. Toch kunnen ook gezonde cellen beschadigd raken. Gezonde cellen herstellen

De alvleesklier maakt enzymen die helpen bij de spijsvertering. Deze enzym

echter beter dan kankercellen. Mogelijke bijwerkingen van bestraling zijn

productie kan mogelijk verminderd zijn bij mensen met alvleesklierkanker.

vermoeidheid en misselijkheid.

Toediening van alvleesklierenzymen (bijv Pancrease , Panzytrat ) kan gewichts ®

®

verlies verminderen, omdat belangrijke voedingsstoffen en vetten beter worden

Bestraling bij alvleesklierkanker wordt vooral toegepast om de pijn te bestrijden

opgenomen in het lichaam.

die de tumor kan veroorzaken. Door bestraling wordt tumorgroei afgeremd en mogelijk wordt de tumor ook door de bestraling verkleind.

→ Endoscopisch plaatsen van een buisje (stent of endoprothese)

→ Chemotherapie

Als de galwegen door de tumor worden dichtgedrukt, kan de arts tijdens een

Wanneer een operatie niet mogelijk is, kan de groei van de tumor worden afgeremd

ERCP een buisje (stent) in de galweg plaatsen. Dit buisje houdt de galweg open

door behandeling met kankerremmende medicijnen (cytostatica). In sommige

zodat de galvloeistof weer goed kan afvloeien naar de dunne darm. Klachten zoals

gevallen wordt een palliatieve behandeling met chemotherapie overwogen.

geelzucht en jeuk kunnen dan verdwijnen.

Chemotherapie kan in dat geval bestaan uit één medicijn, en soms uit een

Alvleesklierkanker

20

21


combinatie van meerdere medicijnen. Folfirinox is een combinatiekuur die kan

Zelf kunt u onderstaande tips en adviezen volgen:

worden voorgeschreven als er uitzaaiingen zijn. Een combinatiekuur is vaak

→ Drink voldoende. Als u te weinig drinkt, kan dit het zieke of misselijke gevoel

zwaarder omdat het meer bijwerkingen geeft. De arts bepaalt welke medicijnen

soms verergeren; → Eet vaker kleine porties verdeeld over de dag. Door kleinere porties te eten,

of combinatie van medicijnen u krijgt. Meer informatie over chemotherapie leest u in deze brochure op pagina 20.

heeft u minder snel een vol gevoel, maar krijgt u toch voldoende voeding binnen; → Probeer zo energierijk mogelijk te eten. U kunt hierbij denken aan producten

→ Coeliacus-block

die veel vetten en suikers bevatten, zoals koekjes en volle melkproducten.

Om hevige pijn te bestrijden, kan men ook kiezen voor een coeliacus-block. Hierbij

Soms kunt u uw voeding ook aanvullen met speciale energieverrijkte drink

wordt met behulp van alcohol of een andere stof een zenuwknoop aangeprikt en

voeding. Een diëtist kan u adviezen geven over voeding en aanvullende drink

lamgelegd. Dit kan gebeuren tijdens een kijkonderzoek, maar is ook mogelijk

voeding voorschrijven.

door het rechtstreeks aanprikken van de zenuwknoop via de rug met behulp van röntgenonderzoek.

→ Pijn

Behalve de hierboven beschreven behandelingen om de pijn te bestrijden kan de

Bij alvleesklierkanker ontstaan vaak pijnklachten. Pijn kan een grote invloed hebben

arts diverse pijnstillers voorschrijven.

op uw dagelijkse leven en functioneren. Bij de behandeling wordt geprobeerd de pijnklachten weg te nemen of draaglijk te maken. Het is belangrijk dat u de juiste pijnstiller krijgt die uw pijn goed onderdrukt en waarvan u de minste bijwerkingen krijgt.

Wat kunt u zelf doen?

Hieronder volgen een aantal adviezen om uw pijnklachten zoveel mogelijk te verminderen: → Neem de pijnmedicatie op regelmatige tijden in. Wacht niet totdat u pijn krijgt. Op deze manier krijgt u een constante hoeveelheid van de pijnstilling in uw lichaam waardoor u minder pijn ervaart; → Probeer uw angsten en gevoelens bespreekbaar te maken. Deze gevoelens

U kunt zelf een aantal maatregelen nemen tijdens uw ziekte, waardoor u

kunnen de lichamelijke pijn soms versterken;

de kwaliteit van leven kan verbeteren. Deze zijn vooral gericht op voeding,

→ Ontspanningsoefeningen kunnen een verlichting van de pijn geven. Een

gewicht en pijn.

fysiotherapeut kan u hierbij helpen;

→ Voeding en gewicht

→ Bespreek de pijnklachten met uw arts. Als u veel pijn hebt, kan de arts samen

Als u alvleesklierkanker hebt, is het belangrijk dat u probeert uw voedingstoestand

met u kijken of u voldoende pijnstilling krijgt, of dat u een hogere dosering of

en gewicht stabiel te houden. Dit kan erg lastig zijn, omdat mensen met alvlees

een ander middel nodig hebt.

klierkanker problemen kunnen hebben met eten. Soms ontstaan de problemen na een behandeling. Het is belangrijk goed op uw voedingspatroon te blijven letten. Een persoonlijk voedingsadvies van een diëtist kan u hierbij helpen. Alvleesklierkanker

22

23


Hoe verder?

Wilt u meer informatie? Neem dan contact op met: → Stichting voor Patiënten met Kanker aan het Spijsverteringskanaal (SPKS)

Telefoon: 088 – 00 29 775

Internet: www.spks.nl

Kanker is een ernstige ziekte. De ziekte zorgt ervoor dat uw leven en dat van uw

E-mail: [email protected]

naasten plotseling ingrijpend verandert. U krijgt te maken met angst, onzekerheid

Deze patiëntenorganisatie behartigt de belangen van patiënten, geeft informatie

en verdriet. Welke behandeling is mogelijk, en wat zijn de gevolgen van die

en biedt lotgenotencontact.

behandeling? Kunt u helemaal genezen, of kan de behandeling de ziekte alleen afremmen? Misschien weet u ook nog niet of u wel behandeld wilt worden. Praat

→ Alvleeskliervereniging

hierover met uw arts en de mensen om u heen.

Telefoon: 0900 - 25 85 337

Uw huisarts kan u doorverwijzen naar een psycholoog of andere hulpverlener.

Internet: www.alvleeskliervereniging.nl

U kunt ook contact opnemen met een patiëntenvereniging om ervaringen uit te

E-mail: [email protected]

wisselen met lotgenoten. Achterin deze brochure vindt u enkele belangrijke

Deze patiëntenvereniging behartigt de belangen van patiënten, geeft informatie

adressen.

en biedt lotgenotencontact. Wilt u advies over een deskundige diëtiste, dan kunt u contact opnemen met:

Extra informatie of vragen?

→ Nederlandse Vereniging van Diëtisten

Telefoon: 030 – 63 46 222

Internet: www.nvdietist.nl

Op deze website kunt u een lijst downloaden met adressen van diëtisten bij u in de buurt. Wilt u meer informatie over kanker, dan kunt u contact opnemen met:

Hebt u nog vragen, neem dan contact op met uw arts.

→ KWF Kankerbestrijding (KWF)

U kunt ook de Infolijn van de Maag Lever Darm Stichting bellen of mailen.

Telefoon: 0800 – 02 26 622

De Infolijn 0900 - 20 25 625 (€ 0,15 per minuut) op maandag, woensdag

Internet: www.kwfkankerbestrijding.nl

en donderdag van 10.00 tot 14.00 uur

E-mail [email protected] Internet www.mlds.nl Hebt u na het lezen van deze brochure nog vragen over andere onderwerpen die ter sprake zijn gekomen? Kijk dan in het brochureoverzicht op pagina 26 voor extra informatie.

Alvleesklierkanker

24

25


Meer brochures

1 op de 8 mensen heeft een maag-, darm-, leverziekte. Steun ons!

U kunt meer brochures vinden op onze website www.mlds.nl. U kunt onze

Helpt u mee aan een betere toekomst

Met uw bijdrage kunnen wij:

brochures gratis downloaden of bestellen in onze webshop. Er zijn

voor ruim twee miljoen Nederlanders met

• Uitgebreide

verschillende brochures over de volgende onderwerpen:

een spijsverteringsziekte? De Maag Lever

darm-, leverziekten, onderzoeken en

Darm Stichting zet zich in om deze veel

behandelingen

SLOKDARM EN MAAG

LEVER, GAL EN ALVLEESKLIER

DARM

VOEDING EN SPIJSVERTERING

voorkomende ziekten te voorkomen, te

informatie bieden over maag-,

• Wetenschappelijk

onderzoek financieren

bestrijden en het leven van deze patiënten

om deze veel voorkomende ziekten te

draaglijker te maken.

voorkomen en te bestrijden • Gezondheidsvoorlichting

Uw steun is hard nodig

geven via de

Infolijn (0900-2025625)

Wij krijgen geen subsidies van de overheid.

ONDERZOEK

KINDEREN

SONDEVOEDING

Alleen dankzij onze donateurs kunnen wij

Hoe kunt u ons helpen?

ons werk blijven doen. Dat doen we al dertig

Vul onderstaande machtiging in of doneer via

jaar. En we gaan door zolang het moet.

www.mlds.nl. Alvast heel hartelijk bedankt!

Ja, ik help mee!

PREVENTIE

SEPA machtiging

Ik maak een gift over op IBAN rekeningnummer NL70INGB0000002737 o.v.v. ‘Brochure MLDS’ Ik machtig de Maag Lever Darm Stichting om het onderstaande bedrag van mijn IBAN rekeningnummer af te schrijven:

€ 10,-

€ 20,-

per maand

per jaar

€ eenmalig

VOOR- EN ACHTERNAAM STRAAT

Er zijn meerdere brochures per onderwerp, de afgebeelde brochures zijn een

POSTCODE/PLAATS

voorbeeld. Voor een volledig overzicht van alle brochures en de meest actuele

E-MAIL

versie verwijzen wij u naar onze website www.mlds.nl.

IBAN REKENING DATUM

26

HUISNUMMER

HANDTEKENING

Stuur deze machtiging retour naar Maag Lever Darm Stichting: Antwoordnummer 343, 3800 VB Amersfoort • www.mlds.nl • Incassant ID: NLZZZ410101690000

Inhoudelijk herzien: september 2012 Redactie • Maag Lever Darm Stichting Ontwerp en opmaak • Oranje Vormgevers Illustraties • Van der Zon – Visueel Drukwerk • Torendruk Artikelcode 5018

Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. Alvleesklierkanker

Recommend Documents