Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. Functionele maagklachten

Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

Functionele maagklachten

De Maag Lever Darm Stichting heeft deze brochure met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. De brochure bevat algemene informatie, waaraan niet zonder meer medische conclusies voor een individuele situatie kunnen worden verbonden. Voor een juiste beoordeling van uw eigen situatie, dient u

Inhoud Functionele maagklachten

dus altijd te overleggen met uw arts of een andere professionele hulpverlener. De Maag Lever Darm Stichting aanvaardt geen aansprakelijkheid voor mogelijke

Een verhaal uit de praktijk

4

De spijsvertering

5

Wat zijn functionele maagklachten?

6

organisatie die zich inzet om maag-, darm- en leverziekten te

Wat is de oorzaak en wat zijn de klachten?

7

voorkomen en te bestrijden en patiënten een betere kwaliteit

Een overgevoelige maag

8

van leven te kunnen bieden.

Een luie maag

8

De Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen is

Wat kunt u zelf doen?

9

leverartsen. De vereniging wil onder andere de kennis over

Wat kan de arts doen?

12

ziekten van de spijsverteringsorganen bevorderen.

Onderzoek

12

Medicijnen

14

Hoe verder?

15

Extra informatie of vragen?

15

Overzicht brochures

18

onjuistheid en/of onvolledigheid van de in deze brochure verstrekte informatie, terwijl evenmin aan de inhoud van deze brochure rechten kunnen worden ontleend.

De Maag Lever Darm Stichting is een onafhankelijke

de w etenschappelijke beroepsvereniging van maag-darm-

Deze brochure valt onder een Creative Commons Naamsvermelding- NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal-licentie (CC-BY-NC-ND). Dit betekent dat het toegestaan is de brochure te delen (kopiëren, verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat), onder de volgende voorwaarden: 1 Naamsvermelding: de gebruiker dient de maker van het werk te vermelden, een link naar de licentie te plaatsen; 2 NietCommercieel: het werk mag niet gebruikt worden voor commerciële doeleinden; 3 GeenAfgeleideWerken: het veranderde materiaal mag niet verspreid worden als het werk is geremixt, veranderd, of op het werk is voortgebouwd; 4 Geen aanvullende restricties: geen juridische voorwaarden of technologische voorzieningen mogen toegepast worden die anderen er juridisch in beperken om iets te doen wat de licentie toestaat.

De spijsvertering

Een verhaal uit de praktijk

Het verteren van voedsel wordt ook wel spijsvertering genoemd. Alle organen die samen zorgen voor de spijsvertering noemen we het spijsverteringsstelsel.

‘Ik sukkel al jaren met mijn maag. Ik heb vaak pijn en veel last van een opgeblazen gevoel. Na het eten voel ik me belabberd. Het is dan net of er

→ De spijsvertering

een band om mijn maag zit. Ook heb ik vaak oprispingen en ben ik misselijk.

De spijsvertering begint in de mond. In

Ik heb al heel wat onderzoeken gehad. Nooit werd er iets ernstigs gevonden.

de mond wordt voedsel fijngekauwd en

Volgens de dokter heb ik een overgevoelige maag. Dit betekent dat mijn

vermengd met speeksel. Hierdoor

maag overgevoelig reageert op prikkels en ik daardoor pijn voel en maag-

kunt u het voedsel makkelijk door

klachten heb. Als ik me ergens druk over maak heb ik er meer last van.

slikken. In speeksel zitten stoffen die

Heel vervelend, want hierdoor meld ik mij vaker ziek dan mijn collega’s.’

het voedsel helpen verteren. Zodra u

1

voedsel doorslikt, komt het in de slok In deze brochure krijgt u meer informatie over de zogenoemde functionele

darm. De slokdarm is in feite een

maagklachten: de luie maag en de overgevoelige maag. De brochure geeft

soort transportkanaal. De spieren in

informatie over de mogelijke oorzaken, wat u zelf aan uw klachten kunt doen en

de slokdarmwand duwen het voedsel

welke behandelingen er mogelijk zijn.

naar de maag. Op de overgang van

2

slokdarm naar maag zit een sluit

11

spiertje. Dit gaat open als er voedsel

10

3 9

vanuit de slokdarm de maag in gaat en 4

sluit zich daarna weer. Hierdoor kan er

5

minder gemakkelijk voedsel en maag sap terugstromen vanuit de maag in

6

de slokdarm. Het sluitspiertje zorgt op

7 8

deze manier voor eenrichtingsverkeer. De maag is een tijdelijke opslagplaats is bedekt met een dikke beschermende slijmvlieslaag. De spieren in de wand van de maag zorgen ervoor dat het voedsel wordt gekneed en vermengd Functionele maagklachten

4

5

Spijsverteringsstelsel 1 Mond 2 Slokdarm 3 Maag 4 Dunne darm 5 Dikke darm 6 Blinde darm 7 Endeldarm 8 Anus 9 Alvleesklier 10 Galblaas 11 Lever

Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

© Van der Zon – Visueel

voor het voedsel. De wand van de maag

→ Criteria voor functionele maagklachten

met het maagsap. Dit maagsap wordt door de maag aangemaakt en het bevat onder andere zoutzuur. Het zure maagsap bevordert de verdere vertering van het voedsel in de maag. Ook vormt het zuur een barrière tegen eventuele ziek

1

makende bacteriën die u met het eten binnenkrijgt. Deze bacteriën kunnen niet

→ Een vervelend vol gevoel na de maaltijd

overleven in de zure maag en gaan dood. Een warme maaltijd blijft gemiddeld

→ Snelle verzadiging

drie uur in de maag. Daarna gaat de voedselbrij via de maaguitgang (pylorus) in

→ Pijn in de maagstreek

kleine porties door naar de twaalfvingerige darm. De twaalfvingerige darm is het

→ Een brandend gevoel in de maagstreek

eerste deel van de dunne darm. Na de twaalfvingerige darm gaat de voedselbrij

2

door naar de rest van de dunne en dikke darm. De spijsvertering is voltooid als

De patiënt heeft last van één of meer van onderstaande symptomen:

Om de diagnose ‘functionele maagklachten’ te kunnen stellen moeten de klachten minstens zes maanden geleden begonnen zijn. Als de patiënt

de onverteerbare resten van het voedsel als ontlasting het lichaam verlaten.

gedurende drie van die zes maanden voldoet aan de criteria, kan de diagnose gesteld worden.

→ Wat zijn functionele maagklachten? Maagklachten komen veel voor. Eén op de vier mensen in Nederland heeft er wel

3

eens last van. Veel voorkomende maagklachten zijn: pijn in de bovenbuik (maag streek), misselijkheid, opboeren, brandend maagzuur, pijn achter het borstbeen,

Als de klachten ook kunnen wijzen op een andere aandoening, dan moet die eerst uitgesloten worden.

Meer informatie over de andere maagaandoeningen leest u in de brochures

een opgeblazen gevoel, snel een vol gevoel hebben en soms braken. Er zijn

‘Brandend maagzuur’, ‘Maagzweer’ of ‘Maagkanker’. Een overzicht van deze

verschillende aandoeningen die maagklachten kunnen veroorzaken. In sommige

brochures vindt u achterin deze brochure.

gevallen gaat het om brandend maagzuur (reflux) of om een maagzweer. Een andere mogelijke oorzaak van maagklachten is een ontsteking van het maagslijmvlies (gastritis). In sommige gevallen kan maagkanker een oorzaak zijn van maagklachten. Bij veel mensen worden deze aandoeningen door middel van onderzoek uitgesloten. Toch blijven zij maagklachten houden. Wanneer bij onderzoek geen afwijkingen worden gevonden, wordt vaak de diagnose ‘functionele maagklachten’ gesteld. De klachten worden veroorzaakt door een

Wat zijn oorzaken en klachten?

stoornis van het lichaam en ontstaan waarschijnlijk door een overgevoelige maag en/of verstoorde bewegingen van de maag. Functionele maagklachten komen

De twee meest voorkomende oorzaken van functionele maagklachten zijn een

veel voor. De klachten zijn medisch gezien niet ernstig, maar kunnen wel erg

overgevoelige maag en een luie maag. Deze stoornissen van de maag zijn niet

vervelend en pijnlijk zijn en invloed hebben op uw dagelijkse leven.

aantoonbaar door een zichtbare afwijking, maar veroorzaken wel verschillende

Wereldwijd is door medisch specialisten vastgesteld wanneer bij iemand de

maagklachten.

diagnose ‘functionele maagklachten’ kan worden gesteld:


6

7


Wat kunt u zelf doen?

→ Een overgevoelige maag Sommige mensen zijn overgevoelig voor prikkels uit het maag-darmkanaal. Zij voelen pijn waar een ander niets voelt. De oorzaak hiervan is niet bekend. Aan het slijmvlies van maag en slokdarm is niets bijzonders te zien. Bij veel mensen is de oorzaak waarschijnlijk een combinatie van meerdere factoren, waaronder een doorgemaakte infectie van het maag-darmkanaal, een verstoorde beweging van de maag, het voedingspatroon en psychische factoren.

Als u last hebt van maagklachten dan kunt u met een aantal vrij eenvoudige maatregelen uw klachten verlichten of misschien zelfs laten verdwijnen. De belangrijkste punten om op te letten zijn: voeding, roken, beweging,

→ Een luie maag

alcohol en stress.

Een luie maag is het gevolg van een storing in de bewegingen van de maag. Een luie maag wordt ook een vertraagde maagontlediging genoemd. Bij een luie

→ Eet gezond, gevarieerd en vezelrijk

maag trekt de maagspier te weinig of te onregelmatig samen. Het voedsel wordt

Gezond eten is belangrijk. Een gezonde voeding bevat alle voedingsstoffen die u

hierdoor niet goed fijngemalen en blijft langer in de maag dan normaal. Soms

dagelijks nodig hebt. De ‘Schijf van Vijf’ van het Voedingscentrum vormt de basis

blijft de voeding wel vijf uur of nog langer in de maag in plaats van drie uur. Bij

voor het samenstellen van een gezonde maaltijd. Neem dagelijks voedingsmiddelen

veel mensen is de oorzaak van een luie maag niet bekend. Stress en spanningen

uit alle vijf de groepen van de ‘Schijf van Vijf’. Dan weet u zeker dat u alle belangrijke

kunnen de klachten beïnvloeden bij een luie maag.

voedingsstoffen binnenkrijgt. De Schijf van Vijf wordt op dit moment herzien door het Voedingscentrum op basis van de nieuwe richtlijn Gezonde Voeding van de Gezondheidsraad.

De klachten bij een overgevoelige maag zijn

Zodra er een nieuw voedingsadvies is kunt u dit advies vinden op onze website:

en een luie maag kunnen zijn:

www.maagleverdarmstichting.nl

• maagpijn; • misselijkheid;

Mensen met maagklachten mogen in principe alles eten en drinken. Wat bij de

• opboeren en/ of oprispingen;

één de klachten verergert, geeft bij de ander juist geen problemen. Zoek daarom

• een opgeblazen gevoel;

uit waarvan u klachten krijgt. Neem van deze voedingsmiddelen steeds een beetje

• snel een vol gevoel;

minder, totdat u geen last meer hebt. Soms kan ook een kleine hoeveelheid pro

• soms braken.

blemen blijven geven. Dan is het beter dit voedingsmiddel even niet meer te gebruiken. Meestal kunt u dit product na een tijd weer gewoon eten of drinken. Is uw maag gevoelig voor een product uit een bepaalde groep? Kies dan een ander

Bij een luie maag kunt u ook last hebben van brandend maagzuur; door het

product uit dezelfde groep. Wanneer u een bepaalde groep voedingsmiddelen niet

terugstromen van maaginhoud in de slokdarm kunt u last krijgen van oprispingen

meer gebruikt, kunnen er tekorten ontstaan. Hierdoor kunt u juist klachten krijgen.

en een pijnlijk of branderig gevoel in de buurt van het borstbeen. Meer informatie

Voor hulp bij een persoonlijk voedingsadvies kunt u contact opnemen met een diëtist.

hierover vindt u in de brochure ‘Brandend maagzuur’. Functionele maagklachten

8

9


→ Pas uw eetgewoonten aan

→ Zorg voor voldoende beweging

Met een aantal aanpassingen in uw voedingspatroon en eetgewoonten kunt u maag

Lichaamsbeweging is ontspannend voor lichaam en geest. Zodoende is het een

klachten voorkomen of verminderen. Onderstaande tips en adviezen helpen u hierbij:

prima manier om stress tegen te gaan. Door uw lichaam in goede conditie te

→ Eet op regelmatige tijden en kauw het eten goed;

houden, voorkomt u klachten.

→ Begin de dag met een goed ontbijt; → Eet drie keer per dag een hoofdmaaltijd en een enkel tussendoortje;

→ Medicijnen

→ Eet 5 tot 6 keer per dag een kleine maaltijd als u last hebt van een luie

Bij apotheek en drogist zijn middelen te koop die uw maagklachten kunnen

maag; → Vermijd grote en/ of vette maaltijden;

verlichten. Als uw klachten niet zo ernstig zijn, is er niets op tegen om deze

→ Vermijd pepermunt, chocolade, koolzuurhoudende dranken, sterk gekruid

middelen een tijdje te proberen. Vraag wel aan apotheek of drogist welk medicijn in uw geval het beste is. Wanneer uw klachten na een paar weken niet verdwijnen,

eten en vet eten;

is het verstandig om naar uw huisarts te gaan. Deze kan u onderzoeken en even

→ Wees voorzichtig met gasvormende voedingsmiddelen zoals bonen,

tueel andere middelen voorschrijven.

koolsoorten ui en prei; → Eet niet later dan drie uur voor het slapen gaan; → Neem vloeibare voeding, zoals een gezonde soep. Vloeibare voeding valt vaak beter in de maag; → Probeer of minder vezelrijk eten de klachten vermindert, want vezels kunnen klachten bij een luie maag verergeren.

→ Stop met roken Roken irriteert het maagslijmvlies. Dit kan het ontstaan van een maagzweer bevorderen. Ook verslapt roken het sluitspiertje tussen slokdarm en maag.

→ Drink niet te veel alcohol Alcohol irriteert het slijmvlies in maag en slokdarm. Als u vaak maagklachten hebt, kunt u beter geen alcohol drinken.

→ Probeer stress zoveel mogelijk te vermijden Stress bevordert de zuurproductie in de maag. Bovendien heeft het een negatieve invloed op de bewegingen van de maag.


10

11


Wat kan de arts doen?

gebracht. Deze slang gaat via de mond en de slokdarm naar de maag en het eerste stukje van de dunne darm, de twaalfvingerige darm genoemd. Aan het uiteinde van de slang zit een camera en een lampje. De arts kan zo de binnenkant van uw maag en uw twaalfvingerige darm bekijken. Gastroscopie 1 Endoscoop

Als u klachten blijft houden is het verstandig om naar uw huisarts te gaan.

2 Flexibele slang van de endoscoop

Samen met uw huisarts kunt u bespreken waar u last van hebt en wat u

3 Slokdarm

zelf al hebt gedaan om de klachten te verminderen. Zo kan uw huisarts

4 Maag

erachter komen wat er met u aan de hand is en u adviezen en leefregels

5 Licht uit de endoscoop

geven die de klachten helpen verminderen. Soms verdwijnen de klachten niet of worden de maagklachten steeds erger. 1

Afhankelijk van de ernst van de klachten kan de huisarts u doorverwijzen voor verder onderzoek. De huisarts verwijst u dan door naar een maag-darm-lever arts (MDL-arts) of een internist in het ziekenhuis.

2

Bij de volgende klachten is het belangrijk dat u 3

naar uw huisarts gaat: • als u voelt dat het voedsel niet wil zakken in de slokdarm; • als u regelmatig moet overgeven; 2

• als u last heeft van zwarte, dunne ontlasting; • als u in korte tijd meer dan vijf kilo bent afgevallen, zonder aanwijsbare oorzaak;

4

• bij hevige pijnklachten in de bovenbuik.

5

© Van der Zon – Visueel

→ Onderzoek Voor het opsporen of uitsluiten van maagaandoeningen kan de huisarts een

Tijdens dit onderzoek kan een klein stukje weefsel uit de wand van de maag

maagonderzoek in het ziekenhuis aanvragen.

of twaalfvingerige darm worden weggenomen. Dit wordt een biopsie

→ Gastroscopie

genoemd. Het biopt wordt onder de microscoop verder onderzocht.

Bij dit onderzoek wordt een dunne, flexibele slang (endoscoop) in de maag


12

13

Meer informatie over dit onderzoek vindt u in de brochure ‘Gastroscopie’. Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

→ Maagontledigingsonderzoek

Wees bij maagklachten altijd voorzichtig met het (regelmatig) gebruik van

Wanneer de arts tijdens een gastroscopie voedselresten van voorgaande dagen

aspirine en ontstekingsremmende middelen (de zogenoemde NSAID’s), zoals

terug kan vinden, kan er sprake zijn van een luie maag. Een luie maag kan

Voltaren® (diclofenac), Naproxen® en Ibuprofen®.

ook nog worden vastgesteld door middel van een maagontledigingsonderzoek.

Dit is een onderzoek waarbij de ontlediging van de maag wordt onderzocht. Hierdoor kan een verstoorde lediging van de maag vastgesteld worden. Voor afgaand aan het onderzoek eet u een testmaaltijd, met een kleine hoeveel heid radioactieve stof. Vervolgens gaat u één tot twee uur voor een camera

Hoe verder?

zitten. De weg die de testmaaltijd aflegt, kan zo gevolgd worden. Dit onder zoek wordt ook wel een maagontlediging-scintigrafie genoemd. Scintigrafie

Veel maagklachten zijn op te lossen met een aantal leefregels en gezonde,

wil zeggen dat gebruik wordt gemaakt van radioactiviteit.

gevarieerde en vezelrijke voeding. Daarnaast zijn er medicijnen die maagklachten kunnen verhelpen. Als u maagklachten hebt, betekent dit niet dat u de rest van uw leven ‘maagpatiënt’ blijft. Wees altijd voorzichtig met

→ Medicijnen

zelfmedicatie. Als uw klachten binnen korte tijd niet overgaan, ga dan naar

Een overgevoelige maag is lastig te behandelen. De huisarts kan zo nodig

uw huisarts. Deze kan u verder helpen.

iets voorschrijven tegen de pijn. In sommige gevallen is gebleken dat lage doseringen van bepaalde antidepressiva de prikkels vanuit het maag-darm kanaal kunnen verminderen. Hier wordt in het algemeen pas mee begonnen als de klachten erg invaliderend zijn of gepaard gaan met aanzienlijk gewichtsverlies. U kunt hiernaar informeren bij uw huisarts.

Als u een luie maag hebt kan de arts in sommige gevallen medicijnen voor schrijven die de werking van de spieren in de maag stimuleren. Deze spieren

Extra informatie of vragen?

zorgen ervoor dat voedsel wordt gekneed en fijngemalen, voordat het wordt afgegeven aan de twaalfvingerige darm. Daarnaast zorgen de spieren in de

Hebt u nog vragen over uw klachten, neem dan contact op met uw arts.

maagwand ervoor dat het maagsap zich goed mengt met het voedsel. Deze

U kunt ook de Infolijn van de Maag Lever Darm Stichting bellen of mailen.

vermenging is belangrijk voor een goede vertering. Medicijnen die de spieren

De Infolijn 0900 - 20 25 625 (€ 0,15 per minuut) op maandag, woensdag

van het maag-darmkanaal stimuleren heten prokinetica. Deze medicijnen

zorgen ervoor dat de spieren in de maagwand regelmatiger samentrekken

E-mail [email protected]

en versnellen de maaglediging. Hierdoor verminderen klachten zoals misse

Internet www.maagleverdarmstichting.nl

en donderdag van 10.00 tot 14.00 uur

lijkheid. Bij zeer ernstige klachten, wanneer de voedingsadviezen en medicijnen onvoldoende helpen, kan sondevoeding een oplossing zijn. Slechts zeer

Hebt u na het lezen van deze brochure nog vragen over andere onderwerpen die

zelden is een operatieve ingreep noodzakelijk.

ter sprake zijn gekomen? Op pagina 18 vindt u een brochureoverzicht.


14

15


Notities en vragen


16

17


Meer brochures

1 op de 8 mensen heeft een maag-, darm-, leverziekte. Steun ons!

U kunt meer brochures vinden op www.maagleverdarmstichting.nl. U kunt

Helpt u mee aan een betere toekomst

Met uw bijdrage kunnen wij:

onze brochures gratis downloaden of bestellen in onze webshop. Er zijn

voor ruim twee miljoen Nederlanders met

• Uitgebreide

verschillende brochures over de volgende onderwerpen:

een spijsverteringsziekte? De Maag Lever

darm-, leverziekten, onderzoeken en

Darm Stichting zet zich in om deze veel

behandelingen

SLOKDARM EN MAAG

LEVER, GAL EN ALVLEESKLIER

DARM

VOEDING EN SPIJSVERTERING

voorkomende ziekten te voorkomen, te

informatie bieden over maag-,

• Wetenschappelijk

onderzoek financieren

bestrijden en het leven van deze patiënten

om deze veel voorkomende ziekten te

draaglijker te maken.

voorkomen en te bestrijden • Gezondheidsvoorlichting

Uw steun is hard nodig

geven via de

Infolijn (0900-2025625)

Wij krijgen geen subsidies van de overheid.

ONDERZOEK

KINDEREN

SONDEVOEDING

Alleen dankzij onze donateurs kunnen wij

Hoe kunt u ons helpen?

ons werk blijven doen. Dat doen we al dertig

Vul onderstaande machtiging in of doneer via

jaar. En we gaan door zolang het moet.

www.maagleverdarmstichting.nl.

Ja, ik help mee!

PREVENTIE

SEPA machtiging

Ik maak een gift over op IBAN rekeningnummer NL70INGB0000002737 o.v.v. ‘Brochure MLDS’ Ik machtig de Maag Lever Darm Stichting om het onderstaande bedrag van mijn IBAN rekeningnummer af te schrijven:

€ 10,-

€ 20,-

per maand

per jaar

€ eenmalig

VOOR- EN ACHTERNAAM STRAAT

Er zijn meerdere brochures per onderwerp, de afgebeelde brochures zijn een

POSTCODE/PLAATS

voorbeeld. Voor een volledig overzicht van alle brochures en de meest actuele

E-MAIL

versie verwijzen wij u naar onze website www.maagleverdarmstichting.nl.

IBAN REKENING DATUM

18

HUISNUMMER

HANDTEKENING

Stuur deze machtiging retour naar Maag Lever Darm Stichting: Antwoordnummer 343, 3800 VB Amersfoort • www.maagleverdarmstichting.nl • Incassant ID: NLZZZ410101690000

Inhoudelijk herzien: januari 2016 Redactie • Maag Lever Darm Stichting Ontwerp en opmaak • Oranje Vormgevers Illustraties • Van der Zon – Visueel Drukwerk • Torendruk Artikelcode 5023

Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. Functionele maagklachten

Recommend Documents